TVP Kultura Wtorek, 16.01.2024 09:00 KONTRAKT Film obyczajowy, 108 min, Polska 1980 Scenariusz i reżyseria: Krzysztof Zanussi Zdjęcia: Sławomir Idziak Muzyka: Wojciech Kilar Występują: Maja Komorowska, Tadeusz Łomnicki, Magda Jaroszówna, Krzysztof Kolberger, Nina Andrycz, Zofia Mrozowska, Beata Tyszkiewicz, Janusz Gajos, Edward Lubaszenko, Ignacy Machowski, Christine Paul, Peter Bonke, Leslie Caron, Liliana Głąbczyńska Piotr jest synem ordynatora jednej ze stołecznych klinik, budującego swój dobrobyt na łapówkach uzyskiwanych od pacjentów, Lilka - córką wojewódzkiego dygnitarza. Stąd na ślubie tych dwojga gromadzą się najróżniejsze figury i grube ryby - ordynator, dyrektor zakładów, tajemniczy przyjaciel, dziewczyna, której marzeniem jest ślub ze Szwedem, humanista związany z redakcją jednego z pism, a nawet pani z klubów inteligencji katolickiej i bogata ciotka z Ameryki. Młodzi nie potrafią się zdecydować czy ważniejszy jest ślub kościelny, czy cywilny, czy przyjąć prezent od ojca, czy odrzucić - tak naprawdę nie są do końca przekonani, czy w ogóle chcą się pobrać. Lilka w czasie ceremonii ślubu kościelnego mówi "nie" i ucieka sprzed ołtarza. Wybucha skandal, który za wszelką cenę starają się zatuszować rodzice młodych. "Zanussi oczywiście nie atakuje całych warstw społecznych, ukazuje jedynie nieautentyczność pewnych awansów kulturowych, których motorem są wyłącznie pieniądze. Rozwój wypadków unaocznia bowiem, że posiadająca liczne powiązania artystyczne familia szanowanego lekarza w sferze mentalności niewiele wyrosła jeszcze ponad kołtuństwo Dulskich (...) podczas gdy ojciec panny młodej, mimo dobrze skrojonego garnituru i limuzyny z kierowcą nie przestaje być plebejuszem." - pisano w jednej z recenzji filmu. "Kontrakt" był realizowany jednocześnie z innym filmem Zanussiego, "Constansem". Reżyser tłumaczył to trudnościami produkcyjnymi. Ponieważ udało mu się zgromadzić na planie wielu aktorów, z którymi chciał pracować, postanowił wykorzystać ten fakt i nakręcić dwa filmy jednocześnie. W roli bogatej ciotki z Ameryki wystąpiła amerykańska aktorka francuskiego pochodzenia Leslie Caron, która zagrała także w innym filmie Zanussiego - w "Niedostępnej". 11:00 KRÓLOWA BONA - ODC. 9 Serial historyczny TVP, 56 min, Polska, 1980 Reżyseria: Janusz Majewski Scenariusz: Halina Auderska Zdjęcia: Zygmunt Samosiuk Muzyka: Zdzisław Szostak Aktorzy: Aleksandra Śląska, Zdzisław Kozień, Jerzy Zelnik, Anna Dymna, Zdzisław Wardejn, Lidia Korsakówna, Leonard Pietraszak, Jerzy Kamas, Piotr Fronczewski, Jerzy Trela, Bogusław Sochnacki, Marek Kondrat, Stanisław Ptak, Tadeusz Janczar, Stefan Szmidt Po śmierci Zygmunta Starego na uroczystości żałobne przyjeżdża jedyny już władca Rzeczypospolitej - Zygmunt August. Wobec oczekującej go z całym dworem Bony ogłasza swoje małżeństwo z Barbarą Radziwiłłówną. Oburzona postępowaniem syna królowa opuszcza Wawel i udaje się na Mazowsze, by stamtąd obserwować jego walkę o uznanie przez Sejm małżeństwa z Barbarą. Zebranych w Piotrkowie Trybunalskim posłów Zygmunt stawia przed dramatycznym wyborem: albo uznają małżeństwo z Barbarą, albo on zrzeknie się korony. 