TVP Nauka Wtorek, 30.01.2024 05:55 PODRÓŻNIK - ISALO Cykl reportaży, 17 min, Polska, 2009 Autor: Anna Kwiatkowska Scenariusz: Anna Kwiatkowska Lektor: Marcin Sanakiewicz Ekipa "Podróżnika" rusza z kamerą do Parku Narodowego Isalo położonego w południowej części Madagaskaru. To jeden z nielicznych na wyspie obszarów sawanny. Widzów czeka niecodzienne spotkanie z patyczakami, jedwabnikami, kameleonami i innymi mieszkańcami parku. Tu występują rośliny, które mogą przetrwać bez wody niemal cały rok. W programie także poszukiwanie grobów plemion zamieszkujących tereny w pobliżu parku. Ponadto wiele ciekawych informacji o tradycyjnych i malgaskich wierzeniach. Będzie też mowa o tym, jak powstaje tradycyjny malgaski papier ozdobiony kwiatami oraz wizyta w wiosce poszukiwaczy szmaragdów, z klimatami jak z Dzikiego Zachodu. 06:20 CZY WIESZ, ŻE? - /135/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 26 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 06:50 CZY WIESZ, ŻE? - /136/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 26 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 07:15 PRYWATNE ŻYCIE ZWIERZĄT - SEZON 2 - (ODC. 9) - ALTRUIZM Reportaż, 22 min, Polska, 2019 Reżyseria: Joanna Pawlikowska Scenariusz: Joanna Pawlikowska Andrzej Kruszewicz dzieli się z widzami swoimi spostrzeżeniami na temat ciekawych zachowań zwierząt. Robi to z dużym poczuciem humoru i przymrużeniem oka, wyłapując zabawne podobieństwa do naszych, ludzkich zachowań. W zwierzęcym świecie odnajdziemy znane nam, ludziom: więzi rodzinne, zabieganie o względy tej jedynej, oszustwo i manipulacje, miłość i czułość, troskę i altruizm, hierarchię społeczną i próby obalenia władzy, pracowitość i lenistwo. W drugiej serii cyklu odkrywamy kolejne tajemnice dzikiej natury i pokazujemy zjawiska budzące emocje, występujące w ludzkim i zwierzęcym świecie. Andrzej Kruszewicz jest przewodnikiem po świecie zwierząt. Podpatruje ich zachowania, interakcje między nimi i je komentuje. Obserwacje te prowadzi na zapleczu warszawskiego ogrodu zoologicznego, korzystając z pomocy opiekunów zwierząt, którzy mają z nimi bliski kontakt i dobre relacje. Miejscem obserwacji jest również dzika przyroda i widowiska przyrodnicze, takie jak: tokowiska cietrzewi czy batalionów, zalotne tańce żurawi, prezentacje męskiej sprawności podczas rykowiska jeleni czy bukowiska łosi, zabawy młodych zwierząt, relacje w stadzie żubrów czy dzików. Zaglądamy też w zakamarki: gęste krzaki, wysokie trawy, skraje oczek wodnych, gdzie podpatrujemy mniejsze życie, mało znane, a bardzo różnorodne i kolorowe. Punktem wyjścia jest wybrane zwierzę w zoo, z którym Andrzej lub opiekun mogą nawiązać bliższy kontakt i zaprezentować jego stany emocjonalne i ciekawe zachowania. Potem w odcinku wychodzimy w teren, gdzie przedstawiamy całą plejadę polskich gatunków, od owadów przez gady, płazy, ptaki i ssaki, tropiąc wśród nich zachowania będące naszym głównym tematem. 