TVP Historia Niedziela, 19.01.2025 07:00 BYŁ TAKI DZIEŃ - 19 STYCZNIA Felieton, 2 min, Polska, 2005 Autor: Janusz Weychert 1915 - pierwszy neon; 1947 - fałszowanie wyborów do sejmu; 1978 - ostatni VW "garbus" wyprodukowany w Emden; 07:05 KORONA KRÓLÓW. JAGIELLONOWIE - ODC. 221 (SEZON 2 ODC. 96) Serial historyczny TVP, 24 min, Polska, 2024 Reżyseria: Tomasz Matuszczak, Krzysztof Łukaszewicz, Piotr Fiedziukiewicz Scenariusz: Monika Zięba-Rybowska, Anna Krasuska Aktorzy: Maria Pawłowska, Maksymilian Zieliński, Wiktor Korzeniewski, Daniel Mosior, Agnieszka Wagner, Klara Williams, Joanna Zwierzyńska, Kacper Młynarkiewicz, Krzysztof Brzazgoń, Karol Lelek, Robert Gulaczyk, Weronika Jaskółka, Franciszek Karpiński, Sebastian Skoczeń, Paweł Hrab Pożegnanie. 1 czerwca 1434 rok. Do Gródka dociera wiadomość o śmierci księżnej Aleksandry (Agnieszka Wagner). Bardzo chory Władysław Jagiełło (Sebastian Skoczeń) widzi ją we śnie. Czuje, że zbliża się również jego koniec. Król prosi, by Jan z Czyżowa (Bartosz Obuchowicz) wypełnił jego ostatnią wolę. Ma oddać pierścień Andegawenów - pamiątkę po królowej Jadwidze - biskupowi Oleśnickiemu. Jagiełło przyjmuje od rycerzy przysięgę, że będą wiernie służyć jego synom. Przed śmiercią chce pogodzić się z bratem. W malignie myli Gromka (Krzysztof Brzazgoń) z litewskim księciem. Polski rycerz "wybacza królewskiemu bratu". Król Władysław Jagiełło umiera, zanim Świdrygiełło (Michał Chruściel) dotrze do Gródka. 07:40 RZECZ POLSKA S.I - MEBLE DLA IGNACEGO MOŚCICKIEGO Cykl dokumentalny, 11 min, Polska, 2018 Reżyseria: Tomasz Filiks, Anna Zakrzewska Scenariusz: Tomasz Filiks, Anna Zakrzewska Muzyka: Bartosz Kruczyński Wykonawcy: Marek Sosenko, Stanisław Lenartowicz 100 najlepszych polskich projektów na 100 - lecie Niepodległości! W trzecim odcinku zespół mebli z Zameczku Prezydenta RP w Wiśle. Zarówno pałac, jak i meble powstały jako dar Województwa Śląskiego dla prezydenta Ignacego Mościckiego. Meble były pierwszym w Polsce przykładem funkcjonalizmu w projektowaniu. W kraju, gdzie wciąż modny był styl dworkowy, połączenie metalowych rur ze skórami egzotycznych zwierząt, musiało wręcz szokować nowoczesnością. 08:00 BOŻE NARODZENIE NIE ZNA GRANIC Reportaż, 20 min, Polska, 2020 Autor: Katarzyna Popławska Wykonawcy: Anna Cyrkun Kościół prawosławny w swej strukturze składa się piętnastu Kościołów lokalnych, które zjednoczone są ze sobą wspólną nauką dogmatyczną i wspólną eucharystią. Pod względem kulturowym i zwyczajowym w różnych Kościołach lokalnych mamy do czynienia z rozmaitymi sposobami przeżywania świąt. Reportaż przedstawia w jaki sposób Boże Narodzenie przeżywane jest w tradycji greckiej, gruzińskiej, rumuńskiej i serbskiej. Gośćmi będą duchowni związani w bezpośredni lub pośredni sposób z tymi prawosławnymi narodami, osoby świeckie i młodzież. 08:25 RADOŚĆ DZIŚ NASTAŁA Reportaż, 30 min, Polska, 2023 Autor: Piotr Kot O Bożym Narodzeniu w Kościele prawosławnym, jego tradycjach i sensie świętowania. Skąd dwie daty dla tego święta: 25 grudnia i 7 stycznia? Czy to świętowanie wymaga jakiegoś szczególnego przygotowania i z jakimi tradycjami jest związane? Jak świętują prawosławni Polacy, Grecy, Etiopczycy, Rumuni, Bułgarzy czy Gruzini? 