12:45 LINIA ŻYCIA. SZTUKA CLYFFORDA STILLA (LIFELINE: CLYFFORD STILL) Film dokumentalny, 76 min, USA, 2019 Reżyseria: Dennis Scholl Muzyka: Shelton G. Berg, Jake Hartmann Dokument prezentuje życie i twórczość jednego z największych amerykańskich ekspresjonistów abstrakcyjnych Clyfforda Stilla, artysty połowy XX wieku. Reżyser i kolekcjoner sztuki Dennis Scholl odtwarza życie malarza, odwołując się do pozostawionych przez niego filmów i ponad trzydziestu godzin taśmy dźwiękowej, na której twórca zarejestrował swoje refleksje na temat własnej sztuki, przemysłu artystycznego, krytyków i współczesnych odbiorców. 14:15 ZAKAZANE PIOSENKI Film wojenny, 97 min, Polska 1946 Reżyseria: Leonard Buczkowski Scenariusz: Ludwik Starski Zdjęcia: Adolf Forbert Muzyka: Roman Palester Występują: Danuta Szaflarska, Jerzy Duszyński, Jan Świderski, Jan Kurnakowicz, Hanka Bielicka, Alina Janowska, Zofia Mrozowska, Andrzej Łapicki i inni Akcja filmu rozgrywa się od września 1939 aż do wyzwolenia Warszawy w 1945 r. Muzyk Roman Tokarski opowiada historię okupacji i swoje przeżycia. Roman zorganizował uliczną orkiestrę. Wraz z siostrą Haliną i kolegami byli także członkami organizacji podziemnej - przewozili broń i nielegalne wydawnictwa, brali udział w akcjach dywersyjnych i bojowych, walczyli w powstaniu warszawskim i partyzantce. Ale prawdziwym bohaterem tego filmu są autentyczne piosenki okupacyjne - patriotyczne, żartobliwe lub pełne smutku, podtrzymujące na duchu bądź przypominające o szczęśliwych czasach pokoju. "Zakazane piosenki" były pierwszym polskim filmem powojennym. Pierwotna wersja miała premierę 8 stycznia 1947 r. , ale na skutek publikowanych i niepublikowanych zarzutów film zdjęto wkrótce z ekranów i poddano przeróbkom. Zmiany szły w kierunku urealnienia obrazu okupacji, pogłębienia motywów postępowania bohaterów i - zgodnie z duchem tamtej epoki - mocniejszego zaakcentowania wyzwolenia Warszawy przez Armię Czerwoną. W nowej wersji film wrócił na ekrany jesienią 1948 r. 16:10 CHLEB, MIŁOŚĆ I FANTAZJA (PANE, AMORE E FANTASIA) Komedia, romans, 86 min, Włochy, 1953 Reżyseria: Luigi Comencini Scenariusz: Luigi Comencini Zdjęcia: Arturo Gallea Muzyka: Alessandro Cicognini Aktorzy: Gina Lollobrigida, Vittorio De Sica, Gigi Reder, Tina Pica Do górskiej mieściny, zamieszkanej przez wieśniaków i pasterzy, przybywa, przeniesiony tam służbowo, dowódca karabinierów w randze sierżanta. Mężczyzna w sile wieku, o interesującej powierzchowności, wrażliwy na płeć piękną, do której odnosi się z zamaszystą elegancją. Pierwszą mieszkanką miasteczka, której urokom ulega sierżant, jest urodziwa i krewka Maria. Ona jednak nad względy sierżanta przedkłada uczucie szeregowego karabiniera Stelluti. Ale, ku zgryzocie Marii, Stelluti jest zbyt gorliwym służbistą, by jawnym zainteresowaniem dziewczyną ściągnąć na siebie uwagę rozplotkowanej mieściny. Ich miłość pozostaje więc, na jego życzenie, tajemnicą. Plotkarstwo przybiera tu rzeczywiście groźne rozmiary, skoro poprzednik sierżanta Carotenuto, jak on stanu wolnego, wzięty na języki musiał opuścić stanowisko. Ów odstraszający przykład, a także