TVP Kultura Środa, 31.01.2024 08:05 ZAGINIONE - ODNALEZIONE - OBRAZ LEONARDA DA VINCI "DAMA Z GRONOSTAJEM" Magazyn, 9 min, Polska, 2021 Prowadzący: Rafał Wiśniewski Jeden z najcenniejszych i najlepiej rozpoznawalnych obiektów w polskich zbiorach. Długo podróżował podczas wojny ze słynnym nadal nieodnalezionym Portretem Młodzieńca Rafaela. Ukradziony przez Hansa Franka; Odnaleziony w jego willi w maju 1945 r. Przywieziony triumfalnie przez Karola Estreichera do Krakowa w 1946 r. Obraz powstał, gdy Leonardo przebywał w Mediolanie na dworze Lodovica Sforzy, którego Cecylia była faworytą. Gronostaj symbol czystości znajdował się w godle księcia. Portret prawdopodobnie pozostawał w posiadaniu Cecylii, późniejszej signory Bergamini, aż do jej śmierci w 1536 r. Co działo się z obrazem przez następne 300 lat, pozostaje zagadką. Tajemnicze są również okoliczności, w jakich książę Adam Jerzy Czartoryski go zakupił. Po upadku powstania listopadowego w 1831 roku rodzina Czartoryskich musiała uciekać z ziem polskich w obawie przed represjami ze strony cara. Obraz Leonarda uratowała 85 - letnia Izabela, ewakuując go do Sieniawy w zaborze austriackim. Wnuk Izabeli, Władysław, pragnął spełnić marzenie babki o powrocie skarbów narodowych do Polski. Wybór padł na leżący w zaborze austriackim Kraków, gdzie w 1877 roku, po długich staraniach, zostało otwarte Muzeum Czartoryskich. "Dama" dotarła tam przez Wiedeń dopiero w 1882 roku; w galerii została wystawiona 10 lat później. Po wybuchu I wojny światowej, obraz został przetransportowany do Drezna, gdzie w pawilonie Galerii Drezdeńskiej w dni płatne udostępniany był zwiedzającym. Dopiero w 1920 roku Dama z gronostajem z innymi skarbami Czartoryskich wróciła do Polski, tym razem na 19 lat. Przed wybuchem II wojny światowej Augustyn Czartoryski postanowił ewakuować najcenniejsze zbiory z Krakowa do Sieniawy. 14 września Sieniawę zajęli Niemcy. "Dama..." miała być zabezpieczona w majątku Pełkiń. 23 października gestapo zabrało z Pełkiń do Rzeszowa skrzynie, zawierające m.in. "Damę". Tydzień później dr Kajetan Muhlmann, brygadier SS, mianowany przez Goeringa Specjalnym Pełnomocnikiem dla Rejestracji i Zabezpieczania Skarbów Sztuki i Kultury zabrał obraz Leonarda do Krakowa. Stamtąd "Dama" trafiła do Kaiser - Fiedrich - Museum (dziś Muzeum Bodego) w Berlinie, gdzie została zarezerwowana do muzeum Hitlera w Linzu. W 1943 r. Dama znowu trafiła na Wawel, który Hans Frank, generalny gubernator okupowanych przez nazistów ziem polskich, uczynił swoją rezydencją. W styczniu 1945 roku, Frank, uciekając z Krakowa, wziął ze sobą Leonarda. Dwa konwoje ciężarówek z najcenniejszymi łupami dotarły do Sichowa na Dolnym Śląsku, gdzie w wynajętym pałacu majora von Richthoffena Frank urządził swoją tymczasową siedzibę. Po przeglądzie dokumentów i obiektów ciężarówki łupów Hansa Franska pojechały do pałacu w Morawie, ówczesnym Muhrau pod Strzegomiem. 4 maja 1945 r. Amerykanie po zajęciu jego domu w Schliersee koło Nauhaus przekazali obraz do składnicy w Monachium. Po odebraniu go Karol Estreicher w 31 kwietnia 1946 roku dojechał triumfalnie na dworzec w Krakowie. Przywiózł Ołtarz Wita Stwosza, Damę z gronostajem, Miłosiernego Samarytanina Rembrandta. Na peronie czekały tłumy. Obraz złożono na Wawelu, ale już następnego dnia został przewieziony do Muzeum Czartoryskich. Portret młodzieńca Rafaela jednak z Etsreicherem nie wrócił i poszukiwany jest do chwili obecnej. 