TVP Nauka Wtorek, 09.01.2024 05:55 PODRÓŻNIK - LESEDI Cykl reportaży, 17 min, Polska, 2008 Autor: Anna Kwiatkowska Scenariusz: Anna Kwiatkowska Lektor: Marcin Sanakiewicz Lesedi w języku ludu Soto znaczy światło. To metaforyczne określenie miejsca, gdzie znajduje się wioska, którą zamieszkują różne plemiona południowej Afryki. Kilkanaście kilometrów od Johannesburga, w samym sercu RPA, powstała wioska z myślą o zachowaniu i utrwaleniu wielowiekowej tradycji pierwotnych mieszkańców tych ziem. Johannesburg i Pretoria od wieków związane z osiadłymi tu Burami, czyli mieszkańcami pochodzenia holenderskiego, nie mają zbyt wielu pamiątek po różnorakich plemionach, które sto, dwieście lat temu odstępowały tamtejsze tereny pod budowę miast, osiedli, kopalń i fabryk, które przyniosły później dobrobyt Republice Południowej Afryki. Lesedi powstało więc z myślą o tych, którzy w wielkomiejskim i industrialnym świecie nie wiedzą, jak wyglądały tradycyjne stroje czy obrzędy Zulusów, Soto, Xhosa, Ndebele, czyli właśnie plemion południowoafrykańskich. Można zaryzykować twierdzenie, że Lesedi to skansen, muzeum na wolnym powietrzu, w którym przez cały dzień można podpatrywać codzienne życie mieszkańców, a także wynająć tradycyjną, murzyńską chatę, posłuchać muzyki, a nawet wziąć udział w tańcach i pokazach folklorystycznych. Dla zwiedzających prowincję jest jeszcze jedna atrakcja - jaskinie Sterkofontein. Tam znaleziono w 1936 roku najstarsze na świecie szczątki australopiteka, a wkrótce kompletny szkielet. To szczególne miejsce - wpisane na listę światowego dziedzictwa kultury UNESCO - zwraca uwagę niezwykłym położeniem i ciekawym muzeum, w którym można zobaczyć, jak dokonano owego spektakularnego odkrycia. W programie, który prowadzi Anna Kwiatkowska, znajdą się ponadto wskazówki, jak dotrzeć do Lesedi i Sterkofontein. 06:20 CZY WIESZ, ŻE? - /301/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 26 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 07:00 CZY WIESZ, ŻE? - /302/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 26 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 07:30 PRYWATNE ŻYCIE ZWIERZĄT - SEZON 1 - (ODC. 5) - SAMICE SĄ DZIELNE! Reportaż, 20 min, Polska, 2018 Reżyseria: Joanna Pawlikowska Scenariusz: Joanna Pawlikowska Znawca zwierzęcej natury, dr Andrzej Kruszewicz wprowadza widzów w intrygujący świat zwyczajów zwierząt. Robi to z przymrużeniem oka, wyłapując zabawne podobieństwa do naszych, ludzkich zachowań. W tym świecie możemy odnaleźć miłość i czułość, troskę i współczucie, dozgonną wierność i zdradę, pomysłowość i spontaniczną zabawę, sprawowanie władzy i próby jej obalenia, oszustwo i manipulacje. W cyklu odkrywamy tajemnice dzikiej natury i pokazujemy budzące emocje zjawiska, występujące w ludzkim i zwierzęcym świecie. Andrzej Kruszewicz jest przewodnikiem po świecie zwierząt. Podpatruje ich zachowania, interakcje między nimi i je komentuje. Obserwacje te prowadzi na zapleczu warszawskiego ogrodu zoologicznego, korzystając z pomocy opiekunów zwierząt, którzy mają z nimi bliski kontakt i dobre relacje. Miejscem obserwacji jest również dzika przyroda i widowiska przyrodnicze, takie jak: tokowiska cietrzewi, czy batalionów, zalotne tańce żurawi, prezentacje męskiej sprawności podczas rykowiska jeleni czy bukowiska łosi, zabawy młodych zwierząt, relacje w stadzie żubrów czy dzików. Zaglądamy też w zakamarki: gęste krzaki, wysokie trawy, skraje oczek wodnych, gdzie podpatrujemy mniejsze życie, mało znane, a bardzo różnorodne i kolorowe. Punktem wyjścia jest wybrane zwierzę w zoo, z którym Andrzej lub opiekun mogą nawiązać bliższy kontakt i zaprezentować jego stany emocjonalne i ciekawe zachowania. Potem w odcinku wychodzimy w teren, gdzie przedstawiamy całą plejadę polskich gatunków, od owadów przez gady, płazy, ptaki i ssaki, tropiąc wśród nich zachowania będące naszym głównym tematem. 