07:45 PODRÓŻNIK - RANOMAFANA Cykl reportaży, 17 min, Polska, 2009 Autor: Anna Kwiatkowska Scenariusz: Anna Kwiatkowska Lektor: Marcin Sanakiewicz W programie odwiedzimy położony na Madagaskarze park narodowy Ranomafana. To jeden z największych na świecie obszarów pierwotnego lasu, który porastał Ziemię przed milionami lat. W Ranomafana w 1985 roku odkryto nieznany wcześniej gatunek lemurów - złote lemury bambusowe. Będziemy podglądali ich obyczaje. Poznamy też innych mieszkańców lasu: gekony, kameleony i niezwykłe rośliny o leczniczych właściwościach. Odwiedzimy położoną 7 kilometrów od parku narodowego wioskę Ranomafana słynącą ze źródeł termalnych. Dotrzemy na targ zebu i do wiosek zagubionych wśród bezdroży. 08:10 ASTRONARIUM - (23) - "ASTRONOMIA W SZKOLE" Magazyn, 23 min, Polska, 2016 Scenariusz: Maciej Mikołajewski, Krzysztof Czart, Bogumił Radajewski Prowadzący: Bogumił Radajewski Lektor: Maciej Gudowski Cykl popularnonaukowy prezentujący dorobek polskich instytucji badawczych, zwłaszcza w dziedzinie astronomii. Ekipa Bogumiła Radajewskiego odwiedza miejsca, w których każdy może się przekonać, co kryje przestrzeń kosmiczna. Sekrety wszechświata jeszcze nigdy nie były tak blisko. Opowiadają o nim nie tylko naukowcy, ale także pasjonaci astronomii. 08:40 NASI NIEWIDZIALNI WROGOWIE (SQUATTERS RETURN) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2018 Wszy, pluskwy, pchły, roztocza, komary, kleszcze, wszy krabowe. Długo byliśmy przekonani, że się ich pozbyliśmy na dobre. Ale one znów się rozmnażają i atakują. Jak wytłumaczyć ten niespodziewany powrót krwiopijców? 09:45 WIELKIE WYNALAZKI - /6/ (GREAT INVENTIONS) Serial dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania/Niderlandy (Holandia)/Niemcy, 2020 Nasi przodkowie z trudem rozpoznaliby świat, w którym my żyjemy dziś. Wszędzie, na całej planecie diametralnie zmienił się krajobraz, istniejące niegdyś nieprzyjazne człowiekowi środowiska zostały okiełznane w sposób, jaki naszych antenatów wprawiłby w najwyższe zdumienie i niedowierzanie. Zmieniło się życie codzienne, ale ludzkość sięgnęła także po to, co niecodzienne - wylądowaliśmy na Księżycu oraz spojrzeliśmy miliardy lat wstecz, bo chcieliśmy wiedzieć, jakie były początki wszechświata. Siłą napędową tych wszystkich osiągnięć jest niezwykły dar człowieka - wynalazczość. W tej 35-odcinkowej serii przyglądamy się sukcesom i porażkom człowieka na przestrzeni dziejów, jego genialnym pomysłom i niektórym... cóż, także niektórym mniej genialnym. Każdy odcinek celebruje wielkie wynalazki, które zmieniły nasz świat. 10:40 PODRÓŻNIK - ISALO Cykl reportaży, 17 min, Polska, 2009 Autor: Anna Kwiatkowska Scenariusz: Anna Kwiatkowska Lektor: Marcin Sanakiewicz Ekipa "Podróżnika" rusza z kamerą do Parku Narodowego Isalo położonego w południowej części Madagaskaru. To jeden z nielicznych na wyspie obszarów sawanny. Widzów czeka niecodzienne spotkanie z patyczakami, jedwabnikami, kameleonami i innymi mieszkańcami parku. Tu występują rośliny, które mogą przetrwać bez wody niemal cały rok. W programie także poszukiwanie grobów plemion zamieszkujących tereny w pobliżu parku. Ponadto wiele ciekawych informacji o tradycyjnych i malgaskich wierzeniach. Będzie też mowa o tym, jak powstaje tradycyjny malgaski papier ozdobiony kwiatami oraz wizyta w wiosce poszukiwaczy szmaragdów, z klimatami jak z Dzikiego Zachodu. 