TVP Dokument Poniedziałek, 05.02.2024 05:15 PRZYRODNIK NA TROPIE - /36/ PRZYLASZCZKA Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Małgorzata Kosturkiewicz Scenariusz: Łukasz Bożycki Prowadzący: Łukasz Bożycki Serial przyrodniczy, w którym prowadzący dr Łukasz Bożycki, porusza różne aspekty życia zwierząt w kontekście ich wzajemnych powiązań i oddziaływań. Młody biolog, jednocześnie uznany międzynarodowy fotograf przyrody, podpatruje z kamerą w naturalnym środowisku wybrane gatunki rodzimej fauny i flory. W tym odcinku Łukasz opowie nam o przylaszce. Roślina ta w różnych wiekach w naszej historii, miała inne nazwy. W XV w. znana była jako podlasczky, w XVI wieku był to trojanek szlachetny, później była trójczakiem, wątrobnicą i wątrobnikiem, wietrznicą, aby ostatecznie wrócić do XV wiecznych korzeni i stać się z podlasczky przylaszczką! 05:50 WETERYNARZE Z SERCEM - /155/ Reality show, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Beata Szymańska Scenariusz: Beata Szymańska "Kocham Psisko" to miejsce, w którym znajdują ratunek zwierzaki porzucone i chore. Wszyscy robią tutaj co w ich mocy, aby przywrócić im radość życia i zaufanie do człowieka. Poznacie Kefira, Bonda i Vanessę - wszystkie psiaki czekają na Was. Najpotężniejszy drapieżnik skalistych gór Ałtaju, nazywany lokalnie Duchem Gór, to pantera śnieżna. Dzisiaj na wolności żyje tylko około czterech tysięcy osobników. W płockim zoo mamy niecodzienną okazję przyjrzeć się jej z bliska, bowiem została uśpiona przed czekającym ją zabiegiem. Na dziedzińcu wrocławskiego zoo można być bardzo blisko spacerujących zwierząt - kóz, owiec, osiołków. Właśnie rozpoczął się tam sezon baby boom. Czekamy na następne narodziny! 06:25 JAK DOBRZE SPAĆ? (HOW TO SLEEP WELL WITH MICHAEL MOSLEY / MICHAEL MOSLEY AND SLEEP) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2022 Reżyseria: Jon Willers Film dokumentalny BBC Studios. Kompleksowy przewodnik po nauce o śnie i jego wpływie na wszystko, co robimy. Sen to rytuał, który nas wszystkich łączy. Obecnie coraz powszechniej występują zaburzenia snu. 1/3 z nas ciągle zmaga się z bezsennością, a w pandemii urosło to do 50% populacji - najwyższy odnotowany odsetek. Zgłębienie tajemnic śpiącego mózgu może pomóc w naszych zmaganiach z bezsennością. Ten dokument pokazuje, w jaki sposób sen wpływa na prawie każdą część naszego fizycznego i psychicznego samopoczucia, od pamięci i nastroju po odporność, wagę i płodność. Lepszy sen poprawia zdrowie, pokonuje choroby, obniża poziom cukru we krwi, pomaga poprawić nasz system odpornościowy i zdolność zwalczania infekcji oraz poprawia zdrowie psychiczne. Nowe badania i teorie poddawane są próbie w eksperymentach, których nigdy wcześniej nie pokazywano w telewizji. Nie każdy sen jest taki sam. De facto - składa się z 4 różnych faz, układających się w cykle. Naukowcy dowiadują się coraz więcej, jakie to ma znaczenie dla naszego psychicznego i fizycznego zdrowia. Nauka o śnie rozwija się w szybkim tempie - ze wspaniałymi i rewolucyjnymi rozwiązaniami na horyzoncie. A więc - pora do łóżek i szansa na otrzymanie jak najwięcej cudownych fal mózgowych