latami nasilająca się tęsknota za życiem rodzinnym, czyni Carotenuto skłonnym do wstąpienia w związek małżeński. Oświadczyłby się Marii, gdyby nie zainteresowała go także Annarella - w przeciwieństwie do pierwszej - pełna słodyczy i łagodności. [fdb.pl] 17:50 NIEDZIELA Z... LUDWIKĄ OGORZELEC Program publicystyczny, 40 min, Polska, 2023 Scenariusz: Katarzyna Jurkowska Prowadzący: Agata Konarska Od wczesnych lat zdradzała zdolności artystyczne. Twierdzi, że w drogę twórczą weszła na szczudłach. W swoich pracach wykorzystuje różnorodne materiały rzeźbiarskie, od naturalnych po przemysłowe, ale kluczowym ich elementem jest jednak sama przestrzeń, w której powstają. Bohaterką "Niedzieli z..." jest Ludwika Ogorzelec. 18:45 CZESŁAW NIEMEN Film dokumentalny, 57 min, Polska, 2007 Reżyseria: Eugeniusz Szpakowski Scenariusz: Eugeniusz Szpakowski Zdjęcia: Sebastian Arndt Muzyka: Czesław Niemen Film dokumentalny o życiu i twórczości Czesława Niemena. Pierwsza część dotyczy lat młodzieńczych tego wielkiego muzyka. Lat spędzonych na Białorusi w rodzinnych Starych Wasiliszkach. Był to okres kształtowania się osobowości artystycznej Czesława Niemena, wówczas Czesława Wydrzyckiego, który od najmłodszych lat przejawiał uzdolnienia plastyczne i muzyczne. Już wtedy śpiewał w chórze kościelnym, był uczniem Pedagogicznego Liceum Muzycznego w Grodnie. Pierwsza część kończy się w momencie, kiedy Wydrzyccy zdecydowali się na wyjazd do Polski i osiedlili się w Białogardzie. Druga część dokumentu dotyczy kariery estradowej Czesława Niemena w Polsce. Jej początków, warunków życia w "nowej" ojczyźnie. Autorzy opowiadają o tym, jak zaczynała się jego kariera, jak poznał przyjaciół, jaka była jego droga do Niebiesko - Czarnych. W tej części twórcy zastanawiają się także nad atmosferą towarzyszącą narodzinom nowej muzyki (tzw. big bitu) w Polsce. W jakim sensie Czesław Niemen był wyjątkowy? Czym nas porwał? Część ta zawiera również prezentację twórczości Czesława Niemena w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych. Czy był to człowiek sukcesu, czy wielkich niepowodzeń? Na ile sam się do nich przyczynił? Dlaczego ówczesna władza go nienawidziła? Kto był inspiratorem kłamliwych artykułów? Co powiedzą dziś autorzy tamtych paszkwili? Nie została pominięta także twórczość muzyka w zespołach Akwarele i Niemen - Enigmatic. W tym okresie powstają jego największe przeboje: "Dziwny jest ten świat", "Czy mnie jeszcze pamiętasz" i wiele innych. Część trzecia filmu dotyczy lat, kiedy artysta skoncentrował się na pracy we własnym studiu muzycznym, kiedy w swoich kompozycjach wykorzystywał instrumenty elektroniczne i syntezatory. Kiedy Niemen odkrywał dla młodzieży Norwida, pokazywał świat poezji w ogóle. 