TVP Kultura Sobota, 25.01.2025 06:05 PASAŻERKA Dramat psychologiczny, 59 min, Polska, 1963 Reżyseria: Andrzej Munk, Witold Lesiewicz Scenariusz: Zofia Posmysz, Andrzej Munk Zdjęcia: Krzysztof Winiewicz Muzyka: Tadeusz Baird Aktorzy: Aleksandra Śląska, Anna Ciepielewska, Marek Walczewski, Barbara Wałkówna, Janusz Bylczyński, Krzesisława Dubielówna, Anna Gołębiowska, Barbara Horawianka, Anna Jaraczówna, Maria Kościałkowska, Andrzej Krasicki, Jan Kreczmar, Irena Malkiewicz, Izabella Olszewska, Leon Pietraszkiewicz Przystępując do pracy nad "Pasażerką", ekranizacją powieści Zofii Posmysz pod tym samym tytułem, Andrzej Munk jeszcze raz wracał do tematu wojny i okupacji, ale w sposób odmienny niż zwykle. Akcja filmu rozgrywa się na dwóch płaszczyznach czasowych: współcześnie i - w obszernych partiach retrospektywnych - podczas wojny, w obozie koncentracyjnym w Oświęcimiu. Tragiczna śmierć reżysera 20 września 1961 r. przerwała zdjęcia. Munk zdążył zrealizować tylko tę drugą, retrospektywną część, a właściwie zbiór scen, które miały być przeplecione partiami rozgrywającymi się współcześnie na pokładzie transatlantyckiego statku pasażerskiego. Po śmierci Munka żaden z jego kolegów nie zdecydował się dokończyć za niego dzieła. Podjęto natomiast próbę scalenia, powiązania gotowych już fragmentów w jednorodną całość. Zadanie to wykonał bliski współpracownik Munka, Witold Lesiewicz. Komentarz objaśniający zamysł całości przygotował Wiktor Woroszylski. Film wszedł na ekrany w 1963 r. , budząc duże zainteresowanie. Zaprezentowany w 1964 r. na festiwalu w Cannes, został przyjęty z ogólnym podziwem, uhonorowany nagrodą FIPRESCI i wyróżnieniem honorowym jury. W tym samym roku otrzymał również nagrodę Stowarzyszenia Dziennikarzy Włoskich na festiwalu w Wenecji. Do dziś "Pasażerka" pozostaje najbardziej chyba znanym poza granicami kraju i najwyżej cenionym filmem tego twórcy. Przedstawiony w filmie świat obozów koncentracyjnych, a co za tym idzie, spojrzenie na faszyzm, jest w całości dziełem Munka: zarysowany oszczędnymi środkami, pozbawiony scen szczególnie jaskrawych, szokujących okrucieństwem. Reżyser przypisuje zbrodnię raczej systemowi hitlerowskiemu niż intencjom jednostek. Dziwny i niejednoznaczny w jego ujęciu jest także związek między bohaterkami - esesmanką Lizą i jej krnąbrną pupilką Martą. Wyjaśnienie mogła zapewne przynieść część współczesna: konfrontacja kata i ofiary po latach, ale ta część nie zdążyła już powstać. W tłumie turystów zapełniających pokład transatlantyckiego statku znajduje się niemieckie małżeństwo, Walter i Liza. Oboje niewiele wiedzą o swej przeszłości, ale tworzą harmonijny związek. W jednym z portów, do których zawijają podczas rejsu, na statek wsiada kobieta, która przypomina Lizie kogoś, kogo poznała przed laty, służąc w kobiecych formacjach SS w Oświęcimiu. Falą wspomnień wraca do Lizy obozowa przeszłość, a wraz z nią pamięć o jednej z więźniarek, na której Liza wypróbowywała esesmańskie metody "wychowawcze". Ale Marta, bo tak nazywała się więźniarka, nie dała się złamać. Wydawało się, że zginęła... 