08:25 ALFABET ANDRZEJA DOBOSZA Cykl dokumentalny, 15 min, Polska, 2020 Prowadzący: Andrzej Dobosz Odc. 4 - Warszawska moda. Moda w PRL stała się jednym z niewielu dostępnych atrybutów wolności. Jadwiga Grabowska, Barbara Hoff (żona Leopolda Tyrmanda) i Grażyna Hase miały realny wpływ na to, jak wyglądała polska ulica. Grabowska stworzyła pierwszy znaczący dom mody w PRL - Modę Polską. W stworzonym przez Barbarę Hoff Hofflandzie wybito szyby, by szybciej kupić towar, Grażyna Hase projektowała ubrania, ale i prowadziła galerię. Andrzej Dobosz opowie też o ciuchach - słynnym bazarze, gdzie kupowano ubrania z Zachodu. 08:50 MAGICZNY ŚWIAT DAVIDA COPPERFIELDA (THE PERSONAL HISTORY OF DAVID COPPERFIELD) Dramat, 114 min, USA, 2019 Reżyseria: Armando Iannucci Scenariusz: Simon Blackwell, Armando Iannucci, Charles Dickens Aktorzy: Tilda Swinton, Dev Patel, Gwendoline Christie, Ben Wishaw, Hugh Laurie, Peter Capaldi Film oparty na powieści Charlesa Dickensa. XIX-wieczna Anglia, David Copperfield to chłopak, który mimo pochodzenia ze zubożałej i prostej rodziny marzy o zostaniu sławnym pisarzem. Nieustannie obserwując zamożnych mieszkańców Londynu, pragnie również stać się szanowanym dżentelmenem. Droga do spełnienia tych marzeń jest jednak wyboista. Przedwcześnie straciwszy ojca, skazany jest na dorastanie pod okiem pryncypialnego i surowego ojczyma oraz ekscentrycznej ciotki rozczarowanej, że David nie urodził się dziewczynką. Po śmierci matki opiekun żąda zwrócenia pieniędzy, które poświęcił na wychowanie chłopaka. Wysyła więc Davida do ciężkiej pracy w fabryce. Chłopak jednak nie daje sobie podciąć skrzydeł i dzięki niezwykłej determinacji dąży do spełnienia swoich pragnień. 11:00 TAJEMNICA ENIGMY - ODC. 1/8 - MARSZ W HISTORIĘ Serial wojenny, sensacyjny, 43 min, Polska 1980 Reżyseria: Roman Wionczek Scenariusz: Stanisław Strumph - Wojtkiewicz, Roman Wionczek Zdjęcia: Jacek Zygadło Aktorzy: Tadeusz Borowski, Piotr Fronczewski, Piotr Garlicki, Janusz Zakrzeński, Arkadiusz Bazak, Henryk Bista, Ewa Borowik, Halina Golanko, Zygmunt Kęstowicz, Andrzej Szczepkowski, Andrzej Lajborek, Tadeusz Pluciński, Ewa Żukowska, Tadeusz Szaniecki, Jerzy Kamas, Emil Karewicz i inni Opowieść o dramatycznych losach polskich inżynierów, którzy byli autorami jednego z najważniejszych dokonań w dziejach światowej myśli strategicznej. Mianem tym historycy określili dekryptaż niemieckiej maszyny szyfrującej "Enigma". Osiągnięcie to wywarło znaczący wpływ na przebieg II wojny światowej i przyśpieszyło ostateczną kapitulację Niemiec. Serial Romana Wionczka jest rozbudowaną wersją kinowego filmu pt. "Sekret Enigmy". Twórcy cyklu rozszerzyli zwłaszcza wątki osobiste polskich uczonych, wprowadzili też na ekran więcej postaci historycznych, takich jak król Jerzy VI, Winston Churchill czy Józef Stalin. Akcja rozpoczyna się w 1931 roku. Do Poznania powraca ze stypendium w Getyndze Marian Rejewski - młody, utalentowany matematyk. Nie rezygnując z posady na uczelni, rozpoczyna również pracę dla biura szyfrów Sztabu Głównego. Zostaje przydzielony do zespołu zajmującego się dekryptrażem niemieckich kodów. Rejewski jako pierwszy wpada na pomysł, jak należy je odczytywać. Dzięki pomocy techników z fabryki "AVA" kryptolodzy odtwarzają konstrukcję "Enigmy" - niemieckiej maszyny szyfrującej. Tymczasem do Polski przybywa grupa francuskich i angielskich oficerów wywiadu. W ośrodku w podwarszawskich Pyrach zapoznają się z najnowszymi, sensacyjnymi dokonaniami polskiego biura szyfrów. 