07:55 PODRÓŻNIK - ATACAMA Cykl reportaży, 16 min, Polska, 2008 Autor: Anna Kwiatkowska Scenariusz: Anna Kwiatkowska Lektor: Marcin Sanakiewicz "Podróżnik" odwiedza najbardziej suche miejsce na ziemi - pustynię Atacama w Chile. Z jednej strony jej granicą są Andy, z drugiej Ocean Spokojny. W XIX wieku nieurodzajne przestrzenie stały się powodem wojny między Chile a Boliwią i Peru. Pustynia kryje bowiem nieprzebrane bogactwa. Rudy miedzi, saletrę, sól, minerały, z których pozyskuje się rzadkie metale. Np. połowa światowej produkcji litu pochodzi właśnie z Atacamy. W programie geologiczna historia tego miejsca, niezwykłe dzieła natury, gigantyczne słone jezioro, którego powierzchnię tworzy kilkunastometrowa warstwa kryształów, Słone Góry z Doliną Księżycową i jej niezwykłymi krajobrazami. "Podróżnik" dotrze do położonych na wysokości 4, 5 tys. metrów n. p. m. gejzerów. Odwiedzi także wioski pasterzy lam, opowie o ich pustynnym życiu. Pokaże niezwykłe obyczaje i kulturę, której tradycje sięgają trzech tysięcy lat. Bazą wypadową będzie górska oaza San Pedro de Atacama, z którą wiąże się historia konkwisty Chile. 08:20 ASTRONARIUM - (8) - "OBSERWATORIUM ALMA" Magazyn, 22 min, Polska, 2015 Scenariusz: Maciej Mikołajewski, Krzysztof Czart, Bogumił Radajewski Ekipa Bogumiła Radajewskiego odwiedza miejsca, w których każdy może się przekonać, co kryje przestrzeń kosmiczna. Sekrety wszechświata jeszcze nigdy nie były tak blisko. Opowiadają o nim nie tylko naukowcy, ale także pasjonaci astronomii. 08:55 ZATRZYMAĆ STAROŚĆ (THE END OF AGING) Film dokumentalny, 52 min, Irlandia, 2012 Chcesz zatrzymać starzenie się? Chcesz żyć wiecznie? Czy nauka może pomóc oszukać śmierć? W tym pionierskim dokumencie profesor Rose Anne Kenny przedstawia naukowe konsekwencje dłuższego życia. Film podpowiada, co pomaga zapobiec starzeniu się, pokazuje, jak możemy wydłużyć swoje życie i wyjaśnia, dlaczego niektórzy naukowcy uważają, że jesteśmy teraz bliżej niż kiedykolwiek odnalezienia eliksiru życia. Ale taka władza nad życiem rodzi także wiele poważnych pytań: jaki wpływ długa starość będzie miała na nasze społeczeństwa? Jakie przygotowania powinny poczynić nasze rządy dla starzejącej się populacji? Czy ludzie naprawdę chcą żyć dłużej i cierpieć z powodu nieuchronnego osłabiania sił i swojej wydolności? I czy moralnie słuszne jest przekroczenie ludzkiej omylności i przyjęcie roli Boga? 09:55 SEKRETY STAROŻYTNYCH INŻYNIERÓW - /1/ (ANCIENT ENGINEERING) Serial dokumentalny, 50 min, Niderlandy (Holandia), 2021 Połączenie koła i drogi jest prawdopodobnie największym osiągnięciem inżynieryjnym wszech czasów. Pierwsze znalezione przez archeologów koło ma ponad 5000 lat. Dziś nasza planeta niemal żyje dźwiękiem kół na asfalcie z liczbą 1, 2 miliarda pojazdów pokonujących miliony kilometrów dróg przecinających wszystkie kontynenty. Droga była niezwykle ważnym elementem rozwoju ludzkości i jest uważana za jeden z triumfów starożytnej inżynierii, umożliwiających ludziom swobodę poruszania się. Pierwszy odcinek 10-odcinkowej serii dokumentalnej ukazującej najbardziej niezwykłe i intrygujące osiągnięcia inżynierii z czasów starożytnych, które inspirują także inżynierów współczesnych. 