TVP Dokument Poniedziałek, 13.01.2025 05:45 DZIKA POLSKA - ZŁOWIĆ NOCNEGO ŁOWCĘ Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2007 Reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Bohaterem tego wydania programu są sowy, a opowiadać o nich będą prof. dr hab. Przemysław Busse oraz Wojciech Busse ze Stacji Badania Wędrówek Ptaków Uniwersytetu Gdańskiego w Przebendowie. Właśnie tam, w ramach Akcji Bałtyckiej, trwającym już ponad 40 lat programie badania wędrówek ptaków, od 1994 roku znakuje się także sowy. Największe natężenie ich przelotów przypada na pierwsze dni listopada. Zeszłej jesieni padł rekord - zaobrączkowano ponad 600 sów! To więcej niż w ciągu ostatnich 40 lat badań. Znakowanie tych ptaków to zadanie dla nocnych marków - ptaki obrączkuje się bowiem od zmroku do świtu. Nie jest to łatwe - sowy mają dużo piór i zaplątują się w sieci. Trzeba też stale uważać na ich mocne dzioby i szpony, które mogą przeszyć dłoń na wylot. Ekipa "Dzikiej Polski" podjęła wyzwanie i będzie uczestniczyć w nocnej akcji łapania sów. 06:20 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.I - ODC. 3 NA STRAŻY GDAŃSKA Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2015 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Posiadanie Gdańska jest ważniejsze od wszystkich pieniędzy - tak mawiał dawniej pruski książę Karl August von Hardenberg. Historia pokazała, że nie pomylił się w tej ocenie ani trochę. Co jeszcze ciekawsze, aby bronić tego niezwykle ważnego miasta, wybudowano jeden z najbardziej tajemniczych i najpiękniejszych obiektów obronnych w Europie - Twierdzę Wisłoujście. Jak wyglądało życie dawnego obrońcy Gdańska? Co jadł? Jak spędzał czas wolny? Radosław Kotarski jedzie na miejsce, aby odpowiedzieć na te pytania i zrekonstruować dawne życie, jedzenie oraz sposoby obrony Gdańska. W tym celu uruchamia czynną armatę! 06:55 POZNAĆ I ZROZUMIEĆ RAKA (MAKING SENSE OF CANCER WITH HANNAH FRY / HANNAH FRY - HELLO CANCER) Film dokumentalny, 58 min, Wielka Brytania, 2022 Reżyseria: Harriet Bird Dokumentalna historia Hannah Fry - matematyczki i prezenterki, u której zostaje zdiagnozowany rak szyjki macicy. Postanawia ona dowiedzieć się więcej o tej chorobie i o tym jak ma sobie z nią poradzić. Ten dokument o raku łączy w sobie surowy i osobisty materiał filmowy z leczenia wraz z jej własną próbą dowiedzenia się więcej. Dużo pytań i odpowiedzi, mnóstwo przeczytanych książek i rozmów ze specjalistami. Kiedy można odmówić leczenia? A gdyby mogła cofnąć czas, czy postąpiłaby inaczej? 07:55 NAJGROŹNIEJSZE DRAPIEŻNIKI - ODC. 2 POTWORY Z GŁĘBIN (TOP TEN DEADLIEST BEASTS. MONSTERS OF THE DEEP. (2)) Serial dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Olive King, Andy Webb Mini - seria dokumentalna BBC (2 części). Poznamy dziesięć najbardziej śmiercionośnych bestii z prehistorii naszej planety, które zdominowały tamte, dawne krajobrazy. Odkrycia oparte są na przełomowych badaniach naukowych i niedawno odnalezionych skamielinach. Ilustracją będą oszałamiające CGI i wywiady z ekspertami. Te przerażające bestie pojawią się na ekranie dzięki efektom wizualnym możliwym dzięki zastosowaniu najnowocześniejszej techniki. 08:55 PLANETY - JOWISZ. ODC. 3/5 (THE PLANETS) 49 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Stephen Cooter W trzecim odcinku Jowisz. Poza wewnętrznym obszarem Układu Słonecznego i pustkowiem pasa planetoid krąży Jowisz, ojciec chrzestny planet. Wyglądem przypomina gładką fakturę marmuru, lecz w jego grubych na tysiące kilometrów chmurach szaleją gwałtowne burze. To piękny i potężny świat. Cztery i pół miliarda lat temu jego grawitacja miała niszczący wpływ na otaczające go światy. Przyciągając materiał skalny wnętrza Układu Słonecznego, odmienił losy planet, również Ziemi. Jowisz to świat o mrocznej przeszłości. Nie trzeba daleko szukać, by znaleźć na to dowody. Na pustyni w Arizonie znajduje się Krater Barringera. Powstał pięćdziesiąt tysięcy lat temu, gdy asteroida o średnicy czterdziestu metrów uderzyła w powierzchnię Ziemi z prędkością czterdziestu trzech tysięcy kilometrów na godzinę. Być może właśnie Jowisz skierował ją w stronę Ziemi. W jaki sposób z tak daleka Jowisz może wpływać na losy Ziemi? I jak do tego doszło? Dopiero obejrzenie Jowisza z bliska pozwoliło sformułować pierwsze wnioski. 