TVP Kultura Środa, 17.01.2024 07:45 KRONOS - AKTOR Magazyn kulturalno-społeczny, 30 min, Polska, 2023 Prowadzący: Piotr Nowak W kolejnym odcinku programu "Kronos" profesor Piotr Nowak wraz z zaproszonymi do studia gośćmi poddaje analizie pojęcia z zakresu filozofii, religii, historii. Tym razem przedmiotem dyskusji jest pojęcie aktor. Co to znaczy być aktorem? Co aktora chroni przed rutyną? I w jakim wieku jest się dobrym aktorem? Czy jeśli aktor gra księdza, który płacze nad dolą grzesznika, to czy widownia mu wierzy? Co to znaczy, że aktor jest bądź nie jest prawdziwy? 08:25 ZAGINIONE - ODNALEZIONE - "OŁTARZ MARIACKI WITA STWOSZA" Magazyn, 9 min, Polska, 2022 Prowadzący: Rafał Wiśniewski Ołtarz Zaśnięcia Najświętszej Marii Panny autorstwa przybyłego z Norymbergii rzeźbiarza Wita Stwosza (ok. 1448 - 1533) wykonany został w latach 1477 - 1489 dla bazyliki Mariackiej w Krakowie. Retabulum ufundowała rada miasta, gdy po trzęsieniu ziemi w 1442 r. w kościele runęło sklepienie, niszcząc dotychczasowe wyposażenie prezbiterium. Ta największa gotycka nastawa ołtarzowa Europy mierzy 11 m wysokości i 13 szerokości. Składa się na nią ponad 200 figur wykonanych z drewna lipowego, polichromowanych i złoconych, z czego największe rzeźby sięgają blisko 3 m wysokości. Wobec czego w sierpniu 1939 r. zrodziła się oddolna inicjatywa zabezpieczenia gotyckiego arcydzieła. Z uwagi na imponujące gabaryty szafy ołtarzowej zdecydowano pozostawić ją w świątyni i w miarę możliwości sprawić, by nie przyciągała uwagi. Po odłączeniu figur od konstrukcji ołtarza, przepasane sznurem rzeźby opuszczono za pomocą średniowiecznej maszyny na posadzkę. W nocy wyruszono galarem do Sandomierza wraz z 30 skrzyniami. Nie przypuszczano, że wojna wybuchnie tak rychło, toteż planowano wyekspediować dalej ołtarz drogą wodną do Gdańska, a następnie przewieźć go do portu w Gdyni, skąd mógłby zostać wysłany statkiem do Szwecji lub innego kraju zachowującego neutralność. Jak wiadomo, nigdy nie udało się zrealizować tego scenariusza. 5 września 1939 r. Niemcy wkroczyli do Krakowa. Niemal natychmiast zorientowali się, że szafa ołtarza mariackiego stoi pusta. W wyniku intensywnych przesłuchań i poszukiwań z udziałem Rudolfa Weismana znanego z okrucieństwa szefa gestapo z Zakopanego, SS dowiedziało się o miejscu przechowywania figur ołtarzowych. Rzeźby najpierw przewieziono do Krakowa - wyruszyły kolumną samochodów do Berlina. Tam zostały złożone w Skarbcu Banku Rzeszy. Informacja o tym błyskawicznie dotarła do Norymbergi, gdzie tamtejszy burmistrz, generał SS Willi Liebl, bezzwłocznie rozpoczął starania o pozyskanie figur do rodzinnego miasta Wita Stwosza. Sprawę rozpatrzył osobiście Adolf Hitler, który zgodził się na przewiezienie figur do Norymbergi; co więcej nakazał, aby dostarczono tam także szafę ołtarzową pozostającą w kościele Mariackim w Krakowie. Zgodnie z rozkazem Führera przystąpiono do demontażu szafy. Ładunek dotarł do celu szybciej niż figury z Berlina, które również drogą kolejową przywieziono do Norymbergi z końcem marca. Miejscem finalnego ukrycia ołtarza mariackiego był nowoczesny schron wydrążony w Górze Zamkowej, zaadaptowany ze średniowiecznych piwnic, wykorzystywanych od XIV w. jako skład piwa. Władze niemieckie długo starały się zataić zarówno wywóz ołtarza na teren III Rzeszy, jak i miejsce jego przechowywania. Z czasem, kiedy wywóz nastawy do Rzeszy stał się faktem powszechnie znanym, utrzymywano, że retabulum trafiło do berlińskiego Muzeum Cesarza Fryderyka, w którym zresztą rzeczywiście pojawiło się w 1941 r. na wystawie monograficznej Wita Stwosza. Pierwsze kroki w kierunku rewindykacji dzieła Wita Stwosza podjął rząd londyński w kwietniu 1945 r. Uzyskał potwierdzenie, że gotyckie retabulum znajduje się w jednym ze schronów w Norymberdze. 