TVP Dokument Sobota, 27.01.2024 05:30 PRZYRODNIK NA TROPIE - /27/ - RÓŻANKA Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Małgorzata Kosturkiewicz Scenariusz: Łukasz Bożycki Prowadzący: Łukasz Bożycki Samica okonia składa jednorazowo około 30 000 jajeczek, a samica lina aż 300 000 ziaren ikry. Tymczasem różanka - bo to o niej dziś będzie mowa - składa tylko kilkanaście ziarenek ikry. Dlaczego? I co to jest rybie przedszkole? O tym i o oswajaniu małży opowiada Łukasz Bożycki, przyrodnik i fotograf. 06:00 WETERYNARZE Z SERCEM - /146/ Reality show, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Beata Szymańska Scenariusz: Beata Szymańska Program prezentuje przypadki pacjentów pojawiających się w klinikach weterynaryjnych, pracę i opiekę medyczną nad zwierzętami w ogrodach zoologicznych i innych placówkach działających na rzecz zwierząt. Odwiedzamy ośrodki rehabilitacji osób z niepełnosprawnościami i placówki wykorzystujące w swej pracy zwierzęta, np. policja czy służby celne. Zobaczymy także mniej popularne zwierzęta domowe, jak gryzonie czy zwierzęta egzotyczne. Program wskazuje, jak postępować ze zwierzętami i uczy empatii w stosunku do nich. W warszawskim ogrodzie zoologicznym jesteśmy świadkami operacji usunięcia guza u pantery śnieżnej - Jamira. Sztab lekarzy specjalistów gwarantuje pomyślny finał. Dowiadujemy się też więcej o tych kotach, których liczba w naturze gwałtowanie spada. Spotykamy się z wolontariuszkami ze zlikwidowanego schroniska w Sochaczewie, które niezwykle skutecznie szukają domów dla kolejnych bezdomnych psiaków. W naszym kąciku adopcyjnym Tina i Belka. Odwiedzamy zamojski ogród zoologiczny, gdzie miało miejsce wydarzenie na skalę światową - na świat przyszły dwa tygrysiątka. Mają się świetnie i w przyszłości mogą wrócić na wolność. W płockim zoo natomiast jesteśmy obecni podczas narodzin małego danielka. To niecodzienne doświadczenie! 06:35 DZIKA WIELKA BRYTANIA - ODCINEK 6 WYSPY (WILD GREAT BRITAIN EP 5 ISLANDS) Cykl dokumentalny, 46 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Laura Humphreys Seria dokumentalna o przyrodzie Wielkiej Brytanii. Dzika przyroda tej wyspy może być tajemnicza, więc często pozostaje niezauważona. Ta seria pokaże ukryte życie zarówno znanych, jak i bardziej niezwykłych zwierząt, które mają swój dom na wyspie. Każde z różnorodnych siedlisk daje możliwości i wyzwania dla dużych i małych stworzeń. Spotykamy zwierzęta w kluczowych momentach ich życia, kamery przy słabym oświetleniu eksponują rzadko spotykane nocne zachowania, a obiektywy makro skupiają się na mało znanych "Brytyjczykach". Od wybrzeży Kornwalii po Szetlandy, od plaż Norfolk po klify Anglesey, ta seria upamiętnia oszałamiającą przyrodę żyjącą u naszych drzwi. Ze wszystkich wysp brytyjskich tylko sto kilka jest zamieszkałych przez ludzi. Tysiące innych to odizolowane, rzadko odwiedzane, magiczne zakątki. Wyprawa do tych miejsc ukazuje niezwykłą, dziką przyrodę. Zwierzęta wiodą tajemne życie, korzystając z izolacji i radząc sobie z wyzwaniami. Szkocka North Ronaldsay - najbardziej wysunięta na północ z archipelagu Orkady - to dom 50 osób. Życie na wyspach nie zawsze jest idyllą. Bywa też brutalne, a plaże stają się polami bitwy i groźnych konfliktów największych brytyjskich ssaków lądowych. Daleko od głównego lądu życie na wyspach często bywa unikalne. 