09:00 DOM - ODC. 2/25 - ZAPOMNIJ O MNIE Serial TVP, 85 min, Polska, 1980 Reżyseria: Jan Łomnicki Scenariusz: Jerzy Janicki, Andrzej Mularczyk Zdjęcia: Bogusław Lambach Muzyka: Waldemar Kazanecki Aktorzy: Jolanta Żółkowska, Tomasz Borkowy, Anna Ciepielewska, Stafania Iwińska, Barbara Sołtysik, Joanna Szczepkowska, Bożena Dykiel, Jan Englert, Wirgiliusz Gryń, Tadeusz Janczar, Wacław Kowalski, Gustaw Lutkiewicz Basia Lawinówna nadal poszukuje Łukasza. Po aresztowaniu matki dziewczyna jeszcze bardziej pogardliwie i wrogo traktuje zakochanego w niej Andrzeja. Ale właśnie interwencja Talara sprawia, że pani Lawinowa zostaje zwolniona. Wraca wreszcie ze stalagu znany przed wojną piłkarz, Kostek Bawolik. Jest zazdrosny o kinooperatora Rajmunda Wrotka, żyją z żoną obok siebie. Na Złotej przybywa lokatorów i rodzą się nowe konflikty między nimi. Życie toczy się wartko, a codzienne problemy jednoczą nowych i starych mieszkańców. Tworzy się nowa społeczność. 13:20 WOJOWNICY CZASU - PÓŁNOC - POŁUDNIE, CZYLI SECESYJNA WOJNA POLAKÓW Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2024 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski Zdjęcia: Grzegorz Gajewski, Krzysztof Krzyżanowski Muzyka: Krzysztof Ridan Jak nas uczy historia, ulubioną metodą wojowania Polaków jest walka z przeważającymi siłami wroga. Mamy też zwyczaj z racji różnych historycznych oraz ideowych uwarunkowań walczyć w obcych wojnach. Czasami bardzo daleko od Ojczyzny, bo aż w Ameryce. I nie chodzi tylko o Tadeusza Kościuszkę, czy Kazimierza Pułaskiego. W 1861 roku Polacy przystąpili tam do bratobójczej wojny i to po obu stronach konfliktu... 14:05 RIO GRANDE Western, 105 min, USA, 1950 Reżyseria: John Ford Aktorzy: John Wayne, Maureen O'Hara, Ben Johnson, Harry Carrey Jr O twórczości Johna Forda napisał kiedyś jeden z historyków kina jako o "kinie marzeń i wspomnień, kinie świetlistych obrazów zabarwionych elegijną melancholią, tęsknotą do utraconej niewinności już nie do odzyskania, niewinności człowieka i społeczeństwa, jego nadziei i wizji, które bieg historii, postęp i polityka uczyniły niespełnionymi". Tę postawę reżysera najpełniej chyba odzwierciedla kawaleryjska trylogia oparta na literackich oryginałach Jamesa Warnera Bellaha: "Fort Apache" (1948), "Nosiła żółtą wstążkę" (1949) i właśnie "Rio Grande" z 1950 r. Odbierać ją trzeba na dwóch poziomach: bezpośrednio - jako opowieść o bohaterstwie żołnierzy z wysuniętych daleko placówek, pośrednio - jako refleksję na temat początków narodu, w którym kawalerzyści reprezentują "lepszą", białą kulturę, a Indianie są skłóconymi z nimi, wyobcowanymi intruzami. Kawalerzyści, którzy w istocie bardziej przypominali składem Legię Cudzoziemską, nie grzesząc nadmiarem cnót i mając niejedno na sumieniu, w filmach Forda nabierają cech szlachetnych rycerzy, gotowych oddać życie dla dobra sprawy. Ale gdzieś zza kulis akcji wyłania się w konkluzji dręczące pytanie, czy ostatecznie Ameryka wybrała słuszną drogę, czy stawiając na urbanizację i rozwój przemysłowy, nie utraciła swego właściwego, całkowicie odmiennego przeznaczenia, okupując taki wybór m. in. ofiarą z Indian. Kilka lat po zakończeniu wojny secesyjnej, na terenach graniczących z Meksykiem pułkownik Kirby Yorke dowodzi kawaleryjskim fortem nad rzeką Rio Grande. Jego żołnierze staczają regularne potyczki z Apaczami, ścigając ich do granicznej rzeki, której amerykańskim żołnierzom nie wolno przekraczać. Po powrocie z kolejnego wypadu pułkownik dowiaduje się, że do fortu przybył nowy rekrut - jego syn Jefferson, który nie zdawszy egzaminów w akademii wojskowej w West Point, musiał opuścić mury uczelni. Ojciec nie widział go od 15 lat, od czasu, gdy opuściła go żona. Pochodząca z Południa Kathleen nie mogła wybaczyć mężowi, że podczas wojny secesyjnej, walcząc po stronie Unionistów z Północy, spalił plantację jej rodziców. Rozstając się z mężem, zabroniła mu także kontaktów z synem. Kirby zapowiada Jeffowi, aby nie liczył na żadne ulgi ze