14 czerwca 1945 r. Estreicher dostał list z londyńskiego MSZ z informacją od Czapskiego, że ołtarz mariacki jest w Norymberdze. Wiele miesięcy zajęło mu zidentyfikowanie 2000 fragmentów gotyckiego retabulum, leżących pośród dziesiątków innych średniowiecznych rzeźb złożonych przez Niemców do schronu. 30 kwietnia 1946 r. pociąg z gotyckim arcydziełem dotarł do Krakowa. Na peronie orkiestra zagrała Mazurka Dąbrowskiego. 09:20 CHLEB, MIŁOŚĆ I FANTAZJA (PANE, AMORE E FANTASIA) Komedia, romans, 86 min, Włochy, 1953 Reżyseria: Luigi Comencini Scenariusz: Luigi Comencini Zdjęcia: Arturo Gallea Muzyka: Alessandro Cicognini Aktorzy: Gina Lollobrigida, Vittorio De Sica, Gigi Reder, Tina Pica Do górskiej mieściny, zamieszkanej przez wieśniaków i pasterzy, przybywa, przeniesiony tam służbowo, dowódca karabinierów w randze sierżanta. Mężczyzna w sile wieku, o interesującej powierzchowności, wrażliwy na płeć piękną, do której odnosi się z zamaszystą elegancją. Pierwszą mieszkanką miasteczka, której urokom ulega sierżant, jest urodziwa i krewka Maria. Ona jednak nad względy sierżanta przedkłada uczucie szeregowego karabiniera Stelluti. Ale, ku zgryzocie Marii, Stelluti jest zbyt gorliwym służbistą, by jawnym zainteresowaniem dziewczyną ściągnąć na siebie uwagę rozplotkowanej mieściny. Ich miłość pozostaje więc, na jego życzenie, tajemnicą. Plotkarstwo przybiera tu rzeczywiście groźne rozmiary, skoro poprzednik sierżanta Carotenuto, jak on stanu wolnego, wzięty na języki musiał opuścić stanowisko. Ów odstraszający przykład, a także latami nasilająca się tęsknota za życiem rodzinnym, czyni Carotenuto skłonnym do wstąpienia w związek małżeński. Oświadczyłby się Marii, gdyby nie zainteresowała go także Annarella - w przeciwieństwie do pierwszej - pełna słodyczy i łagodności. [fdb.pl] 11:00 KRÓLOWA BONA - ODC. 10 Serial historyczny TVP, 55 min, Polska, 1980 Reżyseria: Janusz Majewski Scenariusz: Halina Auderska Zdjęcia: Zygmunt Samosiuk Muzyka: Zdzisław Szostak Aktorzy: Aleksandra Śląska, Jerzy Zelnik, Anna Dymna, Zdzisław Wardejn, Lidia Korsakówna, Leonard Pietraszak, Jerzy Kamas, Piotr Fronczewski, Jerzy Trela, Bogusław Sochnacki, Marek Kondrat, Stanisław Ptak, Wieńczysław Gliński, Mariusz Benoit, Stefan Szmidt Długa i dramatyczna walka Zygmunta Augusta o uznanie jego małżeństwa z Barbarą Radziwiłłówną zostaje uwieńczona pełnym sukcesem. Przestraszeni groźbą abdykacji posłowie poddają się woli króla. 7 grudnia 1550 r. w katedrze wawelskiej odbywa się koronacja Barbary na królową Polski. Szczęście królewskiej pary nie trwa długo. Pół roku później Barbara umiera. Po raz drugi trzydziestoletni monarcha zostaje sam, skłócony z matką i nadal bezdzietny. Kierując się dobrem dynastii, Zygmunt August decyduje się na kolejne małżeństwo. Pragnąc rozbić koalicję cara Iwana z Ferdynandem Habsburgiem, planuje ślub z Katarzyną Austriaczką. 