07:25 RUMUNIA NIEOKIEŁZNANA (UNTAMED ROMANIA) Film dokumentalny, 58 min, Niderlandy (Holandia)/Rumunia, 2019 Reżyseria: Tom Barton - Humphreys Scenariusz: Mark Strong Film dokumentalny o Rumunii. Poza zgiełkiem miast istnieje świat, którego nikt nie zna. Góry, prastare lasy i rozległe tereny podmokłe zapewniają siedliska wielu najbardziej charakterystycznym stworzeniom kontynentu. Ten film dokumentalny to celebracja naturalnego piękna i różnorodności Rumunii w całej okazałości, wdzięku i dzikości. Potężne góry sięgają chmur. Łańcuch górski o długości tysiąca sześciuset kilometrów, ciągnący się przez siedem krajów. Te góry to szkielet Rumunii. Rządzi nimi okrutna pani zima. W Karpatach pełno jest małych strumieni spływających po zboczach gór. W miejscu, gdzie Dunaj wpływa do Morza Czarnego, jest najpiękniejsza dzika przyroda Rumunii. Delta Dunaju to jeden z najbardziej zróżnicowanych ekosystemów w Europie. Nad filmem pracowało dwudziestu dwóch operatorów kamery w osiemnastu różnych lokalizacjach. Zapisano blisko czterysta godzin materiału. Ten wspaniały kraj może znaleźć się w czołówce turystyki przyrodniczej, a także zostać liderem w dziedzinie ochrony przyrody. 08:35 PLANETA WALK O PRZETRWANIE (SURVIVORS OF THE INVISIBLE / TUEURS DE L'INVISIBLE) Film dokumentalny, 50 min, Francja, 2016 Reżyseria: Guilain Depardieu Film dokumentalny o owadach, których na Ziemi żyje milion gatunków. Zanurzanie się w ich świecie jest jak podróż do odległej i nieznanej galaktyki. Z jedną różnicą: te żywe stworzenia nie żyją w odległości lat świetlnych od nas, ale tuż pod naszymi stopami! Czy istnieje bardziej sielski widok niż łąka skąpana w słońcu? Zobaczmy z bliska ten wyjątkowy ogród w austriackich Alpach. Dzięki unikalnym ujęciom technologicznym opracowanym przez austriackiego entomologa film sprawi, że widz odkryje świat owadów, jakiego nigdy wcześniej nie widział. Raj bioróżnorodności. W głębi tej krainy kryje się niemal niewidoczny świat owadów. Każdy gatunek żyje w harmonii ze środowiskiem i umie korzystać z zasobów natury. Niebezpieczeństwo czai się wszędzie. Dla każdego ten dzień może być ostatnim. Zjedz albo zostań zjedzony. Wszystkie stworzenia walczą o przetrwanie. Mieszkańcy tego świata to mistrzowie przystosowania, wynik milinów lat doboru naturalnego. Niektóre gatunki wypracowały strategie przetrwania i mechanizmy obronne. Inne wyspecjalizowały się w okrutnym zabijaniu. Nauka przetrwania zaczyna się od pierwszego oddechu. 09:35 JEROZOLIMA (JERUSALEM) Film dokumentalny, 45 min, Wielka Brytania, 2014 Reżyseria: Daniel Ferguson Film dokumentalny o Jerozolimie, tradycjach, sekretach, zabytkach, historii i ludziach, którzy tu żyją. Pokazuje różnorodność tego niezwykłego miasta i pozwala zrozumieć różnorodność obecnych tutaj kultur. Twórcom filmu udało się uzyskać dostęp do świętych miejsc i kilku mało znanych części miasta. Ujęcia lotnicze obszarów - stref zakazu lotów. Posłuchamy wypowiedzi ekspertów akademickich, teologowów i archeologa dr Jodi Magness z University of North Carolina w Chapel Hill. Poznamy też życie młodych mieszkańców z różnych społeczności, dowiemy się jakie mają plany i jak ważne jest dla nich miasto. Z czasem miasto stało się bramą dla trzech głównych religii, prowadzących do Boga i skrawkiem lądu, o który zaciekle walczono. Wierzono, że miasto stanowi centrum świata. Dzisiaj otoczone murami stare miasto w sercu Jerozolimy stanowi mozaikę kultur i wierzeń, gdzie Żydzi, chrześcijanie i muzułmanie żyją obok siebie, a jednak oddzielnie - każdy w swojej własnej Jerozolimie. Tutaj każdy ma nawet swoją ulubioną bramę. Najlepszy czas na odwiedziny Jerozolimy to Wielkanoc. Zaczyna się od niedzielnej procesji palmowej. Schodzi się z Góry Oliwnej święcąc dzień, w którym Jezus przybył do miasta. Stare Miasto Jerozolimy, zajmujące niespełna dwa i pół kilometra kwadratowego, mieści najświętsze miejsca na świecie dla Żydów, chrześcijan i muzułmanów. Żydzi, chrześcijanie i muzułmanie często popadali w konflikty, dzielą jednak wartości, tradycje i miłość do kraju, który pielęgnuje ich wiarę. Nigdzie nie jest to tak widoczne, jak w Jerozolimie. To miasto na wzgórzu łączy nadzieje świata. 