07:45 LEGENDY OPERY - KIRI TE KANAWA (KIRI TE KANAWA) Cykl dokumentalny, 43 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Lyndy Saville Seria dokumentalna poświęcona wielkim śpiewakom operowym naszych czasów. Gospodarzem i narratorem jest australijsko - amerykańska sopranistka operowa, Danielle de Niese. Bohaterką czwartego odcinka jest Kiri Te Kanawa. 09:05 SERIALOWA NOSTALGIA - BARBARA I JAN - ODC. 7 WILLA NA PRZEDMIEŚCIU Serial komediowy, sensacyjny, 25 min, Polska, 1964 Reżyseria: Jerzy Ziarnik Scenariusz: Janusz Jaxa, Jerzy Ziarnik Zdjęcia: Jan Janczewski Aktorzy: Cezary Julski, Andrzej Krasicki, Sławomir Lindner, Leon Łochowski, Wiktor Nanowski, Mieczysław Tarnawski, Janina Traczykówna, Jan Kobuszewski, Mieczysław Pawlikowski Bohaterowie natrafiają w czasie jednej z podróży służbowych na nielegalne kasyno gry. 09:40 SERIALOWA NOSTALGIA - PRZYGODY PSA CYWILA - ODC. 1/7 TRUDNE DZIECIŃSTWO Serial TVP, 29 min, Polska, 1968 Reżyseria: Krzysztof Szmagier, Krzysztof Szmagier Scenariusz: Krzysztof Szmagier, Andrzej Płocki Zdjęcia: Stefan Matyjaszkiewicz Aktorzy: Krzysztof Litwin, Wojciech Pokora, Henryk Bąk, Elżbieta Borkowska, Józef Bieracki, Elżbieta Borkowska, Józef Pieracki, Zofia Czerwińska, Piotr Fronczewski "Przygody psa Cywila", serial utrzymany w konwencji kina kryminalno-komediowego, w latach siedemdziesiątych wielokrotnie wznawiany, cieszył się sporą popularnością. Udany duet stworzyli w nim Krzysztof Litwin jako nieco flegmatyczny i nieporadny sierżant milicji Walczak oraz wilczur Bej w roli jego wiernego towarzysza i pomocnika. Reżyser zadbał, by filmowy Cywil nie cierpiał na brak niebezpiecznych przygód. Kazał mu tropić groźnych bandytów, chronić dzieci przed wybuchem niewypału, a nawet skakać ze spadochronem. W trakcie realizacji serialu obficie korzystano z akcesoriów, używanych przez stróżów porządku. W poszczególnych odcinkach nie zabrakło więc pościgów, strzelanin i wybuchów. Znalazło się miejsce i na momenty bardziej liryczne, ukazujące przyjaźń człowieka i psa. Dlatego "Przygody psa Cywila" spodobają się nie tylko wielbicielom mocnych wrażeń, lecz także miłośnikom zwierząt. Akcja pierwszego odcinka zaczyna się w Zakładzie Tresury Psów Komendy Głównej Milicji Obywatelskiej. Przychodzi tu na świat szczeniak, który - jako "nadliczbowy" - zgodnie z zasadami hodowli psów rasowych zostaje przeznaczony do uśpienia. Jednak sierżant MO postanawia uratować oseska. Zabiera go do domu i w tajemnicy przed wszystkimi szkoli. Cywil wyrasta na inteligentnego i silnego owczarka alzackiego, ale o trudnym charakterze. Nauczenie go tajników psiej służby wymaga od opiekuna wiele wysiłku i cierpliwości. 