TVP Nauka Poniedziałek, 06.01.2025 06:25 POLACY W KOSMOSIE 20 min, Polska, 2023 Scenariusz: Robert Szaj Prowadzący: Marta Kielczyk, Robert Szaj Transmisja z pikniku naukowego organizowanego przez TVP Nauka i Ministerstwo Edukacji i Nauki. Robert Szaj i Marta Kielczyk odwiedzą warsztaty rakietowe, których uczestnicy przygotowują modele rakiet kosmicznych. Istotą tych modeli jest odtworzenie ważnych technologicznie elementów konstrukcji, tak by mogły one, jak te prawdziwe rakiety, zostać uruchomione i wystrzelone. Wraz z uczestnikami pikniku poznamy także technologie pozwalające na tworzenie łazików księżycowych i marsjańskich oraz zobaczymy, jak działają te urządzenia. 06:55 CZY JA DOBRZE ROZUMIEM? Magazyn kulturalny, 25 min, Polska, 2024 Reżyseria: Marzena Strąk Scenariusz: Katarzyna Kuszyńska Cykl programów poświęconych naukom humanistycznym. W każdym odcinku prowadząca, Marta Perchuć - Burzyńska, rozmawia z przedstawicielami trzech dyscyplin naukowych. Omawiają oni wybrany temat pod kątem swoich zainteresowań badawczych. Na końcu programu wspólnie z filozofką dr Mirą Marcinów podsumowuje przeprowadzone rozmowy. Komu potrzebna dziś humanistyka to teza pierwszego odcinka. Gośćmi są: prof. Maciej Górny, Instytut Historii PAN, historyk; Dariusz Czaja, UJ, antropolog; dr Magda Szcześniak, UW, badaczka kultury wizualnej i historii kultury polskiej XX wieku. W tym odcinku omawiane są nurty naukowe, które kilka dekad temu wydawały się twardymi paradygmatami, a okazały się przejściowymi modami (strukturalizm, postmodernizm), które nie znajdują dziś zastosowania. Prowadząca ze swoimi gośćmi poszuka odpowiedzi na pytanie czy przedstawiciele nauk o człowieku i kulturze biorą udział w konstruowaniu przyszłości, czy też pozostają w sferze konserwatywnego namysłu i dialogu z przeszłością i w końcu kto, poza środowiskiem naukowym, jest dziś odbiorcą wiedzy kształtowanej przez reprezentowane w odcinku dziedziny. 07:30 PRYWATNE ŻYCIE ZWIERZĄT - SEZON 1 - (ODC. 3) - WIERNOŚĆ Reportaż, 22 min, Polska, 2018 Reżyseria: Joanna Pawlikowska Scenariusz: Joanna Pawlikowska Znawca zwierzęcej natury - dr Andrzej Kruszewicz wprowadza widzów w intrygujący świat zwyczajów zwierząt. Robi to z przymrużeniem oka, wyłapując zabawne podobieństwa do naszych, ludzkich zachowań. W tym świecie możemy odnaleźć miłość i czułość, troskę i współczucie, dozgonną wierność i zdradę, pomysłowość i spontaniczną zabawę, sprawowanie władzy i próby jej obalenia, oszustwo i manipulacje. W cyklu odkrywamy tajemnice dzikiej natury i pokazujemy budzące emocje zjawiska, występujące w ludzkim i zwierzęcym świecie. Andrzej Kruszewicz jest przewodnikiem po świecie zwierząt. Podpatruje ich zachowania, interakcje między nimi i komentuje je. Obserwacje te prowadzi na zapleczu warszawskiego ogrodu zoologicznego, korzystając z pomocy opiekunów zwierząt, którzy mają z nimi bliski kontakt i dobre relacje. Miejscem obserwacji jest również dzika przyroda i widowiska przyrodnicze, takie jak: tokowiska cietrzewi I batalionów, zalotne tańce żurawi, prezentacje męskiej sprawności podczas rykowiska jeleni czy bukowiska łosi, zabawy młodych zwierząt, relacje w stadzie żubrów czy dzików. Zaglądamy też w zakamarki: gęste krzaki, wysokie trawy, skraje oczek wodnych, gdzie podpatrujemy mniejsze życie, mało znane, a bardzo różnorodne i kolorowe. Punktem wyjścia jest wybrane zwierzę w zoo, z którym Andrzej Kruszewicz lub opiekun mogą nawiązać bliższy kontakt i zaprezentować jego stany emocjonalne i ciekawe zachowania. W terenie przedstawiamy wiele polskich gatunków, od owadów przez gady, płazy, ptaki i ssaki, tropiąc wśród nich zachowania będące naszym głównym tematem. 08:00 JAK TO DZIAŁA - ODC. 2 KUCHENKA MIKROFALOWA Magazyn, 25 min, Polska, 2011 Kuchenka mikrofalowa. Wielkim krokiem dla człowieka było okiełznanie ognia. Na przestrzeni dziesiątek tysięcy lat nie tylko nauczyliśmy się rozpalać ogniska, ale udoskonaliliśmy sposoby ogrzewania. Jednak dopiero w ubiegłym wieku pojawiło się popularne dziś urządzenie kuchenka mikrofalowa. Dlaczego na wynalezienie kuchenki czekaliśmy tak długo? Jeśli chcecie zobaczyć, jak można złapać prąd prosto z powietrza, zapalić żarówkę bez podłączania jej do prądu i przekonać się, dlaczego nie należy gotować jajek w mikrofali obejrzyjcie kolejny odcinek "Jak to działa?". 