10:25 WSZYSCY CHCEMY WIDZIEĆ Film dokumentalny, 18 min, Polska, 1948 Reżyseria: Janusz Star Film oświatowy poświęcony zagadnieniu jaglicy jako głównej przyczyny ślepoty. Wielu niewidomych to ofiary wojny i nieszczęśliwych wypadków, są wśród nich ofiary własnej lekkomyślności, jednak znaczna część straciła wzrok wskutek nieleczonej jaglicy. Nieświadomość to największa przeszkoda do walki z zakażeniem. Twórcy koncentrują się na ukazaniu sposobów zapobiegania i leczenia choroby. Przedstawiony został ogólnopolski plan zwalczania jaglicy w poszczególnych województwach państwa, z ogólnodostępnymi przychodniami i wyspecjalizowaną opieką lekarską. Niezbędne są masowe badania społeczne dzieci w szkołach, czy przy poborze do wojska, a także odpowiednie programy edukacyjne. Na przykładzie wiejskiej rodziny i codziennego sposobu życia jej członków widzimy, co należy czynić, aby uniknąć zapalenia rogówki i spojówek oczu. Choroba szerzy się poprzez kontakt z zakażoną wydzieliną spojówek, między innymi wskutek używania brudnych ręczników i pościeli. Twórcy ukazują również pracę medyczną dla dzieci z domów dziecka z całej Polski w zakładzie przeciwjagliczym Uniwersytetu Jagiellońskiego w Witkowicach pod Krakowem. 10:45 WYKLUWANIE SIĘ I ROZWÓJ PISKLĄT Film dokumentalny, 15 min, Polska, 1948 Reżyseria: Włodzimierz Puchalski Zdjęcia: Włodzimierz Puchalski Film ukazuje wykluwanie się piskląt dzikiej kaczki, rybitwy oraz innych wodnych ptaków. Wiosna odgrywa w życiu ptaków rolę najważniejszą, jest bowiem okresem ich godów i lęgów. Od świtu do nocy rozbrzmiewa ich pieśń. Skrzydlaci mieszkańcy naszych pół, łąk i lasów łączą się w pary, by w gęstwinie zarośli zakładać gniazda. 11:10 POLSKIE DZIEDZICTWO S.III - SEZON 3 ODC. 4 Magazyn historyczny, 28 min, Polska, 2023 Reżyseria: Maciej Kłobucki Scenariusz: Bartosz Kucharski, Tomasz Kępski, Kamil Szymański W kolejnym odcinku cyklu "Polskie Dziedzictwo" prowadzący Stefan Tompson zabierze widzów w fascynującą, historyczną podróż śladami polskiego dziedzictwa po Lipawie, która od II rozbioru była jedynym portem w wolnej jeszcze wtedy części Rzeczypospolitej. Przybliży także historię obecnej dzielnicy Rygi - Dyjamentu, gdzie mieściła się twierdza osłaniająca Rygę od strony Bałtyku. Poznamy także historię pałacu w Mitawie oraz jego inicjatora, Ernesta Jana Birona, który zapisał się na kartach historii jak najgorzej, będąc człowiekiem do specjalnych poruczeń Katarzyny II w wewnętrznych sprawach polskich. Stefan Tompson przypomni również postać Mamerta Stankiewicza, utrwalonego przez Karola Olgierda Borchardta jako bohatera książki "Znaczy Kapitan". 11:45 IDEALNE MIASTO AUSCHWITZ Film dokumentalny, 39 min, Polska, 2016 Reżyseria: Grażyna Czermińska, Bogdan Czermiński Scenariusz: Grażyna Czermińska Zdjęcia: Radosław Czermiński, Grażyna Czermińska Film o zupełnie nieznanej historii Oświęcimia, który według starych, niemieckich map z okresu II wojny światowej, odnalezionych po kilkudziesięciu latach, miał być wzorcowym idealnym nazistowskim miastem, bastionem niemczyzny na Wschodzie. Dzięki tym mapom i dołączonym do nich zapiskom i rysunkom możemy wyobrazić sobie, jak miał wyglądać i funkcjonować Oświęcim, po wygranej przez nazistów wojnie. Zachowały się także fragmenty makiety przyszłego Oświęcimia. Co ciekawe, budowa "wzorcowego miasta Auschwitz" była jednym z priorytetowych zadań III Rzeszy. Jak ogromnych rozmiarów miało być to przedsięwzięcie, pokazują plany budynków samych tylko instytucji publicznych. Planowano wybudowanie 1600 tzw. mieszkań ludowych, czyli domków jednorodzinnych, z mediami, garażami i ogródkami. Miasto miało wręcz tonąć w zieleni. Przewidziano budowę 12 szkół, 6 przedszkoli, 20 placów zabaw, kilka stadionów z basenami pływackimi i boiskami sportowymi. Punktem centralnym miasta