10:25 TAJEMNICZY OGRÓD (THE SECRET GARDEN) Film familijny, fantasy, 95 min, Wielka Brytania/Francja, 2020 Reżyseria: Marc Munden Scenariusz: Jack Thorne Aktorzy: Dixie Egerickx, Richard Hansell, Tommy Gene Surridge, Colin Firth, Isis Davis 10-letnia osierocona Mary przybywa do tajemniczej posiadłości w Yorkshire, by zamieszkać ze swym wujem odludkiem i jego zasadniczą gospodynią. Nawet nie podejrzewa, że właśnie zaczyna się najbardziej niezwykła przygoda jej życia. Mimo surowych zakazów, Mary próbuje poznawać najskrytsze zakątki posiadłości. Penetrując okolice wkrótce trafia na ogromny, fantastyczny ogród. To tu, wraz z miejscowymi chłopcami Dickonem i Colinem oraz bezpańskim, uroczym psiakiem, dziewczynka odkrywa prawdziwą moc wyobraźni, przyjaźni i odwagi. 12:15 IL TEATRO. ANTONIO VIVALDI - ARIE I KONCERTY SKRZYPCOWE (IL TEATRO. AIRS ET CONCERTOS POUR VIOLON D'ANTONIO VIVALDI) 61 min, Francja, 2021 Reżyseria: Olivier Simonnet Wykonawcy: Emöke Barath, Julien Chauvin, Le Concert De La Loge Arie i koncerty skrzypcowe Antonio Vivaldiego w wykonaniu orkiestry historycznej Le Concert de la Loge pod dyrekcja Juliena Chauvina oraz węgierskiej sopranistki Emoke Barath. Koncert zarejestrowany w Sali Balowej Pałacu w Fontainebleau w 2021 roku. 13:55 DOKUMENT TYGODNIA - ZIARNO - RENESANS FOTOGRAFII ANALOGOWEJ (GRAIN: ANALOG RENAISSANCE) Film dokumentalny, 52 min, USA, 2021 Reżyseria: Tommaso Sylvain, Alex Contello Dziś świat sztuki ma obsesję na punkcie fotografowania analogowego. Niezależnie od tego, czy jest to amator przeglądający eBay w poszukiwaniu idealnego polaroidu w stylu vintage, czy też influencer, próbujący uchwycić pocieszającą estetykę retro w mediach społecznościowych, fotografia analogowa wzbudza coraz większe zainteresowanie ludzi na całym świecie. Czy to odrodzenie jest reakcją na fotografię cyfrową? Czy to tylko trend utrwalony przez nasze pragnienie autentyczności w coraz bardziej powierzchownym świecie? A może chodzi o coś zupełnie innego? W filmie poznajemy historie osób zaangażowanych w wykorzystanie kliszy we współczesnej fotografii. 15:05 TAMTE LATA, TAMTE DNI - SŁAWOMIRA ŁOZIŃSKA Magazyn, 26 min, Polska, 2022 Reżyseria: Joanna Makowska Scenariusz: Marta Perchuć - Burzyńska, Joanna Makowska Prowadzący: Marta Perchuć - Burzyńska Marta Perchuć - Burzyńska rozmawia z wybitnymi artystami o dzieciństwie, domu rodzinnym i najważniejszych doświadczeniach, które w istotny sposób wpłynęły na ich życie i drogę twórczą. Spotykają się w miejscach, które dla bohaterów programu mają największe znaczenie i budzą w nich sentyment. Dzisiaj spotkamy się ze Sławomirą Łozińską, jedną z najbardziej rozpoznawalnych polskich aktorek. Opowie nam o swoim dzieciństwie w powojennej Warszawie, o roli, jaką w życiu jej rodziny odegrała Szkoła Główna Handlowa oraz o najbardziej istotnych kreacjach aktorskich. Aktorka podzieli się z nami wspomnieniami z planu kultowego serialu "Daleko od szosy". 