TVP Historia Piątek, 03.01.2025 Zmiany z dnia 11.12.2024 w stosunku do raportu z dnia 02.12.2024 (dodano pozycję programową) 06:45 BYŁ TAKI DZIEŃ - 3 STYCZNIA Felieton, 2 min, Polska, 2005 Autor: Janusz Weychert 1661 - pierwszy numer "Merkuriusz Polskiego", najstarszej polskiej gazety; 1795 - Rosja i Austria podpisały trzeci traktat rozbiorowy Polski; 1923 - zmarł Jaroslav Hasek, autor "Przygód Dobrego Wojaka Szwejka"; 1946 - nacjonalizacja większości przedsiębiorstw w Polsce; (dodano pozycję programową) 07:05 RZECZ POLSKA S.I - KLOCKI ZOFII STRYJEŃSKIEJ Cykl dokumentalny, 12 min, Polska, 2018 Reżyseria: Tomasz Filiks, Anna Zakrzewska Scenariusz: Tomasz Filiks, Anna Zakrzewska Muzyka: Bartosz Kruczyński Wykonawcy: Marek Sosenko, Stanisław Lenartowicz 100 najlepszych polskich projektów na 100 - lecie Niepodległości! W pierwszym odcinku bohaterem będą klocki Zofii Stryjeńskiej. Projekt tej drewnianej zabawki powstał w 1918 roku i był związany z aktywnością artystki w ramach Warsztatów Krakowskich. Klocki miały przedstawiać 6 scen nawiązujących do tradycji ludowych jak np. puszczanie wianków na rzece czy oczepiny. W ten sposób Stryjeńska chciała edukować najmłodszych w polskich zwyczajach. Cykl TVP Kultura to propozycja przyjrzenia się krajowej sztuce projektowania. Będzie to zarówno odpowiedź na obserwowaną od jakiegoś czasu modę na przedmioty vintage, jak i promocja najciekawszych nowych rozwiązań projektowych. Choć polski design w ostatnich latach staje się jednym z naszych eksportowych hitów, to wciąż zbyt mało się o nim mówi. Program ma opowiadać o konkretnych przedmiotach, rekonstruując historię ich powstania, pokazując ich funkcję w przestrzeni, przedstawiając twórców i projektantów. Ta opowieść o rzeczach stanie się również opowieścią o najnowszej historii Polski. (dodano pozycję programową) 09:00 HISTORIA POLSKI - JANINE (JANINE) Film dokumentalny, 65 min, Białoruś, 2019 Reżyseria: Władmir Bokun Scenariusz: Władimir Bokun Janine urodziła się w 1930 roku w małym górniczym miasteczku Lalen, niedaleko Lille. Jej rodzice przyjechali do Francji zarabiać pieniądze ze wschodnich terenów Rzeczypospolitej. Ale językiem ojczystym Janine był już francuski. 6 października 1944 r. w Związku Sowieckim utworzono Biuro Repatriacji Obywateli Sowieckich z Niemiec i krajów przez nie okupowanych. Do powrotu zachęcani także emigrantów zarobkowych z zachodniej Białorusi i Ukrainy, którzy przybyli do Francji przed wojną. Po powrocie do domu obiecano im dobrą pracę, mieszkanie, bezpłatną edukację i możliwość powrotu do Francji w dowolnym momencie. Wielu się zgodziło, w tym rodzice Janine. W Związku Sowieckim repatriantom odebrano francuskie paszporty, powrotu nie było. Młoda Francuzka trafiła do białoruskiej wioski. Dopiero po 72 latach po opuszczeniu rodzinnego kraju Janine zdecydowała się na krótką chwilę wrócić do miasta swojego dzieciństwa. (dodano pozycję programową) 10:10 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - POJEDYNEK GIGANTÓW Cykl dokumentalny, 19 min, Polska, 1996 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony roli gospodarki w działaniach militarnych. Obraz tworzą czarno - białe archiwalne materiały filmowe. (usunięto pozycję programową) 12:15 TYGRYSY EUROPY - S. II ODC. 15 (SERIA II ODC. 4) - POLOWANIE NA LISA (dodano pozycję programową) 12:15 U PANA BOGA W OGRÓDKU - ODC. 2/12 Serial komediowy TVP, 39 min, Polska, 2008 Reżyseria: Jacek Bromski Scenariusz: Jacek Bromski Zdjęcia: Ryszard Lenczewski Aktorzy: Krzysztof Dzierma, Andrzej Beya-Zaborski, Emilian Kamiński, Jan Wieczorkowski, Agata Kryska, Wojciech Solarz, Irina Łaczina, Mieczysław Fiodorow, Małgorzata Sadowska, Alicja Bach Wielkanoc. Przed kościołem tłum ludzi odświętnie ubranych okrąża stoły zastawione koszyczkami. Ksiądz odmawia modlitwę, a potem zbliża się do stołu i błogosławi Boże dary, kropiąc kropidłem. Świadek koronny, Bocian, zajeżdża pod sklep. Po drugiej stronie wyrostek bierze zamach wiadrem pełnym wody. Bocian jest szybszy. Wyjmuje zza pasa pistolet i mierzy prosto w oczy chłopaka. Chłopak zamiera ze strachu, po chwili ucieka. Ksiądz i Ratajowa pracują w warzywniku. Przez furtkę w płocie wchodzą komendant i burmistrz, mocno podenerwowani. Skarżą się na zachowanie Bociana. Ksiądz obiecuje pomoc. (dodano pozycję programową) 13:30 NAJMNIEJSZE KRAJE EUROPY - ODC. 1 ANDORA - MAŁY WIELKI KRAJ (MICROSTAATEN EP. 1 ANDORRA - KLEINES LAND GANZ GROSS / EUROPE'S MICROSTATES) Serial dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2021 Reżyseria: Michael Gregor Seria dokumentalna opowiadająca o najmniejszych państwach Europy. Mikropaństwa Andory, Liechtensteinu, Luksemburga, Malty, Monako i San Marino są bardzo łatwe do przeoczenia. Są wciśnięte między największe kraje. Niemniej jednak mikropaństwom udało się zachować własne tradycje oraz florę i faunę, które obecnie są rzadkością dla reszty świata. Niezwykłe lokalizacje mikropaństw często znajdują się w ekstremalnych regionach górskich lub przybrzeżnych, co czyni je rajem dla zagrożonych gatunków. Jednak stabilność ich środowiska naturalnego jest zagrożona przez problemy środowiskowe, które należy rozwiązać. Podróżujemy do każdego z tych mikropaństw i opowiadamy historie ich odważnych wysiłków na rzecz zachowania ich naturalnych cech i kulturowej autonomii. Odcinek pierwszy to wycieczka do Andory. Jest to małe państwo w południowo - zachodniej Europie, bez dostępu do morza. Leży w Pirenejach, granicząc od północy z Francją, a od południa z Hiszpanią. Niektórym kojarzy się wyłącznie z zakupami w strefie bezcłowej, innym z jazdą na nartach zimą, ale to fascynujący kraj w pięknych górach - świetne miejsce na spędzenie wakacji. (dodano pozycję programową) 16:05 SENSACJE XX WIEKU - ZAMACH NA LENINA Cykl dokumentalny, 22 min, Polska, 1995 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Odcinek poświęcony kulisom zamachu na Włodzimierza Lenina. Wydarzenie to miało miejsce 30 sierpnia 1918 roku. Zamachowczyni, która strzelała do Lenina, stwierdziła, że jest on zdrajcą. Program przedstawia nieznane dotąd fakty dotyczące współpracy Lenina z Niemcami. (dodano pozycję programową) 16:35 HISTORIA POLSKI - INA BENITA - DWA ŻYCIA Film dokumentalny, 71 min, Polska, 2022 Reżyseria: Jacek Papis Ina Benita to jedna z najbardziej tajemniczych postaci polskiego kina lat trzydziestych XX wieku. To gwiazda, której szanse na wielką, międzynarodową karierę pogrzebała wojna. Jej losy przez lata owiane były tajemnicą. Przez cały okres powojenny funkcjonowała legenda, że zginęła w kanałach podczas powstania warszawskiego. I dopiero w 2019 roku młody dziennikarz Marek Teler odkrył, że tak naprawdę zmarła w latach osiemdziesiątych w Pensylwanii. Co robiła podczas wojny? Dlaczego okryta była złą sławą? Czemu nie powiedziała nigdy swojej amerykańskiej rodzinie, kim była przed