TVP Kultura Wtorek, 30.01.2024 08:40 RZECZ POLSKA - HODOWLA ZWIERZĄTEK KAROLA BORSUKA Cykl dokumentalny, 12 min, Polska, 2018 Reżyseria: Tomasz Filiks, Anna Zakrzewska Scenariusz: Tomasz Filiks, Anna Zakrzewska Muzyka: Bartosz Kruczyński Wykonawcy: Marek Sosenko, Stanisław Lenartowicz 100 najlepszych polskich projektów na 100 - lecie Niepodległości. W czwartym odcinku prezentujemy grę planszową Hodowla Zwierzątek, dziś znaną jako Superfarmer. Gra została stworzona przez Karola Borsuka w okupowanej Warszawie, a jej produkcja była jedyną możliwością pracy zarobkowej dla zwolnionego przez Niemców z uniwersytetu profesora matematyki. Jedyny zachowany w całości egzemplarz gry jest prezentowany w Muzeum Powstania Warszawskiego, pozostałe spłonęły w stolicy w sierpniu 1944 roku. 09:05 JESZCZE NIE WIECZÓR Film obyczajowy, 99 min, Polska, 2008 Reżyseria: Jacek Bławut Scenariusz: Jacek Bławut, Jacek Piotr Bławut, Stanisław Józefowicz Aktorzy: Jan Nowicki, Nina Andrycz, Sonia Bohosiewicz, Irena Kwiatkowska, Danuta Szaflarska, Teresa Szmigielówna, Beata Tyszkiewicz, Ewa Krasnodębska, Bożena Mrowińska, Zofia Perczyńska, Anna Grażyna Suchocka, Zofia Wilczyńska, Stefan Burczyk, Wieńczysław Gliński, Witold Gruca Zdjęcia: Wojciech Staroń Muzyka: Tomasz Stroynowski "Jeszcze nie wieczór" to pełnometrażowy debiut wybitnego dokumentalisty Jacka Bławuta. To film o miłości, przemijaniu i aktorach, ich ekscentryczności, marzeniach zagrania jeszcze jednej, może już ostatniej wielkiej roli. Do Domu Aktora w Skolimowie przyjeżdża na rekonwalescencję gwiazdor kina i teatru Jerzy (Jan Nowicki). Przybycie niepoprawnego ekscentryka zakłóca ustabilizowane życie mieszkańców, tym bardziej że Jerzy namawia ich do wspólnego wystawienia "Fausta" Goethego. Równocześnie flirtuje z Małgorzatą, zmysłową pracownicą ośrodka (Sonia Bohosiewicz). W 2008 roku na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni film otrzymał Srebrne Lwy i nagrodę australijskich dystrybutorów Złotego Kangura, a Jan Nowicki nagrodę za pierwszoplanową rolę męską. W 2009 roku Jacek Bławut na Ogólnopolskim Festiwalu Sztuki Filmowej Prowincjonalia we Wrześni odebrał Nagrodę Główną - Jańcia Wodnika. 11:00 RODZINA POŁANIECKICH - ODC. 7/7 POWRÓT Serial obyczajowy, 78 min, Polska 1978 Reżyseria: Jan Rybkowski Scenariusz: Bożena Hlebowicz, Andrzej Mularczyk Zdjęcia: Marek Nowicki Muzyka: Wojciech Kilar Aktorzy: Anna Nehrebecka, Andrzej May, Andrzej Chrzanowski, Teresa Lipowska, Jan Englert, Czesław Wołłejko, Bronisław Pawlik, Ewa Żukowska, Ewa Szykulska, Anna Milewska, Andrzej Seweryn, Leonard Pietraszak, Alicja Jachiewicz, Lucjan Fogiel i inni Nieszczęsny poeta Ignacy Zawiłowski, który usiłował targnąć się na swoje życie, nie zginął od kuli rewolwerowej, jest ranny. Kopowski, który uwodził jego narzeczoną, zostaje przyłapany w niedwuznacznej sytuacji z panią Osowską. Zdradzony mąż wyzywa go na pojedynek. Maszko ucieka przed wierzycielami, pozostawiając w Warszawie piękną żonę. Połaniecki nie zamierza jednak wykorzystać okazji, nie chce kontynuować przygody sprzed miesięcy. Marynia rodzi syna. Uszczęśliwiony Stach kupuje na licytacji Krzemień i ofiarowuje go żonie. Rodzina Połanieckich wraca do majątku, na ziemię przodków. 