miał być stary Auschwitz z siedzibami władz, bankami, sklepami i rynkiem. W nowych centrach miejskich miały powstać monumentalne budowle partyjne, specjalne ulice do defilad czy place apelowe do partyjnych zgromadzeń. Docelowo w Oświęcimiu miało zamieszkać 80 tys. Niemców. Wiosną 1941 roku wraz z utworzeniem w Oświęcimiu zakładów koncernu I. G. Farben, miasto uzyskało specjalny status w polityce zasiedlania i stało się wzorem wschodniego osadnictwa. Budownictwo mieszkaniowe i poprawa infrastruktury uważane były przez dyrekcję I. G. Farben za najważniejsze warunki wypełnienia narodowo - socjalistycznego zadania, ale tak naprawdę chodziło o sprowadzenie do Oświęcimia odpowiedniej liczby siły fachowej ze Starej Rzeszy i stworzenie takich warunków, aby po wygranej wojnie pracownicy ci nie chcieli wracać. Rezerwuarem taniej siły roboczej miał być istniejący tu obóz koncentracyjny. 12:30 TACY BYLIŚMY - /3/ CUD NARODZIN Cykl reportaży, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Michał Bandurski Scenariusz: Michał Bandurski Były czasy, kiedy to poród w szpitalu dla wiejskich kobiet przestawał być legendą, a stawał się realną alternatywą, dającą poczucie bezpieczeństwa. Jak przychodziliśmy na świat? O czym marzyły przyszłe i świeżo upieczone mamy? Jak świętował cały kraj, gdy urodziły się pięcioraczki? Porozmawiajmy o cudzie narodzin w latach 70. i 80. 13:00 PODRÓŻE MAŁEJ I DUŻEJ - CHORWACJA CZ. 1 Magazyn, 23 min, Polska, 2021 Relacje z podróży mamy, Moniki Witkowskiej, pilotki wycieczek i podróżniczki, z malutką córeczką, Laurą, która poznaje nowe kraje od trzeciego tygodnia życia. Program zawiera praktyczne porady dotyczące podróży z malutkim dzieckiem, informacje merytoryczne dotyczące odwiedzanych miejsc (ciekawostki turystyczne, jak i praktyczne informacje finansowo - organizacyjne) okraszane śmiechem i uśmiechem prowadzącej i jej uroczej córeczki. Program, za sprawą temperamentu dziewczyn, jak i nieuniknionych zmian dotyczących dorastania małego dziecka, cechuje dynamizm i nieoczekiwane zwroty akcji. Program inspiruje do podróży z dzieckiem i podpowiada, jak przeprowadzić taki wyjazd na własną rękę i niskobudżetowo. Rozrywka i praktyczny poradnik podróżniczy w jednym. 13:25 MENORKA. REZERWAT BIOSFERY (MENORCA. BIOSPHERE RESERVE) Film dokumentalny, 52 min, Hiszpania, 2019 Reżyseria: Jordi Escandell, Toni Escandell Film dokumentalny o hiszpańskiej wyspie Menorka na Morzu Śródziemnym, która jest druga co do wielkości w archipelagu Balearów. Ta wyspa została ustanowiona rezerwatem biosfery ponad 25 lat temu. Jest zamieszkana przez zwierzęta i rośliny, których nie można znaleźć nigdzie indziej na świecie. Przez wszystkie pory roku film ten uchwycił wyjątkowe krajobrazy, odosobnione piękno i dzikie zwierzęta, które nadal rozwijają się tam pod ochroną rezerwatu. 14:30 KALAHARI, TWARDE PRAWO PUSTYNI - ODC. 2 (KALAHARI, LAND OF SECRET ALLIANCES EPISODE 2: PUSHED TO THE LIMITS) Film dokumentalny, 50 min, Francja, 2022 Miniseria dokumentalna o tematyce przyrodniczej. Co by było, gdyby świat przyrody był mniej samolubny, niż początkowo sądziliśmy? Obserwując milczące sojusze, wzajemne usługi, tajne pakty i altruistyczne ofiary, ten cykl dokumentalny o dzikiej przyrodzie bada tajemnice współpracy zwierząt. 