TVP Kultura Wtorek, 23.01.2024 08:40 RZECZ POLSKA - MEBLE DLA IGNACEGO MOŚCICKIEGO Cykl dokumentalny, 11 min, Polska, 2018 Reżyseria: Tomasz Filiks, Anna Zakrzewska Scenariusz: Tomasz Filiks, Anna Zakrzewska Muzyka: Bartosz Kruczyński Wykonawcy: Marek Sosenko, Stanisław Lenartowicz 100 najlepszych polskich projektów na 100 - lecie Niepodległości! W trzecim odcinku zespół mebli z Zameczku Prezydenta RP w Wiśle. Zarówno pałac, jak i meble powstały jako dar Województwa Śląskiego dla prezydenta Ignacego Mościckiego. Meble były pierwszym w Polsce przykładem funkcjonalizmu w projektowaniu. W kraju, gdzie wciąż modny był styl dworkowy, połączenie metalowych rur ze skórami egzotycznych zwierząt, musiało wręcz szokować nowoczesnością. 09:10 BRACISZEK Dramay biograficzny, 98 min, Polska 2007 Reżyseria: Andrzej Barański Scenariusz: Andrzej Barański na podstawie książki "Patron maluczkich" pod redakcją o. Bogdana Brzuszka Zdjęcia: Dariusz Kuc Aktorzy: Artur Barciś, Grzegorz Gołaszewski, Henryk Błażejczyk, Bartłomiej Bobrowski, Czesław Bogdański, Zbigniew Borek, Krzysztof Chudzicki, Paweł Ciołkosz, Andrzej Gawroński, Andrzej Golejewski, Jan Jeruzal, Zbigniew Konopka, Grzegorz Kulikowski, Janusz Łagodziński, Jerzy Mazur Pierwowzorem postaci braciszka jest sługa boży, franciszkanin, brat Alojzy Kosiba - "Alojzeczek", kwestarz i jałmużnik żyjący w latach 1855 - 1939. W tym życiorysie nie ma ani cudów ani sławy, a jedynie prostoduszne zbieranie przez całe życie okruchów świętości. I nie chodzi tylko o ten tak widoczny "nadmiar" dobroci, gorliwości, modlitwy, lecz również o każdy inny przejaw jego życia. Braciszka poznajemy w ostatnich dniach jego życia, kiedy z właściwą sobie dobrotliwością podejmuje decyzję o odejściu z tego świata, aby swoją śmiercią okupić życie ciężko chorego młodego chłopaka i uratować go. W kolejnych odsłonach zmierzających do finału braciszek żegna się z ziemskim życiem i cieszy się na spotkanie z wiecznością. Pomiędzy tymi scenami - stacjami w retrospekcjach - odkrywamy tę niezwykłą postać. Poznajemy go jako zakonnika zatopionego w żarliwej modlitwie w ciszy klasztoru oraz jako kwestarza zakonnego, oglądamy go w kontaktach z powszednim życiem i ze zwykłymi ludźmi. W tej hagiografii piękne jest skierowanie percepcji ku rzeczom zwyczajnym, powszednim: kotlet mielony "zwędzony" dla biednych, własnoręcznie zrobione koperty jako prezent dla braciszka, pęto kiełbasy, jabłka wypatrzone pod łóżkiem i wiele innych drobiazgów - właśnie ten mikroświat rzeczy i drobnych spraw wprowadza do opowieści wymiar poetycki i swoistą mistykę codzienności. Te z pozoru zgrzebne relacje opisujące życie i czyny braciszka, mają wewnętrzne światło. Życie brata Alojzego zostało opisane przez świadków jego świętości, ludzi równie prostych i prostodusznych jak on sam, i to właśnie oni kreślą perspektywę, w jakiej oglądamy ich świętego. Braciszek jest integralną częścią pewnego pejzażu, nie tylko tego dosłownego, ale i ludzkiego, pewnej mentalności prawie że odwiecznej niczym polny głaz, dlatego wszystko tu ma cechy rytuału, odprawiania ceremonii, jakiejś mszy żywota powszedniego. Wszystko to odbywa się w świątyni polnych dróg, opłotków i obejść wiejskich, do których przybywa wysłannik klasztoru. Klasztor, życie klasztorne jako świat tajemniczy i osobny, zawsze budzący ciekawość, tutaj jawi się bardzo zwyczajnie, zgodnie z ludzką miarą. "Duch św. Franciszka odrodził się w tym klasztorze" - napisał kardynał Karol Wojtyła, otwierając proces beatyfikacyjny brata Alojzego Kosiby. 