TVP Kultura Poniedziałek, 22.01.2024 07:20 NIEDZIELA Z... TWÓRCZOŚCIĄ CZESŁAWA NIEMENA Koncert, 40 min, Polska, 2017 Prowadzący: Agnieszka Szydłowska Program tym razem poświęcono twórczości Czesława Niemena. Ten wybitny wokalista, kompozytor multiinstrumentalista i autor tekstów był jednym z najpopularniejszych, najbardziej rozpoznawalnych, a jednocześnie najbardziej oryginalnych i wpływowych twórców polskiej muzyki popularnej XX wieku. Z gośćmi programu rozmawiać będziemy o fenomenie twórczości Czesława Niemena, co sprawia, że jest ona ponadczasowa i uniwersalna, o mniej znanych aspektach jego pracy twórczej, o artyście poszukującym i o człowieku, który wymykał się schematom, o jego poglądach na muzykę i przemyśleniach dotyczących życia. 08:15 WĘDROWIEC POLSKI - MAZURY Cykl reportaży, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Agnieszka Żmijewska Scenariusz: Krzysztof Koehler, Agnieszka Żmijewska Prowadzący: Krzysztof Koehler Cykl programów, którego celem jest przybliżenie historii, tradycji, kultury różnych regionów Polski. Ten niekonwencjonalny kulturalny przewodnik po Polsce prowadzi poeta, literaturoznawca i krytyk literacki Krzysztof Koehler. Tym razem wędrowiec udaje się na poszukiwanie na Mazury. Dawno temu wędrował po Mazurach Melchior Wańkowicz i szukał Smętka. Powstał reportaż "Na tropach Smętka". Wędrowca ciekawi czy go wówczas znalazł. Mottem podróży jest teza: szukajcie, a nie znajdziecie! Czy się sprawdzi? 08:50 U PANA BOGA ZA MIEDZĄ Komedia, 110 min, Polska, 2009 Reżyseria: Jacek Bromski Scenariusz: Jacek Bromski Zdjęcia: Ryszard Lenczewski Muzyka: Ludek Drizhal Aktorzy: Andrzej Zaborski, Krzysztof Dzierma, Agnieszka Kotlarska, Grzegorz Heromiński, Emilian Kamiński, Wojciech Solarz, Ryszard Doliński, Mieczyslaw Fiodorow, Małgorzata Sadowska, Alicja Bach, Katarzyna Śmiechowicz, Barbara Torzewska, Małgorzata Płońska Kolejna (po "U Pana Boga za piecem" i "U Pana Boga w ogródku") część perypetii mieszkańców idyllicznego podlaskiego miasteczka Królowy Most. Na tle urokliwych sielskich pejzaży, pośród dobiegających z miejscowych kuchni woni kindziuków, kiszonych ogórków i smalcu, tudzież w asyście obficie obdarzonych przez naturę niewiast, Jacek Bromski po raz kolejny snuje opowieść o tym, jak spokojne życie dobrodusznego proboszcza i równie sympatycznych, co niewydarzonych, stróżów porządku zostaje zakłócone przez pojawienie się "obcego", a właściwie dwóch. Pierwszym jest Staszek Niemotko (Grzegorz Heromiński), który ostatnie dwadzieścia lat spędził w USA, a teraz wraca odwiedzić stare kąty. Przywiózł ze sobą luksusowy biały samochód i mnóstwo forsy. Jego rodzinna chałupa to już ruina, jednak za radą proboszcza Staszek postanawia zostać i znaleźć sobie odpowiednią żonę. Nie jest wprawdzie ani młody, ani zbyt przystojny, ale za to ma grubo ponad sto tysięcy dolarów, co niewątpliwie stanowi pewien atut. Niestety, nawet tak duża suma nie robi wrażenia na atrakcyjnej kasjerce w lokalnym banku, gdzie lokuje pieniądze. Dziewczyna, owszem, umówiłaby się na randkę z "Amerykanem", ale najpierw musiałby on uzyskać zgodę miejscowej władzy duchownej. I nie chodzi tu bynajmniej o proboszcza Antoniego, tylko o... popa, gdyż piękna Ludmiła jest wyznania prawosławnego. Wszystko wskazuje więc na to, że ze ślubu nic nie będzie. W zamian Staszkowi niespodziewanie trafia się szansa na zaistnienie w...polityce. W Królowym Moście zbliżają się bowiem wybory burmistrza. Piastujący to stanowisko od trzech kadencji Mieczysław jest usilnie namawiany przez żonę, by dał sobie już spokój z ratuszem i