11:05 CZY WIESZ, ŻE? - /137/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 26 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 11:30 CZY WIESZ, ŻE? - /138/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 26 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 12:05 PRYWATNE ŻYCIE ZWIERZĄT - SEZON 2 - (ODC. 9) - ALTRUIZM Reportaż, 22 min, Polska, 2019 Reżyseria: Joanna Pawlikowska Scenariusz: Joanna Pawlikowska Andrzej Kruszewicz dzieli się z widzami swoimi spostrzeżeniami na temat ciekawych zachowań zwierząt. Robi to z dużym poczuciem humoru i przymrużeniem oka, wyłapując zabawne podobieństwa do naszych, ludzkich zachowań. W zwierzęcym świecie odnajdziemy znane nam, ludziom: więzi rodzinne, zabieganie o względy tej jedynej, oszustwo i manipulacje, miłość i czułość, troskę i altruizm, hierarchię społeczną i próby obalenia władzy, pracowitość i lenistwo. W drugiej serii cyklu odkrywamy kolejne tajemnice dzikiej natury i pokazujemy zjawiska budzące emocje, występujące w ludzkim i zwierzęcym świecie. Andrzej Kruszewicz jest przewodnikiem po świecie zwierząt. Podpatruje ich zachowania, interakcje między nimi i je komentuje. Obserwacje te prowadzi na zapleczu warszawskiego ogrodu zoologicznego, korzystając z pomocy opiekunów zwierząt, którzy mają z nimi bliski kontakt i dobre relacje. Miejscem obserwacji jest również dzika przyroda i widowiska przyrodnicze, takie jak: tokowiska cietrzewi czy batalionów, zalotne tańce żurawi, prezentacje męskiej sprawności podczas rykowiska jeleni czy bukowiska łosi, zabawy młodych zwierząt, relacje w stadzie żubrów czy dzików. Zaglądamy też w zakamarki: gęste krzaki, wysokie trawy, skraje oczek wodnych, gdzie podpatrujemy mniejsze życie, mało znane, a bardzo różnorodne i kolorowe. Punktem wyjścia jest wybrane zwierzę w zoo, z którym Andrzej lub opiekun mogą nawiązać bliższy kontakt i zaprezentować jego stany emocjonalne i ciekawe zachowania. Potem w odcinku wychodzimy w teren, gdzie przedstawiamy całą plejadę polskich gatunków, od owadów przez gady, płazy, ptaki i ssaki, tropiąc wśród nich zachowania będące naszym głównym tematem. 12:40 PODRÓŻNIK - RANOMAFANA Cykl reportaży, 17 min, Polska, 2009 Autor: Anna Kwiatkowska Scenariusz: Anna Kwiatkowska Lektor: Marcin Sanakiewicz W programie odwiedzimy położony na Madagaskarze park narodowy Ranomafana. To jeden z największych na świecie obszarów pierwotnego lasu, który porastał Ziemię przed milionami lat. W Ranomafana w 1985 roku odkryto nieznany wcześniej gatunek lemurów - złote lemury bambusowe. Będziemy podglądali ich obyczaje. Poznamy też innych mieszkańców lasu: gekony, kameleony i niezwykłe rośliny o leczniczych właściwościach. Odwiedzimy położoną 7 kilometrów od parku narodowego wioskę Ranomafana słynącą ze źródeł termalnych. Dotrzemy na targ zebu i do wiosek zagubionych wśród bezdroży. 