15:45 PRAWO I PIĘŚĆ Film sensacyjny, psychologiczny, 92 min, Polska, 1964 Reżyseria: Jerzy Hoffman, Edward Skórzewski Scenariusz: Jerzy Hen Zdjęcia: Jerzy Lipman Muzyka: Krzysztof Komeda Aktorzy: Gustaw Holoubek, Wiesław Gołas, Zofia Mrozowska, Ewa Wiśniewska, Jerzy Przybylski, Hanna Skarżanka, Ryszard Pietruski Ekranizacja powieści Józefa Hena "Toast". Polski western osadzony w historycznych realiach. Edmund Fetting śpiewa w nim słynną balladę "Nim wstanie dzień", do której słowa napisała Agnieszka Osiecka, a muzykę skomponował Krzysztof Komeda. Akcja toczy się na ziemiach zachodnich tuż po zakończeniu wojny. Andrzej Kenig, były więzień obozu koncentracyjnego, zgłasza się jako ochotnik do pracy u pełnomocnika rządu. Zostaje wysłany wraz z pięcioma innymi mężczyznami do pobliskiego uzdrowiska, by zabezpieczyć poniemieckie mienie i uruchomić sanatorium. Towarzysze Keniga okazują się jednak zorganizowaną bandą szabrowników, planujących wywiezienie z miasteczka wszystkiego, co wartościowe. Kenig wydaje im walkę, w której niemal wszyscy giną. Twórcy filmu tak deklarowali swoje zamysły w wywiadach: "Mówi się tutaj bowiem o uczciwości człowieka wobec siebie samego, niezależnie od presji opinii i środowiska. A także o swoistej znieczulicy społecznej na zło, o postawie wykluczającej aktywność, zgodnie z zasadą: Jeżeli ja sam nie kradnę, czy nie morduję, to nie muszę wtrącać się do spraw innych ludzi". Udało im się ukazać moralną niejednoznaczność owej "znieczulicy", niekoniecznie będącej udziałem ludzi tchórzliwych i wygodnych, lecz także jednostek pognębionych przez los. 18:00 RETRO KINO - GERONIMO (GERONIMO) Western, 101 min, USA, 1962 Reżyseria: Arnold Laven Scenariusz: Arnold Laven, Pat Fielder Aktorzy: Chuck Connors, Kamala Devi, Pat Conway, Armando Silvestre Geronimo, wódz Apaczów, który pokonał Armię Stanów Zjednoczonych, organizuje kolejny wypad. Jego śladem podąża traper, który pragnie przywieść go z powrotem do rezerwatu, zanim dopadnie go armia USA. 20:00 BILET DO KINA - CZAS MROKU (DARKEST HOUR) Dramat, 125 min, Wielka Brytania/USA, 2017 Reżyseria: John Wright Scenariusz: Anthony Mccarten Zdjęcia: Bruno Delbonnel Muzyka: Dario Marianelli Aktorzy: Ben Mendelsohn, Lily James, Kristin Scott - Thomas, Gary Oldman, Ronald Pickup W pierwszych dniach II wojny światowej, gdy Francja chyli się ku upadkowi, Wielka Brytania stoi przed widmem rychłego najazdu wojsk niemieckich. Gdy armia nazistów wydaje się niepowstrzymana, a na plażach Dunkierki stacjonują wojska alianckie, przyszłość Europy Wschodniej jest w rękach nowo wybranego premiera Wielkiej Brytanii Winstona Churchilla (nominowany od Oscara Gary Oldman). Manewrując między politycznymi rywalami, musi dokonać ostatecznej decyzji: negocjować z Hitlerem i ocalić naród brytyjski przed przerażającymi skutkami wojny albo wezwać lud do walki, narażając na niespotykane dotąd niebezpieczeństwo. 22:15 ENTER ENEA FESTIVAL 2020 - MICHAŁ SALAMON Koncert, 55 min, Polska, 2020 Wykonawcy: Michał Salamon, Grzegorz Piotrowski, Mikołaj Kostka, Miłosz Skwirut, Patryk Dobosz Od dziesięciu już lat nad jeziorem Strzeszyńskim w Poznaniu odbywa się Enter Enea Festival. Kierownikiem muzycznym festiwalu jest wybitny pianista jazzowy Leszek Możdżer. Atrakcją jubileuszowej edycji - 22 sierpnia 2020 r. - była koncertowa premiera albumu "Lion's Gate" Michała Salamona, pianisty, kompozytora, aranżera. Współzałożyciela zespołów FOURS Collective oraz Quindependance. 