TVP Historia Piątek, 26.01.2024 07:00 BYŁ TAKI DZIEŃ - 26 STYCZNIA Felieton, 2 min, Polska, 2005 Autor: Janusz Weychert 1788 - wyruszył pierwszy transport więźniów do Sydney; 1898 - urodziła się rzeźbiarka Katarzyna Kobro; 1984 - Sejm uchwalił restrykcyjne prawo prasowe; 07:10 CZAS HONORU - ODC. 53 "KONIEC I POCZĄTEK" Serial wojenny, 44 min, Polska, 2012 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Jest maj 1945 roku. Losy rozdzielonych przez wojnę bohaterów Janka, Władka, Bronka i Michała krzyżują się ponownie za sprawą pułkownika Wasilewskiego, ideowego komunisty i wysokiego funkcjonariusza UB. Pewnego dnia pułkownik zostaje wezwany do Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego przed oblicze dyrektor Ady Lewińskiej. Ada zleca mu zadanie jak najszybszego ujęcia wszystkich skoczków angielskich, przeszkolonych w czasie wojny w Anglii i zrzuconych do Polski. 08:05 PRZYPADEK POLSKI. POLITYKA I IDEE - WŁADYSŁAW LEOPOLD JAWORSKI ODC. 5 Magazyn historyczny, 19 min, Polska, 2023 Scenariusz: Jacek Kloczowski Zdjęcia: Wojciech Kursa Władysław Leopold Jaworski (1865 - 1930). Przez wiele lat jeden z przywódców krakowskich konserwatystów. Krytyk racjonalizmu usuwającego czynnik religijny z myślenia o polityce. W II RP czołowy uczestnik dyskusji o prawie i ustroju. Krytyk demokracji wyradzającej się w panowanie demagogii, partyjnictwa i radykalizmu. Zwolennik silnej władzy skupionej w rękach jednostki. Autor projektu konstytucji, który wywarł duży wpływ na dyskusje poprzedzające uchwalenie Konstytucji kwietniowej. 08:30 HISTORIA POLSKI - W CZELUŚCIACH GUSEN Film dokumentalny, 35 min, Polska, 2020 Reżyseria: Marek Zając, Mirosław Krzyszkowski Scenariusz: Marek Zając Filmy "W odmętach Ravensbruck" i "W czeluściach Gusen" filmy tworzą dyptyk dokumentalny. Tragizm rzeczywistości niemieckich nazistowskich obozów koncentracyjnych został w nich pokazany z perspektywy kobiet i mężczyzn, którzy doznali cierpień, do dzisiaj przekraczających granice ludzkiej wyobraźni. KL Gusen, jak mówili więźniowie: najstraszniejsza mordownia świata. Obóz zagłady dla polskiej inteligencji, jak mówili esesmani. W filmie historię Gusen opowiadamy przez pryzmat obozowej doby od świtu do nocy. Mówimy głosem tych, którzy doświadczyli piekła. Po Gusen pozostały zaledwie resztki, które czas wciąż znosi z powierzchni ziemi. Za chwilę nikt nie uwierzy, że TO wydarzyło się naprawdę. Jak temu zapobiec? 09:15 SENSACJE XX WIEKU - AGONIA Cykl dokumentalny, 22 min, Polska, 1997 Reżyseria: Tomasz KOSTUCH Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Bogusław WOŁOSZAŃSKI Prowadzący: Bogusław Wołoszański Program przedstawia jedną z najbardziej sensacyjnych operacji II wojny światowej i mechanizmy polityki końca wojny. W połowie 1944 roku wojska radzieckie zajęły Rumunię, głównego dostawcę ropy naftowej dla Niemiec. Dalsze akcje Armii Czerwonej groziły okrążeniem milionowej armii niemieckiej na Węgrzech oraz opanowaniem węgierskich pól naftowych. Sytuacja była tym bardziej niepokojąca dla Hitlera, że regent admirał Miklos Horthy zmierzał do poddania swoich wojsk aliantom. 