12:30 EKSPERYMENT W JUILLIARD: MALARKA I MUZYCY (THE JULLARD EXPERIMENT... AN ARTIST'S ADVENTURE WITH MUSIC AND MUSICIANS) Film dokumentalny, 83 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Mark Kidel Jak namalować dźwięki muzyki klasycznej i jazzu? Francuska malarka Fabienne Verdier wraz z muzykami z prestiżowej Juilliard School of Music w Nowym Jorku realizuje nowatorski projekt artystyczny łączący malarstwo i muzykę. Za pomocą specjalnie skonstruowanych pędzli stara się odwzorowywać misterną sieć fal dźwiękowych, uwalniając się od ograniczeń narzuconych przez wykształcenie. 14:10 VABANK Komedia sensacyjna, 104 min, Polska, 1981 Reżyseria: Juliusz Machulski Scenariusz: Juliusz Machulski Zdjęcia: Jerzy Łukaszewicz Muzyka: Henryk Kuźniak Aktorzy: Jan Machulski, Leonard Pietraszak, Witold Pyrkosz, Jacek Chmielnik, Krzysztof Kiersznowski, Ewa Szykulska, Józef Para, Henryk Bista, Leon Niemczyk, Zdzisław Wardejn. Juliusz Machulski debiutujący tym filmem jako reżyser (ur. 1955) był również autorem scenariusza, który powstał jeszcze w czasie jego studiów reżyserskich w łódzkiej szkole filmowej. Film cieszył się ogromną popularnością. Powszechnie przyrównywano go do obsypanego Oscarami amerykańskiego "Żądła" z Paulem Newmanem i Robertem Redfordem. Do sukcesu filmu przyczynił się niemało ojciec reżysera, Jan Machulski, który znakomicie wcielił się w postać kasiarza Kwinto, dużą rolę odegrała też wspaniała oprawa muzyczna Henryka Kuźniaka. "Vabank" otrzymał nagrodę za najlepszy debiut 1981 roku FPFF w Gdańsku. Święcił również triumfy na festiwalach w Koszalinie, Karlovych Varach, Manili, Vevey, Marsylii. Reżyser otrzymał Nagrodę Ministra Kultury i Sztuki II stopnia w 1983 r. Akcja filmu dzieje się w epoce "retro" - w latach trzydziestych. Z więzienia, po odsiedzeniu wyroku za napad na bank, wychodzi Henryk Kwinto. Mówi się o nim z szacunkiem - pierwszy kasiarz Rzeczypospolitej. Jest kasiarzem perfekcjonistą, którego trudno złapać, a jeszcze trudniej udowodnić mu winę. Wpadł wydany policji przez wspólnika Kramera, wychodzi z więzienia z solennym postanowieniem ostatecznego zerwania ze swoim fachem. Okoliczności sprawią, że zmieni zdanie. Trafi mu się okazja dokonania zemsty na byłym kompanie. Zemsta będzie pomysłowa i perfidna. 16:10 VABANK II, CZYLI RIPOSTA Komedia sensacyjna, 97 min, Polska, 1984 Reżyseria: Juliusz Machulski Scenariusz: Juliusz Machulski Zdjęcia: Jerzy Łukaszewicz Muzyka: Henryk Kuźniak Aktorzy: Jan Machulski, Leonard Pietraszak, Bronisław Wrocławski, Witold Pyrkosz, Jacek Chmielnik, Krzysztof Kiersznowski, Marek Walczewski, Ewa Szykulska, Beata Tyszkiewicz, Kuba Geiger, Elżbieta Zającówna, Józef Para, Ryszard Kotys, Grzegorz Heromiński, Joachim Lamża Kontynuacja "Vabanku" - debiutu Juliusza Machulskiego. W wyniku misternej