wojenną? Tajemnicę tej niezwykłej aktorki próbuje rozwikłać film dokumentalny w reżyserii Jacka Papisa "Ina Benita - dwa życia". (dodano pozycję programową) 17:55 CZARNA WOŁGA - PORWANIA DZIECI Cykl dokumentalny, 38 min, Polska, 2023 Reżyseria: Piotr Litka Scenariusz: Przemysław Semczuk, Piotr Litka Zdjęcia: Michał Bożek, Andrzej Misaczek Wykonawcy: Przemysław Semczuk 3 kwietnia 1965 roku w Warszawie zostaje porwana trzyletnia Lilka. Świadkowie zapamiętują porywaczki wsiadające do taksówki, czarnej wołgi. Następnego dnia gazety wzywają społeczeństwo do poszukiwań. Dziecko zostaje odnalezione, jednak milicji nie udaje się dotrzeć do taksówkarza, który pomagał w uprowadzeniu dziewczynki. Same porwania dzieci są w PRL plagą. Co roku znika ich blisko 200. Milicja boryka się także z porwaniami seryjnymi. Tak jak w wypadku Mieczysławy Chały z Oławy czy nieletniej dziewczynki, która notorycznie odbiera z przedszkoli maluchy, by po kilku dniach podróżowania pociągami porzucić je na drugim końcu Polski. Porwań jest tak dużo, że w Komendzie Głównej Milicji Obywatelskiej powołany zostaje specjalny zespół funkcjonariuszy. (dodano pozycję programową) 19:50 ZAGADKA EGIPSKICH HIEROGLIFÓW I BRACIA CHAMPOLLION (THE EGYPT CODE BREAKERS: CHAMPOLLION BROTHERS / DANS LE SECRET DES HIÉROGLYPHES. LES FRÈRES CHAMPOLLION) Film dokumentalny, 54 min, Francja, 2022 Reżyseria: Jacques Plaisant Film dokumentalny - opowieść o braciach Champollion i ich niezwykłej przygodzie. Historia rozszyfrowania egipskich hieroglifów, jednej z największych zagadek w historii ludzkości. W wieku 38 lat Jean - Francois Champollion spełnił marzenie swojego życia i stanął naprzeciw egipskich świątyń, odkrywając ich tajemnice. W 1822 roku dokonał jednego z największych odkryć swojej epoki. Zaczął odczytywać hieroglify. W drodze, która doprowadziła Jeana - Francoisa Champolliona do odczytania egipskiego pisma, od początku towarzyszył mu ukryty w cieniu starszy brat, Jacques - Joseph. Pisali do siebie listy przez ponad trzydzieści lat. Licząca kilka tysięcy stron korespondencja, przechowywana w ich rodzinnym domu, od kilku lat jest dostępna dla badaczy. To opowieść o ludziach, dzięki którym przemówiły hieroglify. (dodano pozycję programową) 23:15 PASAŻER NA GAPĘ Film dokumentalny, 57 min, Polska, 1999 Reżyseria: Robert Kaczmarek Scenariusz: Robert Kaczmarek, Andrzej Gajewski Wykonawcy: Wiesław Gołas, Stanisław Januszko, Stanisław Tym, Wojciech Młynarski, Jerzy Derfel, Aleksandra Dobrowolska Znałem Dobrowolskiego od trzydziestu lat - wspomina Stanisław Tym - Czas spędzony z Jerzym liczy się poszóstnie, więc trzeba mówić o stu osiemdziesięciu latach znajomości. Ten człowiek jest nie do opowiedzenia. Nie ma takiej możliwości! A on byłby temu przeciwny. Czuję teraz, że Jerzy siedzi mi gdzieś na ramieniu i mówi mniej więcej tak: Stasiek! Jeżeli już rzeczywiście nie mogłeś wytrzymać i w jedenaście lat po mojej śmierci musiałeś nasładzać mi przed kamerą telewizyjną i opowiadać różne rzeczy, to przypominam ci, drogi przyjacielu, że do obrzydliwości brzydzę się sacharyną! Bogato ilustrowany materiałami archiwalnymi i ikonografią ze zbiorów rodzinnych film przedstawia sylwetkę autora, reżysera i aktora telewizyjnych i radiowych programów kabaretowych, twórcę legandarnych kabaretów "Koń" i "Owca". O Jerzym Dobrowolskim opowiadają koledzy z lat szkolnych i ze studiów, przyjaciele, współpracownicy: między innymi Andrzej