09:40 SENSACJE XX WIEKU - SZPIEG ŚWIATA Cykl dokumentalny, 22 min, Polska, 1997 Autor: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Marek Maruszewski Prowadzący: Bogusław Wołoszański Prezydent Dwight David Eisenhower, pozbawiony możliwości uzyskiwania informacji z ZSRR, gdyż nie istniała tam amerykańska siatka szpiegowska, postawił na wywiad elektroniczny. Na jego polecenie skonstruowano samolot szpiegowski U - 2, który dostarczył Amerykanom wiele bezcennych materiałów nt. dyslokacji i wielkości radzieckich sił nuklearnych, tempa zbrojeń itp. 10:10 HALINA KONOPACKA Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2023 Reżyseria: Maciej Dancewicz Scenariusz: Maciej Dancewicz Historia Haliny Konopackiej, kobiety, sportowca, osoby niebanalnej, posiadającej artystyczną wrażliwość, przedstawiona na tle historii Polski, historii sportu, ale i historii polskiej kultury oraz życia codziennego. W filmie ukazane zostały dwie równolegle toczące się historie. Pierwsza, historyczna, oparta na relacjach, artykułach prasowych, wspomnieniach, wywiadach. Dzięki niej śledzimy życiorys Haliny Konopackiej. Z kamerą poruszamy się po miejscach związanych z bohaterką, a dziennikarze, historycy, aktorzy opowiadają o kolejnych etapach jej życia. Ta część oparta jest w dużej mierze na wspomnieniach, relacjach prasowych z wydarzeń sportowych, kulturalnych, na artykułach i wierszach autorstwa Haliny Konopackiej. Druga, poprzez wykorzystanie fragmentów telewizyjnego filmu fabularnego pt.: Konopacka. Walka o złoto, z Polą Błasik oraz Piotrem Głowackim w rolach głównych, jest innym wariantem biografii Haliny Konopackiej. Próby aktorskie, filmowanie pierwszych ujęć i scen, charakteryzacja i kostiumy z epoki stanowią integralną część obrazu i uzupełniają w oryginalny sposób historię bohaterki. Ważnym elementem są także materiały archiwalne: filmowe i fotograficzne, ale również dokumenty, artykuły prasowe, itp. z zasobów WFDiF, TVP, Polskiego Radia, NAC, Muzeum Sportu i Turystyki oraz z archiwów zagranicznych. 11:15 ARCHIWUM ZIMNEJ WOJNY - KRES "RUSKIEGO MIRU?" Magazyn, 30 min, Polska, 2023 Reżyseria: Jan Sosiński Scenariusz: Jan Sosiński, Andrzej Mietkowski Prowadzący: Andrzej Mietkowski Muzyka: Piotr Dziki Chancewicz Doktrynę "ruskiego miru" długo uznawano za "soft power"- za miękką siłę Moskwy. Putin ustawia Rosję w opozycji do wolnego świata. Celem jest ekspansja i niszczenie. I to jest naga prawda na temat doktryny "ruskiego miru" w jej praktycznym zastosowaniu. Na pytanie, czy obserwujemy upadek tej ideologii, odpowiadają była korespondentka Sekcji Polskiej BBC Maria Przełomiec; historyk, sowietolog i politolog prof. Andrzej Nowak i Piotr Skwieciński, były szef Instytutu Polskiego w Moskwie, ambasador RP w Armenii. 11:45 DOKTOR MUREK - ODC. 3 Serial TVP, 47 min, Polska, 1979 Autor: Tadeusz Dołęga Mostowicz Reżyseria: Witold Lesiewicz Scenariusz: Witold Lesiewicz, Eugeniusz Kabatc Zdjęcia: Witold Adamek Aktorzy: Jerzy Zelnik, Maria Ciesielska, Karol Strasburger, Bronisław Pawlik, Zofia Niwińska, Alicja Migulanka, Danuta Rinn, Stanisław Bieliński, Tadeusz Bogucki, Wiesław Drzewicz, Marian Glinka Murek nadal nie może znaleźć stałej pracy. Zaczyna dorywczo pisać podania w sądzie. Pobity przez konkurentów, traci jednak i tę możliwość zarobkowania. Znajduje miejsce w domu noclegowym, zaprzyjaźnia się ze starym włóczęgą Ciapakiem. Za jego radą zatrudnia się do wynoszenia śmieci z prywatnych mieszkań. Pieniądze wysyła Karolce - dla dziecka. Spotkana przypadkowo Mika Bożyńska informuje go, że Nira i Junoszyc zostali aresztowani we Francji pod zarzutem dokonania wielu oszustw. W domu noclegowym policjanci poszukują chłopca oskarżonego o udział w akcji komunistycznej. Murek staje w jego obronie i sam też musi uciekać przed policją 12:50 LEGENDY EUROPY - PÓŁNOC ODC. 2 (LEGENDS OF EUROPE MYSTICAL AND FANTASY TALES. NORTH) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Reżyseria: John Hudson Seria przedstawia nowe, niemal magiczne spojrzenie na europejskie dziedzictwo. Inspirowane nowo odkrytym zainteresowaniem odwiecznymi