10:50 PODRÓŻNIK - LESEDI Cykl reportaży, 17 min, Polska, 2008 Autor: Anna Kwiatkowska Scenariusz: Anna Kwiatkowska Lektor: Marcin Sanakiewicz Lesedi w języku ludu Soto znaczy światło. To metaforyczne określenie miejsca, gdzie znajduje się wioska, którą zamieszkują różne plemiona południowej Afryki. Kilkanaście kilometrów od Johannesburga, w samym sercu RPA, powstała wioska z myślą o zachowaniu i utrwaleniu wielowiekowej tradycji pierwotnych mieszkańców tych ziem. Johannesburg i Pretoria od wieków związane z osiadłymi tu Burami, czyli mieszkańcami pochodzenia holenderskiego, nie mają zbyt wielu pamiątek po różnorakich plemionach, które sto, dwieście lat temu odstępowały tamtejsze tereny pod budowę miast, osiedli, kopalń i fabryk, które przyniosły później dobrobyt Republice Południowej Afryki. Lesedi powstało więc z myślą o tych, którzy w wielkomiejskim i industrialnym świecie nie wiedzą, jak wyglądały tradycyjne stroje czy obrzędy Zulusów, Soto, Xhosa, Ndebele, czyli właśnie plemion południowoafrykańskich. Można zaryzykować twierdzenie, że Lesedi to skansen, muzeum na wolnym powietrzu, w którym przez cały dzień można podpatrywać codzienne życie mieszkańców, a także wynająć tradycyjną, murzyńską chatę, posłuchać muzyki, a nawet wziąć udział w tańcach i pokazach folklorystycznych. Dla zwiedzających prowincję jest jeszcze jedna atrakcja - jaskinie Sterkofontein. Tam znaleziono w 1936 roku najstarsze na świecie szczątki australopiteka, a wkrótce kompletny szkielet. To szczególne miejsce - wpisane na listę światowego dziedzictwa kultury UNESCO - zwraca uwagę niezwykłym położeniem i ciekawym muzeum, w którym można zobaczyć, jak dokonano owego spektakularnego odkrycia. W programie, który prowadzi Anna Kwiatkowska, znajdą się ponadto wskazówki, jak dotrzeć do Lesedi i Sterkofontein. 11:15 CZY WIESZ, ŻE? - /303/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 26 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 11:50 CZY WIESZ, ŻE? - /304/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 26 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 12:25 PRYWATNE ŻYCIE ZWIERZĄT - SEZON 1 - (ODC. 5) - SAMICE SĄ DZIELNE! Reportaż, 20 min, Polska, 2018 Reżyseria: Joanna Pawlikowska Scenariusz: Joanna Pawlikowska Znawca zwierzęcej natury, dr Andrzej Kruszewicz wprowadza widzów w intrygujący świat zwyczajów zwierząt. Robi to z przymrużeniem oka, wyłapując zabawne podobieństwa do naszych, ludzkich zachowań. W tym świecie możemy odnaleźć miłość i czułość, troskę i współczucie, dozgonną wierność i zdradę, pomysłowość i spontaniczną zabawę, sprawowanie władzy i próby jej obalenia, oszustwo i manipulacje. W cyklu odkrywamy tajemnice dzikiej natury i pokazujemy budzące emocje zjawiska, występujące w ludzkim i zwierzęcym świecie. Andrzej Kruszewicz jest przewodnikiem po świecie zwierząt. Podpatruje ich zachowania, interakcje między nimi i je komentuje. Obserwacje te prowadzi na zapleczu warszawskiego ogrodu zoologicznego, korzystając z pomocy opiekunów zwierząt, którzy mają z nimi bliski kontakt i dobre relacje. Miejscem obserwacji jest również dzika przyroda i widowiska przyrodnicze, takie jak: tokowiska cietrzewi, czy batalionów, zalotne tańce żurawi, prezentacje męskiej sprawności podczas rykowiska jeleni czy bukowiska łosi, zabawy młodych zwierząt, relacje w stadzie żubrów czy dzików. Zaglądamy też w zakamarki: gęste krzaki, wysokie trawy, skraje oczek wodnych, gdzie podpatrujemy mniejsze życie, mało znane, a bardzo różnorodne i kolorowe. Punktem wyjścia jest wybrane zwierzę w zoo, z którym Andrzej lub opiekun mogą nawiązać bliższy kontakt i zaprezentować jego stany emocjonalne i ciekawe zachowania. Potem w odcinku wychodzimy w teren, gdzie przedstawiamy całą plejadę polskich gatunków, od owadów przez gady, płazy, ptaki i ssaki, tropiąc wśród nich zachowania będące naszym głównym tematem. 