TVP Dokument Środa, 08.01.2025 05:20 DZIKA POLSKA - GDY NAŁOŻĘ POROŻE Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2007 Reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski, Marcin Kostrzyński Jesienny las jest areną godów jeleniowatych. Nadszedł wrzesień, a wraz z nim jedno z najpiękniejszych zjawisk w polskiej przyrodzie - rykowisko. To szczególny okres nie tylko dla jeleni, ale także dla miłośnika przyrody. Czas, który bardzo mocno zapada w pamięć. I właśnie ten moment z życia jeleni pokazany jest w tym odcinku. Rykowisko jeleni uznawane jest za jeden z najwspanialszych akordów jesiennych puszcz i lasów. Samce zaczynają swój wyjątkowo głośny koncert tuż przed zachodem słońca, a kończą o świcie. Najsilniejsze byki gromadzą wokół siebie stada łań, a następnie bronią je przed zakusami innych byków. Jeśli dojdzie do spotkania dwóch równorzędnych samców, często kończy się ono zaciekłą walką. 05:55 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.V - ODC. 52 POLSKIE CUDA NATURY Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2017 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Radosław Kotarski tym razem rusza tropem niezwykłości, którymi Polskę obdarzyła matka natura. Zastanawia się, jaka jest historia takich miejsc jak Pustynia Błędowska, Puszcza Białowieska czy Łuk Mużakowa. Stara się ukazać ich naturalne piękno, ale także dotrzeć do procesów, dzięki którym powstały. 06:30 MALIKA: KRÓLOWA LWICA - CZĘŚĆ 2. (MALIKA: THE LION QUEEN) Cykl dokumentalny, 42 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Karin Slater Scenariusz: Tom Hugh - Jones Dwuczęściowa opowieść o królowej lwicy imieniem Malika. Widzowie poznają jej niezwykłe życie, od lwiątka do pięknej, dumnej samicy. Zobaczymy jak każdego dnia zdobywa doświadczenie, ciągle walczy o przetrwanie, a to wszystko na przepięknej sawannie. Poznamy również innych członków królestwa lwów. Ten film jest zachwycającym spektaklem, epicką historią o zwierzętach. Oferuje wyjątkowo bliski wgląd w ekosystem i otoczenie jednego z najpotężniejszych i najpiękniejszych zwierząt, jakie są po ziemi. Film zrealizowali zdobywcy nagrody Emmy za produkcję serii BBC: Planet Earth II, Blue Planet i Hostile Planet. 07:20 SKARBY DZIKIEJ AUSTRALII - ODC. 1 WIELKA RAFA KORALOWA (AUSTRALIA’S WILD TREASURE (1/6) GREAT BARRIER REEF) Cykl dokumentalny, 51 min, Australia, 2020 Reżyseria: Aaron Pedersen Zrealizowany przez doświadczoną ekipę filmowców serial dokumentalny pokazujący różnorodne i wyjątkowe krajobrazy i ekosystemy Australii, które nie mają sobie równych. Sześć wyjątkowych miejsc o znaczeniu ekologicznym i naturalnie pięknych, w których zwierzęta przystosowały się do swoich konkretnych siedlisk, każde niesamowite na swój własny sposób. Niezapomniana podróż po niezwykłych krajobrazach, które tworzą ten australijski kontynent. Część 1. Wielka Rafa Koralowa. Ciągnie się wzdłuż północno - wschodnich wybrzeży Australii przez trzy tysiące kilometrów, obejmując obszar równy powierzchni Niemiec. Tworzą ją jedne z najmniejszych wielokomórkowych organizmów świata - polipy koralowe. Niegdyś klasyfikowane jako rośliny, dziś uznawane są za zwierzęta. Ukryte w swoich wapiennych zewnętrznych szkieletach, polipy polują, rozmnażają się i budują. Wspólnie stanowią podstawę tego zapierającego dech cudu natury. Wielką Rafę Koralową tworzy nawet do trzech tysięcy pojedynczych raf i ponad 600 gatunków twardych i miękkich korali. Po zachodzie słońca budowniczowie tego podwodnego królestwa wyłaniają się ze swoich kryjówek. Niepozorni łowcy - polipy korali żywią się drobnymi organizmami - zooplanktonem, który pojawia się licznie w otwartej wodzie tuż po zmroku. 