intrygi Kwinty Kramer ląduje w Sikawie - więzieniu o zaostrzonym rygorze. Podczas jednego ze spacerów niejaki Sztyc proponuje byłemu bankierowi ucieczkę w zamian za połowę ocalonego przed konfiskatą szwajcarskiego konta. Kramer wyraża zgodę. Po kilku dniach do więzienia przyjeżdża kobieta podająca się za hrabinę Żwirską. Łatwo terroryzuje skonsternowanego naczelnika Twardyjewicza i umożliwia Kramerowi ucieczkę. Ten od razu zaczyna knuć plan zemsty na Kwincie, który niczego nie podejrzewając, prowadzi spokojny żywot hodowcy warzyw. "Riposta" nie spotkała się już z takim aplauzem krytyki jak "Vabank" i "Seksmisja" - dwa wcześniejsze filmy Machulskiego. Realizując klasyczny "sequel" reżyser nie uniknął autocytatów i kopiowania pomysłów z pierwszej części. Gdzie zawiodła go inwencja, posłużył się pastiszem i traktowaną z humorem aluzją. Uważny widz dostrzeże w wielu scenach "Vabanku" prześmiewcze nawiązania do "Ojca chrzestnego" Coppoli, "Żądła" Hilla, klasycznych westernów w rodzaju "Rio Bravo" czy stylu gry takich aktorów, jak Humphrey Bogard i Edward G. Robinson. Lista zapożyczeń jest zresztą dużo dłuższa. Jednak nie sam talent parodystyczny Machulskiego sprawił, że"Vabank II" poprawił sytuację finansową wielu kin. Inne mocne strony "... Riposty" to interesująco opowiedziana intryga i świetne aktorstwo, zwłaszcza w wykonaniu Leonarda Pietraszaka (Kramer) i Bronisława Wrocławskiego (Sztyc). 18:00 NIEDZIELA Z... ROLAMI JACKA CHMIELNIKA Program publicystyczny, 40 min, Polska, 2022 Scenariusz: Katarzyna Sitnik Prowadzący: Agata Konarska Widzowie pamiętają jego kreacje w kultowych filmach Juliusza Machulskiego - "Vabank", "Kingsajz". O sobie mówił "Nie jestem urodzonym aktorem. Jestem facetem". Charakterystyczny aktor filmowy i sceniczny, reżyser teatralny, dramatopisarz. W kolejnym odcinku programu "Niedziela z..." wspominamy Jacka Chmielnika, który odszedł niespodziewanie w 2007 roku. 18:50 PANNA MADONNA LEGENDA TYCH LAT Film dokumentalny, 49 min, Polska, 1997 Reżyseria: Janusz Chodzewicz Wykonawcy: Ewa Demarczyk, Andrzej Zarycki, Zygmunt Konieczny, Andrzej Lipiński, Ryszard Wolański, Piotr Skrzynecki, Zbigniew Preisner, Krystyna Zachowicz, Leszek Długosz, Jan Błoński, Joanna Ronikier Olczak Film dokumentalny o Ewie Demarczyk. Wypowiadają się o niej osoby, które ją "stworzyły" i wykreowały: Leszek Długosz, Zygmunt Konieczny, Jan Zybler. Program przeplatany jest archiwaliami z występów artystki podczas festiwali w Sopocie i Opolu oraz z Teatru Żydowskiego w Warszawie. 20:00 TEATR TELEWIZJI - SZCZĘŚLIWE DNI Spektakl teatralny, 77 min, Polska, 2009 Przekład: Antoni Libera Reżyseria: Antoni Libera Aktorzy: Maja Komorowska, Adam Ferency Rejestracja spektaklu z Teatru Dramatycznego w Warszawie z mistrzowską kreacją Mai Komorowskiej w roli Winnie. 