15:30 NEUROPLASTYCZNOŚĆ. REWOLUCJA (THE BRAIN REVOLUTION) Film dokumentalny, 52 min, USA, 2022 Reżyseria: Eli Brown Film dokumentalny o mózgu. Dzięki nowym badaniom przeprowadzonym przez wybitnych ekspertów w dziedzinie medycyny i neurologii, zbadamy fundamentalne zasady neuroplastyczności mózgu i jak może się on zmieniać przez całe życie. Mózg to nasze centrum dowodzenia. Posiada niebywałe zdolności. Może zmieniać swoją strukturę i funkcję w procesie zwanym neuroplastycznością. Mózg potrafi kontrolować własne zmiany. Dzięki temu możemy wykorzystywać jego moc. Kontrola plastyczności pozwala nam na nowo zdefiniować nasz potencjał. Czym jest ta niesamowita i niewykorzystana potęga, która może odmienić nasze życie? Nawet, gdy jesteśmy już starzy. Dowiemy się jak wykonać plan poprawy sprawności mózgu. Naukowcy i badacze wyjaśniają, jak wykorzystać zasady uczenia się i zapewnić optymalne warunki dobrego zdrowia mózgu. Dzięki postępowi naukowemu przeciętny, współczesny 50 - latek dożyje 80 lat. Starzejący się mózg ma większe trudności z zapamiętywaniem, koncentracją, szybkim reagowaniem, refleksem i wykonywaniem złożonych zadań. Przełomowe badania naukowe pokazują, że mózg, bardzo plastyczny w dzieciństwie, może nie tracić na elastyczności wraz z wiekiem. Mamy coraz więcej narzędzi do odzyskania kontroli nad najwspanialszą częścią naszego ciała, aby poprawić i cieszyć się resztą naszego życia. Stworzenie optymalnego środowiska dla mózgu pozwala nam na lepsze jego wykorzystanie i zwiększa szanse na zdrowsze życie. Stoimy na progu rewolucji neuroplastycznej. 16:30 FONTAINBLEAU - PRAWDZIWY DOM FRANCUSKICH MONARCHÓW (FONTAINBLEAU: THE PALACE OF THE CENTURIES / FONTAINEBLEAU - LA VRAIE DEMEURE DES ROIS) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2023 Reżyseria: Stphane Bgoin, Thomas Marlier Film dokumentalny - saga o odkrywaniu jednego z klejnotów królewskiej architektury w Europie. Pośrodku gęstego lasu wznosi się pałac, który widział wszystkich władców Francji. Kryją się w nim największe arcydzieła renesansu, baroku i epoki Cesarstwa. Był sceną wielkich, historycznych wydarzeń, lecz także - królewskich kłótni, rywalizacji i bardziej lub mniej sekretnych związków miłosnych. Powstał w średniowieczu, pięćset lat przed Wersalem. Zmieniał się, by nadążyć za ambicjami kolejnych królów i cesarzy. Rozbudowywano go przez ponad osiemset lat. Obecnie liczy blisko tysiąc pięćset pomieszczeń. Zarówno małe, ukryte komnaty, jak i wspaniała królewska galeria mają związek z najsłynniejszymi kartami historii Francji. Napoleon nazywał Fontainbleau "pałacem stuleci". Losy tej okazałej budowli również są wyjątkowe. W czasie Rewolucji i w okresie Terroru pałac stał się symbolem monarchii, o której lud chciał zapomnieć na zawsze. Nieprzerwanie zamieszkany przez królów i cesarzy - od Franciszka I po Napoleona III - był świadkiem niezliczonych ważnych wydarzeń historycznych, bliski zniszczenia podczas Rewolucji. Prawdziwe architektoniczne mille - feuille, odzwierciedla zmiany artystyczne, społeczne i polityczne na przestrzeni wieków, od wielkich mistrzów włoskiego renesansu po wybitnych artystów Napoleona. Historia tego imponującego zamku opowiedziana jest z punktu widzenia Charlesa Perciera, młodego architekta z końca XVIII wieku, który w obliczu rewolucyjnej przemocy walczył przeciwko niszczeniu tego skarbu dziedzictwa narodowego i o zachowanie zgromadzonych tam arcydzieł. Umiejętnie łącząc sekwencje fabularne, rekonstrukcje 3D i efekty specjalne, ten dokument ożywia liczący 1500 pokoi budynek, odkrywając wspaniałość jego wystroju i tajemnice jego historii. 17:30 FASCYNUJĄCE MIEJSCA (2 SEZON) - FASCYNUJĄCA SZWAJCARIA - WYSOKO W GÓRACH JURA (FASCINATING SWITZERLAND - HIGH UP IN THE JURA MOUNTAINS) Cykl dokumentalny, 18 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Anette Schreurich W siódmej części serii podziwiamy Szwajcarię i Góry Jura. Szwajcarskie góry Jura to więcej niż kanton, bo górski region ciągnie się od północnowschodniej Szwajcarii aż po Jezioro Genewskie. To surowy, dziewiczy krajobraz. W porównaniu z resztą kraju region jest słabo zaludniony i z pewnością można tu znaleźć dużo spokoju i ciszy. Zazwyczaj - ale teraz jest wiosna, co oznacza porę godów. Na drzewach rozbrzmiewają świergoty