08:20 ZABIĆ CZY LECZYĆ - SEKRETY JADU (KILL OR CURE: THE STORY OF VENOM) Film dokumentalny, 55 min, Australia, 2021 Poznamy naukowców, którzy zajmują się pracą nad nowymi lekami z jadu śmiercionośnych stworzeń. Australia jest domem dla jednych z najbardziej jadowitych zwierząt na świecie. Niektóre są tak śmiercionośne, że mogą zabić człowieka w ciągu kilku minut. Ale w jadzie mogą być też ukryte leki przyszłości. Uczeni sądzą, że drzemie w nim potencjał do zupełnie nowych terapii i medykamentów, które mogą ratować życie. Jad składa się ze złożonych cząsteczek, które ewoluowały przez tysiąclecia, aby atakować określoną zdobycz. Niektóre skupiają się na układzie nerwowym, inne atakują tkankę lub układ krążenia. Z tego powodu jad może oferować szerokie zastosowania medyczne od ochrony serca i mózgu po potencjalne leczenie stwardnienia rozsianego i epilepsji. W tym filmie poznamy naukowców, którzy przewodzą światu w tej rewolucyjnej, nowoczesnej medycynie i stają twarzą w twarz z pająkami, wężami i meduzami. 09:25 PRZEPUSTKA DO ŚWIATA - ODC. 9 KORSYKA. PERŁA MORZA ŚRÓDZIEMNEGO (PASSPORT TO THE WORLD EP. 9. CORSICA: MEDITERRANEAN SPLENDOUR) Cykl dokumentalny, 50 min, Kanada, 2019 Reżyseria: Yohan Leduc, Fannie Leblond Licząca 15 odcinków seria geograficzno - podróżnicza, przedstawiająca różne znane i nieznane miejsca na świecie. Każdy odcinek oferuje pełny portret kraju lub regionu. 15 niezwykłych miejsc do odkrycia... Miłej podróży! Odcinek 9. Korsyka. Perła Morza Śródziemnego. To bogata historia, kultura i przyroda. Korsyka to morze, góry i duma jej mieszkańców. Dzięki różnorodności jest wyjątkowym celem podróży. Jest tu wszystko. Bez względu na pochodzenie, wartości i zainteresowania, goście, którzy stawiają tu stopę, są wzruszeni wspaniałością tej wyspy kontrastów. Aby w pełni przeżyć spotkanie z Korsyką, warto wiedzieć, że tutejsza wyjątkowa kultura jest wynikiem różnorodnych wpływów. Ze względu na położenie geograficzne, ze strategicznego punktu widzenia, Korsyka była zawsze pożądanym klejnotem dla najeźdźców. Dewiza Korsyki brzmi: "Często podbijana, nigdy nie poddana". Nasza wycieczka rozpoczyna się w Ajaccio, stolicy Korsyki, położonej w największej zatoce wyspy. To idealny przystanek dla turystów lubiących muzea, restauracje i kasyna. Panuje tu bardzo przyjemna atmosfera. Ajaccio jest jednym z głównych portów turystycznych Francji. 10:25 REPUBLIKI FLISACKIEJ DZIEŃ POWSZEDNI Reportaż, 27 min, Polska, 1971 Scenariusz: Zbigniew Święch Reportaż o problemach flisactwa pienińskiego. Przedstawiciele Stowarzyszenia Polskich Flisaków opowiadają o kryzysie, jaki panuje w związku z wykonywaniem przez nich tej trudnej i odpowiedzialnej profesji. Z powodu licznych zaniedbań organizacyjnych, finansowych i inwestycyjnych, zawodowi flisaka grozi, ich zdaniem, wymarcie. Flisacy pienińscy są postrzegani przez znawców tematu jako ostatni Mohikanie na kontynencie. Jako ostatni przedstawiciele tego zawodu posługują się łodziami dłubanymi oraz stosują unikalną w skali światowej metodę łączenia pięciu łodzi dla zapewnienia większej pływalności. Prezentacja procesu powstawania łodzi flisackiej tzw. dłubanki. 11:05 POLSKIE DZIEDZICTWO S.I - ODC. 9 Magazyn historyczny, 28 min, Polska, 2021 Reżyseria: Maciej Kłobucki Scenariusz: Maciej Kłobucki, Bartosz Kucharski, Kamil Szymański Zdjęcia: Damian Szprejda, Jacek Cichocki, Mariusz Gala Prowadzący: Stefan Tompson Lektor: Jarosław Łukomski Cykl dokumentalno - historyczny o polskim dziedzictwie kulturowym na Kresach Wschodnich, prowadzony przez Stefana Tompsona, w którym przybliżona zostaje widzowi historia ziem polskich sprzed 1921 roku. Prezentowane są najciekawsze polskie posiadłości, usytuowane za naszą obecną wschodnią granicą. Ukazane są najciekawsze miejsca, zarówno te oczywiste i znane z przewodników, jak również te, o których już dawno zapomniano. Autorzy przedstawiają ich