21:25 ALFABET ANDRZEJA DOBOSZA Cykl dokumentalny, 15 min, Polska, 2020 Prowadzący: Andrzej Dobosz Odc. 4 - Warszawska moda. Moda w PRL stała się jednym z niewielu dostępnych atrybutów wolności. Jadwiga Grabowska, Barbara Hoff (żona Leopolda Tyrmanda) i Grażyna Hase miały realny wpływ na to, jak wyglądała polska ulica. Grabowska stworzyła pierwszy znaczący dom mody w PRL - Modę Polską. W stworzonym przez Barbarę Hoff Hofflandzie wybito szyby, by szybciej kupić towar, Grażyna Hase projektowała ubrania, ale i prowadziła galerię. Andrzej Dobosz opowie też o ciuchach - słynnym bazarze, gdzie kupowano ubrania z Zachodu. 21:50 LEKKIE OBYCZAJE - KOBIETA Z LODU (BABA Z LEDU) Film obyczajowy, 106 min, Czechy/Francja, 2017 Reżyseria: Bohdan Slama Scenariusz: Bohdan Slama Aktorzy: Zuzana Krónerova, Pavel Novy, Daniel Vizek, Vaclav Neuzil Po śmierci męża Hana mieszka samotnie w rodzinnym domu. Jej dwaj dorośli już synowie odwiedzają ją wraz ze swoimi żonami i dziećmi, ale te wizyty na ogół kończą się kłótniami, więc atmosfera w rodzinie jest nie najlepsza. Kiedy Hana spotyka Bronę, twardego mężczyznę uzależnionego od pływania w morzu zimą, przed kobietą otwiera się nagle zupełnie nowy świat. Brona przyjmuje Hanę do swojego zespołu morsów, a ona stopniowo uczy się pokonać strach przed lodowatą wodą. Przede wszystkim jednak na nowo uczy się kochać... 23:45 (NIE)ZWYKŁY MANHATTAN Film dokumentalny, 79 min, Polska, 2022 Reżyseria: Filip Janerka Opowieść o słynnym wrocławskim osiedlu bloków zwanym potocznie Manhattanem to 16 historii, które nawiązują do szesnastu kondygnacji wieżowca. W filmie poznajemy nie tylko piękno architektury wyjątkowego osiedla, ale również interesujące opowieści ludzi, którzy tam żyją. 16 historii opowiada m.in. o mieszkańcach, architekturze, fotografie Chrisie Niedenthalu i bohaterce jego słynnego zdjęcia. W tej historii nie mogło oczywiście zabraknąć architektki osiedla Jadwigi Grabowskiej - Hawrylak, bez której odwagi i wyobraźni Wrocław nie byłby tym samym miastem. (Żródło: DOCS Against Gravity) 01:25 KINO MISTRZÓW - PIANISTA (THE PIANIST) Dramat wojenny, 142 min, Francja/Polska/Niemcy/Wielka Brytania 2002 Reżyseria: Roman Polański Scenariusz na podstawie książki Władysława Szpilmana: Ronald Harwood Zdjęcia: Paweł Edelman Muzyka: Wojciech Kilar Aktorzy: Adrien Brody, Thomas Kretschmann, Frank Finlay, Maureen Lipman, Emilia Fox, Ed Stoppard, Julia Rayner, Jessica Kate, Ruth Platt i inni Z zamiarem nakręcenia w Polsce filmu o czasach II wojny światowej Roman Polański nosił się od dawna - zbyt wiele jego własnych tragicznych przeżyć wiązało się z tym okresem. Czekał tylko na odpowiedni scenariusz. Znakomitego materiału dostarczyła mu autobiografia Władysława Szpilmana, wybitnego pianisty i kompozytora, który w czasie wojny ukrywał się przez długi czas i właściwie tylko cudem ocalał z pogromu. Jego losy zainspirowały tuż po wojnie także Czesława Miłosza i Jerzego Andrzejewskiego do napisania noweli, z której powstał scenariusz filmu "Robinson warszawski". Gotowy film, po licznych przeróbkach narzuconych przez władze, tak bardzo odbiegał jednak wymową od literackiego pierwowzoru, że Czesław Miłosz wycofał swoje nazwisko z czołówki, a propagandowe