09:55 SIMON REEVE W AMERYCE POŁUDNIOWEJ - ODC. 2 BRAZYLIA (SOUTH AMERICA WITH SIMON REEVE EPISODE 2: BRAZIL) Serial dokumentalny, 59 min, Wielka Brytania, 2022 Reżyseria: Chris Mitchell Seria BBC (5 odcinków). Znany dobrze publiczności podróżnik Simon Reeve odkrywa najciekawsze miejsca Ameryki Południowej. Podróżuje od dżungli Gujany po zamarznięte pustkowia Ziemi Ognistej, eksplorując jeden z najbardziej tajemniczych i ekstremalnych kontynentów na ziemi. Spotyka rdzennych mieszkańców Boliwii i Brazylii, odwiedzając po drodze zarówno miasta, jak i pustynie. Od Rio de Janeiro, przez La Paz, po epicką dzikość Patagonii, Simon zachwyca się niezwykłymi kontrastami tego kolorowego kontynentu. Odc. 2 - "Brazylia". 11:30 POLSKIE DZIEDZICTWO S.II - SEZON 2 ODC. 3 Magazyn historyczny, 28 min, Polska, 2022 Reżyseria: Maciej Kłobucki Scenariusz: Bartosz Kucharski, Tomasz Kępski, Kamil Szymański W trzecim odcinku drugiej serii cyklu "Polskie Dziedzictwo" prowadzący Stefan Tompson zabierze widzów w fascynującą, historyczną podróż śladami polskiego dziedzictwa po historycznej krainie Inflanty. Odwiedzimy stolicę Estonii, skąd opowiemy o historii tego państwa, dążeniu Estów do suwerenności, a także opowiemy historię załogi legendarnego Orła, czyli polskiego okrętu podwodnego, którego internowano właśnie w Tallinnie w 1939 roku. Stefan Tompson zwiedzi także estońskie Miami, czyli Parnawę, która niegdyś była głównym ośrodkiem administracyjnym województwa wchodzącego w skład Rzeczpospolitej. W Parnawskim porcie, Rzeczpospolita zwyciężyła w morskiej bitwie pod wodzą hetmana Chodkiewicza. Odwiedzimy również uniwersytet w Tartu, gdzie studiowało wielu wybitnych Polaków, a Stefan poszuka polskich śladów w estońskim archiwum narodowym. 12:05 PRAWDZIWA HISTORIA PIRATÓW (THE TRUE STORY OF PIRATES / L'ILE AUX PIRATES) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2022 Reżyseria: Stephane Begoin Film dokumentalny o społeczności pirackiej. Wizerunek piratów został stworzony przez Hollywood, ale czy faktycznie jest wierny rzeczywistości? Piraci z drewnianymi nogami, papugami i skarbami - to postaci mityczne. Ale kim rzeczywiście byli ci ludzie? Wesołymi żeglarzami czy bandytami? Czym się zajmowali? Do niedawna odnaleziono niewiele statków pirackich i życie tych ludzi pozostaje owiane tajemnicą. Dziś na Mauritiusie archeolodzy badają wrak słynnego pirackiego statku. A na Madagaskarze eksplorują wyspę, na której piraci zwykli się ukrywać. Badacze wyjawią nam, co jest prawdą, a co legendą. Pod koniec dziewiętnastego wieku Robert Luis Stevenson pisze "Wyspę skarbów". Jego powieść szybko staje się bestsellerem, a czytelnicy zakochują się w romantycznych postaciach wyjętych spod prawa żeglarzy. Piraci Czarnobrody, Szkarłatny Rackham czy Robert Kidd stają się bohaterami masowej wyobraźni. Ale trudno tak naprawdę poznać prawdziwe życie morskich rozbójników. Skąd pochodzili, czemu wypływali w morze, gdzie się ukrywali? By odpowiedzieć na te pytania, archeolodzy wyruszają na Ocean Indyjski w pobliże wyspy Mauritius. Zamierzają wznowić badanie Speakera, siedemnastowiecznego statku pirackiego, który w 1702 - gim roku rozbił się na rafie koralowej. Wraz ze zmieniającym się światem piraci przechodzą do historii. Ich złoty wiek trwał zaledwie kilkadziesiąt lat. Od tamtej pory morscy rozbójnicy i ich statki żeglują po wodach wyobraźni tych, którzy wpatrują się w odległe horyzonty. 