z głębokiego snu. 07:25 WIELKIE KOTY W DOMU ODC. 1 (BIG CATS ABOUT THE HOUSE EP. 1) Serial dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Jo Shinner Trzyczęściowy dokument BBC, w którym śledzimy losy osieroconej malutkiej samiczki jaguara o imieniu Maya. Mając 5 dni została uratowana przez Gilesa Clarka, specjalistę od "wielkich kotów" i zamieszkała w jego domu. Obserwujemy rozwój Mai, walkę z chorobą, zdobywanie kolejnych umiejętności, a także interakcję z Gilesem i jego rodziną. Jednocześnie jesteśmy świadkami codziennych wydarzeń w prowadzonym przez Gilesa ośrodku opieki dla różnych gatunków "wielkich kotów". Uważnie obserwując zachowania zwierząt i starając się poznać ich charaktery i zwyczaje, Giles i jego współpracownicy dążą do stworzenia jak najlepszych warunków życia mieszkańcom ośrodka. Przed nami opowieść o problemach okresu dorastania dwóch potężnych drapieżników. W tym odcinku Giles pomaga młodej samicy jaguara w decydujących o przetrwaniu pierwszych tygodniach jej życia. Clark opiekuje się wielkimi kotami od ponad dwudziestu lat. Ostatnie dziesięć spędził w australijskim zoo pod Brisbane. Wychowywanie dzikich kotów przez człowieka budzi wiele kontrowersji. Część badaczy twierdzi, że u zwierząt mogą pojawiać się zaburzenia behawioralne. Na całym świecie wielkim kotom grozi wyginięcie. W ostatnich stu latach liczebność niektórych gatunków zmniejszyła się o ponad 90 procent. Naukowcy twierdzą, że wiele z nich może wyginąć w naturalnym środowisku w ciągu kolejnej dekady. 08:25 MÓJ NIESAMOWITY MÓZG (MY AMAZING BRAIN) Cykl dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2013 Reżyseria: Fiona Lloyd - Davies W 2013 r. były żołnierz Richard Grey doznał ciężkiego urazu głowy, uszkodzenia oraz krwotoku mózgowego, który nie pozwalał mu mówić ani poruszać się. Filmowiec Fiona Lloyd - Davies - żona Richarda - była tam, gdy lekarze powiedzieli, że jego powrót do zdrowia jest niemożliwy. W tym niesamowitym filmie poznamy niezwykłą walkę Richarda o powrót do normalnego życia. Historia rozpoczyna się od momentu, gdy pewnego dnia Fiona wróciła do domu i znalazła Richarda leżącego na podłodze. Zabrało go pogotowie. W szpitalu zapadł w śpiączkę. Ten film pokazuje czteroletnią walkę o powrót do normalnego życia po ciężkim wylewie krwi do mózgu. 09:30 AFRYKA Z ADE ADEPITANEM - CZĘŚĆ 2. AFRYKA CENTRALNA (AFRICA WITH ADE ADEPITAN) Serial dokumentalny, 59 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Olly Bootle Czteroodcinkowa seria geograficzno - podróżnicza BBC Studios. Afryka jest najbardziej żywym i zróżnicowanym kontynentem na Ziemi, z ponad 50 krajami i setkami różnych kultur. Adi Adepitan podróżuje po Afryce, aby odkryć, jak zmienia się kontynent. Od dynamicznie rozwijającej się technologii Lagos po wspaniałe plaże Mozambiku i od zagrożonych goryli w DRK po rozdarte wojną ulice Somalii, Adi widzi w Afryce najlepsze i najgorsze. Dzięki jego bardzo osobistemu spojrzeniu na kontynent i niezwykłym spotkaniom, seria ta zadaje pytanie: tak jak ostatnie 30 lat zmieniło Azję, czy przyszłość należy do Afryki? Część 2. Afryka Centralna. Drugi etap podróży to Afryka