13:10 GIGANTY PRZESTWORZY (EXTRAORDINARY FLIGHTS) Film dokumentalny, 47 min, Francja, 2017 Reżyseria: Francois Barre Film dokumentalny o największych samolotach, jakie istnieją na świecie: Airbus A300 - 600ST Beluga, Airbus A400M, Antonov An - 124, Super Guppy, DC - 10 i Boeing 747 - 400 Large Cargo Freighter. Towary przewożone drogą lotniczą nazywane są frachtem: paczki pocztowe, maszyny, sprzęt elektroniczny, artykuły żywnościowe, pojazdy... Co roku drogą powietrzną przewożonych jest 55 milionów ton towarów. Te powietrzne olbrzymy każdego dnia przewożą najbardziej heteroklityczne, a czasem najbardziej niesamowite towary: zwierzęta, surowce, pojazdy o dużych rozmiarach, a nawet inne samoloty! Każda przesyłka jest inna, każdy proces jest wyjątkowy, każdy lot jest wyjątkowy. Towary wielkogabarytowe są przewożone przez specjalnie do tego przystosowane środki transportu drogowego, kolejowego, a przede wszystkim morskiego. Niektóre jednak transportuje się drogą lotniczą: zwierzęta, ciężkie pojazdy cywilne lub wojskowe, helikoptery, kadłuby samolotów, a nawet wagony. Jak chronione są te ładunki? Jaki sprzęt jest w stanie je unieść? Jak zbudowane są te samoloty? Każdy ładunek jest inny. Nie ma dwóch takich samych lotów. Poznajmy świat frachtu lotniczego i największych samolotów transportowych. 13:55 PODRÓŻE KOSMICZNE - PEŁNIA KRWAWEGO KSIĘŻYCA (COSMIC JOURNEYS) Serial dokumentalny, 7 min, USA, 2017 Złożone z kilkunastu filmów krótkometrażowych "Podróże kosmiczne" zabierają widza na wycieczkę po kosmicznych przestworzach, ukazując niezwykłe widoki oraz fascynujące osobliwości naszego wszechświata. Przekazy z krążących wokół Ziemi satelitów, zdjęcia wykonane przez załogi stacji kosmicznych, obrazy sąsiednich planet to dla widza tej serii spotkanie twarzą w twarz z efektami najnowocześniejszych badań międzygwiezdnych i wiedzą naukową na ich temat. Przez tysiąclecia widok krwawego Księżyca - kiedy nasze najbliższe ciało niebieskie płonie na czerwono na nocnym niebie - wywoływał apokaliptyczne przepowiednie i obawy. Materiał zarejestrowany w 2015 roku, kiedy zjawisko się powtórzyło, ukazuje fazy krwawego Księżyca podczas zaćmienia Słońca na ciemnym nocnym niebie. 14:10 NASI NIEWIDZIALNI WROGOWIE (SQUATTERS RETURN) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2018 Wszy, pluskwy, pchły, roztocza, komary, kleszcze, wszy krabowe. Długo byliśmy przekonani, że się ich pozbyliśmy na dobre. Ale one znów się rozmnażają i atakują. Jak wytłumaczyć ten niespodziewany powrót krwiopijców? 15:10 NASZ DZIWACZNY ŚWIAT (WEIRD WONDERS OF THE WORLD, S. 02 EP. 5) Serial dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2016 Natura nie przestaje nas zaskakiwać - co rusz odkrywamy kolejne dziwne zjawiska przyrodnicze czy niezwykłe zachowania zwierząt. Jaki jest wpływ słońca na muzykę klasyczną? Co łączy kozy i pająki? Czy z pajęczego jedwabiu da się zbudować kuloodporną skórę? Skąd małpy znają zasady reanimacji? To tylko kilka z wielu pytań, na które odpowiedź znajdziemy w kolejnych odcinkach cyklu "Nasz dziwaczny świat". Dzięki fascynującym eksperymentom, ciekawym i przystępnym wyjaśnieniom naukowców, niesamowitym opowieściom świadków i wyjątkowym materiałom filmowym, okryjemy tajemnice niezwykłych zjawisk, dziwnych zachowań, anomalii pogodowych czy medycznych cudów. 