08:30 ASTRONARIUM - (40) - "PROJEKT CTA" Magazyn, 22 min, Polska, 2017 Scenariusz: Maciej Mikołajewski, Krzysztof Czart, Bogumił Radajewski Prowadzący: Bogumił Radajewski Lektor: Maciej Gudowski Obserwatorium nowego rodzaju, ogromna sieć teleskopów obserwująca Wszechświat w promieniach niosących największe energie. Właśnie tak ma wyglądać CTA - sieć teleskopów Czerenkova - największych astronomicznych projektów na świecie. Jego częścią jest także Polska. W tym programie sprawdzimy, co takiego ma nam pokazać obserwatorium CTA. 09:05 DAVID ATTENBOROUGH I ŚWIECĄCE ORGANIZMY (DAVID ATTENBOROUGH'S LIGHT ON EARTH) 51 min, Wielka Brytania/Austria, 2016 Sir David Attenborough wyrusza w ekscytującą przygodę na poszukiwanie świateł natury. Podróż zaprowadzi widzów w głąb oceanu, do klaustrofobicznych jaskiń oraz lasów nocą. Na lądzie migoczą i świecą świetliki, grzyby, a nawet dżdżownice. Ale to w oceanach, bardziej niż gdziekolwiek indziej na Ziemi, bioluminescencja zachwyca swoim niezwykłym światłem. Niektóre ryby głębinowe i kałamarnice mogą się "zapalić" dlatego, że w ich ciałach żyją bakterie luminescencyjne. Jak i dlaczego organizmy wytwarzają światło? Przez wieki mogliśmy oglądać to zjawisko tylko gołym okiem. Teraz po raz pierwszy możemy uchwycić najsłabszy blask świetlistego życia, używając kamer ponad 4000 razy czulszych niż dziesięć lat temu. A nowa generacja łodzi podwodnych i robotów umożliwia naukowcom penetrację głębin morskich. Dzięki nim możemy zrozumieć dziwne relacje symbiotyczne, procesy chemiczne i anomalie genetyczne. Możemy oglądać tysiące świetlików, które zapalają i gaszą swoje lampki, aby przyciągnąć partnerki, widzimy także, jak zwierzęta wykorzystują swój magiczny blask do polowania, ostrzegania i łączenia się w pary. Bioluminescencja jest wszędzie: w glebie, na lądzie, w oceanach. Niech stanie się światłość z Sir Davidem Attenborough! NAGRODY: Jackson Hole Wildlife Film Festival 2017 (Wyoming, USA): Best Host/ Presenter Led Program; Green Screen Film Festival 2017 (Eckernförde, Germany): Praising Mention for Advancement in Camera Technology; Wildscreen Panda Awards 2016 (Bristol, United Kingdom): NHK Science Award; Wildscreen Panda Awards 2016 (Bristol, United Kingdom): Technical Innovation Award > br > ; Jackson Hole Wildlife Film Festival, Science Media Awards 2016 (Jackson, USA): Grand Helix Award > br > ; Cannes Corporate Media & TV Awards 2016 (Cannes, France): Winner Golden Dolphin (Category: Nature, Environment & Ecology); Cannes Corporate Media & TV Awards 2016 (Cannes, France): Winner Black Dolphin (Category: Best Camera); Wildlife Film Festival Rotterdam 2016 (Rotterdam, Netherlands): Jury Award in Best Film Professional 10:05 INŻYNIERIA PRZYSZŁOŚCI - ENERGETYKA WIATROWA (ENGINEERING THE FUTURE) Serial dokumentalny, 53 min, Wielka Brytania, 2020 Trwa rewolucja w inżynierii za sprawą specjalistów nieustannie pracujących nad konstruowaniem urządzeń, które zmienią nasze życie. Inżynierowie ci niestrudzenie przesuwają granice technologiczne, aby wciąż doskonalić swoje wynalazki. Ich wizja to czystszy, bardziej zielony świat. Ich cel: tworzenie inżynierii przyszłości. W tym odcinku: Inżynierowie przyszłości stawiają sobie za cel możliwość generowania przez ludzkość jak największej mocy elektryczności z wiatru. U wybrzeży Anglii powstaje jedna z największych farm wiatrowych na świecie; trudne warunki w miejscu, gdzie jest budowana stanowią dla zespołu wykonawców ogromne wyzwanie. Z kolei zespół inżynierów norweskich stara się zbudować pierwszą w historii pływającą farmę wiatrową, którą będzie można instalować na głębszych wodach na obszarach, gdzie wieją bardzo silne wiatry. 11:10 PODRÓŻNIK - ZIMA W TYROLU Cykl reportaży, 19 min, Polska, 2002 Autor: Anna Kwiatkowska Scenariusz: Tomasz Rudomino Wizyta w Austrii, w Alpach, we wspaniałym kurorcie dla narciarzy. Uprawia się tu narciarstwo klasyczne, carvingowe, biegowe oraz snowboard. Autorzy odwiedzili ośrodek narciarski w Tux położony w regionie Zillertal. 11:35 LENA NA BAŁKANACH - ODC. 5. GÓRY Cykl reportaży, 24 min, Polska, 2021 Reżyseria: Konrad Zagórski Scenariusz: Konrad Zagórski Prowadzący: Lena Urbańska Wykonawcy: Agnieszka Barjasz Seria podróżnicza, niewiele mająca wspólnego z typowym przewodnikiem turystycznym. Słowo balkan po turecku znaczy góra. W tym odcinku poznamy bliżej codzienne życie ludzi żyjących z dala od cywilizacji, wysoko w pasmach górskich. Lena odwiedzi trudno dostępne wioski w Górach Przeklętych na północy Albanii, gdzie ludzie żyją w tradycyjny sposób, a do wsi często wciąż nie ma dróg dojazdowych. Wyrobi lokalny ser z pasterzami z Czarnogóry oraz odwiedzi pszczelarzy zbierających dziki miód na zboczach gór Północnej Macedonii. 