i trele. W królestwie roślin i zwierząt - wszędzie powstaje nowe życie. Także i tutaj, w pobliskich lasach wokół starego Chateau Pleujouse. W miejscu, gdzie w czasach prehistorycznych znajdował się ocean Tetyda, obecnie wznoszą się góry. 17:50 HEDONIA - W POSZUKIWANIU PRZYJEMNOŚCI (HUNTING FOR HEDONIA) Film dokumentalny, 58 min, Dania, 2019 Reżyseria: Pernille Rose Gronkjaer Dokumentalna eksploracja mózgu, nauki i tajemnic naszych umysłów. A gdyby maleńkie pulsujące elektrody w naszej głowie mogły manipulować naszym umysłem? Rewolucyjna technika zwana głęboką stymulacją mózgu, po raz pierwszy została zbadana przez pionierów w latach sześćdziesiątych. Jej zastosowanie doprowadziło do niesamowitych postępów w leczeniu chorób takich jak choroba Parkinsona, ciężka depresja i zaburzenia odżywiania. To prosty system. Bateria pod skórą zasila stymulator dostarczający prąd bezpośrednio do neuronów. Aby dokładnie trafić z odpowiednim prądem w pożądane miejsce w mózgu pacjent musi być przytomny podczas zabiegu. Mózg jest niesamowity, piękny, i jest najbardziej złożonym ciałem w znanym nam wszechświecie. Składa się ze stu bilionów neuronów, każdy powiązany z drugim średnio tysiącem połączeń, zatem złożoność i zdolność przyłączeniowa tego organu przyćmiewa nerkę. Mózg to ty, nerka nie jest tobą. Można usunąć nerkę i nadal będziesz sobą. Ale jeśli uszkodzą cześć twojego mózgu, odbiorą ci część ciebie. Ale jaka przyszłość czeka ludzki umysł, kiedy zaczniemy manipulować w obrębie mózgu i emocji? 18:55 OGRÓD Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2021 Reżyseria: Bruno Brejt Scenariusz: Szymon Czerwiński, Bruno Brejt Zdjęcia: Egor Efimov Muzyka: Szymon Orłowski To opowieść o warszawskim ogrodzie zoologicznym, o jego mieszkańcach i pracownikach. W filmie zestawiono dwie rzeczywistości: kolorowa i pełna radości warstwa widoczna dla zwiedzających z odmiennym zapleczem ogrodu, gdzie 24 godziny na dobę pracuje personel, opiekunowie i lekarze. To tu przy warszawskim ogrodzie zoologicznym funkcjonuje unikalny ośrodek rehabilitacji w Polsce. O roli ogrodów dziś -opowiada kierownik działu rehabilitacji dzikich zwierząt, doktor Agnieszka Czujkowska. 19:45 NOTACJE - JADWIGA PIŁSUDSKA - JARACZEWSKA. KIEDY ZACZĘŁAM LATAĆ Cykl dokumentalny, 7 min, Polska, 2007 Autor: Krzysztof Tadej Ppor. Jadwiga Piłsudska - Jaraczewska (1920 - 2014) - córka Józefa Piłsudskiego, pilot. Młodość spędziła głównie w Warszawie, gdzie mieszkała z rodziną w Belwederze, oraz w Sulejówku w dworku "Milusin" podarowanym Piłsudskiemu przez żołnierzy. W 1937 r. zaczęła latać na szybowcach. Następnie uzyskała licencję pilota, również samolotowego. We wrześniu 1939 r. , wraz z matką i starszą siostrą Wandą, została ewakuowana specjalnym samolotem przez Szwecję do Anglii. Tam, na uniwersytecie Cambridge, ukończyła wydział architektury. Potem studiowała również urbanistykę i psychologię. Wstąpiła do Air Transport Auxiliary, służby pomocniczej RAF - u. Jako ferry - pilot transportowała różne rodzaje samolotów (w tym ciężkie bombowce) z fabryk na lotniska bojowe w całej Wielkiej Brytanii oraz uszkodzone samoloty do remontu. Przeprowadziła w ten sposób, często w bardzo ciężkich warunkach, setki samolotów. Po wojnie przebywała w Anglii na emigracji. Pracowała tam jako architekt, a także prowadziła z mężem firmę. Jesienią 1990 r. powróciła na stałe do Polski. Miała dwoje dzieci, syna Krzysztofa i córkę Joannę. Pod koniec życia wraz z rodziną angażowała się w działalność Towarzystwa Przyjaciół Instytutów Józefa Piłsudskiego i Fundacji Rodziny Piłsudskich. 