11:00 RODZINA POŁANIECKICH - ODC. 2/7 MIĘDZY NIENAWIŚCIĄ A MIŁOŚCIĄ Serial obyczajowy, 79 min, Polska 1978 Scenariusz na podstawie powieści Henryka Sienkiewicza: Andrzej Mularczyk, Bożena Hlebowicz Reżyseria: Jan Rybkowski Zdjęcia: Marek Nowicki Muzyka: Wojciech Kilar Występują: Anna Nehrebecka, Andrzej May, Andrzej Chrzanowski, Teresa Lipowska, Jan Englert, Czesław Wołłejko, Bronisław Pawlik, Ewa Żukowska, Ewa Szykulska, Anna Milewska, Andrzej Seweryn, Leonard Pietraszak, Alicja Jachiewicz, Lucjan Fogiel, Andrzej Precigs i inni Stanisław Połaniecki odwiedza austriackie miasteczko Reichenhall, gdzie przebywa jego znajoma z Warszawy, pani Emilia Chwastowska, z ciężko chorą na serce córeczką Litką. Stach czeka na ostateczne załatwienie sprawy długu hipotecznego, który odsprzedał, by odzyskać pieniądze pożyczone przed laty panu Pławickiemu. Krzemień zostaje wystawiony na licytację, Pławicki z córką muszą przenieść się do Warszawy. Zlicytowany majątek kupuje zapobiegliwy adwokat Maszko, znajomy Połanieckiego, pragnąc ofiarować go Maryni jako prezent ślubny. Panna Pławicka odmawia jednak swojej ręki adwokatowi. Litka coraz bardziej zapada na zdrowiu. Stach i Marynia odwiedzają swoją małą przyjaciółkę. Spotykają się w mieszkaniu pani Emilii, jednak w ich wzajemnych kontaktach wyraźnie wyczuwalne jest napięcie. Oboje nie potrafią przełamać niechęci, jaka zrodziła się pomiędzy nimi w związku ze sprawą Krzemienia. 12:35 RZECZ POLSKA - MEBLE DLA IGNACEGO MOŚCICKIEGO Cykl dokumentalny, 11 min, Polska, 2018 Reżyseria: Tomasz Filiks, Anna Zakrzewska Scenariusz: Tomasz Filiks, Anna Zakrzewska Muzyka: Bartosz Kruczyński Wykonawcy: Marek Sosenko, Stanisław Lenartowicz 100 najlepszych polskich projektów na 100 - lecie Niepodległości! W trzecim odcinku zespół mebli z Zameczku Prezydenta RP w Wiśle. Zarówno pałac, jak i meble powstały jako dar Województwa Śląskiego dla prezydenta Ignacego Mościckiego. Meble były pierwszym w Polsce przykładem funkcjonalizmu w projektowaniu. W kraju, gdzie wciąż modny był styl dworkowy, połączenie metalowych rur ze skórami egzotycznych zwierząt, musiało wręcz szokować nowoczesnością. 13:00 EDVARD MUNCH, NIEMY KRZYK (EDVARD MUNCH, THE SCREAM OF LIFE.) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2022 Reżyseria: Erik Poppe Edvard Munch - norweski malarz i grafik uznawany za jednego z prekursorów ekspresjonizmu. Jego najbardziej rozpoznawanym dziełem jest Krzyk z 1893 roku. Był malarzem emocji, które potrafił wyrazić z niezrównaną mocą. Jego twórczość skoncentrowana jest na temacie natury, od najwcześniejszych obrazów, przedstawiających pejzaże norweskie, przez symboliczne, będące wyrazem ludzkich uczuć, po metaforyczne przedstawiające cykl życia. 