12:10 POLACY W KOSMOSIE 20 min, Polska, 2023 Scenariusz: Robert Szaj Prowadzący: Marta Kielczyk, Robert Szaj Transmisja z pikniku naukowego organizowanego przez TVP Nauka i Ministerstwo Edukacji i Nauki. Robert Szaj i Marta Kielczyk odwiedzą warsztaty rakietowe, których uczestnicy przygotowują modele rakiet kosmicznych. Istotą tych modeli jest odtworzenie ważnych technologicznie elementów konstrukcji, tak by mogły one, jak te prawdziwe rakiety, zostać uruchomione i wystrzelone. Wraz z uczestnikami pikniku poznamy także technologie pozwalające na tworzenie łazików księżycowych i marsjańskich oraz zobaczymy, jak działają te urządzenia. 12:40 CZY JA DOBRZE ROZUMIEM? Magazyn kulturalny, 25 min, Polska, 2024 Reżyseria: Marzena Strąk Scenariusz: Katarzyna Kuszyńska Cykl programów poświęconych naukom humanistycznym. W każdym odcinku prowadząca, Marta Perchuć - Burzyńska, rozmawia z przedstawicielami trzech dyscyplin naukowych. Omawiają oni wybrany temat pod kątem swoich zainteresowań badawczych. Na końcu programu wspólnie z filozofką dr Mirą Marcinów podsumowuje przeprowadzone rozmowy. Komu potrzebna dziś humanistyka to teza pierwszego odcinka. Gośćmi są: prof. Maciej Górny, Instytut Historii PAN, historyk; Dariusz Czaja, UJ, antropolog; dr Magda Szcześniak, UW, badaczka kultury wizualnej i historii kultury polskiej XX wieku. W tym odcinku omawiane są nurty naukowe, które kilka dekad temu wydawały się twardymi paradygmatami, a okazały się przejściowymi modami (strukturalizm, postmodernizm), które nie znajdują dziś zastosowania. Prowadząca ze swoimi gośćmi poszuka odpowiedzi na pytanie czy przedstawiciele nauk o człowieku i kulturze biorą udział w konstruowaniu przyszłości, czy też pozostają w sferze konserwatywnego namysłu i dialogu z przeszłością i w końcu kto, poza środowiskiem naukowym, jest dziś odbiorcą wiedzy kształtowanej przez reprezentowane w odcinku dziedziny. 13:15 PRYWATNE ŻYCIE ZWIERZĄT - SEZON 1 - (ODC. 5) - SAMICE SĄ DZIELNE! Reportaż, 20 min, Polska, 2018 Reżyseria: Joanna Pawlikowska Scenariusz: Joanna Pawlikowska Znawca zwierzęcej natury, dr Andrzej Kruszewicz wprowadza widzów w intrygujący świat zwyczajów zwierząt. Robi to z przymrużeniem oka, wyłapując zabawne podobieństwa do naszych, ludzkich zachowań. W tym świecie możemy odnaleźć miłość i czułość, troskę i współczucie, dozgonną wierność i zdradę, pomysłowość i spontaniczną zabawę, sprawowanie władzy i próby jej obalenia, oszustwo i manipulacje. W cyklu odkrywamy tajemnice dzikiej natury i pokazujemy budzące emocje zjawiska, występujące w ludzkim i zwierzęcym świecie. Andrzej Kruszewicz jest przewodnikiem po świecie zwierząt. Podpatruje ich zachowania, interakcje między nimi i je komentuje. Obserwacje te prowadzi na zapleczu warszawskiego ogrodu zoologicznego, korzystając z pomocy opiekunów zwierząt, którzy mają z nimi bliski kontakt i dobre relacje. Miejscem obserwacji jest również dzika przyroda i widowiska przyrodnicze, takie jak: tokowiska cietrzewi, czy batalionów, zalotne tańce żurawi, prezentacje męskiej sprawności podczas rykowiska jeleni czy bukowiska łosi, zabawy młodych zwierząt, relacje w stadzie żubrów czy dzików. Zaglądamy też w zakamarki: gęste krzaki, wysokie trawy, skraje oczek wodnych, gdzie podpatrujemy mniejsze życie, mało znane, a bardzo różnorodne i kolorowe. Punktem wyjścia jest wybrane zwierzę w zoo, z którym Andrzej lub opiekun mogą nawiązać bliższy kontakt i zaprezentować jego stany emocjonalne i ciekawe zachowania. Potem w odcinku wychodzimy w teren, gdzie przedstawiamy całą plejadę polskich gatunków, od owadów przez gady, płazy, ptaki i ssaki, tropiąc wśród nich zachowania będące naszym głównym tematem. 