historię, opowiadają o ciekawostkach i legendach, omawiają polski aspekt dotyczący prezentowanych posiadłości. Przybliżają historię Polaków na danym terenie i zachęcają każdego widza do odwiedzin miejsc polskiego dziedzictwa kulturowego na Kresach Wschodnich. W tym odcinku wybierzemy się do Wilna. To miasto leżące na skrzyżowaniu szlaków biegnących z czterech stron świata, położone na Pojezierzu Litewskim u ujścia rzeki Wilejki do Wilii, od zarania swoich dziejów było ważnym ośrodkiem politycznym, gospodarczym, kulturowym i religijnym tej części Europy. To również jedna z historycznych stolic Rzeczypospolitej Obojga Narodów. To tutaj mieści się jeden z najstarszych Uniwersytetów w Europie oraz spoczywa matka i serce marszałka Józefa Piłsudskiego. Zapraszamy w niezwykłą podróż do Wilna, o którym opowie Stefan Tompson. 11:40 MASZEROWIE. WIELKA ODYSEJA PSICH ZAPRZĘGÓW (MUSHERS / MUSHERS, LA GRANDE ODYSSE SAVOIE MONT BLANC) Film dokumentalny, 56 min, Francja, 2013 Reżyseria: Gallien Chanalet Quercy, Nicolas Lauwers Film dokumentalny o Grande Odysse Savoie Mont Blanc - jednym z najbardziej prestiżowych wyścigów psów zaprzęgowych na świecie. Impreza jest czymś więcej niż tylko kolejnymi zawodami sportowymi. Jest przepełniona duchem przygody. Łączy sporty na świeżym powietrzu z szacunkiem dla środowiska. Ten film opowiada o ludziach, którzy organizują zawody zarówno od strony logistycznej, jak i pracy ze zwierzętami. Poznamy ogrom tej pracy i wysiłku, jaki muszą włożyć ludzie i zwierzęta, aby można było odbyć tę wspaniałą rywalizacje w przepięknej scenerii Alp. 12:45 TWOJE SERCE DALEJ BIJE Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2023 Reżyseria: Paulina Ibek Scenariusz: Paulina Ibek Zdjęcia: Paulina Ibek, Maciej Gońkiewicz, Maciej Dźwigaj Bohaterami filmu są Małgosia, Andrzej, Mariusz i Tomek. Łączy ich to, że każdy z nich jest po przeszczepie serca. Niektórzy z nich swoje "drugie" życie zaczęli już ponad 20 lat, niektórzy zaledwie kilka lat temu. Wszyscy "nowe" serce otrzymali w Krakowskim Szpitalu Specjalistycznym im. św. Jana Pawła II. W filmie poznajemy ich historie, ale także dotykamy tajemnicy i magii przeszczepu. Opowiada nam o niej dr hab. n. med. Karol Wierzbicki - kierownik Odcinka Transplantologii i Mechanicznego Wspomagania Krążenia w Szpitalu im. św. Jana Pawła II w Krakowie, a równocześnie człowiek, który w większości przypadków trzymał ich "nowe" i "stare" serca w swoich dłoniach. 13:45 KRAINA LWÓW - NOCĄ I ZA DNIA - ODC. 1 MŁODE I BEZBRONNE (LION COUNTRY: NIGHT AND DAY 1. YOUNG AND VULNERABLE) Film dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Beth Brooks, Nathan Pilcher Trzyczęściowa opowieść o świecie lwów. Lwy. Najbardziej imponujące koty na świecie. Grozi im zagłada. Ich naturalne środowisko w Afryce się kurczy i w ostatnich dwóch dekadach ich liczba spadła niemal o połowę. Więc każde lwiątko jest na wagę złota. Przetrwanie młodych lwów jest sprawą kluczową, bo od tego zależy przyszłość całego gatunku. Jednym z ostatnich lwich azylów jest rezerwat w zambijskiej dolinie Luangwy. Zespół filmowców przez pół roku obserwuje dwa stada lwów. Odc. 1 - "Młode i bezbronne". W maju w Zambii wreszcie kończy się półroczna pora deszczowa. Młody samiec Pip, nazwany tak przez miejscowych badaczy, jest z matką i resztą stada. Ta grupa rodzinna od pokoleń żyje w tym parku narodowym, Obecnie składa się z trzech matek i siedmiorga niesfornych młodych. Pip trzyma się blisko rodziny, bo ma tylko pięć miesięcy i daleko mu do samodzielności. Samice będą musiały go ustrzec przed zagrożeniami, jakie niesie ze sobą pora sucha. To stado żyje w jednym z najdzikszych miejsc w Afryce. Park Narodowy Południowa Luangwa ma dziewięć tysięcy kilometrów kwadratowych i jest ostoją wielu afrykańskich dzikich zwierząt. Prawdziwa siła lwów bierze się z więzów rodzinnych. Lwy są najbardziej społecznymi dużymi kotami. 