zajął się wnukami. Widząc jego wahania miejscowy bogacz Śliwiak postanawia również ubiegać się o urząd włodarza miasta. Dowiedziawszy się, że Staszek długo przebywał w Stanach, angażuje go do przygotowania profesjonalnej kampanii wyborczej w stylu amerykańskim. Niemotko ochoczo bierze się do rzeczy. Na początku zjednuje sobie reaktora naczelnego miejscowej gazety, który jest w niełasce u burmistrza, odkąd nie zgodził się wydrukować jego poezji. Jako że kampania ma być profesjonalna, redaktor dostaje zadanie "zebrania haków" na Mieczysława. Nie będzie to trudne, gdyż urzędujący burmistrz darzy daleko posuniętą sympatią swoją sekretarkę, nie tylko dlatego, że świetnie organizuje mu pracę i chętnie słucha napisanych przezeń wierszy, lecz także z powodu jej biustu, na widok którego króliczki "Playboya" mogłyby się nabawić kompleksów. Z biegiem czasu kampania wyborcza coraz bardziej się zaostrza i do akcji musi wkroczyć policja. Na szczęście nieporadności komendanta i jego safandułowatych podopiecznych w sukurs przychodzi drugi "obcy", a właściwie "obca" osoba w miasteczku - starszy inspektor Marina Chmiel, dziarska blondynka, posiadaczka czarnego pasa w karate i specjalistka od komputerów. Jednak i jej umiejętności okazują się niewystarczające wobec grupy uzbrojonych po zęby gangsterów zza Buga. Wskutek ich wyczynów idylliczne życie mieszkańców Królowego Mostu pryska jak bańka mydlana. Nawet kościelny dzwon brzmi fałszywie. Widząc, że wszystko dookoła pogrąża się w chaosie i przemocy zatroskany ksiądz proboszcz postanawia uciec się do niekonwencjonalnego jak na osobę duchowną rozwiązania sytuacji. Złoty Granat na Festiwalu Filmów Komediowych w Lubomierzu (2009) i Nagroda za reżyserię na Golden Rooster and Hundred Flowers Film Festiwal w Nanchang (2009). 11:00 RODZINA POŁANIECKICH - ODC. 1/7 PANNA MARYNIA Serial obyczajowy, 77 min, Polska 1978 Reżyseria: Jan Rybkowski Scenariusz na podstawie powieści Henryka Sienkiewicza: Andrzej Mularczyk, Bożena Hlebowicz Zdjęcia: Marek Nowicki Muzyka: Wojciech Kilar Aktorzy: Anna Nehrebecka, Andrzej May, Andrzej Chrzanowski, Teresa Lipowska, Jan Englert, Czesław Wołłejko, Bronisław Pawlik, Ewa Żukowska, Ewa Szykulska, Anna Milewska, Andrzej Seweryn, Leonard Pietraszak, Alicja Jachiewicz, Lucjan Fogiel, Andrzej Precigs i inni Historia miłości Stanisława Połanieckiego i pięknej Maryni Pławickiej, osadzona w scenerii ziemiańskich dworków i Warszawy z końca XIX wieku. Ekranizacja powieści Henryka Sienkiewicza, cieszącej się swego czasu popularnością wśród czytelników i chłodno przyjętej przez ówczesną krytykę literacką ("Rodzinę Połanieckich" odczytano nawet jako świadectwo kiepskiego stanu ducha po skandalu związanym z jego nieudanym małżeństwem). Historia powtórzyła się niespełna sto lat później - recenzenci krytykowali twórców serialu za dłużyzny, błędy kompozycji i powierzchowność całej opowieści, ale obejrzało go ponad 70 procent dorosłych widzów. "Starałem się stworzyć epicki obraz czasów minionych, bez dopowiedzeń sensów, których u Sienkiewicza nie ma - odpierał zarzuty reżyser. - Nie ukrywajmy, Balzakiem umiłowany przez was Sienkiewicz nie był i obce mu były problemy społeczne, rozważania nad sensem historycznych przemian."Rodzina Połanieckich" to powieść pisana z potrzeby serca, w której mówi się o honorze, godności, o wielkiej trudniej miłości - tak jak je pojmowali ówcześni ludzie". Jest wiosna 1893 roku. Trzydziestoparoletni Stanisław Połaniecki, potomek zamożnej rodziny ziemiańskiej, po studiach za granicą powraca do kraju. Zamierza zająć się kupiectwem jako współwłaściciel Domu Bankowo - Handlowego pragnie rozszerzyć jego działalność. Gromadząc niezbędny kapitał, postanawia odebrać kilkadziesiąt tysięcy rubli pożyczonych przed laty dalekiemu krewnemu, panu Pławickiemu. Przybywa do Krzemienia, majątku rodowego Pławickich, poznaje córkę gospodarza, uroczą pannę Marynię. Między młodymi nawiązuje się nić sympatii. Pławicki nie jest w stanie zwrócić pożyczki, więc Stach opuszcza Krzemień z zamiarem sprzedania długu ciążącego na hipotece majątku. 