11:50 ALFABET ANDRZEJA DOBOSZA Cykl dokumentalny, 15 min, Polska, 2020 Prowadzący: Andrzej Dobosz Odc. 4 - Warszawska moda. Moda w PRL stała się jednym z niewielu dostępnych atrybutów wolności. Jadwiga Grabowska, Barbara Hoff (żona Leopolda Tyrmanda) i Grażyna Hase miały realny wpływ na to, jak wyglądała polska ulica. Grabowska stworzyła pierwszy znaczący dom mody w PRL - Modę Polską. W stworzonym przez Barbarę Hoff Hofflandzie wybito szyby, by szybciej kupić towar, Grażyna Hase projektowała ubrania, ale i prowadziła galerię. Andrzej Dobosz opowie też o ciuchach - słynnym bazarze, gdzie kupowano ubrania z Zachodu. 12:10 PANNA MADONNA LEGENDA TYCH LAT Film dokumentalny, 49 min, Polska, 1997 Reżyseria: Janusz Chodzewicz Wykonawcy: Ewa Demarczyk, Andrzej Zarycki, Zygmunt Konieczny, Andrzej Lipiński, Ryszard Wolański, Piotr Skrzynecki, Zbigniew Preisner, Krystyna Zachowicz, Leszek Długosz, Jan Błoński, Joanna Ronikier Olczak Film dokumentalny o Ewie Demarczyk. Wypowiadają się o niej osoby, które ją "stworzyły" i wykreowały: Leszek Długosz, Zygmunt Konieczny, Jan Zybler. Program przeplatany jest archiwaliami z występów artystki podczas festiwali w Sopocie i Opolu oraz z Teatru Żydowskiego w Warszawie. 13:15 WSPOMNIJ MNIE Film dokumentalny, 47 min, Polska, 1989 Reżyseria: Marian Kubera Scenariusz: Marian Kubera Film poświęcony życiu i twórczości Mariana Hemara. Ukończył gimnazjum we Lwowie, następnie studiował na wydziałach medycznym i filozoficznym miejscowego uniwersytetu. Był popularnym autorem tekstów rewiowych, kabaretowych, szopek politycznych, komedii, przeróbek sztuk dramatycznych, a także poezji. Współpracował z warszawskimi teatrami rewiowymi; był kierownikiem literackim "Qui Pro Quo" (1929 - 31; z J. Tuwimem), "Cyrulika Warszawskiego" (1936 - 39), "Cyganerii Warszawskiej" (1933 - 34), "Wielkiej Rewii" (1934 - 36, z J. Tuwimem), był także kierownikiem artystycznym "Bandy" (1931 - 33, z J. Tuwimem i F. Jarossym). W latach 1933 - 34 wspólnie z S. Jaraczem i M. Modzelewską prowadził teatr Nowa Komedia. We wrześniu 1939 r. wyjechał z Polski. Przez Rumunię dotarł do Palestyny i Egiptu, współpracował tam z teatrem wojskowym Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich, a także redagował odcinek polski w kairskim radiu. Od 1942 r. przebywał w Anglii, pracował w Biurze Opieki nad Żołnierzem. Po wojnie prowadził w Londynie kabaret Hemara. Współpracował z rozgłośnią Wolna Europa (od 1952 r. prowadził 15 - minutowy kabaret polityczny, nagrywany w londyńskim studio), a także z polskimi czasopismami emigracyjnymi. Był autorem sztuk dramatycznych (niektóre sporadycznie sam reżyserował). 14:15 KOT (LE CHAT) Dramat psychologiczny, 79 min, Francja, 1971 Reżyseria: Pierre Granier - Deferre Aktorzy: Jean Gabin, Simone Signoret Francusko - włoski film fabularny w reżyserii Pierre'a Graniera - Deferre'a, w którym główne role zagrali Jean Gabin oraz Simone Signoret. Historia starszej pary, która z biegiem czasu straciła ze sobą kontakt. Mężczyzna okazuje ciepłe uczucia jedynie domowemu kotu, co u kobiety wywołuje nienawiść do zwierzęcia. 