13:05 MAKSIMUM PRZYJEMNOŚCI Film dokumentalny, 47 min, Polska, 2012 Reżyseria: Katarzyna Trzaska Scenariusz: Katarzyna Trzaska Zdjęcia: Andrzej Wojciechowski, Michał Żuberek Muzyka: Marzena Majcher Bohaterki dokumentu pochodzą z Torunia, od dawna są na emeryturze, ale nie poddają się upływowi czasu. Przyjaciółki: Irena, Małgorzata, Krystyna, Bogumiła, Elżbieta, znajdują własny sposób na to, by oddalić starość, zapomnieć o nieuchronnym przemijaniu. Jesień życia upływa im na różnych zajęciach w klubach, na kuracjach, masażach. Nie stronią też od tańców na specjalnych wieczorkach dla seniorów. Myślą o dobrej zabawie, o zdrowiu, kondycji i wyglądzie zewnętrznym, a chcąc się ubierać elegancko i modnie, szukają lepszych kreacji w ciuchlandach. Osobne miejsce w ich życiu zajmują prezentacje handlowe, bez których nie umiałyby już normalnie funkcjonować. Tajemniczy rezonator biofotonowy za 6 tysięcy złotych, masażer do stóp z podczerwienią, odmładzające kapsułki, fotel masujący za 13 000 złotych, odkurzacz "inteligentny" za 8 tysięcy złotych, garnki "ambitne" oraz patelnia za 5 tysięcy to zakupy ich marzeń, sen o luksusie. Prym w tej dziedzinie wiedzie Irena, która ma już chyba wszystko, łącznie z kosztownym kompletem garnków do gotowania na parze. Na przyrządzanie i degustację takich potraw zaprasza przyjaciółki, które z podziwem, i być może z zazdrością, patrzą na jej nowy nabytek. Małgosia, Krysia, Ela, Bogusia i Irena wierzą, że oferowane im na różnych prezentacjach "cudowne" towary potrafią wydłużyć życie, uleczyć choroby, okażą się remedium na opuszczenie, samotność i dokuczliwą starość. Utwierdzają je w tym zapewnienia młodego, przebojowego prezentera o osiągnięciu: maksimum przyjemności, maksimum satysfakcji, maksimum zadowolenia. Autorka filmu nie próbuje analizować zjawiska sprzedaży bezpośredniej od strony agresywnych firm sprzedających, skłania się raczej ku subtelnej i zabawnej próbie odpowiedzi na pytanie: dlaczego wśród emerytów te przedmioty cieszą się tak ogromnym powodzeniem? Dlaczego decydują się wydać ostatnie oszczędności na luksus, który tak naprawdę ociera się o kicz. 14:05 MALUCHY - ODC. 1 POCZĄTKI (BABY STEPS / A PETITS PAS / EP1 THE BEGINNING) Film dokumentalny, 50 min, Francja, 2016 Trzyodcinkowa mini - seria dokumentalna o najmłodszych zwierzętach. Roczna obserwacja trzech wyjątkowych, małych zwierząt i ich hodowców, od ich narodzin, poprzez pierwsze kroki i zmieniające życie doświadczenia. Poznamy bliżej lemury o turkusowych oczach, od których zależy przetrwanie tego gatunku. Bohaterem odcinka będzie też źrebak, dla którego scena stanie się prawdziwym placem zabaw, oraz szczeniak, który ma zostać psem pasterskim. Odcinek 1 - "Początki". We Francji urodzą się trzy maluchy - a każde wiąże swój los z człowiekiem. Będziemy im towarzyszyć od urodzenia do pierwszego życiowego wyzwania. Oto ich historia. Gospodarzem jest Jean - Francois, który wychowywał się z końmi. Był synem farmera i mieszkał na wsi, pilnując stada koni rasy Camargue. Dziś opiekuje się swoim ogierem i dwiema źrebnymi klaczami. Dwa źrebaki, które się wkrótce urodzą, dołączą do stada 16 koni w różnym wieku, które Jean - Francois szkoli do końskich pokazów. Maluchy wkrótce pojawią się na świecie, ale która z dwóch klaczy oźrebi się pierwsza? 