20:00 POŁOŻNA Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2019 Reżyseria: Maria Stachurska Stanisława Leszczyńska w lutym 1943 roku za pomoc osadzonym w łódzkim getcie zostaje aresztowana przez gestapo i wraz z trójką dzieci zesłana do obozu Auschwitz - Birkenau. Tam przechodzi straszliwą próbę życiową. Zostaje akuszerką i w nieludzkich warunkach, na skraju wyczerpania, odbiera 3000 porodów, nie tracąc ani jednego dziecka. Jej nazwisko, jako jednej z czterech najwybitniejszych Polek ostatniego tysiąclecia, zostaje umieszczone na Kielichu Życia i Przemiany Narodu złożonym przez kobiety polskie na Jasnej Górze. Na czym polegał fenomen tej niezwykłej kobiety? W czym tkwiła jej siła? Dlaczego nawet w obliczu śmierci nigdy nie straciła wiary w sens tego, co robi? 21:05 DOTKNIĘCIE ANIOŁA Film dokumentalny, 59 min, Polska, 2015 Reżyseria: Marek Tomasz Pawłowski Czy był możliwy inny scenariusz Holocaustu? Czy w Auschwitz - Oświęcimiu można było uratować tysiące Żydów ze Śląska, zanim powstała idea najokrutniejszego z obozów śmierci? Czy historia Żydów w Polsce mogłaby potoczyć się pod okupacją hitlerowską inaczej, gdyby świat zachodni nie odniósł się do nich z tak szokującą obojętnością? Henryk Schoenker, syn ostatniego przewodniczącego Gminy Żydowskiej w Oświęcimiu ujawnia światu nieznaną historię tragicznej szansy emigracji Żydów. Zanim zrodziła się idea obozu Auschwitz - Birkenau, jesienią 1939 roku powstało w mieście Biuro Emigracji Żydów do Palestyny. Założył je na rozkaz niemieckich władz wojskowych Leo Schoenker, ojciec bohatera filmu. Tysiące ludzi w nadziei na ratunek ściągały ze Śląska do zwykłego miasteczka Oświęcim. Schoenker zawezwany do Berlina do Eichmanna składał sprawozdanie z wielką wiarą i konkretnym planem międzynarodowego działania. Niestety, wskutek obojętności świata idea legalnej emigracji legła w gruzach. Dziś Henryk wraca w ruiny rodzinnej rezydencji, które niosą echa tamtych wydarzeń. Zdjęcia do filmu były nagrywane w autentycznych wnętrzach Oświęcimia, Krakowa, Wieliczki, Bochni i Tarnowa. Większość z budynków uległa zniszczeniu w kilka miesięcy potem. Miejsca ważne dla historii zdążyły jeszcze oddać świadectwo minionych wydarzeń. Sam bohater filmu jest od czasu wojny kompletnie głuchy. "Straszliwe dźwięki mojego dzieciństwa zamknęły się we mnie jak w muszli. Pewnie dlatego straciłem słuch, abym nie mógł o nich zapomnieć" - mówi w filmie Henryk Schoenker, krocząc po śladach sześcioletniej gehenny wojennej. W filmie wcielili się w postacie z przeszłości zawodowi aktorzy oraz liczni mieszkańcy Oświęcimia. Wszyscy musieli być podobni do pierwowzoru prawdziwych postaci, więc casting trwał wiele miesięcy. Grający rolę tytułowego Anioła zapuszczał siwe włosy i brodę przez rok. Przyczynę dziwacznego wizerunku utrzymywał w tajemnicy przed bliskimi. Wirtuoza skrzypiec Birnbauma zagrał prawdziwy skrzypek Oświęcimia. Dzieci oprócz talentu musiały się wykazać nadzwyczajnym hartem ducha w skrajnie trudnych warunkach atmosferycznych. W filmie po raz pierwszy na ekranie ożyją tzw. archicollage. Autorski wynalazek reżysera Marka Tomasza Pawłowskiego oraz grafika Roberta Manowskiego jest nowym, artystycznym sposobem przywoływania minionych wydarzeń. 22:20 MOJE MIASTO Film dokumentalny, 6 min, Polska, 1950 Zdjęcia: Olgierd Samucewicz Muzyka: Witold Krzemiński Obrazki z Krakowa lat trzydziestych. 22:25 ULICA BRZOZOWA Film dokumentalny, 8 min, Polska, 1947 Scenariusz: Wojciech Jerzy Has, Stanisław Różewicz Zdjęcia: Władysław Forbert Muzyka: Henryk Swolkień Impresja filmowa Jerzego Hasa o odradzaniu się Warszawy z ruin. Film skupia się na ulicy Brzozowej i Starym Mieście. 