względu na łączące ich więzy krwi. Uważa, że matka wychowywała go zbyt pobłażliwie i dlatego nie podołał wymaganiom uczelni. Teraz nadszedł czas, aby uczynić z niego prawdziwego mężczyznę. Niebawem w forcie zjawia się również Kathleen, która - w obawie o życie Jeffa - żąda od Kirby'ego, aby zwolnił syna ze służby. Pułkownik nie chce jednak ingerować w decyzje syna, który odmawia opuszczenia fortu. Mimo długiego niewidzenia i odmienności zdań, Kirby i Kathleen uświadamiają sobie, że dawne uczucie nie do końca w nich wygasło, choć początkowo nie mają odwagi tego wyznać. Nocą grupa Apaczy zakrada się do fortu i odbija swych pojmanych współtowarzyszy. Kawalerzyści ruszają za nimi w pościg, ale Indianie znikają po drugiej stronie rzeki. W obawie przed ich następnymi atakami pułkownik nakazuje ewakuować kobiety i dzieci do położonego dalej od granicy fortu Bliss. Do ich eskortowania wyznacza m. in. Jeffa. Ale gdy ewakuowani ruszają w drogę, Indianie przypuszczają atak. Jeff Zawraca do fortu, aby wezwać posiłki. Zanim zdąży wrócić, Apacze porywają wszystkie dzieci. 18:30 CZTEREJ PANCERNI I PIES - ODC. 6/21 - MOST Serial TVP, 52 min, Polska, 1966 Reżyseria: Konrad Nałęcki Scenariusz: Janusz Przymanowski, Stanisław Wohl Zdjęcia: Romuald Kropat Aktorzy: Janusz Gajos, Franciszek Pieczka, Wiesław Gołas, Pola Raksa, Włodzimierz Press Załoga "Rudego" dociera pod Warszawę. Zabiera się z nimi Lidka. Telegrafistka chce sprawdzić, czy stoi jeszcze jej przedwojenny dom. Niestety, pobliskie zabudowania przeszukują niemieccy żołnierze i dochodzi do walki. Na pomoc Lidce spieszy Janek, razem z Gustlikiem pokonują Niemców. Podczas dalszej drogi załoga "Rudego" próbuje przeprawić się przez most na Wiśle. Niestety, w czołg uderza pocisk przeciwpancerny. Oprócz lekko rannego Olgierda cała załoga trafia do szpitala, pod opiekę Marusi. Wraz z załogą czołgu 102 przebywa na leczeniu również Czernousow, który ma złamaną rękę. To on jako pierwszy zostaje wypisany ze szpitala. Zostawia jednak Jankowi prezent - swój pistolet. Cała załoga wraca wreszcie do zdrowia, wkrótce wszyscy awansują. Plutonowy Kos przeżywa podwójną radość. Teraz każdą wolną chwilę spędza z Marusią. 21:00 07 ZGŁOŚ SIĘ - ODC. 5/21 - 24 GODZINY ŚLEDZTWA Serial TVP, 57 min, Polska, 1978 Reżyseria: Krzysztof Szmagier Scenariusz: Krzysztof Szmagier Zdjęcia: Wiesław Rutowicz Muzyka: Włodzimierz Korcz Aktorzy: Bronisław Cieślak, Zdzisław Kozień, Zdzisław Tobiasz, Barbara Brylska, Ewa Florczak, Halina Rasiakówna, Mieczysław Milecki, Marek Lewandowski, Hanna Orsztynowicz, Dorota Kawęcka, Wojciech Wysocki, Marek Obertyn Zrealizowana w 1978 r druga część popularnego serialu sensacyjnego, którego głównym bohaterem jest oficer dochodzeniowy MO, porucznik Borewicz, grany przez Bronisława Cieślaka. W ciągu 24 godzin porucznik Borewicz wyjaśnia sprawę zagadkowego zabójstwa młodej dziewczyny, która wracała z pracy do domu. Podejrzenie pada na jej przyjaciela, Adama Fordona oraz na jego opiekuna, dawnego kawalerzystę, a obecnie instruktora jazdy konnej. Sądząc, że Adam jest zabójcą, instruktor bierze winę na siebie. Borewicz musi dojść prawdy... 22:00 07 ZGŁOŚ SIĘ - ODC. 6/21 - ZŁOTY KIELICH Z RUBINAMI Serial TVP, 58 min, Polska, 1978 Reżyseria: Krzysztof Szmagier Scenariusz: Stefan Klonowski Zdjęcia: Wiesław Rutowicz Muzyka: Włodzimierz Korcz Aktorzy: Bronisław Cieślak, Zdzisław Kozień, Ewa Florczak, Zdzisław Tobiasz, Joanna Bogacka, Halina Czengery, Halina Łabonarska, Bolesław Kostrzyński, Andrzej Chrzanowski, Anna Jaraczówna, Hanna Stankówna, Andrzej Salawa Porucznik Borewicz prowadzi śledztwo w sprawie kradzieży z muzeum w Wolborku renesansowego kielicha mszalnego. Milicja podejrzewa, że cenny przedmiot może zostać nielegalnie wywieziony za granicę. O udział w przestępstwie podejrzany jest nawet porucznik Zubek, najbliższy współpracownik Borewicza. Po długim i żmudnym śledztwie udaje się złapać sprawczynię kradzieży i odzyskać drogocenny kielich. 