13:50 DAVID ATTENBOROUGH I ŚWIECĄCE ORGANIZMY (DAVID ATTENBOROUGH'S LIGHT ON EARTH) 51 min, Wielka Brytania/Austria, 2016 Sir David Attenborough wyrusza w ekscytującą przygodę na poszukiwanie świateł natury. Podróż zaprowadzi widzów w głąb oceanu, do klaustrofobicznych jaskiń oraz lasów nocą. Na lądzie migoczą i świecą świetliki, grzyby, a nawet dżdżownice. Ale to w oceanach, bardziej niż gdziekolwiek indziej na Ziemi, bioluminescencja zachwyca swoim niezwykłym światłem. Niektóre ryby głębinowe i kałamarnice mogą się "zapalić" dlatego, że w ich ciałach żyją bakterie luminescencyjne. Jak i dlaczego organizmy wytwarzają światło? Przez wieki mogliśmy oglądać to zjawisko tylko gołym okiem. Teraz po raz pierwszy możemy uchwycić najsłabszy blask świetlistego życia, używając kamer ponad 4000 razy czulszych niż dziesięć lat temu. A nowa generacja łodzi podwodnych i robotów umożliwia naukowcom penetrację głębin morskich. Dzięki nim możemy zrozumieć dziwne relacje symbiotyczne, procesy chemiczne i anomalie genetyczne. Możemy oglądać tysiące świetlików, które zapalają i gaszą swoje lampki, aby przyciągnąć partnerki, widzimy także, jak zwierzęta wykorzystują swój magiczny blask do polowania, ostrzegania i łączenia się w pary. Bioluminescencja jest wszędzie: w glebie, na lądzie, w oceanach. Niech stanie się światłość z Sir Davidem Attenborough! NAGRODY: Jackson Hole Wildlife Film Festival 2017 (Wyoming, USA): Best Host/ Presenter Led Program; Green Screen Film Festival 2017 (Eckernförde, Germany): Praising Mention for Advancement in Camera Technology; Wildscreen Panda Awards 2016 (Bristol, United Kingdom): NHK Science Award; Wildscreen Panda Awards 2016 (Bristol, United Kingdom): Technical Innovation Award > br > ; Jackson Hole Wildlife Film Festival, Science Media Awards 2016 (Jackson, USA): Grand Helix Award > br > ; Cannes Corporate Media & TV Awards 2016 (Cannes, France): Winner Golden Dolphin (Category: Nature, Environment & Ecology); Cannes Corporate Media & TV Awards 2016 (Cannes, France): Winner Black Dolphin (Category: Best Camera); Wildlife Film Festival Rotterdam 2016 (Rotterdam, Netherlands): Jury Award in Best Film Professional 14:50 ROK 2077: SPOJRZENIE W PRZYSZŁOŚĆ - ODC. 1 MUTACJA (2077 10 SECONDS TO THE FUTURE / 2077 - 10 PARA O FUTURO. EPISODE 1: MUTATION) Cykl dokumentalny, 54 min, Portugalia, 2017 Reżyseria: Pedro Clrigo, António Jos De Almeida Wyobraźmy sobie naszą planetę w przyszłości. Czy będziemy gatunkiem wieloplanetarnym o długości życia człowieka 110 lat? Czy życie ludzkie zostanie zastąpione przez komputery? Dzięki ciągłym odkryciom w nanotechnologii, naszemu ciągłemu pragnieniu wiedzy i postępowi w wiedzy technologicznej, nasz stosunek do robotów - gdy staną się one bardziej zaawansowane, a więc świadome poznawczo środowiska wokół - zapewne się zmieni. Wchodzimy w erę, w której wkrótce trudno będzie odróżnić to, co fizyczne, od tego, co cyfrowe. W najbliższych dziesięcioleciach nastąpią największe i najszybsze przemiany w historii ludzkości - w technologii, nauce i relacjach międzyludzkich. Żyjemy w akceleratorze naukowym o nieodwracalnych konsekwencjach, w którym nasze dzisiejsze wybory zmienią świat jutra. Z pomocą wpływowych osobistości w globalnym społeczeństwie, takich jak fizycy teoretyczni, patolodzy i prognostycy geopolityczni, próbujemy w każdym odcinku filmu odpowiedzieć na pytania bez odpowiedzi o przyszłość ludzkości. Niniejsza seria to podróż, która łączy teraźniejszość z przeszłością, aby pokazać nam, jak możemy wpływać na przyszłość. Nagroda: Urti Grand Prix 2018, zwycięzca: Author`s Documentary Odc. 1 Mutacja. Jako ludzkość stoimy u progu wielkich zmian technologicznych. W nadchodzących dziesięcioleciach doświadczymy dematerializacji technologii. Komputery znikną z naszych biurek na rzecz montażu oprogramowania w oczach, ścianach i wszystkim, co nas otacza. Chipy będą zintegrowane praktycznie ze wszystkim wokół nas i to one będą przesyłać nam informacje. Jakość życia i średnia długość życia znacząco wzrosną, a starzenie się zostanie opóźnione. Będziemy mieli możliwość wyboru genów dla naszych dzieci i stworzenia nowych form życia. W 2007 r. smartfon miał większą moc niż komputery, których NASA użyła, aby w 1969 r. zabrać człowieka na Księżyc. W 2077 r. prawdopodobnie będziemy kontrolować otaczające nas obiekty za pomocą myśli. Opinia, że tocząca się rewolucja, polegająca na przechwyceniu genetyki, nanotechnologii i sztucznej inteligencji, jest największą i najszybszą w historii, jest jednomyślna. Producent: Panavideo (https: //www.panavideo.pt) 15:55 ASTRONARIUM - (40) - "PROJEKT CTA" Magazyn, 22 min, Polska, 2017 Scenariusz: Maciej Mikołajewski, Krzysztof Czart, Bogumił Radajewski Prowadzący: Bogumił Radajewski Lektor: Maciej Gudowski Obserwatorium nowego rodzaju, ogromna sieć teleskopów obserwująca Wszechświat w promieniach niosących największe energie. Właśnie tak ma wyglądać CTA - sieć teleskopów Czerenkova - największych astronomicznych projektów na świecie. Jego częścią jest