14:30 BO OSZALAŁEM DLA NIEJ Komediodramat, 98 min, Polska, 1980 Reżyseria: Sylwester Chęciński Scenariusz: Jerzy Stefan Stawiński Zdjęcia: Witold Adamek Muzyka: Piotr Figiel Aktorzy: Zdzisław Wardejn, Gabriela Kownacka, Ignacy Gogolewski, Witold Pyrkosz, Witold Skaruch, Wiesław Drzewicz, Małgorzata Zajączkowska, Alicja Jachiewicz Adaptacja opowiadania Jerzego Stefana Stawińskiego pod tym samym tytułem. Główna postać filmu to Roman Kolatowski - skromny, prowincjonalny buchalter o aktorskich skłonnościach, marzący o stolicy, Teatrze Wielkim i pracy z Hanuszkiewiczem. Podczas występu w amatorskim teatrze zwraca na niego uwagę szef zaopatrzenia zakładów odzieżowych. Jego zdaniem uzdolnienia aktorskie Kolatowskiego znakomicie się przydadzą do pracy zaopatrzeniowca. I rzeczywiście. Pan Roman jest znakomity. Wyczuwając nastroje dostawców, raz zjednuje ich uśmiechem, raz jest bliski płaczu. Swój kunszt wspiera ofiarowywanymi "po kosztach własnych" najmodniejszymi garniturami. W efekcie do zakładów zaczyna płynąć strumień podszewek, guzików i innych niezbędnych artykułów. Niepostrzeżenie świat przemienia się w oczach Kolatowskiego w wielką teatralną scenę. W domu przykładny mąż i ojciec, w pracy szybko z zahukanego urzędnika przedzierzga się w ustosunkowanego fachmana, bywalca stołecznych restauracji i hoteli. Od tego już tylko krok do wykorzystania aktorskich umiejętności do podbojów miłosnych. Po pierwszych sukcesach Kolatowski wpada w pułapkę. Poderwawszy atrakcyjną blondynkę, zakochuje się w niej bez pamięci. Osadzony we współczesnych realiach film Chęcińskiego balansuje na granicy między satyryczną komedią a dramatem psychologicznym. Kpiąc z wynaturzeń i absurdów rzeczywistości, jest również poruszającą opowieścią o tęsknocie za czymś wielkim, szlachetnym i prawdziwym. 17:55 NIEDZIELA Z... TWÓRCZOŚCIĄ CZESŁAWA NIEMENA Koncert, 40 min, Polska, 2017 Prowadzący: Agnieszka Szydłowska Program tym razem poświęcono twórczości Czesława Niemena. Ten wybitny wokalista, kompozytor multiinstrumentalista i autor tekstów był jednym z najpopularniejszych, najbardziej rozpoznawalnych, a jednocześnie najbardziej oryginalnych i wpływowych twórców polskiej muzyki popularnej XX wieku. Z gośćmi programu rozmawiać będziemy o fenomenie twórczości Czesława Niemena, co sprawia, że jest ona ponadczasowa i uniwersalna, o mniej znanych aspektach jego pracy twórczej, o artyście poszukującym i o człowieku, który wymykał się schematom, o jego poglądach na muzykę i przemyśleniach dotyczących życia. 18:50 MIĘDZY DŹWIĘKIEM A CISZĄ - WSPOMNIENIE O WITOLDZIE LUTOSŁAWSKIM Film dokumentalny, 52 min, Polska, 1996 Reżyseria: Aleksandra Osadowska Padlewska Scenariusz: Aleksandra Osadowska Padlewska Wykonawcy: Andrzej Wajda, Jan Krenz, Krzysztof Jakowicz, Edward Pałłasz, Krzysztof Patkowski, Krystyna Witkowska, Grzegorz Michalski, Krzysztof Meyer, Tadeusz Kaczyński Nazwisko zmarłego w 1994 roku Witolda Lutosławskiego wymieniane jest obok klasyków muzyki współczesnej takich jak Szymanowski, Bartók, Strawiński, Britten. Przyznać należy, że artysta był bardziej ceniony za granicą niż w kraju: otrzymał wiele honorowych doktoratów od czołowych uniwersytetów z całego świata, członkostwo najzacniejszych międzynarodowych instytucji, ordery, tytuły - w sumie ponad 70 najwyższych międzynarodowych odznaczeń artystycznych i naukowych, w tym Polar Music Price, uznawaną za muzyczną Nagrodę Nobla. Witold Lutosławski urodził się w 1913 roku w rodzinie znanych działaczy politycznych i społecznych. Odebrał gruntowne wykształcenie: prywatne lekcje muzyki, studia matematyczne na Uniwersytecie Warszawskim, ukończył także Wydział Fortepianu i Wydział Kompozycji Państwowego Konserwatorium Muzycznego w Warszawie. Podczas