13:00 PODRÓŻNIK - ATACAMA Cykl reportaży, 16 min, Polska, 2008 Autor: Anna Kwiatkowska Scenariusz: Anna Kwiatkowska Lektor: Marcin Sanakiewicz "Podróżnik" odwiedza najbardziej suche miejsce na ziemi - pustynię Atacama w Chile. Z jednej strony jej granicą są Andy, z drugiej Ocean Spokojny. W XIX wieku nieurodzajne przestrzenie stały się powodem wojny między Chile a Boliwią i Peru. Pustynia kryje bowiem nieprzebrane bogactwa. Rudy miedzi, saletrę, sól, minerały, z których pozyskuje się rzadkie metale. Np. połowa światowej produkcji litu pochodzi właśnie z Atacamy. W programie geologiczna historia tego miejsca, niezwykłe dzieła natury, gigantyczne słone jezioro, którego powierzchnię tworzy kilkunastometrowa warstwa kryształów, Słone Góry z Doliną Księżycową i jej niezwykłymi krajobrazami. "Podróżnik" dotrze do położonych na wysokości 4, 5 tys. metrów n. p. m. gejzerów. Odwiedzi także wioski pasterzy lam, opowie o ich pustynnym życiu. Pokaże niezwykłe obyczaje i kulturę, której tradycje sięgają trzech tysięcy lat. Bazą wypadową będzie górska oaza San Pedro de Atacama, z którą wiąże się historia konkwisty Chile. 14:15 ZATRZYMAĆ STAROŚĆ (THE END OF AGING) Film dokumentalny, 52 min, Irlandia, 2012 Chcesz zatrzymać starzenie się? Chcesz żyć wiecznie? Czy nauka może pomóc oszukać śmierć? W tym pionierskim dokumencie profesor Rose Anne Kenny przedstawia naukowe konsekwencje dłuższego życia. Film podpowiada, co pomaga zapobiec starzeniu się, pokazuje, jak możemy wydłużyć swoje życie i wyjaśnia, dlaczego niektórzy naukowcy uważają, że jesteśmy teraz bliżej niż kiedykolwiek odnalezienia eliksiru życia. Ale taka władza nad życiem rodzi także wiele poważnych pytań: jaki wpływ długa starość będzie miała na nasze społeczeństwa? Jakie przygotowania powinny poczynić nasze rządy dla starzejącej się populacji? Czy ludzie naprawdę chcą żyć dłużej i cierpieć z powodu nieuchronnego osłabiania sił i swojej wydolności? I czy moralnie słuszne jest przekroczenie ludzkiej omylności i przyjęcie roli Boga? 15:15 INTELIGENTNE ZWIERZĘTA - ODC. 1 MISTRZOWIE INTELEKTU (ANIMAL EINSTEINS EP. 1 MASTERMINDS) Serial dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Joanne Stevens Seria dokumentalna prezentuje niesamowite zwierzęta i odkrywa ich zaskakujące umiejętności, które pomogą im rozwijać się na wolności. W świecie przyrody, aby przetrwać, trzeba wykazać się inteligencją. Dopiero odkrywamy, że niektóre ze zwierząt są bystrzejsze, niż moglibyśmy sobie wyobrazić. Dzięki nowoczesnej technice poznajemy zaskakujące zdolności umysłowe zwierząt. Pszczoły można nauczyć niemal wszystkiego. Na całym świecie badacze odkrywają zadziwiające sztuczki i inteligentne strategie, które pewnym gatunkom zapewniają przewagę nad innymi. Zwierzęta prezentują nam swoją inteligencję. Obserwujemy, jak budują domy, odnajdują drogę przez swój świat i wychowują potomstwo. Przenikamy do umysłów najbardziej rozumnych gatunków, a są wśród nich zaskakujący i kontrowersyjni przedstawiciele