legendami. Czy przerażające, czy zaskakujące, te historie, inspirowane naturalnymi wspaniałościami, są jednocześnie mistycznymi i niejasnymi zagadkami do rozszyfrowania. Piraci, bestie, zaczarowane lasy, skamieniali pasterze, zaczarowane jeziora, dziwaczne potwory lub uwięzione księżniczki to bohaterowie tej serii, która z północy na południe i ze wschodu na zachód na nowo odkryje Europę. Odcinek drugi to wyprawa do krain położonych na północy naszego kontynentu. Wielu żeglarzy widziało, jak ich statki rozrywały się na tych wybrzeżach pokrytych przerażającymi skamieniałymi ławicami, które stwardniały z czasem. Mówi się, że sam gigant Gargantua ukształtował krajobraz. Tak powstał dawno temu ten geologiczny cud. Ogromna różnorodność tego regionu jest źródłem wielu legend, takich jak katedra w Amiens lub ta o poszarpanym drzewie i bajkowych pierścieniach. Na krańcach Francji, tam gdzie burzliwe Morze Północne wreszcie łagodnieje, by przez Cieśninę Kaletańską i La Manche połączyć się z Atlantykiem, spotkanie wyznaczyły sobie ptaki z całej Europy. Choć trwożliwych tutejszy klimat może odstraszyć, one mają tu swój raj. Dzikie zwierzęta mroźnej północy to główni bohaterowie pikardyjskich i flamandzkich legend, które inspirowały malarzy i pisarzy. Wśród nich najjaśniejszym światłem lśni wielki Juliusz Verne. Podróżnik, który zbliżał się do tych brzegów od Wielkiej Brytanii, musiał mieć się na baczności. Piaszczyste wydmy majaczące w oddali uśpiły czujność niejednego żeglarza. Nikt nie spodziewał się pasa ostrych skał, którym Dunkierka zawdzięczała nazwę: Miasto Rozbitków. Tak, Dunkierka to pułapka! 14:40 NIE WOLNO BYŁO PŁAKAĆ Film dokumentalny, 77 min, Polska, 2023 Reżyseria: Małgorzata Grygiel, Wojciech Saramonowicz, Michał Miziołek Scenariusz: Małgorzata Grygiel, Michał Miziołek Historie Polek, które Niemcy wywieźli do obozów koncentracyjnych, to właściwie gotowy scenariusz na film. Tym razem jednak życie okazało się bardziej przewrotne niż niejedna fabuła. Bohaterki filmu trafiły do KL Auschwitz - Birkenau, KL Bergen - Belsen, KL Ravensbrück. Jak to się stało, że przetrwały piekło na ziemi? Relacje matka - córka, porody w nieludzkich warunkach, eksperymenty pseudomedyczne, przypadki, gdy szczęście jednej więźniarki oznaczało dramat innej, to wszystko składa się na unikalny obraz obozów koncentracyjnych z kobiecej perspektywy. (Zakup od Instytutu Pileckiego.) 15:55 ARSENAŁ. MAGAZYN MILITARNO - HISTORYCZNY - OPERACJA: UKRAINA 2022 AHS KRAB Magazyn, 24 min, Polska, 2022 Reżyseria: Jerzy Grabowski, Grzegorz Płaza, Andrzej Borowiecki Scenariusz: Grzegorz Płaza, Andrzej Borowiecki, Jerzy Grabowski Zdjęcia: Maciej Brola, Rafał Biernacki Prowadzący: Przemysław Predygier Wykonawcy: Jacek Sobieszczański Operacja: Ukraina 2022 AHS KRAB. Pod koniec maja 2022 roku Polska przekazała Ukrainie 18 armatohaubic samobieżnych kalibru 155 mm. Dostarczenie Krabów naszym sąsiadom, walczącym od lutego 2022 roku z agresorem rosyjskim, znacznie wzmocniło ich zdolności obronne. Produkowany przez Polski Przemysł Zbrojeniowy sprzęt przeszedł tam swój chrzest bojowy. Dzięki żołnierzom z 5. pułku artylerii poznamy szczegóły konstrukcji tej nowoczesnej broni. Poznamy tez relację polskiego korespondenta wojennego z Ukrainy. 16:30 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - TAJEMNICA BARBAROSSY Cykl dokumentalny, 17 min, Polska, 1995 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Zbigniew Maziarz Prowadzący: Bogusław Wołoszański Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek przedstawiający genezę ataku Trzeciej Rzeszy na ZSRR. Obraz tworzą czarno - białe archiwalne materiały filmowe. 