15:50 KONCERT - MUZYKA W OPACTWIE MISCHA MAISKY CZ. I Koncert, 39 min, Polska, 2017 Wykonawcy: Mischa Maisky Siódma edycja Międzynarodowego Festiwalu Muzyka w Opactwie - Bach u Cystersów 2017. Festiwal odbywa się na terenie zabytkowego Opactwa oo. Cystersów w Wąchocku. Wspaniała architektura z pięknymi zdobieniami we wnętrzu kościoła św. Floriana, mistyczny nastrój miejsca, a także znakomita akustyka gwarantują słuchaczom niezapomniane wrażenia. Mischa Maisky, wiolonczela, gra utwory Jana Sebastiana Bacha - suity na wiolonczelę solo: Suita 1 G - dur BWV 1007, Suita 4 Es - dur BWV 1010, Suita 5 c - moll BWV 1011. 16:40 KONCERT - MUZYKA W OPACTWIE MISCHA MAISKY CZ. II Koncert, 32 min, Polska, 2017 Wykonawcy: Micha Maisky Siódma edycja Międzynarodowego Festiwalu Muzyka w Opactwie - Bach u Cystersów 2017. Festiwal odbywa się na terenie zabytkowego Opactwa oo. Cystersów w Wąchocku. Wspaniała architektura z pięknymi zdobieniami we wnętrzu kościoła św. Floriana, mistyczny nastrój miejsca, a także znakomita akustyka gwarantują słuchaczom niezapomniane wrażenia. Micha Maisky - wiolonczela, gra utwory Jana Sebastiana Bacha: Suity na wiolonczelę solo: Suita 1 G - dur BWV 1007, Suita 4 Es - dur BWV 1010, Suita 5 c - moll BWV 1011. 17:25 KSIĘGA PRZESTRZENI S.III - MIESZKAĆ INACZEJ Magazyn, 28 min, Polska, 2019 Reżyseria: Tomasz Drozdowicz Scenariusz: Beata Hyczko Zdjęcia: Andrzej Wojciechowski Wykonawcy: Jakub Tolak Czym jest dziś projektowanie domów i osiedli mieszkaniowych? Architekci opowiadają, jak przy pomocy niesztampowych pomysłó, próbują przekonać Polaków, że mieszkanie w miejskim bloku ma ogromne zalety. Odwiedzamy jeden z najoryginalniejszych polskich loftów i, pierwszy po kilkudziesięciu latach przerwy, dom mieszkalny zbudowany całkowicie z prefabrykatów. Wizyta na zbudowanym w czasach PRL unikatowym osiedlu z domieszką średniowiecza obali mit o prefabrykacji oznaczającej nudę i powtarzalność. 18:05 KTÓRĘDY PO SZTUKĘ - ROMAN OPAŁKA Magazyn, 6 min, Polska, 2019 Reżyseria: Anna Zakrzewska Scenariusz: Tomasz Filiks Wykonawcy: Magdalena Czubińska Roman Opałka był najważniejszym przedstawicielem konceptualizmu w Polsce. Jego cykl OPALKA 1965 /1 uchodzi za jeden z najciekawszych sposobów uchwycenia pojęcia czasu w historii sztuki. Słynne obrazy liczone, gdy pojawiają się na aukcjach, osiągają rekordowe kwoty sprzedaży. O zmarłym w 2011 roku artyście opowiada Magda Czubińska. 18:20 (NIE)ZWYKŁY MANHATTAN Film dokumentalny, 79 min, Polska, 2022 Reżyseria: Filip Janerka Opowieść o słynnym wrocławskim osiedlu bloków zwanym potocznie Manhattanem to 16 historii, które nawiązują do szesnastu kondygnacji wieżowca. W filmie poznajemy nie tylko piękno architektury wyjątkowego osiedla, ale również interesujące opowieści ludzi, którzy tam żyją. 16 historii opowiada m.in. o mieszkańcach, architekturze, fotografie Chrisie Niedenthalu i bohaterce jego słynnego zdjęcia. W tej historii nie mogło oczywiście zabraknąć architektki osiedla Jadwigi Grabowskiej - Hawrylak, bez której odwagi i wyobraźni Wrocław nie byłby tym samym miastem. (Żródło: DOCS Against Gravity) 21:30 Z PRZYTUPEM - POLKA Widowisko kameralne, 15 min, Polska, 2019 Reżyseria: Grzegorz Jankowski Scenariusz: Grzegorz Jankowski Prowadzący: Piotr Piszczatowski Polka to jeden z najbardziej powszechnych tańców towarzyskich