16:10 PODRÓŻNIK - LEMURY DUŻE I MAŁE Cykl reportaży, 17 min, Polska, 2009 Autor: Anna Kwiatkowska Scenariusz: Anna Kwiatkowska Lektor: Marcin Sanakiewicz Tym razem ekipa "Podróżnika" odwiedza Park Narodowy Andasibe na Madagaskarze. Żyją tu indri indri - największe lemury na świecie. Mają ok. 80 cm wysokości, ale nie tylko to wyróżnia je spośród innych przedstawicieli tego gatunku. Indri indri żyją wyłącznie na wolności, zamknięte w klatkach giną. W programie także spotkanie z innymi lemurami, takimi jak: tańczące sifoki, pasiaste catty. Opowiemy o historii i obyczajach lemurów, które są jednymi z najstarszych praprzodków człowieka. Poznamy środowisko gatunków roślin, które pojawiły się na ziemi w czasach, kiedy istniał jeden pierwotny kontynent - Gondwana. Rośliny przetrwały w niemal niezmienionej formie wyłącznie na Madagaskarze. Opowiemy też o ochronie ekosystemu Madagaskaru. Podczas podróży ekipa dociera do typowych wiosek, by przybliżyć codzienne życie mieszkańców czwartej pod względem wielkości wyspy świata. Pokaże trasy, które turystom pozwolą najlepiej poznać lemury z Madagaskaru. 16:35 CZY WIESZ, ŻE? - /139/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 26 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 17:05 CZY WIESZ, ŻE? - /140/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 26 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 17:40 PRYWATNE ŻYCIE ZWIERZĄT - SEZON 2 - (ODC. 10) - ŚWIAT OCZAMI ZWIERZĄT Reportaż, 21 min, Polska, 2019 Reżyseria: Joanna Pawlikowska Scenariusz: Joanna Pawlikowska Andrzej Kruszewicz jest przewodnikiem po świecie zwierząt. Podpatruje ich zachowania, interakcje między nimi i komentuje. 18:10 WIELKIE WYNALAZKI - /12/ (GREAT INVENTIONS) Serial dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania/Niderlandy (Holandia)/Niemcy, 2020 Nasi przodkowie z trudem rozpoznaliby świat, w którym my żyjemy dziś. Wszędzie, na całej planecie diametralnie zmienił się krajobraz, istniejące niegdyś nieprzyjazne człowiekowi środowiska zostały okiełznane w sposób, jaki naszych antenatów wprawiłby w najwyższe zdumienie i niedowierzanie. Zmieniło się życie codzienne, ale ludzkość sięgnęła także po to, co niecodzienne - wylądowaliśmy na Księżycu oraz spojrzeliśmy miliardy lat wstecz, bo chcieliśmy wiedzieć, jakie były początki wszechświata. Siłą napędową tych wszystkich osiągnięć jest niezwykły dar człowieka - wynalazczość. W tej 35-odcinkowej serii przyglądamy się sukcesom i porażkom człowieka na przestrzeni dziejów, jego genialnym pomysłom i niektórym... cóż, także niektórym mniej genialnym. Każdy odcinek celebruje wielkie wynalazki, które zmieniły nasz świat. 