także Polska. W tym programie sprawdzimy, co takiego ma nam pokazać obserwatorium CTA. 16:25 POLACY W KOSMOSIE 20 min, Polska, 2023 Scenariusz: Robert Szaj Prowadzący: Marta Kielczyk, Robert Szaj Transmisja z pikniku naukowego organizowanego przez TVP Nauka i Ministerstwo Edukacji i Nauki. Robert Szaj i Marta Kielczyk odwiedzą warsztaty rakietowe, których uczestnicy przygotowują modele rakiet kosmicznych. Istotą tych modeli jest odtworzenie ważnych technologicznie elementów konstrukcji, tak by mogły one, jak te prawdziwe rakiety, zostać uruchomione i wystrzelone. Wraz z uczestnikami pikniku poznamy także technologie pozwalające na tworzenie łazików księżycowych i marsjańskich oraz zobaczymy, jak działają te urządzenia. 16:50 CZY JA DOBRZE ROZUMIEM? Magazyn kulturalny, 25 min, Polska, 2024 Reżyseria: Marzena Strąk Scenariusz: Katarzyna Kuszyńska Cykl programów poświęconych naukom humanistycznym. W każdym odcinku prowadząca, Marta Perchuć - Burzyńska, rozmawia z przedstawicielami trzech dyscyplin naukowych. Omawiają oni wybrany temat pod kątem swoich zainteresowań badawczych. Na końcu programu wspólnie z filozofką dr Mirą Marcinów podsumowuje przeprowadzone rozmowy. Komu potrzebna dziś humanistyka to teza pierwszego odcinka. Gośćmi są: prof. Maciej Górny, Instytut Historii PAN, historyk; Dariusz Czaja, UJ, antropolog; dr Magda Szcześniak, UW, badaczka kultury wizualnej i historii kultury polskiej XX wieku. W tym odcinku omawiane są nurty naukowe, które kilka dekad temu wydawały się twardymi paradygmatami, a okazały się przejściowymi modami (strukturalizm, postmodernizm), które nie znajdują dziś zastosowania. Prowadząca ze swoimi gośćmi poszuka odpowiedzi na pytanie czy przedstawiciele nauk o człowieku i kulturze biorą udział w konstruowaniu przyszłości, czy też pozostają w sferze konserwatywnego namysłu i dialogu z przeszłością i w końcu kto, poza środowiskiem naukowym, jest dziś odbiorcą wiedzy kształtowanej przez reprezentowane w odcinku dziedziny. 17:25 LENA NA BAŁKANACH - ODC. 5. GÓRY Cykl reportaży, 24 min, Polska, 2021 Reżyseria: Konrad Zagórski Scenariusz: Konrad Zagórski Prowadzący: Lena Urbańska Wykonawcy: Agnieszka Barjasz Seria podróżnicza, niewiele mająca wspólnego z typowym przewodnikiem turystycznym. Słowo balkan po turecku znaczy góra. W tym odcinku poznamy bliżej codzienne życie ludzi żyjących z dala od cywilizacji, wysoko w pasmach górskich. Lena odwiedzi trudno dostępne wioski w Górach Przeklętych na północy Albanii, gdzie ludzie żyją w tradycyjny sposób, a do wsi często wciąż nie ma dróg dojazdowych. Wyrobi lokalny ser z pasterzami z Czarnogóry oraz odwiedzi pszczelarzy zbierających dziki miód na zboczach gór Północnej Macedonii. 18:05 PRZYRODA I PORY ROKU - ODC. 1 (SEASONS IN THE WILD) Serial dokumentalny, 49 min, Austria, 2019 Kiedy jedna część planety budzi się z zimowego snu, a druga wycisza po pracowitym lecie, natura przygotowuje się do zmian. Odc. 1: Wiosna. Powietrze straciło zimowy chłód. Dla wielu zwierząt jest to koniec długiej sjesty. Odrętwienie i hibernacja to w przyrodzie dwa najbardziej pomysłowe sposoby radzenia sobie ze zmianami pór roku, zaopatrzeniem w żywność i energię. Gdy budzi się wiosna świstaki przedzierają się przez ostatnie śniegi, senne żaby wykonują pierwsze ostrożne ruchy, a niedźwiedzie brunatne robią wiosenne porządki, usuwając opadłe gałęzie z wejść do swoich gawr, aby utorować drogę młodym i starszym członkom stada. To czas powrotu do życia, a także właściwy czas, aby powitać na świecie potomstwo. Odc. 2: Jesień. Indyjskie lato w Kanadzie, Momijigari w Japonii, dni Złotego Października w Europie, babie lato w Polsce to różne nazwy ostatnich, pięknych i wciąż ciepłych dni kończącego się lata, dni zachwycających krajobrazów i niezwykłych kolorów u progu zmian w przyrodzie przed nastaniem dni długich i ciemnych. Większość ssaków objada się wtedy kurczącymi się zapasami pożywienia, gromadząc tłuszcz, aby przetrwać zimowe miesiące, gdy w swoich norach zapadną w długi sen. Ale skąd będą wiedziały, kiedy skończyła się zima i nadszedł czas, aby się obudzić? Topniejący śnieg, zwiastuny wiosny, letnie słońce lub ciemniejące dni; świat może się zmieniać, ale natura wymyśliła genialne sposoby na przetrwanie i rozwój niezależnie od pory roku. Festiwale / nagrody: MAFF Matsalu Nature Film Festival 2020. 