23:15 DEKALOG - PIĘĆ Film TVP, 57 min, Polska, 1988 Reżyseria: Krzysztof Kieślowski Scenariusz: Krzysztof Kieślowski, Krzysztof Piesiewicz Zdjęcia: Sławomir Idziak Muzyka: Zbigniew Preisner Aktorzy: Mirosław Baka, Krzysztof Globisz, Jan Tesarz, Artur Barciś, Krystyna Janda, Olgierd Łukaszewicz, Maciej Szary, Zbigniew Zapasiewicz Pojawienie się tego filmu na ekranach wywołało wstrząs. Nie tylko z powodu wyjątkowo drastycznych scen morderstwa i wykonania wyroku śmierci, ale także ze względu na czas, w jakim "Dekalog, pięć" (w wersji kinowej "Krótki film o zabijaniu") się ukazał. Rok 1988 był bowiem w naszym kraju okresem szczególnie nasilonych dyskusji na temat sensowności "najwyższego wymiaru kary". Krytyka i publiczność potraktowały film Kieślowskiego jako ważny głos w tym sporze. Głos opowiadający się - jak sądziła większość recenzentów - przeciwko "zbrodni w majestacie prawa" "Dekalog, pięć" zdumiewa surowością, by nie rzec ascetycznością formy. Na plan pierwszy wybijają się w nim tylko trzy elementy: zamordowanie taksówkarza, wykonanie wyroku śmierci i obraz rzeczywistości, w której to wszystko się odbywa. Nie ma analizowania osobowości zabójcy, rozwlekłych scen sądowych. Jest zbrodnia "w stanie czystym" - bezlitośnie odarta z fabularnej fikcji. Jest brudny, posępny i mroczny niczym z kafkowskiego koszmaru świat, po mistrzowsku wykreowany przez Sławomira Idziaka. Dlatego dzieło Kieślowskiego często porównuje się do krzyku. Krótkiego, ale rozpaczliwego, porażającego. Film spotkał się z entuzjastycznym przyjęciem nie tylko w Polsce, ale i w Europie. Stał się wydarzeniem na festiwalu w Cannes, zdobył kilka ważnych nagród, w tym prestiżowego Felixa. Ugruntował międzynarodową sławę Krzysztofa Kieślowskiego, którego zaczęto porównywać z takimi artystycznymi "gigantami", jak Kafka, Dostojewski, Munch, czy Bergman. Jeden z francuskich krytyków tak zachęcał swych czytelników do obejrzenia "Krótkiego filmu o zabijaniu": "Niechże państwo odkryją tego wielkiego reżysera! Bez wątpienia najwybitniejszego polskiego reżysera lat osiemdziesiątych". 00:25 KINO NOCNE - ŻYCZENIE ŚMIERCI (DEATH WISH) Dramat, 89 min, USA, 1974 Reżyseria: Michael Winner Scenariusz: Wendell Mayes Aktorzy: Charles Bronson, Hope Lange, Jack Wallace, Vincent Gardenia, Olympia Dukakis, Jeff Goldblum Sprawnie zrealizowany dramat brytyjskiego reżysera Michaela Winnera, absolwenta prawa w Cambridge, twórcy emitowanej w TVP "Loży szyderców". Film według powieści Briana Garfielda wzbudził wiele emocji. Zarzucano mu sfałszowanie wymowy literackiego pierwowzoru, pochwałę samosądów i tendencje bliskie faszyzmowi. Bohaterem kontrowersyjnego dzieła Winnera jest wzięty nowojorski architekt, który po życiowej tragedii przemienia się w anioła zemsty. Samotnie wymierza sprawiedliwość okupującym miasto przestępcom, zdobywając szacunek i uznanie spokojnych obywateli. Nieuchwytnego