19:10 PODRÓŻNIK - ANDSIRABE Cykl reportaży, 17 min, Polska, 2009 Autor: Anna Kwiatkowska Scenariusz: Anna Kwiatkowska Lektor: Marcin Sanakiewicz Andsirabe, czyli ciąg dalszy cyklu madagaskarskiego, tym razem o ludziach a nie o zwierzątkach... Wybierzemy się do miasteczka położonego na płaskowyżu, które ze względu na swój chłodny klimat i znajdujące się nieopodal mineralne źródła stało się ulubionym miejscem Europejczyków, którzy w XIX i XX wieku osiedlali się na Madagaskarze. To jedno z niewielu miejsc na wyspie, gdzie można oglądać zabytki kolonialnej architektury. Nie bez powodu nazywane stolicą riksz. To właśnie tutaj ponad sto lat temu ruszyły pierwsze riksze na Madagaskarze i tutaj jest ich najwięcej. Przejedziemy się taką rikszą i oczywiście zajrzymy na targ w Andsirabe. Jego największą atrakcją są marchewki, buraczki czy pietruszki - warzywa, które nie udają się w innych miejscach na wyspie, bo jest za gorąco, dlatego są drogie i bardzo cenione. Z Andsirabe ruszymy szlakiem rzemieślniczych wiosek. Przekonamy się, jakie cuda można zrobić z włókna rafii z tropikalnej palmy, odwiedzimy metaloplastyków i rzeźbiarzy, a także pracownię, w której rogi zebu zamienia się w prawdziwe dzieła sztuki. 19:30 KOPERNIK 550 - ASTRONARIUM - (24) - "ASTRONOMIA KOPERNIKA" Magazyn, 23 min, Polska, 2016 Scenariusz: Maciej Mikołajewski, Krzysztof Czart, Bogumił Radajewski Prowadzący: Bogumił Radajewski Lektor: Maciej Gudowski Cykl popularnonaukowy prezentujący dorobek polskich instytucji badawczych, zwłaszcza w dziedzinie astronomii. Ekipa Bogumiła Radajewskiego odwiedza miejsca, w których każdy może się przekonać, co kryje przestrzeń kosmiczna. Sekrety wszechświata jeszcze nigdy nie były tak blisko. Opowiadają o nim nie tylko naukowcy, ale także pasjonaci astronomii. 20:00 LUDZKOŚĆ Z PRZYPADKU: GEN, KTÓRY STWORZYŁ MÓZG CZŁOWIEKA (HUMAN BY CHANCE? THE GENE THAT MADE OUR BRAIN GROW / ZUFALL MENSCH? - DER KLEINE SCHRITT ZUM GROEN GEHIRN) Film dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2020 Reżyseria: Kerstin Holl Film dokumentalny, który przedstawia i ilustruje aktualne wyniki badań odkrywających sekrety umiejętności i talentów ludzi. W porównaniu z najbliższymi krewniakami genetycznymi, wypadamy dość blado przynajmniej pod względem fizycznym: jesteśmy słabsi, biegamy wolniej i wspinamy się znacznie gorzej. Mamy jednak architekturę, religię, naukę, języki, literaturę, sztukę, kulturę i wyobraźnię. Osiągnięcia te zawdzięczamy większemu mózgowi. Od czasów Karola Darwina sądziliśmy, że nasz rozwój przebiegał stale i liniowo. Nowe odkrycia z Drezna wskazują jednak na całkiem inną konkluzję: ewolucja ludzkiego mózgu nie była powolnym i stopniowym procesem, a raczej wynikiem zbiegu okoliczności wywołanego nagłą zmianą w pewnym genie. Jak doszło do dominacji ludzkości na Ziemi. Jeśli porównamy człowieka z najbliższymi genetycznie żyjącymi krewnymi - szympansami, to okaże się, że mamy niewiele zalet fizycznych. Osiągnięcia są zasługą naszego mózgu, który jest duży i zawiera miliardy neuronów. To właśnie jego szybki rozwój, zapoczątkowany około 2 miliony lat temu, pozwolił nam stać się dominującym gatunkiem na świecie. Co spowodowało tak szybki wzrost kory mózgowej? Naukowcy na całym świecie próbowali odpowiedzieć na to pytanie od wielu lat, ale teraz wydaje się, że w końcu im się to udało. 21:05 ZIEMIA WIDZIANA Z KOSMOSU ODC. 1 (EARTH FROM SPACE. 