19:05 PRYWATNE ŻYCIE ZWIERZĄT - SEZON 1 - (ODC. 5) - SAMICE SĄ DZIELNE! Reportaż, 20 min, Polska, 2018 Reżyseria: Joanna Pawlikowska Scenariusz: Joanna Pawlikowska Znawca zwierzęcej natury, dr Andrzej Kruszewicz wprowadza widzów w intrygujący świat zwyczajów zwierząt. Robi to z przymrużeniem oka, wyłapując zabawne podobieństwa do naszych, ludzkich zachowań. W tym świecie możemy odnaleźć miłość i czułość, troskę i współczucie, dozgonną wierność i zdradę, pomysłowość i spontaniczną zabawę, sprawowanie władzy i próby jej obalenia, oszustwo i manipulacje. W cyklu odkrywamy tajemnice dzikiej natury i pokazujemy budzące emocje zjawiska, występujące w ludzkim i zwierzęcym świecie. Andrzej Kruszewicz jest przewodnikiem po świecie zwierząt. Podpatruje ich zachowania, interakcje między nimi i je komentuje. Obserwacje te prowadzi na zapleczu warszawskiego ogrodu zoologicznego, korzystając z pomocy opiekunów zwierząt, którzy mają z nimi bliski kontakt i dobre relacje. Miejscem obserwacji jest również dzika przyroda i widowiska przyrodnicze, takie jak: tokowiska cietrzewi, czy batalionów, zalotne tańce żurawi, prezentacje męskiej sprawności podczas rykowiska jeleni czy bukowiska łosi, zabawy młodych zwierząt, relacje w stadzie żubrów czy dzików. Zaglądamy też w zakamarki: gęste krzaki, wysokie trawy, skraje oczek wodnych, gdzie podpatrujemy mniejsze życie, mało znane, a bardzo różnorodne i kolorowe. Punktem wyjścia jest wybrane zwierzę w zoo, z którym Andrzej lub opiekun mogą nawiązać bliższy kontakt i zaprezentować jego stany emocjonalne i ciekawe zachowania. Potem w odcinku wychodzimy w teren, gdzie przedstawiamy całą plejadę polskich gatunków, od owadów przez gady, płazy, ptaki i ssaki, tropiąc wśród nich zachowania będące naszym głównym tematem. 19:30 JAK TO DZIAŁA - ODC. 2 KUCHENKA MIKROFALOWA Magazyn, 25 min, Polska, 2011 Kuchenka mikrofalowa. Wielkim krokiem dla człowieka było okiełznanie ognia. Na przestrzeni dziesiątek tysięcy lat nie tylko nauczyliśmy się rozpalać ogniska, ale udoskonaliliśmy sposoby ogrzewania. Jednak dopiero w ubiegłym wieku pojawiło się popularne dziś urządzenie kuchenka mikrofalowa. Dlaczego na wynalezienie kuchenki czekaliśmy tak długo? Jeśli chcecie zobaczyć, jak można złapać prąd prosto z powietrza, zapalić żarówkę bez podłączania jej do prądu i przekonać się, dlaczego nie należy gotować jajek w mikrofali obejrzyjcie kolejny odcinek "Jak to działa?". 20:00 WĘDRÓWKA KONTYNENTÓW - OCEANIA: PIERŚCIEŃ OGNIA (VOYAGE OF CONTINENTS - OCEANIA: THE TECNONIC RING OF FIRE - ODC. 1) Serial dokumentalny, 50 min, Francja, 2012 Reżyseria: Christopher Hooke Zdjęcia: Christopher Hooke Muzyka: Sylvain Moreau Od momentu powstania Ziemia nigdy nie przestała się zmieniać. Gigantyczne siły wypychały dna oceanów i zmieniały je w łańcuchy górskie. Na skutek kolizji sił tektonicznych tworzyły się kontynenty. Oczywiście siły te są nadal aktywne. Widać je w erupcjach wulkanów, w trzęsieniach ziemi i tsunami. Kształtują one nasz krajobraz, zmieniają klimat, wysuszają oceany i niszczą życie. Pięciodocinkowy angielski serial dokumentalny przedstawia wydarzenia z dalekiej i bliższej przeszłości z różnych miejsc na świecie, które zadecydowały o takim, a nie innym uformowaniu naszej planety. W pierwszym odcinku poznamy tektoniczne dzieje Oceanii. Historia tego najmniejszego kontynentu to jak historia samej Ziemi. Już u zarania kontynent ów doświadczył bowiem straszliwych zniszczeń. Największym lądem Oceanii jest Australia będąca w tej chwili najbardziej stabilnym geologicznie miejscem na naszej planecie. Przez miliony lat częścią Australii była Antarktyka. Około 50 mln lat temu Australia odłączyła się od Antarktyki. Po czym już jako oddzielny ląd przemieszczała się aż do kolizji z płytą tektoniczną przyszłej Azji. Sąsiadką Australii jest Nowa Zelandia, która nie ma tyle szczęścia, bo leży w samym środku tektonicznie niestabilnego regionu, zwanego pierścieniem ognia. Region ten obejmuje kraje wybrzeża Oceanu Spokojnego. Pierścień ognia to nieomal ciągły pas rowów oceanicznych oraz wulkanicznych łańcuchów górskich. Na tym obszarze, zwanym też okołopacyficznym pasem sejsmicznym, zdarza się przeszło 80% większych trzęsień ziemi i występuje 90% wszystkich czynnych wulkanów. 