21:55 LEKKIE OBYCZAJE - RAMEN. SMAK WSPOMNIEŃ (RAMEN TEH) Film obyczajowy, 89 min, Singapur/Francja, 2018 Reżyseria: Eric Khoo Scenariusz: Fong Cheng Tan, Kim Hoh Wong Aktorzy: Takumi Saitoh, Seiko Matsuda, Mark Lee, Jeanette Aw Kolejna po "Kwiecie wiśni i czerwonej fasoli" azjatycka strawa dla ducha. "Ramen. Smak wspomnień" to inspirujący oraz wzruszjący film dla nienasyconych smakoszy i nieuleczalnych romantyków. Masato jest młodym kucharzem specjalizującym się w ramenach. Po nagłej śmierci swojego oschłego ojca, chłopak pakuje walizkę i przeprowadza się z japońskiego Takasaki do Singapuru, gdzie ma nadzieję odkryć tajemnicę związku swoich rodziców. Bohater ma przy sobie czerwony notatnik pełen refleksji i starych zdjęć pozostawiony przez swoją singapurską matkę, która zmarła, gdy Masato miał zaledwie dziesięć lat. W Singapurze kucharz poznaje Miki, japońską blogerkę i samotną matkę, która pomaga mu odnaleźć wuja Wee ze strony matki, właściciela restauracji Bak Kut Teh. Przy okazji Masato odkrywa, że jego babka Lee wciąż żyje i posiada klucz do tyleż romantycznej, co burzliwej historii miłosnej rodziców chłopaka. Masato wraz babcią spróbują wzajemnie wyleczyć swoje skołatane dusze w kuchni, gdzie wspólnie przygotowywane posiłki staną się czymś więcej niż sumą składników. 23:45 PRZEGLĄD FILMÓW MACIEJA DRYGASA - CUDZE LISTY Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2010 Reżyseria: Maciej Drygas Scenariusz: Maciej Drygas Służby bezpieczeństwa PRL - u kontrolowały rocznie kilkadziesiąt milionów listów. Wyspecjalizowane komórki zajmowały się codziennie odklejaniem kopert, czytaniem i analizą prywatnej korespondencji. Za sprawą tych zabiegów powstawały specjalne raporty o nastrojach społecznych. Cudze listy pisane przez okres całego PRL - u: intymne, pełne bólu i rozpaczy, ale i te z pogróżkami na władzę, jak również te bardziej pragmatyczne, żeby coś załatwić - stały się tkanką do zbudowania przejmującego portretu wewnętrznego Polaków w PRL - u. Na film składają się unikatowe materiały archiwalne. 00:55 RAN (RAN) Dramat kostiumowy, 153 min, Japonia/Francja 1985 Reżyseria: Akira Kurosawa Scenariusz: Akira Kurosawa, Hideo Oguni i Masato Ide Zdjęcia: Takao Saito i Masaharu Ueda Muzyka: Toru Takemitsu Występują: Tatsuya Nakadai, Akira Terao, Jinpagi Nezu, Ryu Daisuke, Mieko Harada, Yoshiko Myazaki, Masayuki Yui i inni Japonia, rok 1578. Hidetora, senior rodu Ichimonji, czuje się stary i zmęczony. Postanawia więc podzielić swe ziemie między trzech synów. Przez 50 lat Hidetora pomnażał posiadane dobra, napadając i grabiąc sąsiednie rody. Teraz jego najstarszy syn Taro ma objąć władzę nad całością, a młodsi synowie mają osiąść w pomniejszych zamkach. Najmłodszy z nich Saburo sprzeciwia się woli ojca, widząc w podziale powód do waśni, ale zostaje przez ojca wypędzony za nieposłuszeństwo. Przewidywania Saburo szybko zaczynają się sprawdzać. Taro za namową swej żony Kaede, kobiety o wybujałej ambicji, zaczyna tyranizować ojca. Hidetora, nie mogąc znieść złego traktowania go, opuszcza główny zamek i udaje się do siedziby Jiro. Jednak młodszy syn nie wpuszcza go i starzec jest zmuszony udać się do zamku najmłodszego Saburo. Dopiero tam znajduje schronienie, choć Saburo i jego wojsko opuszczają zamek po przybyciu tam ojca ze swą świtą. Tymczasem Taro ogłasza ojca banitą. Wraz z Jiro napada na trzeci zamek. Podczas szturmu żołnierze Jiro skrytobójczo mordują Taro. Dokonawszy rzezi świty Hidetory, podpalają budowlę, ale stary wódz uchodzi stamtąd z życiem. Traci jednak