15:00 SKARBY DZIKIEJ AUSTRALII - ODC. 5 PRASTARE LASY (AUSTRALIA’S WILD TREASURE (5/6) ANCIENT RAINFOREST) Cykl dokumentalny, 51 min, Australia, 2020 Reżyseria: Aaron Pedersen Zrealizowany przez doświadczoną ekipę filmowców serial dokumentalny pokazujący różnorodne i wyjątkowe krajobrazy i ekosystemy Australii, które nie mają sobie równych. Sześć wyjątkowych miejsc o znaczeniu ekologicznym i naturalnie pięknych, w których zwierzęta przystosowały się do swoich konkretnych siedlisk, każde niesamowite na swój własny sposób. Niezapomniana podróż po niezwykłych krajobrazach, które tworzą ten australijski kontynent. Część 5. Prastare lasy. Daintree to część australijskiego obszaru tropikalnych lasów deszczowych. Ten leśny raj zajmuje tylko jeden procent powierzchni głównie suchego kontynentu, a zapewnia przetrwanie jednej trzeciej gatunków roślin i zwierząt Australii. Wiele z nich wyewoluowało właśnie tutaj. Dzięki nim ten zakątek zaliczamy do najwspanialszych cudów przyrody. Tropikalny, wilgotny obszar Australii porastają głównie bujne lasy deszczowe. Zajmują powierzchnię 22 tysięcy kilometrów kwadratowych wzdłuż wybrzeży północnej części stanu Queensland. Rośnie tu najstarszy las deszczowy na Ziemi - Daintree. Ten wilgotny las jest pozostałością lasów, które niegdyś pokrywały cały kontynent. Tu powstała większość wyjątkowych gatunków Australii, takich jak kazuar hełmiasty. 16:05 CZŁOWIEK PRZYSZŁOŚCI - ODC. 2 CYFROWY (HUMAN 3.0 / HUMAIN 3.0: BIENVENUE DANS L’AVENIR DE L’HUMANIT 2. L’HOMME CONNECTE) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2017 Reżyseria: Elena Sender, Philippe Lagnier Scenariusz: Aurlie Saillard Film dokumentalny o najnowszych technologiach medycznych mających służyć ludziom. Szybko zmieniająca się technologia jest wszędzie, dotyka wszystkiego, a ludzie stają się coraz bardziej połączeni. Poprzez dogłębne i zaskakujące wywiady, HUMAN 3.0 bada nowe technologie, które wkrótce pomogą nam przezwyciężyć urazy, choroby, a nawet walczyć ze starzeniem się. Ten dokument to świeże spojrzenie na wizję naszej możliwej, ludzkiej przyszłości. Odc. 2 - "Cyfrowy". Rewolucja w służbie człowieka. Pigułka wykryje raka przewodu pokarmowego. Ale nie tylko tak połączymy się z siecią. Przedmioty, które nas mierzą. Dane, które nam umykają. Cienie, które nas śledzą. Otwieramy drzwi do nieznanego świata. W tym świecie oprogramowania zaspokoją wszystkie potrzeby. Sztuczna inteligencja odgadnie wszystkie pragnienia. Jednak do maszyn trzeba mieć podejście krytyczne. Orwellowskie zagrożenia społeczeństwa totalitarnego są oczywiste. Ciągły pomiar parametrów, prognozy zdrowotne. Czy cyfryzacja świata jest nieunikniona? Czy jest jeszcze możliwa inna droga? Człowiek myśli, że w urządzeniu cyfrowym znalazł narzędzie władzy. Ale czy jego dzieło nie zajmie kiedyś jego miejsca? 17:05 PRZEPUSTKA DO ŚWIATA - ODC. 13 DZIEWICZE PIĘKNO JUKONU (PASSPORT TO THE WORLD EP. 13. YUKON: WILD BEAUTY) Cykl dokumentalny, 52 min, Kanada, 2019 Reżyseria: Yohan Leduc, Fannie Leblond Licząca 15 odcinków seria geograficzno - podróżnicza, przedstawiająca różne znane i nieznane miejsca na świecie. Każdy odcinek oferuje pełny portret kraju lub regionu. 15 niezwykłych miejsc do odkrycia... Miłej podróży! Odcinek 13 - "Dziewicze piękno Jukonu". Jukon to natura w najczystszej postaci. Rozległe, dziewicze terytorium sięga poza koło podbiegunowe. Nie ogranicza go nawet horyzont. To idealne miejsce dla poszukiwaczy przygód i miłośników wędrówek. Przez wieki plemiona dzieliły między sobą bogate w zasoby naturalne ziemie Jukonu. Ten odizolowany zakątek Kanady obfituje w dzikie zwierzęta, jeziora i rzeki. Jukon urzeka pięknem. Znajduje się tu siedemnaście najwyższych gór Kanady. Ich szczyty sięgają chmur. Lodowe serpentyny zachwycają oko. Magię potęguje słońce otulające o północy krajobraz wyjątkowym światłem. Zorza polarna tańczy na niebie, a ludzie są bardzo gościnni. Jukon to najlepsze miejsce, by doświadczyć niezwykłych spotkań. Jukonem zainteresowano się w związku z handlem futrami. Jednak masy ściągnęły tu najpierw przy okazji gorączki złota pod koniec XIX wieku, potem z powodu wydobycia minerałów i budowy autostrady podczas II wojny światowej. 