Centralna. Adi zacznie ją od wybrzeża Gabonu, potem Demokratyczna Republika Konga, by skończyć w Ugandzie. Zaczynamy u wybrzeży Gabonu na środku południowego Atlantyku, niedaleko równika. Na plantacjach w Gabonie pracują tysiące ludzi. Gabon ma jeden z najbardziej proekologicznych rządów w Afryce. Następny przystanek to jeden z najbardziej przeklętych i skorumpowanych krajów świata Demokratyczna Republika Konga. W sąsiedniej Ugandzie poznamy jednego z najdzielniejszych i najsłynniejszych działaczy Afryki. 10:35 KOMENDANCI "DARU POMORZA" Reportaż, 20 min, Polska, 1980 Scenariusz: Marek Kański Zdjęcia: Andrzej Dobrzyński Żaglowiec szkolny "Dar Pomorza" został zakupiony przez społeczeństwo Pomorza w 1929 roku dla Szkoły Morskiej w Gdyni. Historia statku nierozerwalnie związana jest z jego kolejnymi dowódcami. W polskiej historii statkiem dowodziło sześciu komendantów. Reportaż przedstawia sylwetki dowódców "Daru Pomorza": Konstantego Maciejewicza (1929 - 1938), Konstantego Kowalskiego (1938 - 1939), Alojzego Kwiatkowskiego (1939 - 1945), Stefana Gorazdowskiego (1946 - 1953), Kazimierza Jurkiewicza (1953 - 1977) oraz Tadeusza Olechnowicza (1977 - 1982), ostatniego dowódcy statku. 11:10 POLSKIE DZIEDZICTWO S.III - SEZON 3 ODC. 11 Magazyn historyczny, 28 min, Polska, 2023 Reżyseria: Maciej Kłobucki Scenariusz: Bartosz Kucharski, Tomasz Kępski, Kamil Szymański Trzeci sezon prowadzonego przez Stephana Thomsona cyklu dokumentalno - historycznego o polskim dziedzictwie kulturowym na Kresach Wschodnich i nie tylko, w którym przybliżona zostanie widzowi historia ziem polskich sprzed 1921 roku. Zaprezentowane zostaną najciekawsze polskie posiadłości oraz zabytki i świadectwa kultury związane z polskością, usytuowane poza naszymi obecnymi granicami (w znacznej mierze wschodnią). Ukazane zostaną najciekawsze miejsca, zarówno te oczywiste i znane z przewodników, jak również te o których już dawno zapomniano. W jedenastym odcinku trzeciej serii cyklu "Polskie Dziedzictwo" Stefan Tompson zabierze widzów w fascynującą podróż śladami polskiego dziedzictwa na historycznych terenach Besarabii, gdzie obecnie leży zamieszkała przez ponad 3 i pół miliona ludzi Republika Mołdawii. Dowiemy się jaką rolę odegrała Mołdawia w historii Polski i jakie są początki relacji między naszymi narodami. Zaczniemy od twierdzy Soroki, tak ważnej dla Mołdawian że umieścili ją nawet na swoich banknotach i dowodach osobistych. Twierdza ta okazała się również niezmiernie ważna dla Polaków broniących tamtych terenów. W odcinku odwiedzimy także miejsce wojny polsko - tureckiej oraz dowiemy się jak zginął nasz wybitny Hetman Stanisław Żółkiewski. Stefan Tompson wybierze się także w podróż do Bielc - miasta, w którym znajduje się obecnie największe skupisko Polaków w Mołdawii. Dowiemy się także jaka inna miejscowość związana z polską historią, leżąca na obecnym terenie republiki Mołdawii, nazywana była "małą Warszawą". 