23:05 PRAWO I PIĘŚĆ Film sensacyjny, psychologiczny, 92 min, Polska, 1964 Reżyseria: Jerzy Hoffman, Edward Skórzewski Scenariusz: Jerzy Hen Zdjęcia: Jerzy Lipman Muzyka: Krzysztof Komeda Aktorzy: Gustaw Holoubek, Wiesław Gołas, Zofia Mrozowska, Ewa Wiśniewska, Jerzy Przybylski, Hanna Skarżanka, Ryszard Pietruski Jerzy Hoffman i Edward Skórzewski przez lata stanowili nierozłączną parę reżyserską. Ich debiutem był dokument "Uwaga chuligani" nagrodzony w 1955 roku nagrodą Polskiej Krytyki Filmowej jako najlepszy film roku. Wspólnie nakręcili blisko 30 filmów dokumentalnych m.in "Tor", "Patria o muerte", "Aby kwitło życie", "Pamiątka z Kalwarii", "Typy na dziś" oraz kilka filmów fabularnych, m.in "Trzy kroki na ziemi", "Gangsterzy i filantropi" i "Prawo i pięść". "Prawo i pięść" to filmowa adaptacja powieści Józefa Hena zatytułowanej "Toast". Akcja rozgrywa się w roku 1945. Pełnomocnik rządu ustanawia doktora Mieleckiego burmistrzem jednego z miasteczek na ziemiach odzyskanych. Doktor jedzie tam z kilkoma swoimi ludźmi i przydzielonym mu w ostatniej chwili Andrzejem Koenigiem. Na miejscu okazuje się, że Mielecki i jego ludzie są po części bandytami i szabrownikami. Zamierzają obrabować mieszkania i zakłady z cenniejszych przedmiotów i uciec. Koenig podejmuje nierówną walkę z bandą. Muzykę do filmu napisał Krzysztof Trzciński - Komeda, balladę "Nim wstanie dzień" śpiewa Edmund Fetting. 00:35 OBYWATEL ZAMEK - Z DZIEJÓW ODBUDOWY Film dokumentalny, 53 min, Polska, 2021 Reżyseria: Władysław Rybiński Scenariusz: Władysław Rybiński Zdjęcia: Paweł Rudowski W swojej długiej historii Zamek Królewski był wielokrotnie grabiony i dewastowany przez wojska szwedzkie, brandenburskie, niemieckie i rosyjskie. W okresie I wojny światowej był rezydencją niemieckiego generalnego gubernatora. W latach 1920 - 1922 siedzibą Naczelnika Państwa, w latach 1926 - 1939 był rezydencją Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Spalony i ograbiony przez Niemców w 1939, niemal doszczętnie zniszczony w 1944. W 1965 roku ocalałe fragmenty zamku oraz budynek Biblioteki Królewskiej, pałac Pod Blachą i Arkady Kubickiego wpisano do rejestru zabytków. Rekonstrukcją zamku przeprowadzoną w latach 1971 - 1984 kierował Obywatelski Komitet Odbudowy Zamku Królewskiego w Warszawie. W 1979 roku w zamku utworzono muzeum. W 1980 Zamek Królewski wraz ze Starym Miastem został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO. W filmie o Zamku Królewskim i jego odbudowie opowiadają: dr hab. Piotr Majewski - Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego, prof. dr hab. Andrzej Rottermund, prof. dr hab. Wojciech Fałkowski, kustosz muzealny Bożena Radzio, oraz prof. dr hab. Elżbieta Jastrzębowska - archeolog, Polska Akademia Nauk. 01:45 SZEROKIE TORY - JEDEN DZIEŃ Z ŻYCIA ARTYSTY SHOW EROTYCZNEGO W KIJOWIE Reportaż, 25 min, Polska, 2001 Scenariusz: Barbara Włodarczyk Zdjęcia: Wiktor Politow W tym wydaniu spotkanie z Aleksandrem, który występuje wraz z żoną w nocnych klubach Kijowa w iluzjonistyczno - erotycznym show. Ich pokazy przeznaczone są dla amatorów nocnych wrażeń. Bohater audycji wcześniej pracował w prestiżowym teatrze, porzucił jednak scenę, gdyż występy w nocnych klubach przynoszą dużo większe dochody.