13:00 REŻYSERZY S.IV - JOHN SCHLESINGER 7/10 SEZON 4 (THE DIRECTORS - JOHN SCHLESINGER) Cykl dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Lyndy Saville Cykl dokumentalny poświęcony najważniejszym reżyserom kina. Bohaterem odcinka jest John Schlesinger, reżyser m.in. takich obrazów jak "Billy kłamca", "Z dala od zgiełku" czy "Nocny konwój". 13:55 ŻENIAC Film komediowy, 72 min, Polska, 1983 Reżyseria: Janusz Kidawa Scenariusz: Ryszard Latko Zdjęcia: Henryk Janas Muzyka: Zespół Pieśni i Tańca "Juhas" Aktorzy: Edward Kusztal, Janusz Paździorko, Zuzanna Ptak, Władysław Pustelnik, Anna Miesiączek, Maria Zydorek - Probosz, Stanisław Sadłek, Stanisława Bobek Telewizyjna komedia nakręcona przez twórców filmu "Sprawa się rypła". Film utrzymany w konwencji ballady ludowej, w którym obok odtwórcy głównej roli - zawodowego aktora - wystąpili górale z rejonu Żywiecczyzny. Autentyczne góralskie piosenki w wykonaniu Zespołu Pieśni i Tańca Juhas wypełniają też ścieżkę dźwiękową "Żeniaca". Bohater filmu, Stach, to trzydziestoparoletni góral, dobry i pracowity gospodarz, który gospodaruje z matką staruszką na 10 hektarach ziemi, hoduje krowy i świnie, a do tego w wolnych chwilach zajmuje się wyplataniem koszyków z wikliny. Pieniędzy mu więc nie brakuje, ale nie czuje się szczęśliwy. W opinii wsi uchodzi bowiem za wiecznego żeniaca, czyli starego kawalera, który chociaż zna wiele dziewcząt, nie może znaleźć sobie żony. Bo też swojej wybrance stawia wysokie wymagania: powinna być ładna, młoda, gospodarna, czysta, robotna, słowem - do tańca i do różańca, a jeszcze i między ludźmi powinna umieć się znaleźć i żeby z nią porozmawiać było o czym. Żadna ze znanych mu dziewcząt tych kryteriów nie spełnia. Za namową żony sąsiada Stach odpowiada na zamieszczone w rolniczej gazecie ogłoszenie matrymonialne pewnej dwudziestoparoletniej panny Marioli. Korzystając z przedwojennego podręcznika pisania listów, układa odpowiedni tekst. Mijają jednak kolejne dni, a odpowiedź nie nadchodzi. Energiczna sąsiadka podsuwa mu więc miejscową kandydatkę, Kaśkę, świeżo owdowiałą, ale jeszcze pełną sił gospodynię na 10 morgach i ze sporą gromadką dzieci. Stach składa jej wizytę, ale nie wytrzymuje nawet do końca spotkania. Nie tego mu trzeba. Żeniac próbuje też znaleźć sobie narzeczoną na dyskotece w miejscowym klubie, ale i tam nikt właściwy się nie trafia. Coraz bardziej zdesperowany jedzie więc z kolegą Stefanem do miasta, żeby poszukać sobie przyszłej żony w sposób bardziej nowoczesny. Za dwa tysiące złotych zostaje klientem biura matrymonialnego, lecz znów przeżywa rozczarowanie. Wreszcie nadchodzi długo wyczekiwany list od Marioli. Stach nie posiada się ze szczęścia. Obmyśla sobie scenariusz pierwszego spotkania, snuje plany na przyszłość. Tymczasem Mariola składa mu niespodziewanie wizytę. 18:50 EDVARD MUNCH, NIEMY KRZYK (EDVARD MUNCH, THE SCREAM OF LIFE.) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2022 Reżyseria: Erik Poppe Edvard Munch - norweski malarz i grafik uznawany za jednego z prekursorów ekspresjonizmu. Jego najbardziej rozpoznawanym dziełem jest Krzyk z 1893 roku. Był malarzem emocji, które potrafił wyrazić z niezrównaną mocą. Jego twórczość skoncentrowana jest na temacie natury, od najwcześniejszych obrazów, przedstawiających pejzaże norweskie, przez symboliczne, będące wyrazem ludzkich uczuć, po metaforyczne przedstawiające cykl życia. 20:00 LOGAN LUCKY Komedia kryminalna, 114 min, USA 2017 Reżyseria: Steven Soderbergh Scenariusz: Rebecca Blunt Aktorzy: Daniel Craig, Riley Keough, Hilary Swank, Katie Holmes, Katherine Waterson, Channing Tatum, Adam Driver Bohaterowie filmu, bracia Jimmy i Clyde Logan, to weterani wojenni, którzy po powrocie do domu wiodą spokojne życie ze swoimi bliskimi, trzymają się z dala od kłopotów. Córka Jimmy'ego, Mellie, chce wystąpić w konkursie talentów i jest zajęta przygotowaniami, które pochłaniają ogromne sumy pieniędzy. Kiedy więc jej ojciec traci pracę, udział Mellie w konkursie staje pod znakiem zapytania. Ojciec nie może na to pozwolić i wpada na pomysł, by zorganizować skok na wielką kasę. Celem mają być wyścigi samochodowe NASCAR w Karolinie Północnej. Z pozoru sprawa wydaje się prosta, a interes złoty, zwłaszcza że te wyścigi na pewno kojarzą się z dużą gotówką. Choć Clyde jest przeciwny temu przedsięwzięciu, ostatecznie staje jednak po stronie brata i bierze udział w napadzie. Początkowo wszystko idzie zgodzie z planem. Ale wkrótce zaczynają się prawdziwe kłopoty. 22:35 KRONOS - PYCHA Magazyn kulturalno-społeczny, 31 min, Polska, 2023 Prowadzący: Piotr Nowak W kolejnym odcinku programu "Kronos" profesor Piotr Nowak wraz z zaproszonymi do studia gośćmi poddaje analizie pojęcia z zakresu filozofii, religii, historii. Przedmiotem dyskusji jest pycha. W Biblii pycha jest grzechem głównym. Z kolei Bernard de Mandeville pisał, że pycha to zdolność obracania się w świecie iluzji. Służy więc temu, by budzić w nas chęci do życia nawet wtedy, gdy życie, jakie prowadzimy, na to nie zasługuje. Jeśli to prawda, czy nie jest pycha sposobem na czające się wszędzie przemoc, rozpacz i bezprawie? 23:20 PANORAMA KINA POLSKIEGO - BAZA LUDZI UMARŁYCH Dramat, 105 min, Polska, 1958 Reżyseria: Czesław Petelski Scenariusz: Marek Hłasko Zdjęcia: Kurt Weber Muzyka: Adam Walaciński Aktorzy: Zygmunt Kęstowicz, Emil Karewicz, Teresa Iżewska, Leon Niemczyk, Aleksander Fogiel, Tadeusz Łomnicki, Roman Kłosowski, Adam Kwiatkowski, Juliusz Grabowski, Roman Hubczenko, Tadeusz Kosudarski, Włodzimierz Kwaskowski, Józef Łodyński, Mieczysław Łoza, Stanisław Milski Adaptacja noweli Marka Hłaski "Następny do raju" (inny tytuł: "Głupcy wierzą w poranek"). Nazwisko pisarza nie znalazło się jednak w czołówce. Przyczyną była optymistyczna, choć niepozbawiona goryczy pointa filmu. Hłasko opowiadał się natomiast za pesymistyczną, niedającą bohaterom żadnej nadziei. Nie przeszkodziło to wszakże cenzurze na blisko półtora roku wycofać utwór z dystrybucji, mimo że pod wieloma względami przypominał realizowane kilka lat wcześniej produkcyjniaki. Przewyższał je jednak zdecydowanie nie tylko pod względem psychologicznej głębi, lecz także scenografii (liczne pochwały krytyki dla Wojciecha Krzysztofiaka), kostiumów, charakteryzacji i wreszcie aktorstwa. Recenzenci wyróżnili zwłaszcza kreacje Leona Niemczyka (Dziewiątka) i Tadeusza Łomnickiego (Partyzant), choć trudno znaleźć w filmie Petelskiego role zdecydowanie "puszczone". Próżno też szukać w "Bazie..." etycznych uproszczeń i socrealistycznej tendencyjności. Nie ma tu bohaterów jednoznacznie złych i jednoznacznie dobrych. Nikt też nie przechodzi budującej