12:40 CZESŁAW NIEMEN Film dokumentalny, 57 min, Polska, 2007 Reżyseria: Eugeniusz Szpakowski Scenariusz: Eugeniusz Szpakowski Zdjęcia: Sebastian Arndt Muzyka: Czesław Niemen Film dokumentalny o życiu i twórczości Czesława Niemena. Pierwsza część dotyczy lat młodzieńczych tego wielkiego muzyka. Lat spędzonych na Białorusi w rodzinnych Starych Wasiliszkach. Był to okres kształtowania się osobowości artystycznej Czesława Niemena, wówczas Czesława Wydrzyckiego, który od najmłodszych lat przejawiał uzdolnienia plastyczne i muzyczne. Już wtedy śpiewał w chórze kościelnym, był uczniem Pedagogicznego Liceum Muzycznego w Grodnie. Pierwsza część kończy się w momencie, kiedy Wydrzyccy zdecydowali się na wyjazd do Polski i osiedlili się w Białogardzie. Druga część dokumentu dotyczy kariery estradowej Czesława Niemena w Polsce. Jej początków, warunków życia w "nowej" ojczyźnie. Autorzy opowiadają o tym, jak zaczynała się jego kariera, jak poznał przyjaciół, jaka była jego droga do Niebiesko - Czarnych. W tej części twórcy zastanawiają się także nad atmosferą towarzyszącą narodzinom nowej muzyki (tzw. big bitu) w Polsce. W jakim sensie Czesław Niemen był wyjątkowy? Czym nas porwał? Część ta zawiera również prezentację twórczości Czesława Niemena w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych. Czy był to człowiek sukcesu, czy wielkich niepowodzeń? Na ile sam się do nich przyczynił? Dlaczego ówczesna władza go nienawidziła? Kto był inspiratorem kłamliwych artykułów? Co powiedzą dziś autorzy tamtych paszkwili? Nie została pominięta także twórczość muzyka w zespołach Akwarele i Niemen - Enigmatic. W tym okresie powstają jego największe przeboje: "Dziwny jest ten świat", "Czy mnie jeszcze pamiętasz" i wiele innych. Część trzecia filmu dotyczy lat, kiedy artysta skoncentrował się na pracy we własnym studiu muzycznym, kiedy w swoich kompozycjach wykorzystywał instrumenty elektroniczne i syntezatory. Kiedy Niemen odkrywał dla młodzieży Norwida, pokazywał świat poezji w ogóle. 13:55 CZESŁAW NIEMEN I AEROLIT - SOPOT '74 Koncert, 30 min, Polska, 1974 Autor: Jonasz Kofta, Cyprian Kamil Norwid Reżyseria: Jerzy Gruza Wykonawcy: Czesław Niemen, Jacek Gazda, Piotr Dziemski, Andrzej Nowak, Czesław Niemen, Sławomir Piwowar, Anna Pietrzak, Agata Dowhań, Ewa Jurkiewicz, Andrzej Frajndt, Bronisław Kornhaus, Marek Niedzielko Recital Czesława Niemena podczas XIV Międzynarodowego Festiwalu Piosenki Sopot '74. 14:40 CHLEB, MIŁOŚĆ I ZAZDROŚĆ (PANE, AMORE E GELOSIA) Komedia, romans, 93 min, Włochy, 1954 Reżyseria: Luigi Comencini Scenariusz: Luigi Comencini Zdjęcia: Carlo Montuori Muzyka: Alessandro Cicognini Aktorzy: Gina Lollobrigida, Mario Meniconi, Tina Pica, Vittorio De Sica, Roberto Risso Antonio Carotenuto, wysokiej rangi oficer, zostaje oddelegowały z Sorento do małej wioski Sagliena, aby poślubić piękną Annarellę, choć w głębi serca kocha Marię, zaręczoną z niejakim Pietro Stelluti. W wyniku wielu zbiegów okoliczności i pomyłek, Antonio zostaje narażony na plotki całego miasteczka i zazdrość narzeczonego, który wraca z wojny. 