11:45 FRAGONARD - ODCIENIE MIŁOŚCI (FRAGONARD IN LOVE (FRAGONARD, LES GAMMES DE L'AMOUR)) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2015 Reżyseria: Jean - Paul Fargier Jean - Honore Fragonard należy do twórców schyłkowego rokoka. W swoich czasach był popularnym pejzażystą, portrecistą i dekoratorem, ale przede wszystkim malarzem frywolnych scen rodzajowych. Często były to kompozycje zabarwione erotyzmem o tematyce mitologicznej, historycznej lub kameralne obrazki z życia wyższych sfer: zabawy, koncerty, igraszki w plenerze. Na swoich obrazach stara się uchwycić intymność i zmysłowość malowanych przez siebie scenek. 12:50 TAJEMNICE BÓLU (PAIN SECRETS) Film dokumentalny, 51 min, USA, 2022 Reżyseria: Eli Brown Film dokumentalny o nowym, rewolucyjnym sposobie rozumienia bólu, metodach leczenia, które mogą pomóc rozwiązać, opanować, a w niektórych przypadkach skorygować przewlekły, codzienny ból. To kilka różnych strategii, które zbliżają umysł i ciało. Okazuje się, że wszyscy możemy wykorzystać moc naszego mózgu, aby pomóc przekształcić własny ból w podróż. Większość ludzi myśli o bólu w kategoriach urazu lub stanu zapalnego. Ten rodzaj bólu służy użytecznemu celowi, ponieważ kiedy jesteśmy zranieni, chronimy się, aby zapobiec dalszym obrażeniom i umożliwić uzdrowienie. Ale ból neuropatyczny, który pojawia się z powodu nieprawidłowej funkcji układu nerwowego, nie przynosi takich samych korzyści. Ten rodzaj bólu obejmuje szeroką gamę zaburzeń wpływających na dowolną część układu nerwowego. W niektórych przypadkach mózg może otrzymać sygnał, nawet jeśli nie ma bolesnego bodźca. W innych przypadkach sygnały czuciowe krzyżują się i są błędnie odczytywane jako ból. Zrozumienie różnorodności i złożoności ekspresji przewlekłego bólu w naszym ciele prowadzi do ulepszonych opcji leczenia niefarmaceutycznego i niechirurgicznego. 13:50 GNIAZDA ZAMIAST WOJNY - PRZYRODA NA TERENACH WOJSKOWYCH (MAKE NESTS, NOT WAR - THE HIDDEN NATURE OF MILITARY GROUNDS) Film dokumentalny, 49 min, Niemcy, 2021 Reżyseria: Heike Grebe Film dokumentalny o ważnym, ale mało znanym schronieniu dla gatunków zwierząt i roślin. To największy krajobraz wrzosowisk w północno - zachodnich Niemczech. Stanowi schronienie dla rzadkich owadów i ptaków, zagrożonych płazów i dużych stad danieli. Fakt, że ten raj przyrodniczy jest znany tylko nielicznym, wynika z jego szczególnej historii: od 130 lat duża część tego obszaru jest wykorzystywana jako poligon wojskowy dla sił brytyjskich i niemieckich. Zabrania się wchodzenia cywilom. Co zaskakujące, użycie militarne nie oznacza niekorzystnej sytuacji dla przyrody. Tutaj dzikie zwierzęta żyją przez większość czasu zupełnie same, bez spacerowiczów, rowerzystów czy psów. Senne jest domem dla wysoce wyspecjalizowanych gatunków, które zostały wyparte przez rolnictwo z innych miejsc. Film ten wprowadza widza w niezwykły świat, na co dzień zamknięty dla ludności cywilnej. Pokazuje, że poligony wojskowe w naszym gęsto zaludnionym i intensywnie użytkowanym krajobrazie mogą być ważną ostoją roślin i zwierząt. 