1. A NEW PERSPECTIVE) Serial dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Barny Revill, Chloe Sarosh Lektor: Janusz Szydłowski Dokument, w którym w czterech częściach widzowie mają okazję obserwować naszą planetę i życie na niej z lotu satelity. To przełomowa technika filmowania, która przyniosła niesamowite rezultaty. Stada słoni wędrujące w poszukiwaniu wody, wirujące błękity kwitnącego planktonu, kolonie pingwinów, zorza polarna czy światła miast widziane z kosmosu. Czegoś takiego jeszcze nie można było oglądać. Czy takie widoki z kosmosu mogą nas zmobilizować do dbania o naszą planetę? To był również powód zrealizowania tej serii. Odcinek. 1. New Perspective. Satelity odkrywają nieznane wcześniej kolonie pingwinów oraz tajemnicze lodowe kręgi, które mogą zagrażać młodym fokom. Dokonują też zaskakujących odkryć w najodleglejszych zakątkach Ziemi. Za każdym obrazem kryje się jakaś historia. Oto nasz dom; nigdy wcześniej go w ten sposób nie oglądaliśmy. Ziemię okrąża ponad tysiąc satelitów. Niektóre z nich przesyłają nam obrazy tak szczegółowe, że widzimy na nich poszczególne zwierzęta. Możemy też jednocześnie śledzić je na ziemi. Kenia, Afryka Wschodnia. Zielone brzegi rzeki. Przy uważnym spojrzeniu widać szare cielska. To rodzina słoni. Wyruszyliśmy w kosmos w poszukiwaniu innych światów. Ale gdy tylko spojrzymy wstecz, widzimy, jak wyjątkowy jest nasz dom. 22:10 PODRÓŻNIK - LEMURY DUŻE I MAŁE Cykl reportaży, 17 min, Polska, 2009 Autor: Anna Kwiatkowska Scenariusz: Anna Kwiatkowska Lektor: Marcin Sanakiewicz Tym razem ekipa "Podróżnika" odwiedza Park Narodowy Andasibe na Madagaskarze. Żyją tu indri indri - największe lemury na świecie. Mają ok. 80 cm wysokości, ale nie tylko to wyróżnia je spośród innych przedstawicieli tego gatunku. Indri indri żyją wyłącznie na wolności, zamknięte w klatkach giną. W programie także spotkanie z innymi lemurami, takimi jak: tańczące sifoki, pasiaste catty. Opowiemy o historii i obyczajach lemurów, które są jednymi z najstarszych praprzodków człowieka. Poznamy środowisko gatunków roślin, które pojawiły się na ziemi w czasach, kiedy istniał jeden pierwotny kontynent - Gondwana. Rośliny przetrwały w niemal niezmienionej formie wyłącznie na Madagaskarze. Opowiemy też o ochronie ekosystemu Madagaskaru. Podczas podróży ekipa dociera do typowych wiosek, by przybliżyć codzienne życie mieszkańców czwartej pod względem wielkości wyspy świata. Pokaże trasy, które turystom pozwolą najlepiej poznać lemury z Madagaskaru. 22:30 CZY WIESZ, ŻE? - /141/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 26 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 23:05 CZY WIESZ, ŻE? - /142/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 26 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 23:45 PRYWATNE ŻYCIE ZWIERZĄT - SEZON 2 - (ODC. 10) - ŚWIAT OCZAMI ZWIERZĄT Reportaż, 21 min, Polska, 2019 Reżyseria: Joanna Pawlikowska Scenariusz: Joanna Pawlikowska Andrzej Kruszewicz jest przewodnikiem po świecie zwierząt. Podpatruje ich zachowania, interakcje między nimi i komentuje. 