21:05 ZAGADKI WSZECHŚWIATA - CZARNE DZIURY (SECRETS OF THE UNIVERSE) Serial, 23 min, USA, 2012 Ogromne czarne dziury, paleniska nuklearne w jądrach gigantycznych gwiazd i wulkaniczne szybkowary wewnątrz planet w przestworzach czasu i przestrzeni - wszechświat jest nieustająco przekształcany przez kipiące kotły energii. Ta seria dokumentalna podąża śladami energii do centrów mocy wszechświata. Każdy odcinek wizualizuje te sfery za pomocą najnowocześniejszych animacji opartych zarówno na danych naukowych, jak i najnowszych symulacjach superkomputerowych. Zanurz się w sercu supermasywnej czarnej dziury, leć w toksyczne krajobrazy obcych planet i jedź po wzburzonej powierzchni gwiazdy, która wkrótce ma wybuchnąć! Znajdź się w sercu potwornego huraganu, zobacz gigantyczne erupcje wulkanów na lodowatym księżycu Neptuna, Trytonie, eksploruj wulkaniczne satelity Jowisza. Seria "Zagadki wszechświata" to pełne przygód spojrzenie na kosmos, to filmy, które poinformują, zadziwią i zainspirują każdy żądny wiedzy umysł bez względu na wiek. 21:35 ZAGADKI WSZECHŚWIATA - ZIEMIA I JEJ KLIMAT (SECRETS OF THE UNIVERSE) Ogromne czarne dziury, paleniska nuklearne w jądrach gigantycznych gwiazd i wulkaniczne szybkowary wewnątrz planet w przestworzach czasu i przestrzeni - wszechświat jest nieustająco przekształcany przez kipiące kotły energii. Ta seria dokumentalna podąża śladami energii do centrów mocy wszechświata. Każdy odcinek wizualizuje te sfery za pomocą najnowocześniejszych animacji opartych zarówno na danych naukowych, jak i najnowszych symulacjach superkomputerowych. Zanurz się w sercu supermasywnej czarnej dziury, leć w toksyczne krajobrazy obcych planet i jedź po wzburzonej powierzchni gwiazdy, która wkrótce ma wybuchnąć! Znajdź się w sercu potwornego huraganu, zobacz gigantyczne erupcje wulkanów na lodowatym księżycu Neptuna, Trytonie, eksploruj wulkaniczne satelity Jowisza. Seria "Zagadki wszechświata" to pełne przygód spojrzenie na kosmos, to filmy, które poinformują, zadziwią i zainspirują każdy żądny wiedzy umysł bez względu na wiek. 22:05 LENA NA BAŁKANACH - ODC. 5. GÓRY Cykl reportaży, 24 min, Polska, 2021 Reżyseria: Konrad Zagórski Scenariusz: Konrad Zagórski Prowadzący: Lena Urbańska Wykonawcy: Agnieszka Barjasz Seria podróżnicza, niewiele mająca wspólnego z typowym przewodnikiem turystycznym. Słowo balkan po turecku znaczy góra. W tym odcinku poznamy bliżej codzienne życie ludzi żyjących z dala od cywilizacji, wysoko w pasmach górskich. Lena odwiedzi trudno dostępne wioski w Górach Przeklętych na północy Albanii, gdzie ludzie żyją w tradycyjny sposób, a do wsi często wciąż nie ma dróg dojazdowych. Wyrobi lokalny ser z pasterzami z Czarnogóry oraz odwiedzi pszczelarzy zbierających dziki miód na zboczach gór Północnej Macedonii. 22:40 POLACY W KOSMOSIE 20 min, Polska, 2023 Scenariusz: Robert Szaj Prowadzący: Marta Kielczyk, Robert Szaj Transmisja z pikniku naukowego organizowanego przez TVP Nauka i Ministerstwo Edukacji i Nauki. Robert Szaj i Marta Kielczyk odwiedzą warsztaty rakietowe, których uczestnicy przygotowują modele rakiet kosmicznych. Istotą tych modeli jest odtworzenie ważnych technologicznie elementów konstrukcji, tak by mogły one, jak te prawdziwe rakiety, zostać uruchomione i wystrzelone. Wraz z uczestnikami pikniku poznamy także technologie pozwalające na tworzenie łazików księżycowych i marsjańskich oraz zobaczymy, jak działają te urządzenia. 23:05 CZY JA DOBRZE ROZUMIEM? Magazyn kulturalny, 25 min, Polska, 2024 Reżyseria: Marzena Strąk Scenariusz: Katarzyna Kuszyńska Cykl programów poświęconych naukom humanistycznym. W każdym odcinku prowadząca, Marta Perchuć - Burzyńska, rozmawia z przedstawicielami trzech dyscyplin naukowych. Omawiają oni wybrany temat pod kątem swoich zainteresowań badawczych. Na końcu programu wspólnie z filozofką dr Mirą Marcinów podsumowuje przeprowadzone rozmowy. Komu potrzebna dziś humanistyka to teza pierwszego odcinka. Gośćmi są: prof. Maciej Górny, Instytut Historii PAN, historyk; Dariusz Czaja, UJ, antropolog; dr Magda Szcześniak, UW, badaczka kultury wizualnej i historii kultury polskiej XX wieku. W tym odcinku omawiane są nurty naukowe, które kilka dekad temu wydawały się twardymi paradygmatami, a okazały się przejściowymi modami (strukturalizm, postmodernizm), które nie znajdują dziś zastosowania. Prowadząca ze swoimi gośćmi poszuka odpowiedzi na pytanie czy przedstawiciele nauk o człowieku i kulturze biorą udział w konstruowaniu przyszłości, czy też pozostają w sferze konserwatywnego namysłu i dialogu z przeszłością i w końcu kto, poza środowiskiem naukowym, jest dziś odbiorcą wiedzy kształtowanej przez reprezentowane w odcinku dziedziny. 