14:50 DUNAJ - ODC. 1 OD ŹRÓDEŁ DO LINZU (THE DANUBE - FROM ITS SOURCE TO THE BLACK SEA) Serial dokumentalny, 44 min, Niemcy, 2020 Reżyseria: Barbel Jacks Seria dokumentalna o Dunaju i miastach oraz krainach położonych nad tą europejską rzeką. To 2888 kilometrów od źródła w Schwarzwaldzie do ujścia do Morza Czarnego, Dunaj łączy dziesięć krajów o bardzo różnych kulturach. Jest zatem nie tylko drugą najdłuższą rzeką Europy po Wołdze, ale także najbardziej międzynarodową rzeką na świecie. Dunaj był i jest jednym z najważniejszych szlaków handlowych w Europie i stanowi koło ratunkowe dla wielu ludzi. Po drodze przepływa przez wspaniałe krajobrazy, od krasowych gór Jury Szwabskiej, przez aluwialne i bagienne krajobrazy z unikalną florą i fauną, aż po imponujące kaniony Żelaznej Bramy i wreszcie rozległą deltę rzeki u jej ujścia do Morza Czarnego. Nie tylko wielkość Dunaju jest wyjątkowa, ale ma również własną wolę i jest jedyną dużą rzeką w Europie, która płynie z zachodu na wschód. Ta seria filmów przedstawia przyrodę i ludzi nad Dunajem oraz daje wgląd w ich różne życie, które kształtuje rzeka. 15:50 SEKRETY CZŁOWIEKA Z CHEDDAR (SECRETS OF THE 10, 000 YEAR OLD MAN) Film dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Steven Clarke Film dokumentalny. Kwestia naszej ludzkiej tożsamości nigdy nie była przedmiotem tak gorącej debaty. Teraz nowe, przełomowe techniki badawcze DNA mogą odpowiedzieć na pytanie, skąd pochodzimy i jak wyglądaliśmy? W 2017 roku Muzeum Historii Naturalnej ujawniło wyniki najbardziej oczekiwanej analizy genetycznej w Wielkiej Brytanii przeprowadzanej na najważniejszym pojedynczym szkielecie w historii. Zespół badaczy Muzeum stworzyło pełną sekwencję DNA człowieka z Cheddar liczącego 10 000 lat najstarszego kompletnego szczątku - szkieletu ludzkiego, jaki kiedykolwiek znaleziono w Wielkiej Brytanii. On i jego klan byli jednymi z pierwszych ludzi, którzy zaludnili opuszczoną Brytanię pod koniec epoki lodowcowej. Ponieważ ludzka okupacja tych wysp trwa od tamtej pory nieprzerwanie, tak naprawdę jest on najstarszym przodkiem: pierwszym Brytyjczykiem. 16:50 NADMORSKIE MIASTA - ODC. 7 VANCOUVER (CITIES BY THE SEA 7. VANCOUVER) Cykl dokumentalny, 44 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Ilka Franzmann Dziesięcioodcinkowy cykl dokumentalny o najciekawszych nadmorskich miastach - bramach na świat. Wszystkie są nieodłącznie definiowane przez ich położenie, a co za tym idzie, przez otwartość na świat, ducha odkrywania i pragnienia przygody. Ich geostrategiczna lokalizacja przekształciła je w figury szachowe zmieniających się sił i systemów politycznych, w miejsca tranzytowe marzycieli i migrantów oraz w tygle ludzi z różnych środowisk i kultur. Autorzy serialu, wędrując przez wybrane najciekawsze morskie miasta świata, odkrywają je na nowo, korzystając z najnowszych technologii lotniczych i bogatego języka filmowego. Odcinek 7. Vancouver leży na południowym zachodzie Kanady. Dla niemal połowy jego dwuipółmilionowej populacji angielski nie jest językiem ojczystym. Miejskie atrakcje i dzika przyroda, góry i Ocean Spokojny mieszkańcy Vancouver mają wszystko w zasięgu ręki. Centrum Vancouver jest otoczone przez ocean. Z południa prowadzą do niego dwa mosty. Wielu mieszkańców dociera tam promem. Około trzydziestu wodonobusów kursuje między południem Vancouver a śródmieściem. Całą trasę pokonują w kilka minut. Taki prom zabiera dwunastu pasażerów. Niektórzy kursują nim regularnie. W mieście jest ponad 200 parków. W roku 1971 powstała tu organizacja Greenpeace. Vancouver zostawia najmniejszy ślad węglowy ze wszystkich miast Ameryki Północnej. 