22:40 RZECZ POLSKA S.I - HODOWLA ZWIERZĄTEK KAROLA BORSUKA Cykl dokumentalny, 12 min, Polska, 2018 Reżyseria: Tomasz Filiks, Anna Zakrzewska Scenariusz: Tomasz Filiks, Anna Zakrzewska Muzyka: Bartosz Kruczyński Wykonawcy: Marek Sosenko, Stanisław Lenartowicz 100 najlepszych polskich projektów na 100 - lecie Niepodległości. W czwartym odcinku prezentujemy grę planszową Hodowla Zwierzątek, dziś znaną jako Superfarmer. Gra została stworzona przez Karola Borsuka w okupowanej Warszawie, a jej produkcja była jedyną możliwością pracy zarobkowej dla zwolnionego przez Niemców z uniwersytetu profesora matematyki. Jedyny zachowany w całości egzemplarz gry jest prezentowany w Muzeum Powstania Warszawskiego, pozostałe spłonęły w stolicy w sierpniu 1944 roku. 23:00 RYSUNKI Z HOLOCAUSTU (DRAWING THE HOLOCAUST) Film dokumentalny, 53 min, Włochy, 2021 Reżyseria: Massimo Vincenzi Scenariusz: Massimo Vincenzi Muzyka: Mattia Vlad Morleo Film prezentuje prace europejskich artystów zamkniętych w gettach i hitlerowskich obozach zagłady w latach 1939 - 45. Ich rysunki i obrazy najczęściej powstawały w ukryciu, czasem były wykonywane na zlecenie hitlerowców. Niektóre wyrażały tęsknotę za normalnym światem, ale najczęściej były świadectwem dokumentującym potworności tamtych czasów - ciężkie życie codzienne w getcie, za drutami kolczastymi obozów koncentracyjnych, agresję niemieckich strażników wobec więźniów i śmierć w komorach gazowych. 00:05 SŁYSZĘ JĄ WSZĘDZIE Cykl dokumentalny, 59 min, Polska, 2016 Reżyseria: Maria Guzy Scenariusz: Maria Guzy Zdjęcia: Sebastian Jensz Stawowczyk Muzyka: Andrzej Zarycki Film ten, zrealizowany w 2016 roku, to opowieść o życiu i twórczości wspaniałego kompozytora krakowskiego Andrzeja Zaryckiego, który bezustannie komponuje, a w chwili powstania filmu obchodził 75. urodziny. Popularność uzyskał dzięki prawie 20 - letniej współpracy z Ewą Demarczyk, dla której komponował i był także kierownikiem muzycznym jej zespołu. Najnowsze jego piosenki ma obecnie w repertuarze wielu nie tylko znanych, ale i młodych wykonawców. O swoim życiu i twórczości opowiada sam kompozytor, a także m.in. Zbigniew Wodecki, Anna Dymna, Tadeusz Kwinta i Basia Gąsienica - Giewont. 01:10 POWIDOK Program dokumentalny, 49 min, Polska, 1993 Reżyseria: Paweł Woldan Scenariusz: Paweł Woldan Zdjęcia: Krzysztof Ptak Wykonawcy: Marek Nowakowski, Bernard Wiśniewski, Stefan Wiśniewski, Kazimierz Orłoś, Witold Migoń Program poświęcony postaci pisarza Marka Nowakowskiego. Sam artysta wspomina swoje dzieciństwo i młodość spędzone w podwarszawskich Włochach, późniejsze zafascynowanie przemianami politycznymi po wojnie, które zaowocowało aktywną działalnością w ZMP, a także zetknięcie się ze środowiskiem ludzi pracy z Włoch i Pragi. Nowakowski opowiada także o przyjaźniach z ludźmi handlującymi na bazarze Różyckiego, niejednokrotnie jego dawnymi szkolnymi kolegami. O Marku Nowakowskim i jego twórczości wypowiadają się jego przyjaciele. Mowa jest także o motywacji i metodach pisarskich oraz roli cenzury w PRL. Wspomniany został reportażowy charakter opowiadań z okresu stanu wojennego oraz publikacje Marka Nowakowskiego w prasie podziemnej i paryskiej "Kulturze". 02:10 LOT Film dokumentalny, 34 min, Polska, 1999 Reżyseria: Krzysztof Miklaszewski Film dokumentalny o jednym z najwybitniejszych polskich reżyserów teatralnych - Konradzie Swinarskim, który zginął w pełni sił twórczych, w wieku lat 46 w katastrofie samolotowej - 19 sierpnia 1975 r. Zbierane za życia i po śmierci Swinarskiego przez Krzysztofa Miklaszewskiego, reżysera filmu, unikatowe materiały dokumentalne (próba generalna "Wyzwolenia", próby "Hamleta" niedokończonego, wypowiedzi Swinarskiego o aktorach, proces narodzin "Dziadów", na planie "Sędziów"), wypowiedzi sprzed lat i wyznania współpracowników reżysera zostały "wtłoczone" w formę metaforycznego lotu samolotowego, do którego swoje życie przyrównywał sam Konrad Swinarski. Powstała w ten sposób przypowieść dokumentalna o artyście niesłychanie czynnym i zawsze pełnym życiowego i artystycznego poświęcenia dla twórczości.