14:45 SKARBY DZIKIEJ AUSTRALII - ODC. 2 W ŚRODKU KONTYNENTU (AUSTRALIA’S WILD TREASURE (2/6) THE RED CENTRE) Cykl dokumentalny, 52 min, USA, 2020 Reżyseria: Aaron Pedersen Zrealizowany przez doświadczoną ekipę filmowców serial dokumentalny pokazujący różnorodne i wyjątkowe krajobrazy i ekosystemy Australii, które nie mają sobie równych. Sześć wyjątkowych miejsc o znaczeniu ekologicznym i naturalnie pięknych, w których zwierzęta przystosowały się do swoich konkretnych siedlisk, każde niesamowite na swój własny sposób. Niezapomniana podróż po niezwykłych krajobrazach, które tworzą ten australijski kontynent. Część: 2 - "W środku kontynentu". Zwierzęta Australii musiały przystosować się do szczególnych warunków. Urodzajną wzdłuż wybrzeży krainę, w głębi lądu zajmują rozległe suche równiny. To tak zwane Czerwone Centrum. W samym sercu tego olbrzymiego obszaru wznosi się łańcuch górski, niegdyś wysoki jak Himalaje. Po milionach lat erozji zostały tylko najbardziej odporne skały. Ludność z miejscowego plemienia Anangu nazywa ten niezwykły monolit Uluru. Na tym obszarze trudno przewidzieć, kiedy i gdzie spadnie deszcz. Gdy wreszcie pojawia się deszcz, zwierzęta wiedzą, jak go wykorzystać. W kilka tygodni świeża trawa ożywia suche równiny. Kangury rude mogą się rozmnażać dopiero wówczas, gdy wokół będzie wystarczająco dużo wody i pożywienia. Środkowa część Australii to jeden z największych suchych obszarów na świecie. 15:50 ŁOWCY CZARNYCH DZIUR (BLACK HOLE HUNTERS) Film dokumentalny, 57 min, Australia, 2019 Reżyseria: Prof. Tamara Davis Film dokumentalny, w którym twórcy skupili się na rozwikłaniu jednej z najbardziej frapujących zagadek kosmicznych. Podążyli śladami niezwykłych naukowców w ambitnym dążeniu do spenetrowania czarnych dziur i wiedzy na ich temat. Czym są czarne dziury? Czarne dziury to obszary przestrzeni, w których siła grawitacji jest tak silna, że nic, łącznie z promieniami świetlnymi, nie może z nich uciec. Innymi słowy, czarne dziury pochłaniają wszystko, co znajduje się w ich pobliżu, i nie emitują żadnego światła ani innych fal elektromagnetycznych. Dzięki skromnym początkom na odludziach Australii, kiedy to sfotografowano po raz pierwszy czarną dziurę poprzez wielki teleskop, nauka otrzymała niespodziewany impuls do zrozumienia tajemnic wszechświata. Astronomowie każdego dnia uczą się fascynujących nowych rzeczy na temat czarnych dziur. Te tajemnicze obiekty generują mnóstwo pytań. 17:00 PRZEPUSTKA DO ŚWIATA - ODC. 10 IRLANDIA, SZMARAGDOWA WYSPA (PASSPORT TO THE WORLD EP. 10 IRELAND: EMERALD ISLE) Cykl dokumentalny, 51 min, Kanada, 2019 Reżyseria: Yohan Leduc, Fannie Leblond Licząca 15 odcinków seria geograficzno - podróżnicza, przedstawiająca różne znane i nieznane miejsca na świecie. Każdy odcinek oferuje pełny portret kraju lub regionu. 15 niezwykłych miejsc do odkrycia... Miłej podróży! Odcinek 10 - "Irlandia, szmaragdowa wyspa". Irlandia - zieleń we wszystkich odcieniach. Zielone równiny i wzgórza opadające rzeźbą stromych nadmorskich klifów. Irlandia - kraina historii. Bogactwo zamków i śladów kultury celtyckiej przypomina jej wspaniałą przeszłość. Irlandia czeka, by odkryć ją z bliska. Irlandczycy są niezwykle gościnni i dumni. Nikt lepiej od nich nie potrafi celebrować radości codziennego życia. Tańcom przy tradycyjnej muzyce i sączeniu "guinnessa" w pubie nie ma końca. Gdy ostatnie promienie słońca przebijają się przez chmury, zielona Irlandia przechodzi przemianę. Rozumiemy natychmiast, dlaczego nazywana jest Szmaragdową Wyspą. Wycieczkę zaczynamy w Dublinie. Zdjęcia Irlandii są wyjątkowe, ale nic się nie równa osobistemu spotkaniu z pięknem i codziennym życiem Szmaragdowej Wyspy. 