okupacji niemieckiej uczestniczył w kampanii wrześniowej, a potem, by zarobić na utrzymanie, grywał w kawiarniach, zwykle w duecie fortepianowym z Andrzejem Panufnikiem. Z tamtego okresu pochodzi kompozycja "Wariacje na temat Paganiniego" na dwa fortepiany, do dziś chętnie wykonywana przez najznakomitszych pianistów. W 1954 roku Lutosławski ukończył pisanie "Koncertu na orkiestrę", utwór ten jest jednym z fundamentalnych dzieł polskiej muzyki powojennej. Kompozytor przejął zasadę Strawińskiego, zgodnie z którą co rok tworzył nowe dzieło. Wśród wielu utworów na uwagę zasługują m.in. Pierwsza Symfonia, Muzyka żałobna na orkiestrę smyczkową, Gry weneckie na orkiestrę kameralną, Trzy poematy Henri Michaux na chór i orkiestrę, Kwartet smyczkowy, Druga Symfonia, Trzecia Symfonia, Koncert na obój i harfę. Pisał także muzykę teatralną, filmową oraz utwory dla dzieci. Taka wielość form i stylów wskazuje na niebywały talent i swobodę w posługiwaniu się dźwiękami. Lutosławski należał do kompozytorów, którzy w twórczości odwołują się do wrażliwości muzycznej człowieka XX wieku i zawsze starał się tę wrażliwość poszerzać. Kiedy umarł, jego przyjaciel, Jerzy Waldorff, powiedział: prawdziwy artysta żyje długo nie w ciele, tylko w dziele swoim. Film przedstawia sylwetkę wielkiego kompozytora. O tym, jakim był człowiekiem i artystą mówią: Andrzej Wajda, Krzysztof Zanussi, Jan Krenz, Krzysztof Jakowicz, Edward Pałłasz, Józef Patkowski, Krystyna Witkowska, Grzegorz Michalski, Krzysztof Meyer i Tadeusz Kaczyński. Ich wypowiedzi przeplatają fragmenty kompozycji Witolda Lutosławskiego. 20:00 TEATR TELEWIZJI - DO DNA Spektakl teatralny, 100 min, Polska, 2017 Reżyseria: Ewa Kaim Scenariusz: Ewa Kaim, Włodzimierz Szturc Aktorzy: Dominika Guzek, Agnieszka Kościelniak, Weronika Kowalska, Jan Marczewski, Łukasz Szczepanowski Wykonawcy: Dawid Sulej Rudnicki Rejestracja jednego z najgłośniejszych spektakli 2017 roku w polskim teatrze. Jego sława i uznanie znacznie przekroczyły zainteresowanie, z jakim zwykle spotykają się przedstawienia dyplomowe szkół teatralnych. "Do dna" z krakowskiej Akademii Sztuk Teatralnych prezentowane było na wielu festiwalach, wszędzie robiąc furorę i zbierając nagrody. Sukces widowiska to zasługa przede wszystkim wykonawców: piątki studentów AST o specjalności wokalno - aktorskiej. Dzięki nim widz nie otrzymuje tylko składanki przaśnych piosenek i przyśpiewek w cepeliowym duchu. Reżyserka spektaklu Ewa Kaim wraz z dramaturgiem Włodzimierzem Szturcem, głównym bohaterem czyniąc pieśń ludową, przyjrzeli się jej istocie oraz roli jaką odgrywała i dalej odgrywa na polskiej wsi. 00:25 PRZEGLĄD FILMÓW MACIEJA DRYGASA - ABU HARAZ Film dokumentalny, 72 min, Polska, 2012 Reżyseria: Maciej Drygas Scenariusz: Maciej Drygas Abu Haraz to wioska położona nad Nilem w Sudanie północnym, skazana na zagładę po decyzji miejscowych władz o rozpoczęciu budowy tamy. Na początku dokumentu Macieja Drygasa jeden z jego bohaterów wspomina swój utracony raj, miejsce, którego już nie ma, rozmowy z kimś, kogo nie ma, rzeczy, które już nie istnieją. On sam czuje, że jest już martwy, choć wciąż żyje. Nikt z Abu Haraz nigdy nie pogodził się z faktem, że ich rodzinna wioska zniknęła z powierzchni ziemi bezpowrotnie. Bardzo dobrze przyjęty przez krytykę film Macieja Drygasa powstawał kilka