16:25 KROMER BIECZ FESTIWAL 2019 - KONCERT FINAŁOWY Koncert, 71 min, Polska, 2019 Reżyseria: Paweł Szczepanik Finałowy koncert Kromer Biecz Festiwal zatytułowany Muzyka na dworze Wazów, który odbył się 11 sierpnia 2019 roku w Kolegiacie Bożego Ciała. Prowadzenie: Barbara Schabowska, występują: His Majestys Sagbutts and Cornetts, Narol Baroque, Marta Boberska sopran, Władysław Kłosiewicz kierownictwo muzyczne. W programie utwory: Anonim - Canciones de Clarines, Pavane la Pettite Guaire fait pour les Cornetz; Adam Jarzębski - Canzon Prima, Secunda, Terza i Canzon Quarta, Concerto Terzo, Concerto Berlinesa, Concerto Koenigsberga; Samuel Scheidt - Galliard Battaglia; John Wilbye - Sweet Love, if thou wilt gaine a Monarche’s glory; Giovanni Gabrieli - Canzon seconda; Stanisław Sylwester Szarzyński - Iesu spes Mea, Ave Regina, Veni Sancte Spiritus. 17:55 KSIĘGA PRZESTRZENI S.II - METR NA GŁOWĘ STUDENTA Program edukacyjny, 30 min, Polska, 2016 Reżyseria: Tomasz Drozdowicz Scenariusz: Beata Hyczko Prowadzący: Bogna Świątkowska, Jarosław Trybuś Przegląd gatunku, który w ostatnich latach zrobił w Polsce oszałamiającą karierę, przede wszystkim dzięki dotacjom z UE, ale także dzięki zmianie w myśleniu. Budynki akademickie zaczęto bowiem znów projektować nie tylko pod kątem utylitarnych potrzeb, ale tak by były również piękne. W odcinku pokażemy kilka reprezentatywnych przykładów, analizując główne tendencje w projektowaniu dla studentów. Zobaczymy: - Centrum Informacji Naukowej i Biblioteka Akademicka w Katowicach (HS99), - Wydział Rzeźby Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie (Vostok Design) - Instytut Informatyki UMCS Lublinie (Biuro Architektoniczne Plewa) - Centrum Innowacji i Zaawansowanych Technologii Politechniki Lubelskiej (AMC Chołdzyński) - Hala Gier Zespołowych AWF w Poznaniu (Neostudio Architekci) 18:35 KTÓRĘDY PO SZTUKĘ - JÓZEF CHEŁMOŃSKI Magazyn, 5 min, Polska, 2019 Reżyseria: Anna Zakrzewska Scenariusz: Tomasz Filiks Wykonawcy: Aleksandra Krypczyk "Czwórka" Józefa Chełmońskiego to jeden z ikonicznych obrazów polskiego malarstwa XIX wieku. Mistrzowskie uchwycenie ruchu koni, znakomita kompozycja i realistyczna, pełna dramatyzmu scena, przypominająca filmowy kadr przez dekady inspirowała kolejnych artystów. Aleksandra Krypczyk z Muzeum Narodowego w Krakowie opowie o płótnie i jego autorze. 18:50 DIETRICH I GARBO, DWIE BOGINIE KINA (DIETRICH - GARBO, THE ANGEL AND THE DIVINE) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2015 Reżyseria: Marie - Christine Gambart Scenariusz: Marie - Christine Gambart Marlena Dietrich i Greta Garbo to zjawiskowe ikony kina pochodzące z Europy, których największa kariera i sława przypadają na pierwszą połowę XX wieku w USA. Najpierw hollywoodzką gwiazdą została Garbo, wkrótce dołączyła do niej Dietrich. Gretę Garbo zatrudniła wytwórnia MGM, zaś Marlenę Dietrich Paramount Pictures. Ich rywalizacja na ekranie została wymyślona i rozkręcona przez obie wytwórnie. Wytwórniom również obie zawdzięczają swój oficjalny image. Greta - boska, niedostępna, tajemnicza, nieudzielająca wywiadów i unikająca plotek na swój temat. Marlena - ekspresyjna kobieta fatalna w męskim stylu, władcza, wyemancypowana i zmysłowa. Dokument ukazuje ich rywalizację na ekranie i w życiu. 22:10 TAJEMNICA BLADEGO KONIA (AGATHA CHRISTIE) S.I - ODC. 1 (THE PALE HORSE) Serial kryminalny, 50 min, Wielka Brytania, 2020 Reżyseria: Leonora Londsdale Scenariusz: Sarah Phelps, Agatha Christie Muzyka: Anne Nikitin Aktorzy: Rufus Sewell, Georgina Cambell, Kaya Scodelario, Sean Pertwee Czy za serię nagłych zgonów odpowiada trio czarownic, czy istnieje racjonalne wytłumaczenie? Policja prowadzi śledztwo, ale sprawa wydaje się bardziej zawikłana niż początkowo sadzono. 