18:00 TAJEMNICE KRÓLEWSKIEJ POSIADŁOŚCI - FROGMORE (SECRETS OF THE ROYAL ESTATE: FROGMORE COTTAGE) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2023 Reżyseria: Mark Moreve Cykl 3 filmów dokumentalnych opowiadających o królewskich posiadłościach w Wielkiej Brytanii. Odc. 1. Frogmore Estate - posiadłość jest od ponad 300 lat jest ulubioną rezydencją królewską, cieszącą się sławą mieszkających tam członków rodziny królewskiej: księcia i księżnej Sussex Harry’ego i Meghan. Stojący około pół mili na południe od zamku Windsor w Windsor Home Park, Frogmore House jest rezydencją królewską od 1792 roku. Z historią przyćmioną przez najemców. Został nazwany rezydencją królewskich odrzutów i przyczółkiem dla wyrzutków. Kto mieszkał tam przed Harrym i Meghan? Kto następny się wprowadzi? I w jaki sposób para, która złamała konwencję, zdecydowała się przekształcić ten zabytkowy budynek w swój dom? Od wegańskich farb po radykalne renowacje warte 2 miliony funtów, od tajemniczych ogrodów po święte mauzolea, usłyszymy zaskakujące historie członków rodziny królewskiej, którzytu rezydowali, a prochy niektórych z nich tutaj spoczywają. Tajemnice słynnej posiadłości Frogmore, widzianej oczami tych, którzy ją pielęgnowali, odnawiali i pracowali nad tym, aby stała się jedną z najbardziej fascynujących posiadłości królewskich. 19:00 HERBERT. BARBARZYŃCA W OGRODZIE Film dokumentalny, 57 min, Polska, 2021 Reżyseria: Rafael Lewandowski Scenariusz: Rafael Lewandowski, Andrzej Franaszek Dokument poświęcony postaci Zbigniewa Herberta, który na świecie jest uznanym poetą, w Polsce, postacią kultową. Jednak za uniwersalnym pięknem jego wierszy i nieskazitelną moralnością artysty, kryje się burzliwe i trudne życie. Jeden z największych poetów XX wieku. Jego twórczość została przetłumaczona na 40 języków, była wielokrotnie nagradzana za swój ponadczasowy oraz uniwersalny charakter. W Polsce jej znaczenie jest jeszcze większe, ponieważ Herbert był w swoim ojczystym kraju moralnym przewodnikiem, którego wierszy uczono się na pamięć w czasach walki z komunizmem. Za krystalicznym pięknem pozostawionej poezji kryje się mało znane życie prywatne Herberta - humanisty, inteligenta, człowieka pełnego humoru oraz finezji, który zmagał się z niepewnością, gniewem, bólem fizycznym, a nawet chorobą psychiczną. Film ukazuje skomplikowaną i złożoną osobowość artysty. Męstwo pozwalające mu tworzyć i żyć jak mówił "mimo wszystko". Twórcom udaje dotrzeć się do osób, które znały poetę, lecz jeszcze nigdy publicznie nie wypowiadały się na jego temat. Po raz pierwszy Fundacja im. Zbigniewa Herberta oraz jego spadkobiercy angażują się w publiczną, filmową opowieść o jego życiu. Dzięki wglądowi we wspomnienia i doświadczenia bliskich artyście osób, a w szczególności jego żony Katarzyny, film bierze pod lupę życie jednego z najwybitniejszych polskich poetów. Między wschodem a zachodem, idąc po jego śladach od Polski, poprzez Europę, do Stanów Zjednoczonych, twórcy filmu zadają pytanie o cenę, jaką twórca "Pana Cogito" musiał ponieść za swoją wrażliwość i niezależność. 20:10 TERROR W PARYŻU - ODC. 2 DOWIEDZIEĆ SIĘ KTO, CO ZROBIŁ, JAK I DLACZEGO (THE TERROR TRIAL / V13 EPISODE 2 - FINDING OUT WHO DID WHAT, HOW AND WHY) Serial dokumentalny, 54 min, Francja, 2021 Reżyseria: Theo Ivanez Mini - seria kryminalno - polityczna (5 odcinków) o śledztwach w sprawach o zamachy terrorystyczne we Francji. Proces, który rozpoczął się we wrześniu 2021 r. dotyczący ataków popełnionych od 13 listopada 2015 r. Nadzwyczajna sprawa sądowa z 20 oskarżonymi została skierowana do specjalnie utworzonego Sądu, 220 tomów postępowań i prawie 1700 osób. Jest to wydarzenie zgodne z oczekiwaniami, którego się obawiano: ponownie otworzy rany, które ledwo zaczęły się goić. Poprzez zeznania ofiar terroryzmu, prawników, organów ścigania i członków wymiaru sprawiedliwości, ten serial dokumentalny pokazuje, jak Francja przygotowuje się do otwarcia tego bezprecedensowego procesu. Śledząc podstawy sprawy i patrząc wstecz na dowody z policyjnego śledztwa, zrozumiemy funkcjonowanie wymiaru sprawiedliwości antyterrorystycznej w krajach europejskich i sposób, w jaki społeczeństwo reaguje na to, co nie do pomyślenia. Część 2 - "Dowiedzieć się kto, co zrobił, jak i dlaczego". Według policji w Paryżu i jego okolicach doszło do trzech, a nawet siedmiu zamachów. 