lat. Autor chciał zachować pamięć o Abu Haraz, zatrzymać czas, uchwycić w kadrze miejsca i okruchy życia ludzi związanych z nimi. Nie komentując i nie oceniając sytuacji, z wolna wprowadza widza w ten niezwykły świat, który już wkrótce przestanie istnieć. Oko kamery koncentruje się na ostatnich latach Abu Haraz, dyskretnie obserwuje tubylców wraz z ich codziennymi troskami i radościami. Zdjęcia znakomicie oddają klimat dzikiej afrykańskiej przyrody, na tle której toczą się zwyczajne losy wioski: narodziny nowego obywatela, nauka uczniów w miejscowej szkole, poznających znaczenie słowa bieda. Rytm życia w Abu Haraz wyznaczają pory roku i wylewy Nilu. Całe życie miejscowej ludności jest związane z ciężką pracą na roli od świtu, zmaganiami z surową przyrodą, z codziennymi problemami. Mieszkańcy wioski potrafią jednak też cieszyć się drobiazgami, dostrzegać radosne chwile w swej trudnej egzystencji. Ułożony świat Abu Haraz burzy nagle wiadomość o planowanej budowie gigantycznej tamy na Nilu. Ludzie dowiadują się, że wkrótce będą zmuszeni opuścić wioskę i przenieść się w zupełnie nieznane im miejsce. Jeszcze próbują się przeciwstawić władzy, nie zamierzają oddawać swej ziemi ani rzeki, która jest ich żywicielką. Walka jest jednak skazana na przegraną, nie ma odwołania od decyzji. Przygotowaniom do opuszczenia wioski towarzyszą płacz i rozpacz nad utraconym rajem. Budowa nowoczesnej tamy pociąga za sobą spustoszenie w psychice mieszkańców Abu Haraz, ból, rozpacz i cierpienie. Nagle tracą wszystko: dobytek, domy i ziemię należącą do nich od pokoleń. Muszą też rozwiązać problem przeniesienia prochów przodków, spoczywających na miejscowym cmentarzu. Budowa tamy na Nilu w Sudanie północnym spowodowała powstanie sztucznego jeziora o długości około 180 km. Wioska Abu Haraz znalazła się 35 m pod powierzchnią wody. 01:55 LOGAN LUCKY Komedia kryminalna, 113 min, USA, 2017 Reżyseria: Steven Soderbergh Scenariusz: Rebecca Blunt Aktorzy: Daniel Craig, Channing Tatum, Adam Driver, Katie Holmes, Seth Macfarlane Bohaterowie filmu, bracia Jimmy i Clyde Logan, to weterani wojenni, którzy po powrocie do domu wiodą spokojne życie ze swoimi bliskimi, trzymają się z dala od kłopotów. Córka Jimmy'ego, Mellie, chce wystąpić w konkursie talentów i jest zajęta przygotowaniami, które pochłaniają ogromne sumy pieniędzy. Kiedy więc jej ojciec traci pracę, udział Mellie w konkursie staje pod znakiem zapytania. Ojciec nie może na to pozwolić i wpada na pomysł, by zorganizować skok na wielką kasę. Celem mają być wyścigi samochodowe NASCAR w Karolinie Północnej. Z pozoru sprawa wydaje się prosta, a interes złoty, zwłaszcza że te wyścigi na pewno kojarzą się z dużą gotówką. Choć Clyde jest przeciwny temu przedsięwzięciu, ostatecznie staje jednak po stronie brata i bierze udział w napadzie. Początkowo wszystko idzie zgodzie z planem. Ale wkrótce zaczynają się prawdziwe kłopoty. 04:00 ALFABET ANDRZEJA DOBOSZA 15 min, Polska, 2020 Reżyseria: Agnieszka Jęksa Scenariusz: Agnieszka Jęksa, Zuzanna Elbert - Stelmach Muzyka: Filip Kuncewicz Prowadzący: Andrzej Dobosz Odc. 3 "Lajkonik" Andrzej Dobosz opowiada o miejscu spotkań, m.in. grafików, jakim była kawiarnia Lajkonik. Bywali tu nie tylko Antoni Słonimski, Leopold Tyrmand, ale i Henryk Tomaszewski czy dyrektor Muzeum Narodowego Stanisław Lorentz.