16:55 HISTORIA POLSKI - I TAK WSZYSTKO WIDZIAŁAM Film dokumentalny, 53 min, Polska, 2016 Reżyseria: Michał Tkaczyński Scenariusz: Michał Tkaczyński, Gabriel Kayzer Film to wspomnienie trzech kobiet, które jako dzieci przeżyły getto, z którego udało się im uciec dzięki pomocy dobrych ludzi. Między innymi księdza Godlewskiego, który był proboszczem w kościele na terenie getta i sióstr zakonnych, które zapewniły metrykę chrztu dla tych, wówczas dziewczynek. Przyjęcie chrztu oznaczało szansę na przeżycie, ale dla niektórych przyjęty katolicyzm stał się religią na całe życie. 18:25 FOTOHISTORIE - NA SŁUŻBIE Magazyn, 25 min, Polska, 2023 Scenariusz: Dariusz Fedorowicz, Marek Szczepanek Fotografia od samego początku była wykorzystywana przez różne służby jako narzędzie do dokumentacji i identyfikacji. Wraz z rozwojem technologii fotograficznej, stawała się coraz bardziej precyzyjnym i niezawodnym źródłem informacji. W odcinku przyglądamy się genezie fotografii policyjnej, jej ewolucji technicznej i standardom wykonywania zdjęć. Szczególną uwagę skupiamy na zastosowaniach fotografii w pracach prowadzonych przez Instytut Pamięci Narodowej, gdzie fotografia stanowi nieodzowne narzędzie w procesach śledczych i dochodzeniach. Odwiedzamy Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie, by przyjrzeć się samolotom i ich roli w zadaniach rozpoznawczych, wywiadowczych i fotogrametrycznych. Opowiadamy o początkach i roli fotografii rentgenowskiej, a także analizujemy zakres wykorzystania fotografii w pracach przy konserwacji i renowacji zabytków na przykładzie Ołtarza Wita Stwosza. 19:00 CZAS HONORU - ODC. 54 "ZAWISZA" Serial wojenny, 44 min, Polska, 2012 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Zgodnie z planem Władka, Michał dyskretnie obserwuje posterunek milicji w Żarnowcu. Okazuje się, że prowokacja zadziałała. Posterunek został wzmocniony siłami KBW, co oznacza, że zdrajca z oddziału partyzantów przekazał informację o planowanym napadzie. W momencie przekazywania Bronkowi rozkazu Delegata Sił Zbrojnych na Kraj o złożeniu broni, do lokalu wpadają funkcjonariusze UB, aresztują Bronka oraz łącznika. Przed lokalem na więźniów czeka kapitan Ryszkowski. Na widok Bronka zaskoczony nie wie, jak się zachować. Zeznania Bronka mogą okazać się dla niego śmiertelnie niebezpieczne. 20:00 TAJEMNICE SZPIEGÓW WOJNY - SZPIEG, KTÓRY OCALIŁ ŚWIAT ODC. 3/4 (SPIES OF WAR - THE A - BOMB SPIES EP. 3 THE SPY WHO PREVENTED THE WAR) Film dokumentalny, 51 min, Czechy, 2019 Reżyseria: Jobst Knigge Seria dokumentalna z tajnymi agentami w roli głównej. Byli największymi szpiegami XX wieku. To opowieści o szpiegostwie związanym z największymi wydarzeniami historycznymi. Nie znacie ich nazwisk ani ich twarzy, ale to oni zmienili bieg historii. 21:05 UPADEK. JAK UKRAIŃCY ZNISZCZYLI IMPERIUM ZŁA - ODCINEK 6 (THE СOLLAPSE: HOW UKRAINIANS DESTROYED THE EVIL EMPIRE / KOLAPS. JAK UKRAJINCI ZRUJNUWAŁY IMPERIJU ZŁA) Film dokumentalny, 48 min, Ukraina, 2020 Reżyseria: Sergij Łysenko Dokładna i jak dotąd najpełniejsza opowieść o tym, jak deklaracja niepodległości Ukrainy umożliwiła ostateczny upadek ZSRR. W cyklu dokumentalnym widzowie zobaczą nigdy wcześniej nieprezentowane tajne dokumenty CIA i KGB; zeznania uczestników i świadków wydarzeń czy wypowiedzi amerykańskich, ukraińskich, rosyjskich oraz polskich polityków i historyków, po raz pierwszy omawiających tak szczegółowo wydarzenia z 1991 roku. 30 lat po upadku imperium zła mamy dostęp do tajnych niegdyś dokumentów CIA i KGB, wspomnień ludzi, którzy