zmysły, uświadomiwszy sobie, że jego dzieci, żądne ponad wszystko władzy, nie zawahają się nawet przed ojcobójstwem, jeśli tego będą wymagały ich interesy polityczne. Nadworny błazen Kyoami i stary wojownik Tango znajdują po bitwie Hidetorę błąkającego się po polach i umieszczają go w chatce Tsurumaru, oślepionego przed laty na rozkaz walczącego z nim Hidetory. Ślepiec jest bratem Sue - żony Jiro. Owdowiała Kaede uwodzi Jiro i każe mu zabić Sue. Tango wyrusza po Saburo, by zaopiekował się ojcem i bronił go. Saburo przybywa ze swym wojskiem na pomoc. Naprzeciw niego staje na czele zbrojnych szeregów Jiro, namówiony przez Kaede do bratobójczej walki. "Cesarz japońskiego filmu" powraca w "Ranie" do szczególnie interesującego go okresu historii Japonii - drugiej połowy XVI w. O tych samych czasach Kurosawa opowiadał m.in. w "Siedmiu samurajach", "Tronie we krwi", "Ukrytej fortecy" czy "Sobowtórze". Wtedy to właśnie Japonia wkroczyła w lata bardzo burzliwych, okrutnych wojen domowych, toczących się między panującymi klanami feudałów. Ale "Ran", monumentalny fresk, tylko w swej zewnętrznej warstwie jest dziełem historycznym. Źródłem jego inspiracji była stara japońska opowieść o żyjącym w XVI w. wybitnym wodzu i mężu stanu Motomari Mori, który dzięki przykładnej zgodzie i lojalnej współpracy trzech synów osiągnął wysoką pozycję. Czytając tę opowieść, Kurosawa zaczął się zastanawiać, jak potoczyłyby się losy rodu, gdyby synowie Moriego postępowali inaczej. Stąd był już tylko krok do innego dzieła opisującego właśnie sytuację przeciwną - szekspirowskiego "Króla Lira". "Ran" to zresztą drugie (po "Tronie we krwi" zrealizowanym według "Makbeta") dzieło Kurosawy inspirowane twórczością Szekspira. Podobnie jak tamten obraz, jest medytacją nad problemem władzy, jej osiągania i nadużywania, a także nad kruchością ludzkich poczynań, kaprysami losu równie gwałtownie wywyższającego i poniżającego człowieka, nad grą pozorów, okrucieństwem historycznych wyroków. Słowo "ran" oznacza chaos, zamęt, rokosz, bunt, ale przede wszystkim intrygi i tytuł ten dobrze oddaje tragizm i pesymizm tej opowieści o rozpadzie człowieczeństwa i wartości, o tym, jak zło pociąga za sobą zło i jak ta lawina zła w galopującym tempie prowadzi ludzi ku zagładzie. Kurosawa stworzył film niezwykle precyzyjny dramaturgicznie: nie ma tu żadnych zbędnych scen czy dłużyzn. Jest za to malarskie piękno kadrów, strojów (nagrodzonych w 1986 r. Oscarem) i niezwykłej muzyki Toru Takemitsu, autora oprawy muzycznej do niemal wszystkich najwybitniejszych filmów japońskich ostatnich kilkunastu lat. 04:15 JEAN - MICHEL BASQUIAT - ARTYSTA TOTALNY (BACK TO BASQUIAT) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Reżyseria: Carole Chassaing, Anais Feuillette Dokument o życiu czarnoskórego graficiarza i malarza pochodzenia portorykańsko - haitańskiego. Stał się sławny jako osiemnastolatek, a mając lat dwadzieścia wystawiał już prace w nowojorskich galeriach. Przyjaźnił się z Madonną i Andym Warholem, a w 1985 pojawił się na okładce The New York Timesa, który poświęcił mu duży artykuł. Zmarł w wieku 27 lat z powodu przedawkowania heroiny.