18:05 GÓRSKIE WYZWANIA - AGUJA NEGRA (THE BLACK NEEDLE / GUIÓN AGUJA NEGRA) Film dokumentalny, 52 min, Hiszpania, 2023 Reżyseria: Pablo Martin Dokumentalna opowieść o młodym wspinaczu Davidzie z Madrytu. Jego kariera sportowa wydawała się skończona, gdy uległ poważnemu wypadkowi podczas wspinaczki i przez rok poruszał się na wózku inwalidzkim. Nie stało się to jednak przeszkodą w kontynuowaniu trudnej wspinaczki freestyle'owej. David postanawia podjąć nowe wyzwanie w swojej karierze sportowej: chce się wspinać po północnej, granitowej ścianie Czarnej Igły: El Pilar Norte de La Aguja Negra, która prawdopodobnie jest jedną z najtrudniejszych i najbardziej wymagających ścian w Hiszpanii. 19:05 GOŁAS, ABSOLUTNIE! Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2016 Reżyseria: Ewa Haczyk - Plumley Film dokumentalny o Wiesławie Gołasie z okazji jego 85. urodzin. W programie: rozmowy z Wojciechem Młynarskim, Magdaleną Zawadzką, Ireną Kwiatkowską, Ryszardem Nawrockim, Franciszkiem Pieczką, Janem Kobuszewskim, Romanem Dziewońskim, Jarosławem Kilianem oraz wizyta w Teatrze Dramatycznym i Teatrze Polskim, a także wywiad z Wiesławem Gołasem. Zamiarem twórców programu jest ukazanie osobowości aktora, poznanie jego przemyśleń o sztuce, aktorstwie, dotarcie do sekretu artystycznego rzemiosła i kunsztu Wiesława Gołasa. W programie pojawi się także jego córka, Agnieszka Gołas - Ners, autorka książek "Na Gołasa" i "Gołas". Struktura programu zakłada zilustrowanie opowieści o aktorze piosenkami z Kabaretu Starszych Panów, Kabaretu Dudek, filmów: "Ogniomistrz Kaleń", "Chudy i inni", "Jak być kochaną", "Lalka", "Zezowate szczęście", "Upał", "Żona dla Australijczyka", "Dzięcioł", "Czterej pancerni i pies", "Droga", "Kapitan Sowa na tropie". Przedstawienia teatralne: "Parady", "Zemsta", "Kto uratuje wieśniaka", "Wędrówki Mistrza Kościeja", "Grube ryby", "Zaczarowana królewna". Kroniki PKF, kadry z filmu Jerzego Ziarnika "Co to jest Dudek?" Dokument o Gołasie ma za zadanie przypomnieć wielką postać polskiego kina, teatru i kabaretu, zaprezentować bogactwo środków aktorskiego wyrazu, poznać opinię o świecie, ludziach i życiu. W dorobku autorki "Gołasa, absolutnie!", Ewy Haczyk - Plumley, pracującej na stałe w Brukseli, są dwa programy telewizyjne dla TVP1 z 2006 roku: "Kapitan" (o Włodzimierzu Lubańskim) oraz "Serenada dla wędrowca" (o Ericu - Emmanuelu Schmitcie), a także filmy krótkometrażowe "Słomkowy kapelusz" (2010) i Lipstick (2013). 20:10 TERROR W PARYŻU - ODC. 5 TO WOLNOŚĆ BĘDZIE MIAŁA OSTATNIE SŁOWO (THE TERROR TRIAL / V13 EPISODE 5 - FREEDOM WILL PREVAIL) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2021 Reżyseria: Theo Ivanez Mini - seria kryminalno - polityczna (5 odcinków) o śledztwach w sprawach o zamachy terrorystyczne we Francji. Proces, który rozpoczął się we wrześniu 2021 r. dotyczący ataków popełnionych od 13 listopada 2015 r. Nadzwyczajna sprawa sądowa z 20 oskarżonymi została skierowana do specjalnie utworzonego Sądu, 220 tomów postępowań i prawie 1700 osób. Jest to wydarzenie zgodne z oczekiwaniami, którego się obawiano: ponownie otworzy rany, które ledwo zaczęły się goić. Poprzez zeznania ofiar terroryzmu, prawników, organów ścigania i członków wymiaru sprawiedliwości, ten serial dokumentalny pokazuje, jak Francja przygotowuje się do otwarcia tego bezprecedensowego procesu. Śledząc podstawy sprawy i patrząc wstecz na dowody z policyjnego śledztwa, zrozumiemy funkcjonowanie wymiaru sprawiedliwości antyterrorystycznej w krajach europejskich i sposób, w jaki społeczeństwo reaguje na to, co nie do pomyślenia. Odc. 5 - "To wolność będzie miała ostatnie słowo". To proces, którego nie można porównać z żadnym innym. Ten proces przejdzie do historii. Działania sprawców były przerażające. Zostaną skazani w sposób demokratyczny. Nie można wszystkich zadowolić. W procesie zawsze ścierają się przeciwstawne strony. Przychodzą setki dziennikarzy, powodów cywilnych i ofiar, i nie wszyscy są usatysfakcjonowani. Spodziewano się licznej publiczności. Uczestniczyło 300 adwokatów, a sala sądowa mogła pomieści tylko 550 osób. Wszyscy oskarżeni byli w klatce. Chodzi o to, by proces przebiegł w spokoju. Żeby odbył się tak, jak powinien, to znaczy z godnością, by każdy mógł się wypowiedzieć. To się należy ofiarom trzynastego listopada. 