Nykowski, Janusz Krasowski, Wojciech Gołas, Wojciech Młynarski, Anatol Potemkowski, Jerzy Derfel, a także żona bohatera filmu Jolanta Zykun oraz córka Ola. Ciepłe, serdeczne, choć pozbawione znienawidzonego przez Dobrowolskiego "lukru" wspomnienia bliskich i znajomych przybliżają widzom fascynującą i tragiczną postać artysty. Człowieka o nieprawdopodobnej intuicji i błyskotliwej inteligencji, kipiącego pomysłami tytana pracy i perfekcjonisty, a przy tym, jak wszyscy ludzie inteligentni - "rozpaczliwego lenia". Przewrotnego kpiarza szydzącego z absurdów rzeczywistości, wspaniałego kompana obdarzonego łobuzerskim wdziękiem, miłośnika "wina, kobiet i śpiewu" i jednocześnie twardego, nieprzejednanego wroga systemu, w którym przyszło mu żyć i pracować. Za te przekonania zapłacił wysoką cenę. Konsekwentnie i mściwie kneblowano mu usta. Wyrzucono go z telewizji, pożegnano się z nim w teatrze "Rozmaitości", odebrano skromną namiastkę dawnych realizacji - radiowy "Kabarecik Reklamowy". Pozostał mu zamknięty w brulionach "teatr wyobraźni". Gęsto zapisane zeszyty, razem z fujarką i finką zabieraną na mazurskie rejsy kajakowe, Jolanta Zykun przechowuje pod tapczanem. Wierzy, że te materiały kiedyś ujrzą światło dzienne. (dodano pozycję programową) 00:15 "SENSACJE XX WIEKU" - STRAŻNICY SKARBÓW (STRAŻNICY SKARBÓW) Widowisko, 44 min, Polska/Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Robert Wichrowski Scenariusz: Bogusław Wołszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Jerzy Bończak, Adam Woronowicz, Mateusz Jordan Młodzianowski, Mariusz Jakus, Kazimierz Mazur To niezwykła historia, która do dziś rozpala emocje wśród historyków, poszukiwaczy skarbów i mieszkańców Dolnego Śląska. Skrzynie pełne złota, które Niemcy planowali wywieźć z zagrożonego oblężeniem Armii Czerwonej Wrocławia, ostatecznie trafiły w nieznane dotąd miejsce. O tym gdzie złoto zostało ukryte, nie wie nikt, ale punktem wyjścia do rozwikłania tej tajemnicy są trzy postaci. Generał Reinhard Gehlen, który przez trzy lata kierował oddziałem niemieckiego wywiadu wojskowego na ZSRR, a po wojnie budował wywiad RFN. SS - Sturmbannführer Otto Skorzeny - dowódca specjalnego oddziału komandosów, nazywany najgroźniejszym człowiekiem w Europie. Uważa się, że po wojnie dowodził tajną organizacją byłych esesmanów. Herbert Klose, prawdopodobnie policjant z Prezydium Policji we Wrocławiu, człowiek, który mógł znać miejsce ukrycia największego skarbu XX wieku. Po wojnie pozostał w Polsce, ukrywając się pod fałszywymi dokumentami nieopodal Wrocławia. Na co dzień pracował jako weterynarz, ale jego głównym zadaniem miało być strzeżenie ukrytego skarbu. Na jego trop wpadł UB, ale podczas przesłuchania nie zdradził on tajemnicy. To, co łączyło wysokiej rangi oficerów SS oraz ich udział w rabunku i ukryciu złota jest jedną z niewyjaśnionych i najbardziej strzeżonych tajemnic XX wieku. W tym odcinku serii Sensacje XX wieku w główne role wcielą się m.in. Adam Woronowicz i Jerzy Bończak. (dodano pozycję programową) 01:55 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - O HONOR FRANCJI CZ 2 Cykl dokumentalny, 26 min, Polska, 1993 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Prowadzący: Bogusław Wołoszański Program cykliczny popularyzujący wiedzę o historii II wojny światowej. Wykorzystano w niej materiały archiwalne. Odcinek poświęcony przygotowaniom Niemiec do inwazji na Francję w 1940 r.