mściciela poszukuje policja, chociaż stróże prawa muszą przyznać, że dzięki jego nocnym akcjom o połowę spadła przestępczość w mieście. Reżyser ukazuje przygnębiającą wizję Nowego Jorku, miasta którym niepodzielnie rządzą przemoc i terror, gdzie z każdego zakamarka ulicy wyłaniają się groźni przestępcy, królujący w parkach, kolejkach podziemnych, w sklepach. "Życzenie śmierci" otworzyło serię czterech dalszych filmów o samotnym bohaterze zaprowadzającym porządek w mieście, którego również zagrał Charles Bronson. Dreszczowiec rozpoczyna się niewinną sceną na Hawajach, gdzie biznesmen Paul Kersey (Charles Bronson) spędza beztroski urlop z żoną Joanną (Hope Lange). Po powrocie do kraju dochodzi do tragicznych wydarzeń, które zmienią całe życie Paula. Jego żona i córka Carol (Kathleen Tolan) zostają napadnięte przez trzech sadystycznych rabusiów. Brutalnie pobita Joanna umiera, a zgwałcona Carol traci zmysły. Kersey zwraca się o pomoc do policji, ale w mieście, gdzie przestępczość rośnie w zastraszającym tempie, stróże prawa wydają się bezradni. Zdesperowany mężczyzna postanawia sam wymierzyć sprawiedliwość winnym. Rozpoczyna krwawą wendettę, zabijając każdego napotkanego nocą bandytę. Tymczasem inspektor Frank Ochoa (Vincent Gardenia) i jego ludzie poszukują tajemniczego mściciela, o którym mówi już cały Nowy Jork. W roli jednego z sadystycznych rabusiów zadebiutował 22-letni wówczas Jeff Goldblum, który szybko zdobył popularność. Aktor znany jest m.in. z "Wielkiego chłodu", "Muchy", "Gracza", "Parku Jurajskiego". W postać żony Charlesa Bronsona wcieliła się Hope Lange (rocznik 1921), córka muzyka i aktorki debiutowała na Broadwayu w wieku 12 lat. Występowała w telewizji. Jej pierwszym filmem kinowym był "Przystanek autobusowy" (1957), rok później była nominowana do Oscara za kreację w "Mieszkańcach Peyton Place". W 1977 roku, po 34 latach nieobecności na scenie, powróciła na Broadway. Sukcesami broadwayowskimi mógł poszczycić się również Vincent Gardenia, który święcił triumfy w sztukach Neila Simona, zdobywając za jedną z nich prestiżową nagrodę Tony. Swój wszechstronny talent potwierdził w filmach "Uderzaj powoli w bęben" (1973) i "Wpływ księżyca" (1987), za rolę w których otrzymał nominacje do Oscara. 02:10 REŻYSERZY - ORSON WELLES 4/10 SEZON 8 (ORSON WELLES 4/10 SEZON 8) Cykl dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Lyndy Saville Cykl dokumentalny poświęcony najważniejszym reżyserom kina. W tym odcinku przyglądamy się twórczości Orsona Wellesa. 03:10 IL TEATRO. ANTONIO VIVALDI - ARIE I KONCERTY SKRZYPCOWE (IL TEATRO. AIRS ET CONCERTOS POUR VIOLON D'ANTONIO VIVALDI) 61 min, Francja, 2021 Reżyseria: Olivier Simonnet Wykonawcy: Emöke Barath, Julien Chauvin, Le Concert De La Loge Arie i koncerty skrzypcowe Antonio Vivaldiego w wykonaniu orkiestry historycznej Le Concert de la Loge pod dyrekcja Juliena Chauvina oraz węgierskiej sopranistki Emoke Barath. Koncert zarejestrowany w Sali Balowej Pałacu w Fontainebleau w 2021 roku.