21:30 ZAMIENNIKI ŻYWNOŚCI - LEPSZA ALTERNATYWA? (FOOD SUBSTITUTES THE BETTER ALTERNATIVE / FREI VON - SIND ERSATZLEBENSMITTEL DIE BESSERE ALTERNATIVE?) Film dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2022 Reżyseria: Valerie Von Boehn, Fabian Korbinian Wolf Coraz częściej mówi się, że żywność ma być nie tylko smaczna i zdrowa, ale też dobra dla klimatu. Pojawiają się nowe, lepsze dla klimatu zamienniki ryb, mleka i mięsa - a przynajmniej tak są reklamowane. Łosoś z drukarki 3D, kiełbaski z alg, ser z orzechów i nie tylko. Wiele zamienników blisko przypomina oryginał pod względem wyglądu, faktury i smaku. Czy jednak rzeczywiście są dla klimatu lepsze od oryginałów? Jedzenie - jedna z najbardziej podstawowych potrzeb człowieka. Ale spożycie żywności już dawno przestało służyć tylko pełnemu żołądkowi. Jedzenie zawsze musi mieć wartość dodaną. Musi być zdrowe, przyjazne dla środowiska, a przede wszystkim służyć naszemu społecznemu wizerunkowi. Jaka żywność może dziś spełnić wszystkie te wymagania i które produkty spożywcze staną się podstawowym menu ludzkości za kilkanaście lat? Coraz więcej podstawowych produktów żywnościowych jest zastępowanych alternatywami: burgery z białka sojowego lub grochowego zamiast mielonej wołowiny, kawa z łubinu zamiast z ziaren kawy, ryby z drukarki 3D i ser z wegańskich zamienników, takich jak mleko migdałowe i orzechy nerkowca. Ale czy te alternatywy są naprawdę lepsze dla nas, pod względem zdrowotnym lub lepsze dla naszego środowiska? A co ta zmiana oznacza dla naszego społeczeństwa? Zamienniki żywności pomogą ludziom, którzy chcą zrezygnować z produktów zwierzęcych. Wiele z nich jest jednak wysoko przetworzonych. Świeże składniki zawsze są zdrowsze i lepsze dla środowiska - nawet jeśli trzeba się z nimi trochę pomęczyć przy garnkach. Krok do tyłu może czasem pchnąć nas do przodu. 22:35 BYĆ KOBIETĄ W HIMALAJACH Film dokumentalny, 44 min, Polska, 2018 Reżyseria: Eliza Kubarska Scenariusz: Eliza Kubarska Opowieść o kobietach z dwóch krańców świata, które odważyły się przeciwstawić porządkowi świata oraz o ich wpływie na młode pokolenie alpinistek w Polsce i Nepalu. W 1992 roku Wanda Rutkiewicz, polska himalaistka, po zdobyciu K2 jako pierwsza kobieta świata, wyruszyła na zdobycie kolejnego ośmiotysięcznika, Kanczendzongi. Z wyprawy tej nigdy nie wróciła. Do dziś nie są znane jej dalsze losy. Jednak swoją energią i charyzmą zdążyła zainspirować kolejne pokolenie młodych alpinistek. W podobnym czasie w Nepalu działała inna wspinaczka, Pasang Lhamu Sherpa. W 1993 roku Pasang po raz trzeci wyruszyła na wyprawę na Everest, który ostatecznie zdobyła jako pierwsza Nepalka. Niestety, podobnie jak Wanda, nigdy nie wróciła na niziny. Ale jej legenda przeżyła do dziś. Obie kobiety łączy coś więcej jak tylko miłość do gór najwyższych. Zarówno Wanda, jak i Pasang realizując swoje marzenia musiały mierzyć się nie tylko z własnymi słabościami, wysokością, czy złą pogodą. Każda z nich musiała przeciwstawiać się męskiemu porządkowi świata, w którym przyszło im żyć. 25 lat po zaginięciu Wandy i Pasang, na arenie światowej, pojawiły się ich następczynie: Kinga Baranowska i Maya Sherpa. Zainspirowane walecznością bohaterek z ubiegłego stulecia, kontynuują tradycję kobiecego himalaizmu podnosząc kolejne poprzeczki. 