00:20 PODRÓŻNIK - ANDSIRABE Cykl reportaży, 17 min, Polska, 2009 Autor: Anna Kwiatkowska Scenariusz: Anna Kwiatkowska Lektor: Marcin Sanakiewicz Andsirabe, czyli ciąg dalszy cyklu madagaskarskiego, tym razem o ludziach a nie o zwierzątkach... Wybierzemy się do miasteczka położonego na płaskowyżu, które ze względu na swój chłodny klimat i znajdujące się nieopodal mineralne źródła stało się ulubionym miejscem Europejczyków, którzy w XIX i XX wieku osiedlali się na Madagaskarze. To jedno z niewielu miejsc na wyspie, gdzie można oglądać zabytki kolonialnej architektury. Nie bez powodu nazywane stolicą riksz. To właśnie tutaj ponad sto lat temu ruszyły pierwsze riksze na Madagaskarze i tutaj jest ich najwięcej. Przejedziemy się taką rikszą i oczywiście zajrzymy na targ w Andsirabe. Jego największą atrakcją są marchewki, buraczki czy pietruszki - warzywa, które nie udają się w innych miejscach na wyspie, bo jest za gorąco, dlatego są drogie i bardzo cenione. Z Andsirabe ruszymy szlakiem rzemieślniczych wiosek. Przekonamy się, jakie cuda można zrobić z włókna rafii z tropikalnej palmy, odwiedzimy metaloplastyków i rzeźbiarzy, a także pracownię, w której rogi zebu zamienia się w prawdziwe dzieła sztuki. 00:55 ASTRONARIUM - (24) - "ASTRONOMIA KOPERNIKA" Magazyn, 23 min, Polska, 2016 Scenariusz: Maciej Mikołajewski, Krzysztof Czart, Bogumił Radajewski Prowadzący: Bogumił Radajewski Lektor: Maciej Gudowski Cykl popularnonaukowy prezentujący dorobek polskich instytucji badawczych, zwłaszcza w dziedzinie astronomii. Ekipa Bogumiła Radajewskiego odwiedza miejsca, w których każdy może się przekonać, co kryje przestrzeń kosmiczna. Sekrety wszechświata jeszcze nigdy nie były tak blisko. Opowiadają o nim nie tylko naukowcy, ale także pasjonaci astronomii. 01:35 LUDZKOŚĆ Z PRZYPADKU: GEN, KTÓRY STWORZYŁ MÓZG CZŁOWIEKA (HUMAN BY CHANCE? THE GENE THAT MADE OUR BRAIN GROW / ZUFALL MENSCH? - DER KLEINE SCHRITT ZUM GROEN GEHIRN) Film dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2020 Reżyseria: Kerstin Holl Film dokumentalny, który przedstawia i ilustruje aktualne wyniki badań odkrywających sekrety umiejętności i talentów ludzi. W porównaniu z najbliższymi krewniakami genetycznymi, wypadamy dość blado przynajmniej pod względem fizycznym: jesteśmy słabsi, biegamy wolniej i wspinamy się znacznie gorzej. Mamy jednak architekturę, religię, naukę, języki, literaturę, sztukę, kulturę i wyobraźnię. Osiągnięcia te zawdzięczamy większemu mózgowi. Od czasów Karola Darwina sądziliśmy, że nasz rozwój przebiegał stale i liniowo. Nowe odkrycia z Drezna wskazują jednak na całkiem inną konkluzję: ewolucja ludzkiego mózgu nie była powolnym i stopniowym procesem, a raczej wynikiem zbiegu okoliczności wywołanego nagłą zmianą w pewnym genie. Jak doszło do dominacji ludzkości na Ziemi. Jeśli porównamy człowieka z najbliższymi genetycznie żyjącymi krewnymi - szympansami, to okaże się, że mamy niewiele zalet fizycznych. Osiągnięcia są zasługą naszego mózgu, który jest duży i zawiera miliardy neuronów. To właśnie jego szybki rozwój, zapoczątkowany około 2 miliony lat temu, pozwolił nam stać się dominującym gatunkiem na świecie. Co spowodowało tak szybki wzrost kory mózgowej? Naukowcy na całym świecie próbowali odpowiedzieć na to pytanie od wielu lat, ale teraz wydaje się, że w końcu im się to udało.