23:45 PODRÓŻNIK - ZIMA W TYROLU Cykl reportaży, 19 min, Polska, 2002 Autor: Anna Kwiatkowska Scenariusz: Tomasz Rudomino Wizyta w Austrii, w Alpach, we wspaniałym kurorcie dla narciarzy. Uprawia się tu narciarstwo klasyczne, carvingowe, biegowe oraz snowboard. Autorzy odwiedzili ośrodek narciarski w Tux położony w regionie Zillertal. 00:20 PRYWATNE ŻYCIE ZWIERZĄT - SEZON 1 - (ODC. 5) - SAMICE SĄ DZIELNE! Reportaż, 20 min, Polska, 2018 Reżyseria: Joanna Pawlikowska Scenariusz: Joanna Pawlikowska Znawca zwierzęcej natury, dr Andrzej Kruszewicz wprowadza widzów w intrygujący świat zwyczajów zwierząt. Robi to z przymrużeniem oka, wyłapując zabawne podobieństwa do naszych, ludzkich zachowań. W tym świecie możemy odnaleźć miłość i czułość, troskę i współczucie, dozgonną wierność i zdradę, pomysłowość i spontaniczną zabawę, sprawowanie władzy i próby jej obalenia, oszustwo i manipulacje. W cyklu odkrywamy tajemnice dzikiej natury i pokazujemy budzące emocje zjawiska, występujące w ludzkim i zwierzęcym świecie. Andrzej Kruszewicz jest przewodnikiem po świecie zwierząt. Podpatruje ich zachowania, interakcje między nimi i je komentuje. Obserwacje te prowadzi na zapleczu warszawskiego ogrodu zoologicznego, korzystając z pomocy opiekunów zwierząt, którzy mają z nimi bliski kontakt i dobre relacje. Miejscem obserwacji jest również dzika przyroda i widowiska przyrodnicze, takie jak: tokowiska cietrzewi, czy batalionów, zalotne tańce żurawi, prezentacje męskiej sprawności podczas rykowiska jeleni czy bukowiska łosi, zabawy młodych zwierząt, relacje w stadzie żubrów czy dzików. Zaglądamy też w zakamarki: gęste krzaki, wysokie trawy, skraje oczek wodnych, gdzie podpatrujemy mniejsze życie, mało znane, a bardzo różnorodne i kolorowe. Punktem wyjścia jest wybrane zwierzę w zoo, z którym Andrzej lub opiekun mogą nawiązać bliższy kontakt i zaprezentować jego stany emocjonalne i ciekawe zachowania. Potem w odcinku wychodzimy w teren, gdzie przedstawiamy całą plejadę polskich gatunków, od owadów przez gady, płazy, ptaki i ssaki, tropiąc wśród nich zachowania będące naszym głównym tematem. 00:50 ASTRONARIUM - (40) - "PROJEKT CTA" Magazyn, 22 min, Polska, 2017 Scenariusz: Maciej Mikołajewski, Krzysztof Czart, Bogumił Radajewski Prowadzący: Bogumił Radajewski Lektor: Maciej Gudowski Obserwatorium nowego rodzaju, ogromna sieć teleskopów obserwująca Wszechświat w promieniach niosących największe energie. Właśnie tak ma wyglądać CTA - sieć teleskopów Czerenkova - największych astronomicznych projektów na świecie. Jego częścią jest także Polska. W tym programie sprawdzimy, co takiego ma nam pokazać obserwatorium CTA. 01:30 WĘDRÓWKA KONTYNENTÓW - OCEANIA: PIERŚCIEŃ OGNIA (VOYAGE OF CONTINENTS - OCEANIA: THE TECNONIC RING OF FIRE - ODC. 1) Serial dokumentalny, 50 min, Francja, 2012 Reżyseria: Christopher Hooke Zdjęcia: Christopher Hooke Muzyka: Sylvain Moreau Od momentu powstania Ziemia nigdy nie przestała się zmieniać. Gigantyczne siły wypychały dna oceanów i zmieniały je w łańcuchy górskie. Na skutek kolizji sił tektonicznych tworzyły się kontynenty. Oczywiście siły te są nadal aktywne. Widać je w erupcjach wulkanów, w trzęsieniach ziemi i tsunami. Kształtują one nasz krajobraz, zmieniają klimat, wysuszają oceany i niszczą życie. Pięciodocinkowy angielski serial dokumentalny przedstawia wydarzenia z dalekiej i bliższej przeszłości z różnych miejsc na świecie, które zadecydowały o takim, a nie innym uformowaniu naszej planety. W pierwszym odcinku poznamy tektoniczne dzieje Oceanii. Historia tego najmniejszego kontynentu to jak historia samej Ziemi. Już u zarania kontynent ów doświadczył bowiem straszliwych zniszczeń. Największym lądem Oceanii jest Australia będąca w tej chwili najbardziej stabilnym geologicznie miejscem na naszej planecie. Przez miliony lat częścią Australii była Antarktyka. Około 50 mln lat temu Australia odłączyła się od Antarktyki. Po czym już jako oddzielny ląd przemieszczała się aż do kolizji z płytą tektoniczną przyszłej Azji. Sąsiadką Australii jest Nowa Zelandia, która nie ma tyle szczęścia, bo leży w samym środku tektonicznie niestabilnego regionu, zwanego pierścieniem ognia. Region ten obejmuje kraje wybrzeża Oceanu Spokojnego. Pierścień ognia to nieomal ciągły pas rowów oceanicznych oraz wulkanicznych łańcuchów górskich. Na tym obszarze, zwanym też okołopacyficznym pasem sejsmicznym, zdarza się przeszło 80% większych trzęsień ziemi i występuje 90% wszystkich czynnych wulkanów.