świata zwierząt. I, co najważniejsze, możemy uczyć się od tych inteligentnych zwierząt. W tym odcinku odkryjemy, jak zwierzęcy mistrzowie intelektu wypadają na tle naszych zdolności umysłowych. Wrona brodata sprytem przewyższa pięcioletnie dziecko, pszczoły potrafią liczyć, a walenie mają własną kulturę. Spróbujemy ustalić, czy zwierzęta dorównują nam inteligencją, czy też to my jesteśmy równie inteligentni jak one? Kruk o imieniu Bran ma 11 lat. Ten przedstawiciel rodziny krukowatych słynie z dużej inteligencji. Dziś zostaje poddany nowemu testowi, który stanowi spore wyzwanie dla ptasiego mózgu. By zdobyć kawałek mięsa, Bran musi wykonać siedem czynności. Ciekawe, jak sobie poradzi? 16:10 PODRÓŻNIK - VALPARAISO Cykl reportaży, 18 min, Polska, 2008 Autor: Anna Kwiatkowska Scenariusz: Anna Kwiatkowska Lektor: Marcin Sanakiewicz Celem kolejnej wyprawy z programem "Podróżnik" jest największy port w Chile - Valparaiso. W połowie XIX wieku, nim zbudowano Kanał Panamski, było to okno na świat Ameryki Południowej. Miasto szybko się rozrosło i wąski pas wybrzeża okazał się za mały dla nowych inwestycji. Domy zaczęto budować na wzgórzach. Wygodzie mieszkańców służą kolejki linowe, których jest aż 15. Starówka Valparaiso została wpisana na listę Światowego Dziedzictwa Kultury UNESCO. Zwiedzimy zabytki miasta, wybierzemy się w rejs łodzią po porcie. Smak empanady - najpopularniejszej tutaj przekąski - poznamy w kawiarni założonej przez jednego z miejscowych malarzy. Valparaiso to bowiem miasto nie tylko wielkiego przemysłu, lecz także artystów. Przez nadmorski kurort Vina Del Mar dotrzemy aż na kraniec półwyspu, do siedzib lwów morskich i miejsc, gdzie rosną gigantyczne agawy. 16:35 CZY WIESZ, ŻE? - /305/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 26 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 17:05 CZY WIESZ, ŻE? - /306/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 26 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 17:45 PRYWATNE ŻYCIE ZWIERZĄT - SEZON 1 - (ODC. 6) - ZALOTY Reportaż, 20 min, Polska, 2018 Reżyseria: Joanna Pawlikowska Scenariusz: Joanna Pawlikowska Znawca zwierzęcej natury, dr Andrzej Kruszewicz, wprowadza widzów w intrygujący świat zwyczajów zwierząt. Robi to z przymrużeniem oka, wyłapując zabawne podobieństwa do naszych, ludzkich zachowań. W tym świecie możemy odnaleźć miłość i czułość, troskę i współczucie, dozgonną wierność i zdradę, pomysłowość i spontaniczną zabawę, sprawowanie władzy i próby jej obalenia, oszustwo i manipulacje. 18:15 SEKRETY STAROŻYTNYCH INŻYNIERÓW - /7/ (ANCIENT ENGINEERING) Serial dokumentalny, 50 min, Niderlandy (Holandia), 2021 Woda to sprawa życia lub śmierci. To jedyna rzecz, bez której nikt z nas nie może się obejść. Bez wody nie przetrwamy dłużej niż trzy dni. Ponad dwa miliardy ludzi na świecie nadal nie ma wystarczającej ilości słodkiej wody do picia. Tysiące lat temu dla mniejszej globalnej populacji znalezienie źródeł wody zwykle nie stanowiło problemu. Ale znalezienie sposobów na kontrolowanie i transport wody wymagało pomysłowości ówczesnych inżynierów. Rozwiązaniem okazało się budowanie ogromnych podziemnych tuneli, zmienianie kierunku rzek, stawianie potężnych tam. Dzięki temu mogło narodzić się rolnictwo, a to pozwoliło na rozwój starożytnych cywilizacji. Siódmy z 10-odcinkowej serii dokumentalnej "Sekrety starożytnych inżynierów" ukazującej najbardziej niezwykłe i intrygujące osiągnięcia inżynierii z czasów starożytnych, które inspirują także inżynierów współczesnych. 