17:50 ALARM DLA ARKTYKI (ON THIN ICE) Film dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2020 Reżyseria: Boas Schwarz, Henry M. Mix Duże obszary arktycznej Syberii przez dziesięciolecia były strefami zakazanymi. Po raz pierwszy filmowcom udało się uzyskać dostęp do niektórych z tych stref, aby odkryć dramatyczną degradację wód, gleby i powietrza. Film jest bardzo aktualny, alarmujący i dostarcza obrazów z mało znanej i rzadko widywanej linii frontu zmian klimatycznych. Poznamy te zmiany i ich poważne konsekwencje dla rodzimej populacji. Gigantyczne kaniony otwierają się tam, gdzie kiedyś był niekończący się las tajgi. Setki ogromnych szczelin pojawia się z głębin, wydzielając metan, który ma 30 razy silniejszy efekt cieplarniany niż dwutlenek węgla. Rzeki mają niski poziom wód, a duże wydmy w ich wyschniętych korytach sprawiają, że część środkowej Syberii przypomina Saharę. Każdego roku nad tajgą szaleją pożary lasów. Kanał Północno - Wschodni stał się żeglowny. Olbrzymie warstwy wiecznej zmarzliny topnieją i ujawniają pozostałości dawnych czasów, w tym nieznane dotąd formy życia drobnoustrojów, które teraz odżywają. Zawierają do 8000 razy więcej materiału genetycznego niż wszystkie odkryte wirusy, a ich potencjał patogenny dla współczesnego człowieka jest wciąż nieznany. Stawką jest też przyszłość wielu dzikich zwierząt. Renifery zmieniają swoją coroczną migrację. Zdesperowane niedźwiedzie polarne przemierzają wioski, a nawet miasta. Wskaźnik reprodukcji rzadkiej mewy arktycznej spada. W Arktyce zmiany klimatyczne nie są już kwestią czasu. Dzieje się to teraz i w niepokojącym tempie. Naukowcy twierdzą, że punkt krytyczny osiągnięto już lata temu. Puszka Pandory została otwarta. 18:55 POLSKA NORWIDA Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2021 Reżyseria: Jarosław Mańka Scenariusz: Marek Stremecki W filmie dokumentalnym zobaczymy miejsca związane z wielkim artystą. Gdzie urodził się przyszły poeta, a gdzie spędził dzieciństwo po wczesnej śmierci matki? Jakie miejsca odwiedzał Norwid w Warszawie podczas studiów i z kim się przyjaźnił? Dlaczego Norwid postanowił dwukrotnie odbyć podróż po ziemiach polskich i jaki ta podróż miała wpływ na jego twórczość? Jak na twórczości poety odcisnął się pobyt w Krakowie, ostatnim polskim mieście, w którym przebywał przed emigracją? Jakie miejsca odwiedzał w stolicy Francji, z kim się przyjaźnił, jak wyglądały ostatnie lata życia poety? Twórcy filmu starali się pokazać, na czym polegał fenomen Norwida. To że był on m.in. poetą pokolenia Kolumbów, a następnie Żołnierzy Wyklętych i jaki wpływ miała twórczość Norwida na młodego Karola Wojtyłę, skoro będąc już papieżem Janem Pawłem II, wielokrotnie odwoływał się do słów poety. O tych sprawach mówią w filmie znani norwidolodzy: prof. Józef Fert, prof. Marek Stanisz, prof. Wojciech Kudyba. Fragmenty poezji Norwida czyta jeden z najwybitniejszych współczesnych polskich aktorów Jerzy Trela. Usłyszymy muzykę Czesława Niemena i Przemysława Gintrowskiego. Po miejscach szczególnie ważnych w życiu artysty oprowadzają trzej przewodnicy: prof. Wiesław Rzońca w Warszawie, aktor Radosław Krzyżowski w Krakowie i prof. Michał Masłowski w Paryżu. 