przemiany od ciemnego typa do przodownika pracy. Wszyscy są "przyczernieni", pozbawieni cienia idealizmu, niewolni od cynizmu. Osaczeni przez bezwyjściową sytuację, niemal co dzień stając oko w oko ze śmiercią, starają się żyć zgodnie z własnym kodeksem honorowym. Wolni od złudzeń i skrupułów, są zarazem zdolni do autentycznego bohaterstwa. Wszystko to sprawia, że mimo upływu lat utwór Czesława Petelskiego wytrzymał próbę czasu. Metaforyczno - naturalistyczna poetyka "Bazy..." wciąż może frapować, a to, co dawniej szokowało, dziś raczej wzrusza i skłania do refleksji. Akcja filmu toczy się w bazie transportu drewna w Bieszczadach. Na odludziu, w fatalnych warunkach sanitarnych pracują wyrokowcy i życiowi wykolejeńcy. Należyte wykonywanie obowiązków nieustannie utrudniają im braki samochodów, warsztatów, części oraz wiszące wciąż nad głowami widmo śmierci. Nic dziwnego więc, że nikomu nie zależy na pracy, wszystkim zaś - na możliwie rychłej ucieczce. Nie jest to wszakże takie proste. Tym bardziej że do bazy przybywa niejaki Zabawa - mechanik i aktywista partyjny. Ma on za zadanie zmobilizować ludzi do większego wysiłku, bez czego niemożliwe jest wykonanie planu. 02:00 ŚMIERĆ REWOLWEROWCA (DEATH OF A GUNFIGHTER) Western, 90 min, USA, 1969 Reżyseria: Don Siegel, Robert Totten Scenariusz: Lewis B. Patten, Joseph Calvelli Aktorzy: Richard Widmark, Lena Horne, Carroll O’Connor, Jacqueline Scott, John Saxon, Dub Taylor, Darleen Carr Western rozgrywający się na Dzikim Zachodzie na przełomie wieków. Nad praworządnością w miasteczku Cottonwood Springs w Teksasie czuwa Frank Patch. Od 20 lat jest tu szeryfem i konsekwentnie walczy starymi metodami o porządek i ład. Niegdyś rządzili miasteczkiem przestępcy, jednak nieuznający kompromisów stróż prawa zrobił tu czystkę i do tej pory trzyma wszystkich żelazną ręką. W dobie rozwoju techniki i przemysłu, powstania linii kolejowych i nowoczesnych miast, rewolwerowiec rodem z Dzikiego Zachodu staje się jednak uciążliwy dla lokalnej społeczności, która pragnie iść z duchem czasu. Nadarza się okazja, żeby pozbyć się niewygodnego szeryfa, gdy ten w obronie własnej zabija pijanego Luke’a Millsa. Miasto uznaje, że nadszedł czas, by stróż prawa zrezygnował z pełnionej funkcji. Ale Frank Patch nie zamierza oddawać odznaki i przy okazji przypomina mieszkańcom, że gdy obejmował posadę, przyjęto umowę, że może pozostać na stanowisku, tak długo, jak będzie chciał. W tej sytuacji radni miasta, którzy sami mają wiele na sumieniu, postanawiają usunąć go siłą. Kiedy Patch poniża jednego z radnych, tchórzliwego sklepikarza, ten nie zawaha się użyć broni przeciwko szeryfowi, ale sam ginie. Jego syn poprzysięga zemstę Patchowi i wraz z innymi ma zamiar urządzić na niego zasadzkę. Wszystkie plany biorą jednak w łeb. Frank Patch nie daje łatwo za wygraną. Kiedy syna sklepikarza próbuje na własną rękę dokonać zemsty, szeryf okazuje się szybszy i pierwszy strzela do niego. Umierającemu młodzieńcowi wyjawia tajemnicę jego ojca. 04:20 MICHAEL CIMINO: BOŻE, BŁOGOSŁAW AMERYKĘ (MICHAEL CIMINO, GOD BLESS AMERICA) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2021 Reżyseria: Jean - Baptiste Thoret Dokumentalna podróż śladami geniusza filmowego, reżysera i scenarzysty Michaela Cimino. Film drogi z narracją Michaela Cimino (nagrany przez reżysera dokumentu podczas ich wspólnej podróży po Stanach Zjednoczonych) z komentarzami m. in. Quentina Tarantino. To portret bezkompromisowego reżysera oscarowego "Łowcy jeleni", ale również epickiego westernu "Wrota niebios" czy kryminału "Rok smoka".