19:10 PODRÓŻNIK - WYSPA WIELKANOCNA Cykl reportaży, 18 min, Polska, 2008 Autor: Anna Kwiatkowska Scenariusz: Anna Kwiatkowska Lektor: Marcin Sanakiewicz Celem kolejnej wyprawy będzie Wyspa Wielkanocna, najbardziej oddalony od stałego lądu skrawek ziemi otoczony przez Ocean Spokojny, jedno z najbardziej niezwykłych i tajemniczych miejsc na świecie. W krainę mitów, historii i nierozwikłanych zagadek wyspy poprowadzi nas Wai, w prostej linii wywodząca się od dawnych jej mieszkańców. W programie również o sukcesach i porażkach naukowców, o badaniu słynnych Olbrzymów oraz o wyprawie Thora Heyerdala, jego odkryciach i prowadzonych na wyspie eksperymentach. Autorzy spróbują opowiedzieć historię Rano Raraku - umieszczonej w kraterze wulkanu, największej pracowni rzeźbiarskiej w dziejach ludzkości. Dotrą do ruin dawnych miast, tajemniczych płaskorzeźb oraz do Orongo, miejsca kultu ludzi - ptaków. Powędrują uliczkami Hanga Roa, jedynego miasteczka na wyspie i opowiedzą o burzliwych dziejach jej mieszkańców. 19:35 ASTRONARIUM - (9) - "PROJEKT OGLE" Magazyn, 22 min, Polska, 2015 Scenariusz: Maciej Mikołajewski, Krzysztof Czart, Bogumił Radajewski Cykl popularnonaukowy prezentujący dorobek polskich instytucji badawczych, zwłaszcza w dziedzinie astronomii. Ekipa Bogumiła Radajewskiego odwiedza miejsca, w których każdy może się przekonać, co kryje przestrzeń kosmiczna. Sekrety wszechświata jeszcze nigdy nie były tak blisko. Opowiadają o nim nie tylko naukowcy, ale także pasjonaci astronomii. Odcinek "Projekt OGLE" Pośród spalonych słońcem pustkowi Atakamy w Ameryce Południowej znajdziemy kopułę, który skrywa jedno z najważniejszych osiągnięć polskiej astronomii. Projekt OGLE [czyt. ołgl], czyli eksperyment soczewkowania grawitacyjnego. Na czym polega? I co udało się dzięki niemu odkryć? Właśnie to sprawdzimy w tym programie. 20:00 300 MILIONÓW LAT - ZIEMIA CZŁOWIEKA - ODC. 2 (300 MILLION YEARS) Serial dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2016 300 milionów lat obejmuje okres dramatycznego kształtowania się europejskiego kontynentu: od karbonu do dzisiaj. Podczas tego długiego okresu Europa podróżowała pomiędzy różnymi strefami klimatycznymi, była przemieniana przez różne żywioły i kolizje z innymi kontynentami. Z perspektywy geologicznej ludzie żyją na Ziemi zaledwie od kilku chwil, jednak już podczas tego krótkiego okresu przemienili naszą planetę. Za pomocą grafiki komputerowej i spektakularnych zdjęć film ukazuje geologiczną historię Europy: odc. 1: Wielka kolizja; odc. 2: Ziemia człowieka. 21:10 INTELIGENTNE ZWIERZĘTA - ODC. 5 OSZUŚCI (ANIMAL EINSTEINS EP. 5 CON ARTISTS) Serial dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Joanne Stevens Przetrwanie w grze o życie wymaga wielkich umiejętności. Zwierzęta codziennie podejmują kolejne wyzwania, by zdobyć pożywienie i przekazać swoje geny potomstwu. Do sukcesu prowadzą dwie ścieżki: uczciwa i nieuczciwa. W świecie zwierząt nie brak oszustw i podstępów. Głównym ich powodem jest pragnienie, by nie dać się zjeść. Oto jeden z najbogatszych w białko posiłków na rafie koralowej. W dodatku bez ochronnego pancerza. Ośmiornica. Mistrzyni kamuflażu. Podobnie jak inne głowonogi - mątwy i kałamarnice - ośmiornice potrafią zmieniać barwę ciała. Robią to, by porozumiewać się między sobą, podkradać się do zdobyczy lub unikać drapieżników. W jaki sposób to robią? 