20:00 CZARNA WOŁGA - ODC. 6 TEN BANK ZOSTAŁ OBRABOWANY Cykl dokumentalny, 41 min, Polska, 2023 Reżyseria: Piotr Litka Scenariusz: Piotr Litka, Przemysław Semczuk Zdjęcia: Marian Bobrowski, Jeremi Grzywa, Michał Bożek Wykonawcy: Przemysław Semczuk Dwa najsłynniejsze napady na banki okresu PRL. Jeden obrabowano na prowincji, w Wołowie. Do drugiego zaś doszło w Warszawie. Jak wyglądały śledztwa? Kogo podejrzewano? Czy znaleziono i skazano wszystkich sprawców? 21:00 POKOLENIE PODŁĄCZONYCH Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2022 Reżyseria: Dariusz Kuciewicz W filmie dokumentalnym "Pokolenie podłączonych" poznamy dramatyczne losy rodzin, w których dzieci wpadły w sidła uzależnień od urządzeń mobilnych. Problem jest olbrzymi; 43% dzieci w wieku od 6 miesięcy do 2 lat korzysta ze smartfonów i tabletów, 62% dzieci w wieku od 3 do 4 lat i aż 84% dzieci w wieku od 5 do 6 lat. Co trzeci nastolatek nie jest w stanie wyobrazić sobie dnia bez komórki. Sytuacja jest katastrofalna w skali, dla której nie ma żadnego odniesienia w dziejach. Tymi, którzy jako jedyni mogą położyć temu kres, są rodzice. Choć należy pamiętać, że kiedy mówimy o uzależnieniu, w większości przypadków niezbędne jest wsparcie terapeutyczne. 22:05 OPUSZCZONE MIEJSCA - ODC. 1 AMERICAN DREAM (FORSAKEN PLACES - GEHEIME WELTEN / AMERICAN DREAM) Serial dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2020 W tej 4 - odcinkowej serii zbudowane ze stali, zalane betonem lub wydobyte spod ziemi pomniki przełomowych momentów historii ożywają na nowo. Swoje osobiste wspomnienia o tych zapomnianych, ale często niedostępnych i groźnych miejscach przywołują związani z nimi świadkowie. Opowiadają o klęskach żywiołowych, wojnach lub wielkich katastrofach, które odcisnęły piętno na tych zabytkach, a także na ludziach mieszkających czy pracujących w ich pobliżu. W czterech odcinkach widzowie poznają dwanaście takich "zaginionych miejsc" - to bazy wojskowe, pokazowe budynki epoki, turystyczne raje i szpitale. 23:10 POLSCY. SERYJNI - ODC. 6 STANISŁAW MODZELEWSKI Cykl dokumentalny, 44 min, Polska, 2022 Reżyseria: Piotr Litka Scenariusz: Piotr Litka, Przemysław Semczuk Zdjęcia: Andrzej Misaczek, Maciej Mroziewski, Marian Bobrowski Wykonawcy: Przemysław Semczuk Sprawa Modzelewskiego to kolejny przykład bezradności organów ścigania PRL wobec zachowań seryjnego mordercy. Do pierwszej udokumentowanej i popełnionej przez niego zbrodni doszło bowiem już w 1952 roku w okolicach stacji kolejowej Gałkówek. W ciągu kolejnych czterech lat zginęło pięć kolejnych kobiet w różnym wieku (najmłodsza ofiara miała 18 lat, najstarsza 67). Sprawca mordował je z motywów seksualnych. Jednak sprzeczne zeznania świadków (domniemany zabójca miał według nich chodzić w mundurze kolejarza) oraz brak śladów, które wskazywałyby na konkretnego podejrzanego sprawiły, że śledztwo na dłuższy