23:10 JAZZ.PL - SZYMON MIKA / ROMAIN PILON QUARTET - JAREK ŚMIETANA RECOMPOSED Koncert, 80 min, Polska, 2022 Wykonawcy: Szymon Mika, Romain Pilon, Łukasz Żyta, Piotr Narajowski Polsko - francuski zespół powrócił do utworów zawartych na albumie "Speak Easy", który jest zapisem spotkania Jarka Śmietany z Johnem Abercrombiem. 00:45 LEKKIE OBYCZAJE - RAMEN. SMAK WSPOMNIEŃ (RAMEN TEH) Film obyczajowy, 89 min, Singapur/Francja, 2018 Reżyseria: Eric Khoo Scenariusz: Fong Cheng Tan, Kim Hoh Wong Aktorzy: Takumi Saitoh, Seiko Matsuda, Mark Lee, Jeanette Aw Kolejna po "Kwiecie wiśni i czerwonej fasoli" azjatycka strawa dla ducha. "Ramen. Smak wspomnień" to inspirujący oraz wzruszjący film dla nienasyconych smakoszy i nieuleczalnych romantyków. Masato jest młodym kucharzem specjalizującym się w ramenach. Po nagłej śmierci swojego oschłego ojca, chłopak pakuje walizkę i przeprowadza się z japońskiego Takasaki do Singapuru, gdzie ma nadzieję odkryć tajemnicę związku swoich rodziców. Bohater ma przy sobie czerwony notatnik pełen refleksji i starych zdjęć pozostawiony przez swoją singapurską matkę, która zmarła, gdy Masato miał zaledwie dziesięć lat. W Singapurze kucharz poznaje Miki, japońską blogerkę i samotną matkę, która pomaga mu odnaleźć wuja Wee ze strony matki, właściciela restauracji Bak Kut Teh. Przy okazji Masato odkrywa, że jego babka Lee wciąż żyje i posiada klucz do tyleż romantycznej, co burzliwej historii miłosnej rodziców chłopaka. Masato wraz babcią spróbują wzajemnie wyleczyć swoje skołatane dusze w kuchni, gdzie wspólnie przygotowywane posiłki staną się czymś więcej niż sumą składników. 03:00 FILM, ŻYWY ZAPIS NASZEJ PAMIĘCI (FILM, THE LIVING RECORD OF OUR MEMORY) Film dokumentalny, 119 min, Kanada/Hiszpania, 2021 Reżyseria: Ins Toharia Tern Scenariusz: Ins Toharia Tern Zdjęcia: Daniel Vilar Muzyka: Robert Marcel Lepage Dla ogółu ludzi sztuka kinematografii pozostaje tajemnicą, przypomina magię. Kim są ci, dzięki którym możemy się cieszyć klasykami kina, badać je i zadawać pytania o przyszłość sztuki filmowej? Film daje możliwość obserwowania pracy tych, którzy są strażnikami celuloidowej taśmy, Ich codzienne wysiłki skupiają się na zachowaniu materiałów filmowych, stanowiących pamięć ludzkości. Filmowi archiwiści, kuratorzy, specjaliści i reżyserzy tłumaczą, co to jest i na czym polega ochrona światowego dziedzictwa filmowego. Archiwum filmowe to fascynująca przestrzeń. Gdy w latach 30 - tych ubiegłego wieku na całym świecie tworzono filmoteki, miały one zapobiegać utracie dzieł sztuki. Filmy nieme zwykle lądowały w śmietniku. Film ma osobowość, ale osobowość ta jest autodestrukcyjna. Zadaniem archiwistów jest przewidzieć, co się z nim stanie i temu zapobiec. Na całym świecie stosy materiałów czekają na archiwizację. Ta niekończąca się batalia. To proste. Jeśli coś kochasz, zrób wszystko, by to przetrwało. Taśma filmowa niszczeje po 50 - ciu latach, taśma video po 20 - stu, twardy dysk po pięciu, a płyty DVD po dwóch. Im nowsza technologia, tym szybszy proces rozkładu. Będzie tak, dopóki nie powstanie nośnik, który przetrwa próbę czasu.