22:10 PODRÓŻNIK - VALPARAISO Cykl reportaży, 18 min, Polska, 2008 Autor: Anna Kwiatkowska Scenariusz: Anna Kwiatkowska Lektor: Marcin Sanakiewicz Celem kolejnej wyprawy z programem "Podróżnik" jest największy port w Chile - Valparaiso. W połowie XIX wieku, nim zbudowano Kanał Panamski, było to okno na świat Ameryki Południowej. Miasto szybko się rozrosło i wąski pas wybrzeża okazał się za mały dla nowych inwestycji. Domy zaczęto budować na wzgórzach. Wygodzie mieszkańców służą kolejki linowe, których jest aż 15. Starówka Valparaiso została wpisana na listę Światowego Dziedzictwa Kultury UNESCO. Zwiedzimy zabytki miasta, wybierzemy się w rejs łodzią po porcie. Smak empanady - najpopularniejszej tutaj przekąski - poznamy w kawiarni założonej przez jednego z miejscowych malarzy. Valparaiso to bowiem miasto nie tylko wielkiego przemysłu, lecz także artystów. Przez nadmorski kurort Vina Del Mar dotrzemy aż na kraniec półwyspu, do siedzib lwów morskich i miejsc, gdzie rosną gigantyczne agawy. 22:30 CZY WIESZ, ŻE? - /307/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 26 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 23:05 CZY WIESZ, ŻE? - /308/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 26 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 23:45 PRYWATNE ŻYCIE ZWIERZĄT - SEZON 1 - (ODC. 6) - ZALOTY Reportaż, 20 min, Polska, 2018 Reżyseria: Joanna Pawlikowska Scenariusz: Joanna Pawlikowska Znawca zwierzęcej natury, dr Andrzej Kruszewicz, wprowadza widzów w intrygujący świat zwyczajów zwierząt. Robi to z przymrużeniem oka, wyłapując zabawne podobieństwa do naszych, ludzkich zachowań. W tym świecie możemy odnaleźć miłość i czułość, troskę i współczucie, dozgonną wierność i zdradę, pomysłowość i spontaniczną zabawę, sprawowanie władzy i próby jej obalenia, oszustwo i manipulacje. 00:20 PODRÓŻNIK - WYSPA WIELKANOCNA Cykl reportaży, 18 min, Polska, 2008 Autor: Anna Kwiatkowska Scenariusz: Anna Kwiatkowska Lektor: Marcin Sanakiewicz Celem kolejnej wyprawy będzie Wyspa Wielkanocna, najbardziej oddalony od stałego lądu skrawek ziemi otoczony przez Ocean Spokojny, jedno z najbardziej niezwykłych i tajemniczych miejsc na świecie. W krainę mitów, historii i nierozwikłanych zagadek wyspy poprowadzi nas Wai, w prostej linii wywodząca się od dawnych jej mieszkańców. W programie również o sukcesach i porażkach naukowców, o badaniu słynnych Olbrzymów oraz o wyprawie Thora Heyerdala, jego odkryciach i prowadzonych na wyspie eksperymentach. Autorzy spróbują opowiedzieć historię Rano Raraku - umieszczonej w kraterze wulkanu, największej pracowni rzeźbiarskiej w dziejach ludzkości. Dotrą do ruin dawnych miast, tajemniczych płaskorzeźb oraz do Orongo, miejsca kultu ludzi - ptaków. Powędrują uliczkami Hanga Roa, jedynego miasteczka na wyspie i opowiedzą o burzliwych dziejach jej mieszkańców. 01:25 300 MILIONÓW LAT - ZIEMIA CZŁOWIEKA - ODC. 2 (300 MILLION YEARS) Serial dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2016 300 milionów lat obejmuje okres dramatycznego kształtowania się europejskiego kontynentu: od karbonu do dzisiaj. Podczas tego długiego okresu Europa podróżowała pomiędzy różnymi strefami klimatycznymi, była przemieniana przez różne żywioły i kolizje z innymi kontynentami. Z perspektywy geologicznej ludzie żyją na Ziemi zaledwie od kilku chwil, jednak już podczas tego krótkiego okresu przemienili naszą planetę. Za pomocą grafiki komputerowej i spektakularnych zdjęć film ukazuje geologiczną historię Europy: odc. 1: Wielka kolizja; odc. 2: Ziemia człowieka.