23:40 MROCZNE DUSZE - ODC. 1 GUY GEORGES. BESTIA Z BASTYLII (DEADLY SOULS EP. 1 GUY GEORGES: THE BEAST OF THE BASTILLE (FRANCE)) Serial dokumentalny, 45 min, Francja, 2018 Reżyseria: Carsten Oblaender, Justin Wolfe Dokumentalna seria kryminalna (6 odcinków). Seryjni mordercy pozbawiają życia bez litości i wyrzutów sumienia. Co ich prowokuje? Co skłania do zabijania? Kapitan policji ze Stanów wraz ze znanym brytyjskim psychologiem sądowym ponownie zbadają akta niektórych z najbardziej wstrząsających seryjnych morderstw na świecie. Psycholog wraz z policjantem przeanalizują patologiczne umysły seryjnych morderców. Razem pozwolą widzowi zrozumieć, co powoduje, że niektóre mroczne dusze zabijają w najokrutniejszy sposób. Odc. 1. Guy Georges: Bestia z Bastylii. Bohaterem tego odcinka jest jeden z najbrutalniejszych zabójców seryjnych Francji. Gwałcił, torturował i zabijał dla przyjemności. Okolice Bastylii w Paryżu to ośrodek życia nocnego. Bary, kawiarnie i kluby przy każdej ulicy. Pełno młodych ludzi szukających rozrywki. Jednak w oczach tego człowieka ośrodek życia nocnego to tereny łowieckie. Ledwo budził się rano, od razu miał ochotę mordować. Na ofiary wybierał piękne, młode kobiety. Takie, które promieniały radością życia. Guy Georges należy do najgroźniejszych zabójców seryjnych, a zarazem do najtragiczniejszych postaci we Francji. Jego przypadek pokazał, jak ważną rolę odgrywa baza danych DNA, która pomaga łapać morderców, zanim ci staną się seryjnymi zabójcami. 00:40 SŁAWOMIR MROŻEK PRZEDSTAWIA Film dokumentalny, 47 min, Polska, 1997 Reżyseria: Paweł Łoziński Scenariusz: Paweł Łoziński Wykonawcy: Sławomir Mrożek, Susanna Mrożek Na wstępie realizatorom filmu podyktował warunki. Nie zgodził się na zasadę policyjną, polegającą na tym, że ktoś delikwentowi zadaje pytania, a ten obowiązkowo musi na nie odpowiedzieć. Nie zgodził się też, by miał to być film biograficzny albo prezentacja sylwetki twórcy. Gotów był zaakceptować jedynie film o sytuacji, w jakiej się znalazł, z którego, być może, wyniknie, kim jest i jak się zachowuje. Oświadczywszy to, Sławomir Mrożek gościnnie otworzył bramę wiodącą do jego meksykańskiego rancha "La Epiffania" i oprowadzając po nim gości, skrupulatnie pokazał wszystko: podkowę wiszącą na drzwiach, wyjątkowej urody sęk, śrubę nie wiadomo do czego i garderobę dla psich smyczy. W 1963 roku wyjechał z Polski, bo czuł się własnością państwa i - jak mówi - nie wiedział, kim jest, a chciał się tego dowiedzieć. Zatrzymał się w Rzymie. Potem znalazł się w Paryżu. Wreszcie, mając blisko 60 lat, wyruszył z Francji za ocean. Osiadł w Meksyku. Kupił rancho. Urządzał je i pielęgnował siedem lat. A jednak zdecydował się zostawić ten dom, ogród, psy i wrócić do Polski. Nigdy nie przypuszczał, że znajdzie się w sytuacji bohaterów "Wiśniowego sadu" Czechowa, lecz oto w niej jest. Siedząc przy pierwszym w życiu prawdziwym biurku, które kupił sobie w ramach stabilizacji, mówi o mało spektakularnym, w odróżnieniu od innych, procesie twórczym pisarza. Robiąc przerwy na krótkie spacery po kipiącym zielenią ogrodzie, opowiada o swej młodości, początkach kariery, zerwaniu związków z krajem, swej twórczości, emigracyjnych doświadczeniach, sukcesie i meksykańskim domu. Na koniec kamera wyławia go w tłumie na krakowskiej ulicy. Wrócił, lecz już tego nie komentuje. W 2008 roku Sławomir Mrożek ponownie wyjechał z Polski. Mieszka w Nicei. 01:45 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.I - ODC. 4 U TATARÓW Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2015 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Nie trzeba przemierzyć tysięcy kilometrów i przeznaczyć tysięcy złotych na daleką podróż, aby się znaleźć w zupełnie innym świecie. Wystarczy odwiedzić polskich Tatarów mieszkających do dzisiaj na Podlasiu. Radosław Kotarski korzysta z tej rady i poznaje barwną kulturę, obyczaje i miejsce życia potomków Czyngis - chana, obecnych w Polsce od kilkuset lat. Sprawdza, jak wygląda ich codzienne życie, czym się zajmują i jak przechowują pamięć o przodkach. Ma również okazję ugotować niezwykłą potrawę. 