w Polsce, który charakteryzuje się energicznym tempem. Jest wiele odmian polki. W tym odcinku Jadwiga Kula - Romanek opowie o rzeszowskiej "polce w lewo", a zagra kapela Młoda Harta. Cykl dziesięciu odcinków poświęconych polskim tańcom tradycyjnym. Zobaczymy potańcówki, na których do tańca przygrywają muzykanci z różnych części Polski. Prowadzący program Piotr Piszczatowski oraz zaproszeni goście nauczą widzów podstawowych kroków tradycyjnych polskich tańców, takich jak kujawiak, śląski trojak, polka galopka z Suwalskiego, wielkopolski wiwat, kurpiowski powolniak, oberek, mazurek (w wersji z Radomskiego) oraz krakowiak i polka w lewo z Rzeszowskiego. 22:55 JAZZ.PL - GRAŻYNA AUGUŚCIK I KUBA STANKIEWICZ TRIO Koncert, 72 min, Polska, 2022 Wykonawcy: Grażyna Auguścik, Wojciech Pulcyn, Sebastian Frankiewicz Swoje interpretacje utworów Younga przedstawiła Grażyna Auguścik w towarzystwie tria Kuby Stankiewicza. Mieszkająca od 34 lat w Chicago polska wokalistka zyskała uznanie krytyków muzycznych i publiczności, zdobywając miano jednej z najbardziej intrygujących, współczesnych wokalistek na scenie jazzowej. Jej nieuchwytny styl rzuca wyzwanie tradycyjnym definicjom jazzu i pokazuje wokalistkę bez granic. Niekonwencjonalne podejście do adaptowania dzieł klasycznych w jej wykonaniu zawsze jest hołdem dla oryginału i jednocześnie przygodą na niezbadanym terytorium. Cykl Jazz. PL, organizowany przez radiową Dwójkę, stanowi najbogatszą ofertę koncertową w Polsce skierowaną do miłośników muzyki jazzowej. W audycjach usłyszeć można legendarnych artystów, którzy pisali historię tego gatunku w Polsce, a także największe gwiazdy współczesnej sceny jazzowej i przedstawiciele młodego pokolenia jazzmanów będących u progu wielkiej kariery. Koncerty ukazują szerokie spektrum jazzu otwartego na wolną improwizację, elementy muzyki miejskiej, nawiązania do klasyki czy muzyki ludowej. 00:25 LEKKIE OBYCZAJE - KOBIETA Z LODU (BABA Z LEDU) Баба з лёду (Baba z ledu), драма Film obyczajowy, 106 min, Czechy/Francja, 2017 Reżyseria: Bohdan Slama Scenariusz: Bohdan Slama Aktorzy: Zuzana Krónerova, Pavel Novy, Daniel Vizek, Vaclav Neuzil Po śmierci męża Hana mieszka samotnie w rodzinnym domu. Jej dwaj dorośli już synowie odwiedzają ją wraz ze swoimi żonami i dziećmi, ale te wizyty na ogół kończą się kłótniami, więc atmosfera w rodzinie jest nie najlepsza. Kiedy Hana spotyka Bronę, twardego mężczyznę uzależnionego od pływania w morzu zimą, przed kobietą otwiera się nagle zupełnie nowy świat. Brona przyjmuje Hanę do swojego zespołu morsów, a ona stopniowo uczy się pokonać strach przed lodowatą wodą. Przede wszystkim jednak na nowo uczy się kochać... 02:25 CHAVELA Film dokumentalny, 90 min, USA, 2017 Reżyseria: Catherine Gund, Daresha Kyi Legendarna pieśniarka, znana jako kobieta w czerwonym ponczo, zdobyła sławę w latach 60. XX wieku. Była postacią bardzo charakterystyczną: nosiła męskie stroje, specjalizowała się w meksykańskim stylu muzycznym ranchera, wykonywanym głównie przez mężczyzn i opiewającym ich pożądanie wobec kobiet. Często koncertowała z legendarnym piosenkarzem Jos Alfredo Jimnezem. Stylizowana po męsku Chavela paliła cygara i do lat 80. nie stroniła od alkoholu. Wystąpiła jako aktorka w filmie "Krzyk kamienia" Wernera Herzoga (1991), a w 2003 r. współtworzyła ścieżkę dźwiękową do filmu "Frida".