podejmowali decyzje oraz bezpośrednich świadków i uczestników masowych procesów w całym ZSRR. Obecnie nie ma ani jednej książki czy filmu, które w sposób całościowy i pełny przedstawiałyby upadek ZSRR. Opisy ówczesnych wydarzeń koncentrują się wokół Moskwy, pozostawiając w cieniu kluczowe procesy, które rozgrywały się poza nią i które faktycznie doprowadziły do upadku imperium zła. 23:00 SENSACJE XX WIEKU - AGONIA Cykl dokumentalny, 22 min, Polska, 1997 Reżyseria: Tomasz KOSTUCH Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Bogusław WOŁOSZAŃSKI Prowadzący: Bogusław Wołoszański Program przedstawia jedną z najbardziej sensacyjnych operacji II wojny światowej i mechanizmy polityki końca wojny. W połowie 1944 roku wojska radzieckie zajęły Rumunię, głównego dostawcę ropy naftowej dla Niemiec. Dalsze akcje Armii Czerwonej groziły okrążeniem milionowej armii niemieckiej na Węgrzech oraz opanowaniem węgierskich pól naftowych. Sytuacja była tym bardziej niepokojąca dla Hitlera, że regent admirał Miklos Horthy zmierzał do poddania swoich wojsk aliantom. 23:30 SENSACJE XX WIEKU - SZPIEG ŚWIATA Cykl dokumentalny, 22 min, Polska, 1997 Autor: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Marek Maruszewski Prowadzący: Bogusław Wołoszański Prezydent Dwight David Eisenhower, pozbawiony możliwości uzyskiwania informacji z ZSRR, gdyż nie istniała tam amerykańska siatka szpiegowska, postawił na wywiad elektroniczny. Na jego polecenie skonstruowano samolot szpiegowski U - 2, który dostarczył Amerykanom wiele bezcennych materiałów nt. dyslokacji i wielkości radzieckich sił nuklearnych, tempa zbrojeń itp. 24:00 ZIARNO PRAWDY Film kryminalny, 106 min, Polska, 2015 Reżyseria: Borys Lankosz Scenariusz: Borys Lankosz, Zygmunt Miłoszewski Zdjęcia: Łukasz Bielan Muzyka: Abel Korzenioski Aktorzy: Robert Więckiewicz, Jerzy Trela, Madalena Walach, Aleksandra Hamkało, Krzysztof Pieczyński, Andrzej Zieliński, Modest Ruciński, Joanna Sydor, Andrzej Konopka, Zbigniew Konopka, Jacek Reda, Iwona Bielska, Arkadiusz Jakubik, Anna Porusiło-Dużyńska, Wojciech Duriasz Scenariusz zainspirowany drugą częścią bestsellerowej trylogii kryminalnej o prokuratorze Teodorze Szackim ("Uwikłanie", "Ziarno prawdy", "Gniew"), autorstwa Zygmunta Miłoszewskiego. W filmie "Uwikłanie" główny wątek koncentrował się wokół wydarzeń związanych z tajemniczym morderstwem jednego z uczestników terapii grupowej. W "Ziarnie prawdy" akcja została osadzona w Sandomierzu, dokąd przeniósł się bohater. prokurator Szacki. Pożegnał się z przeszłością, by w innym miejscu rozpocząć kolejny etap swego życia. Szybko przeżywa jednak rozczarowanie nową rzeczywistością, którą wyobrażał sobie zgoła inaczej. W Sandomierzu Szacki prowadzi śledztwo w sprawie zabójstwa młodej kobity, powszechnie szanowanej, lokalnej działaczk i społecznej, której ciało znaleziono w pobliżu tutejszej synagogi. Okazuje się, że z ofiary spuszczono krew za pomocą narzędzi, jakich używa się podczas rytualnych ubojów zwierząt. W rozwikłaniu tej tajemniczej zagadki pomagają Szackiemu miejscowa pani prokurator Barbara Sobieraj i policjant z dochodzeniówki Leon Wilczur. Szacki musi się zmierzyć z nowymi zadaniami i przeciwnościami. Próbuje unormować swoje sprawy prywatne, a także uporać się z wychodzącymi na jaw faktami dotyczącymi mrocznych wydarzeń z odległej przeszłości. 02:05 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - STRAŻNICY MORZA Cykl dokumentalny, 19 min, Polska, 1994 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony roli, jaką odegrały w czasie walk morskich torpedy i okręty niszczyciele.