02:20 PANNA MADONNA LEGENDA TYCH LAT Film dokumentalny, 49 min, Polska, 1997 Reżyseria: Janusz Chodzewicz Wykonawcy: Ewa Demarczyk, Andrzej Zarycki, Zygmunt Konieczny, Andrzej Lipiński, Ryszard Wolański, Piotr Skrzynecki, Zbigniew Preisner, Krystyna Zachowicz, Leszek Długosz, Jan Błoński, Joanna Ronikier Olczak Film dokumentalny o Ewie Demarczyk. Wypowiadają się o niej osoby, które ją "stworzyły" i wykreowały: Leszek Długosz, Zygmunt Konieczny, Jan Zybler. Program przeplatany jest archiwaliami z występów artystki podczas festiwali w Sopocie i Opolu oraz z Teatru Żydowskiego w Warszawie. 03:20 OKRUCHY Z ULICY ŻELAZNEJ I OKOLIC Film dokumentalny, 28 min, Polska, 1993 Scenariusz: Kazimierz Karabasz, Kazimierz Karabasz Zdjęcia: Krzysztof Pakulski, Jan Wojciechowski, Krzysztof Pakulski Kazimierz Karabasz jest jednym z najwybitniejszych polskich dokumentalistów. Od roku 1958 zrealizował ok. 40 filmów - m.in "Muzykanci", "Ludzie w drodze", "Pierwszy krok", "Rok Franka W.", "Dokąd idziecie", "Na progu", "Punkt widzenia", "Cień już niedaleko". Termin "dokument socjologiczny", który pojawił się po premierze filmu "Muzykanci", towarzyszył później całej jego twórczości. "Okruchy z ulicy Żelaznej" to opowieść o przeszłości i dniu dzisiejszym tej warszawskiej ulicy. Jej historię poznajemy poprzez losy konkretnych osób z nią związanych. Siedemdziesięcioletni Mieczysław jest "prywatnym" opiekunem jedynego fragmentu zachowanego muru z czasów getta. Umieścił na nim starannie wykonaną mapę granic getta z 1941 roku. Z powagą pokazuje miejsce, z którego została wyjęta cegła, która powędrowała do Jerozolimy, do tamtejszego Muzeum Pamięci. Prezentuje gruby album z wycinkami prasowymi o "jego" murze oraz z wpisami ludzi z całego świata, którzy miejsce to odwiedzili. Wśród nich jest zapis dokonany przez prezydenta Izraela. Pan Andrzej ma lat 55, jest inżynierem, po ojcu odziedziczył ślusarski warsztat, ale teraz pracy jest niewiele, a przyszłość niepewna. Stoją prawie nieużywane stare, solidne niemieckie i amerykańskie maszyny. Pan Andrzej razem z bratem - konstruktorem zabrał się więc do projektowania wymarzonej, unikatowej obrabiarki. Z uporem i dokładnością robią próby wykonanych już fragmentów modelu. Trzeci z bohaterów filmu, czterdziestoletni Romuald, jest szefem Teatru "Prezentacje" mieszczącego się w byłej fabryce Norblina. To teatr bez marmurów i kandelabrów, aktor jest bardzo blisko widza, przez co uzyskuje z nim niezwykły kontakt, będący często warunkiem zaistnienia sztuki. Pan Romuald przygotowuje się do kolejnej premiery - oprócz tego, że jest reżyserem, jest także gospodarzem, który musi czuwać nad sprawną obsługą całego spektaklu. Trzydziestoletni Henryk jest szewcem. W swoim miniaturowym warsztacie naprawia te nawet najbardziej zniszczone buty, ma tzw. złote ręce. Choć zajęcie to nie jest tym, o czym marzył, wykonuje je rzetelnie, uważa także, że uczy ono pokory wobec życia. Ostatnim z bohaterów filmu jest dwudziestoletni Adam, słuchacz First Business College, prywatnego studium dla pracujących. Jego dzień jest wypełniony zajęciami z prawoznawstwa, finansów, informatyki. Swoją przyszłość planuje skrupulatnie, wykorzystuje każdą chwilę, by zdobywać wiedzę - kapitał, który zaprocentuje w przyszłości. A przy Pańskiej i Łuckiej wyburza się ostatnie wiekowe domy. Obok błyszczy brązowa bryła nowoczesnej Mennicy Państwowej. Zgrzebne tabliczki i szyldy - magiel prasujący, kurczaki dzielone, wszystko dla zwierząt, futra... coraz częściej zastępowane są przez nowoczesne reklamy zachodnich produktów. Na ulicę Żelazną wchodzi już inny świat.