45 tysięcy sygnatur, 45 tysięcy akt sądowych, 1740 powodów cywilnych i trzystu pięćdziesięciu adwokatów. 6 miesięcy posiedzeń w sali na 600 osób specjalnie zbudowanej w sercu Pałacu Sprawiedliwości w stolicy Francji. 21:25 IRLANDIA PÓŁNOCNA - NIEKOŃCZĄCA SIĘ WOJNA (NORTHERN IRELAND: THE 100 YEAR WAR / IRLANDE DU NORD) Film dokumentalny, 49 min, Francja, 2022 Reżyseria: Lucas Gregorio Od stu lat Irlandia jest podzielona na dwie części. Na południu Republika, niepodległe państwo i członek Unii Europejskiej. Na północy Irlandia Północna, należąca do Wielkiej Brytanii. Na tym zaledwie 1, 8 mln mieszkańców terytorium współistnieją dwa rywalizujące ze sobą obozy: z jednej strony unioniści, głównie protestanci i lojalni wobec Wielkiej Brytanii. Z drugiej strony irlandzcy nacjonaliści, głównie katolicy, którzy chcą być związani z Republiką Irlandii i nie być już częścią Zjednoczonego Królestwa. W Irlandii Północnej, jednej z prowincji Zjednoczonego Królestwa, miasto Londonderry jest podzielone na dwie części. Z jednej strony dzielnice protestantów, z drugiej katolików. Od wieków te dwie wspólnoty się nienawidzą. Na początku sierpnia w katolickiej dzielnicy Bogside młodzi ludzie budują wysoką wieżę z palet. Tradycja ta upamiętnia gwałtowne zamieszki z 1969 roku, podczas których katolicy starli się z protestantami i policją. Po kilku dniach konstrukcja jest gotowa. To liczący 15 metrów wysokości stos. Młodzi ludzie wieszają na nim flagi swych wrogów. Tak jak symbolizującą brytyjską koronę. Pokazani w filmie młodzi katolicy są bojownikami o niepodległość. Pragną, by Irlandia Północna opuściła Zjednoczone Królestwo i przyłączyła się do Republiki Irlandii. 22:30 WSZYSTKO DLA MOJEJ CÓRKI Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2019 Reżyseria: Alina Mrowińska Scenariusz: Alina Mrowińska Zdjęcia: Michał Jarosiński, Adam Fręśko Wszyscy rodzice niepełnosprawnych dzieci zadają sobie pytanie - co będzie z moim ukochanym dzieckiem, jak odejdę? Gdzie zamieszka, kto się nim zaopiekuje czy będzie kochane i szczęśliwe? Te pytania są tym dramatyczniejsze, im starsi są rodzice. Bohaterkami filmu są Wanda Woyniewicz i jej córka Ela z zespołem Downa. Wanda ma 85 lat, Ela 43. Wanda mówi: "Rodzic zdrowego dziecka myśli, co będzie kupował wnukowi pod choinkę, a ja - co będzie z Elą, jak umrę". Nie mają nikogo, są tylko we dwie. Wanda ma zaawansowaną jaskrę, traci wzrok. Przed śmiercią chce zobaczyć, że jej córka jest bezpieczna, że ma nowy, przyjazny dom. 23:30 MORDERSTWO W RODZINIE - ODC. 2 JENNIFER CRONIN (A MURDER IN THE FAMILY / AMERICAN MURDER: THE FAMILY NEXT DOOR EP. 2 JENNIFER CRONIN) Serial dokumentalny, 46 min, Wielka Brytania, 2022 Reżyseria: Jenny Popplewell Odc. 2 - "Jennifer Cronin". Na policję zadzwoniła kobieta, którą jej były mąż Kieren Lynch przyszedł zabić. Do szpitala trafiły dwie osoby z ciężkimi poparzeniami. Mężczyzna podpalił jej matkę, a potem siebie. Oskarżono go o próbę zabójstwa. Kobieta twierdzi, że chciał ją skrzywdzić. Wiedział, jak bardzo były zżyte z matką, którą zabił, a można było temu zapobiec. Policja ich nie ochroniła. Krzyczały, machały rękami - bez skutku. Zarządzono dochodzenie, czy do śmierci Lyncha i Jennifer Cronin nie doszło z powodu błędów funkcjonariuszy. Lynch oblał benzyną Jennifer i podpalił, a potem to samo zrobił ze sobą. Okoliczności śmierci Jennifer wywołały szok. Celem dochodzenia jest ustalenie, jak ktoś zmarł i w jakich okolicznościach. Ustalono, że do śmierci Jennifer Cronin przyczyniło się pięć błędów policji. Nie stwierdzono bezpośredniej winy żadnego funkcjonariusza, chociaż wobec niektórych podjęto pewne kroki administracyjne. Policja w Essex prowadzi szkolenia w zakresie rozpoznawania przemocy domowej i stalkingu. W 94 % stalking prowadzi do zabójstwa. 