dzieło wyświetlano ostatecznie w kinach pod tytułem "Miasto nieujarzmione". Chociaż "Pianista" powstał w koprodukcji francusko - polsko - niemiecko - brytyjskiej, w angielskiej wersji językowej i z zagranicznymi aktorami we wszystkich ważniejszych rolach, sam reżyser określił go jako film polski. Obraz ten, przez wielu uznany za dzieło życia Polańskiego, uhonorowano Złotą Palmą na MFF w Cannes w 2002 r. , Oscarami 2003 za reżyserię, scenariusz adaptowany i najlepszą rolę męską (rewelacyjny Adrien Brody), Cezarami 2003 dla najlepszego filmu, za reżyserię, główną rolę męską, muzykę, zdjęcia, scenografię i dźwięk, a także wieloma innymi nagrodami i wyróżnieniami. Akcja rozpoczyna się we wrześniu 1939 r. , kiedy to 28 - letni wówczas Władysław Szpilman gra w Polskim Radiu Nokturn cis - moll Fryderyka Chopina. Wybuch niszczy siedzibę rozgłośni i przerywa występ na pięć długich lat. Po wkroczeniu do Warszawy Niemcy wprowadzają rozliczne restrykcje wobec ludności żydowskiej. Władysław, jego rodzice, dwie siostry i brat przeżywają pasmo upokorzeń. Pozbawieni pracy i środków do życia wyprzedają kolejno obrazy, srebra, meble. W końcu z domu znika także największy skarb artysty - fortepian. Prześladowania nasilają się: Szpilmanowie wraz z tysiącami innych Żydów muszą się przenieść do getta, gdzie na porządku dziennym jest nieludzkie traktowanie, okrucieństwo, cierpienia i śmierć. Władysław zarabia na utrzymanie rodziny, grając w kawiarni, gdzie zbiera się towarzystwo podejrzanego autoramentu. Trudno jednak o inne zajęcie. Tymczasem Niemcy zaczynają wywozić transporty Żydów z getta do obozów zagłady. Przychodzi też kolej na Szpilmanów. Władysława w ostatniej chwili wyciąga z szeregu skazańców znajomy żydowski policjant, każąc mu uciekać. Pianista już nigdy więcej nie ujrzy bliskich. Z pomocą członków ruchu oporu udaje mu się uciec z getta. Za murami przechowują go kolejno, w różnych miejscach, polscy przyjaciele. Z okien swojej kryjówki Władysław obserwuje wybuch powstania w getcie. Cały czas musi uważać, by swoją obecnością nie zwrócić na siebie niczyjej uwagi, bo to może być równoznaczne z wyrokiem śmierci. Taka sytuacja trwa do chwili wybuchu powstania warszawskiego. Gdy powstanie upada, Szpilman samotnie ukrywa się wśród ruin miasta, walcząc o przetrwanie z własnym głodem, wyczerpaniem, strachem. Ocalenie przyjdzie z najmniej spodziewanej strony. 04:05 ALFABET ANDRZEJA DOBOSZA Cykl dokumentalny, 15 min, Polska, 2020 Prowadzący: Andrzej Dobosz Odc. 4 - Warszawska moda. Moda w PRL stała się jednym z niewielu dostępnych atrybutów wolności. Jadwiga Grabowska, Barbara Hoff (żona Leopolda Tyrmanda) i Grażyna Hase miały realny wpływ na to, jak wyglądała polska ulica. Grabowska stworzyła pierwszy znaczący dom mody w PRL - Modę Polską. W stworzonym przez Barbarę Hoff Hofflandzie wybito szyby, by szybciej kupić towar, Grażyna Hase projektowała ubrania, ale i prowadziła galerię. Andrzej Dobosz opowie też o ciuchach - słynnym bazarze, gdzie kupowano ubrania z Zachodu.