00:30 JAN ZACHWATOWICZ Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2000 Reżyseria: Antoni Krauze Scenariusz: Ryszard Jaworski Wykonawcy: Jan Zachwatowicz Najpierw jako student Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej tworzył dokumentację zabytków stolicy, którą potem ocalił z powstańczej pożogi. Po wojnie przekonywał kolegów, że wprawdzie można dalej bawić się w konspirację, lecz można też zabrać się za odbudowę, bo to będzie odbudowa dla Polski. Został konserwatorem generalnym i podjął decyzję o totalnej odbudowie całych dzielnic. Ta koncepcja wywołała na Zachodzie wiele dyskusji i była bardzo krytykowana. Jan Zachwatowicz ignorował te opinie. Był przekonany, że skoro w Polsce miasta były niszczone z całą premedytacją, trzeba je z premedytacją odbudowywać. To jemu historia przyznała rację. Jan Zachwatowicz urodził się w Katczynie pod Petersburgiem, dokąd z końcem XIX wieku przeniósł się jego ojciec, kolejarz. Gimnazjum skończył już po rewolucji październikowej, w 1918 roku. Marzył o studiach artystycznych, lecz ukończył w Petersburgu Instytut Inżynierii Cywilnej, dający wiedzę łączącą technikę z architekturą. Przez całe studia chodził jednak na wykłady do Instytutu Sztuki, interesował się kulturą. Miał talent rysunkowy. Rozwijał go, rysując zabytki Petresburga, jakby już wtedy przygotowywał się do pracy konserwatora. W 1924 roku przeniósł się do Warszawy. Podjął studia na politechnice. Musiał nostryfikować rosyjski dyplom. Studiował w Katedrze Architektury Polskiej i Historii Sztuki u prof. Oskara Sosnowskiego. Szybko został jego asystentem. Sosnowski czuł nadchodzące zagrożenie, skierował wszystkie studenckie siły na inwentaryzację zabytków Warszawy. Jan Zachwatowicz z całym oddaniem uczestniczył w tych pracach, wraz ze świeżo poślubioną żoną, Marią. W 1939 roku zaciągnął się do wojska. Po rozbiciu jego jednostki wrócił do stolicy, był w komendzie przeciwlotniczej, zabezpieczał Zamek Królewski w czasie pożaru. Kiedy prof. Sosnowski zmarł w wyniku odniesionych ran, przejął jego funkcję - zaopiekował się dokumentacją zabytków, bez której odbudowa Warszawy nie byłaby możliwa. Cudem wydobył ją z gmachu zajętego przez gestapo. W czasie powstania warszawskiego, jako oficjalny przedstawiciel ekspozytury Rządu Londyńskiego do spraw ratowania zabytków, z narażeniem życia wywiózł bezcenne zbiory najpierw do Brwinowa, a potem umieścił je w podziemiach klasztoru bernardynów w Piotrkowie Trybunalskim. Po wojnie przyjął funkcję konserwatora generalnego, lecz nigdy nie wstąpił do PZRP. Od władzy nie był też zależny, bo niczego nie chciał. Mieszkał w służbowym mieszkaniu, nie miał samochodu i apanaży. W zamian mógł mówić prawdę, co konsekwentnie czynił, walcząc z koncepcjami odbudowy stolicy sprzecznymi z historyczną zabudową miasta. W tej trudnej grze stosował nawet przemyślne wybiegi i wygrywał. Dzięki temu można dziś spacerować po warszawskiej Starówce, oddychając atmosferą przeszłości. W 1970 roku przeszedł na emeryturę, lecz nie zakończył swej wielostronnej, wytrwałej działalności. Kierował odbudową Zamku Królewskiego - społecznie. Bo też Jan Zachwatowicz, jeden z najwybitniejszych europejskich konserwatorów, był człowiekiem bez reszty i bezinteresownie oddanym swemu dziełu, w służbie ojczyźnie. W filmie opowiadają o nim jego bliscy, przyjaciele i współpracownicy, m.in. córka Krystana oraz Andrzej Wajda, prof. Andrzej Gruszecki, prof. Andrzej Tomaszewski, Jan Nowak - Jeziorański, inż. Jacek Cydzik, inż. Kazimierz M. Piechotka, Władysław Bartoszewski i prof. Andrzej Rottermund. 01:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.V - ODC. 54 ZWYKŁA HISTORIA NIEZWYKŁYCH NAZW Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2017 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Skąd wzięły się nazwy polskich miast i miasteczek? Jak to się stało, że dzisiaj mieszkamy na terenie zwanym Warszawą, Lublinem czy Szczecinem? Co o tym zdecydowało? Na te pytania stara się odpowiedzieć Radosław Kotarski. Rusza w podróż po Polsce, aby odkryć historie stojące za nazwami, którymi posługujemy się na co dzień. 02:10 SZALONA LOKOMOTYWA Film dokumentalny, 21 min, Polska, 1977 Scenariusz: Krzysztof Miklaszewski Aktorzy: Krzysztof Jasiński Wykonawcy: Marek Grechuta, Maryla Rodowicz Zdjęcia: Aleksander Wasilewicz Fragment archiwalnego filmu dokumentującego przygotowanie spektaklu "Szalona lokomotywa" według Witkacego z piosenkami Marka Grechuty w Teatrze STU w 1977 roku w Krakowie. 02:40 HISTORIA PEWNEGO ŻYCIA Film dokumentalny, 44 min, Polska, 2003 Reżyseria: Andrzej Titkow Scenariusz: Andrzej Titkow To było jedno z pierwszych konspiracyjnych spotkań z udziałem Aliny. Młoda, szczupła kobieta o wyglądzie licealistki przybyła na tajne w zamyśle, choć z pewnością obserwowane przez bezpiekę, zebranie opozycji w czerwonej sukience i tej samej barwy szpilkach. Co ty robisz, dziewczyno! - westchnął w duchu Bogdan Borusewicz. Przecież widać cię w tym ubraniu z dwóch kilometrów! Bohaterka filmu szybko nadrabiała brak doświadczenia w trudnym i niebezpiecznym żywocie konspiratora. Niedostatek rutyny rekompensowała innymi, budzącymi podziw nawet u weteranów opozycji cechami charakteru. Drobna, wręcz krucha z pozoru pielęgniarka ze stoczniowej przychodni zdrowia imponowała zdolnościami przywódczymi, rzadko spotykaną w jej wieku dojrzałością oraz odwagą. Okazywaną w osobistych kontaktach dziewczęcą nieśmiałość łączyła z w publicznych, ekstremalnych sytuacjach twardością, wręcz zaciętością. To ona stanęła naprzeciw wychodzącemu z gdańskiej stoczni tłumowi mężczyzn i krzycząc im w twarze, zmusiła stoczniowców do powrotu i kontynuacji strajku. Niebywały hart ducha i determinację demonstrowała też podczas dramatycznych wydarzeń stanu wojennego, internowania w obozie w Gołdapii, podziemnej działalności w latach następnych. A przecież musiała zajmować się także synem, odpierać gorzkie zarzuty rodziców sprzeciwiających się konspiracyjnym zainteresowaniom córki, a następnie łączyć obowiązki opozycyjnej działaczki z rolą żony i matki w małżeństwie z tropionym przez władze Bogdanem Borusewiczem. Alinę Pieńkowską - Borusewicz, legendę Solidarności, późniejszą senator w wolnej już Polsce, wspominają najbliżsi - rodzice, dzieci, mąż, przyjaciółki z ośrodka zdrowia Stoczni Gdańskiej, a także znakomitości życia publicznego, między innymi Lech Wałęsa, Bogdan Lis, Tadeusz Mazowiecki, Zbigniew Bujak, Jan Nowak - Jeziorański, Ludwika Wujec, Jacek Taylor. Z ich wypowiedzi przed kamerą Andrzeja Titkowa wyłania się fascynujący wizerunek niezłomnej bojowniczki, polityka, a także kobiety z krwi i kości, kochającej żony i troskliwej matki, która choć obciążona ponad miarę obowiązkami, mając niewiele czasu dla bliskich, starała się poświęcać im każdą wolną chwilę. Marzyła, że potrafi zrekompensować im owe niezawinione zaniedbania w przyszłości, że po przejściu na polityczną emeryturę zajmie się domem, ogrodem, dziećmi. Nie zdążyła. Przegrała najtrudniejszą, jedyną w życiu przegraną walkę - z rakiem.