czas zawieszono. Do sprawy powrócono dopiero po kolejnej zbrodni. Doszło do niej 11 lat po ostatnim ataku Wampira z Gałkówka. Ofiara: 87 - letnia kobieta z Warszawy. Motyw: zemsta na sąsiadce, z którą sprawca miał wiele zatargów. Zabójcą okazał się 38 - letni Stanisław Modzelewski. Podczas kolejnych przesłuchań opowiedział śledczym o swoich poprzednich zbrodniach (chodził wówczas w mundurze wojskowym). Sprawiał wrażenie jakby chwalił się tym, co zrobił. Nie wyrażał żalu. Sąd skazał go za siedem zabójstw oraz za usiłowanie czterech kolejnych na karę śmierci. Rada Państwa nie skorzystała z prawa łaski. Wyrok wykonano w listopadzie 1969 roku. 24:00 RZECZPOSPOLITA REAKTYWACJA Film dokumentalny, 59 min, Polska, 2018 Reżyseria: Anna Ferens Scenariusz: Anna Ferens Zdjęcia: Michał Ślusarczyk, Marcin Peresada Film w atrakcyjny i nowoczesny sposób opowiada o odbudowie Polski po odzyskaniu niepodległości w 1918 r. Pokazuje tę niezwykłą energię, która wyzwoliła się w Polsce po odzyskaniu niepodległości zarówno wśród intelektualnych elit, jak i zwykłych ludzi. Bohaterami są wynalazcy, naukowcy, ekonomiści, których myśli i osiągnięcia przyczyniły się do rozkwitu Polski w okresie międzywojennym. Wiele z tych wynalazków zostało wykorzystanych na całym świecie i przyczyniło się do rozwoju ważnych dziedzin nauki. W filmie występują potomkowie, często nieznanych bohaterów 20 - lecia oraz historycy z Polski, USA i Francji, m.in.: prof. Wacław Szybalski z Madison, prof. Donald Pienkos z Milwaukee, prof. Dominic Pacyga z Chicago, dr Christophe Laforest z Paryża. Film nagrodzony na Polish Film Festival in America w Chicago w 2018 r. - nagroda za najlepszą reżyserię. 01:15 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - WRONA - OSTATNI SPRAWDZIAN ODC. 255 Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2021 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki "Wrona - ostatni sprawdzian" Historycy lotnictwa od lat zadają sobie pytanie, jak to było możliwe, że obrabowany, zniszczony przez wojnę kraj, jakim była odradzająca się w 1918 roku Polska, w ciągu dwudziestu lat dołączył do ekskluzywnego, światowego klubu eksporterów nowoczesnych samolotów? Zwykle padają dwie odpowiedzi: pierwsza wskazuje na studentów - marzycieli. Zyskali oni mocne wsparcie ze strony doświadczonej kadry profesorskiej. Druga odpowiedź to wojsko świadome po doświadczeniach wojny z bolszewikami tego, co oznacza lotnictwo w realiach nowego pola walki. Lektura rejestru polskich statków powietrznych musi wywołać oszołomienie. Spis samych szybowców zamyka numer 1380. I nieuchronnie ciśnie się na usta pytanie: co z tego zostało? Praktycznie nic, dlatego z takim entuzjazmem śledzimy odradzanie się świadectw wielkości tamtego czasu. Odwiedzamy warsztat Jerzego Gruchalskiego, gdzie odtwarzany jest szybowiec szkolny Wrona. 01:50 ZWYCIĘŻYĆ ŚMIERĆ - PROF. RUDOLF WEIGL Film dokumentalny, 30 min, Polska, 2008 Reżyseria: Halina Szymura Scenariusz: Halina Szymura Zdjęcia: Mieczysław Herba, Sławomir Chudowski Tyfus, nazywany też morowym powietrzem czy durem plamistym, to jedna z najgroźniejszych znanych chorób. Aż do początków XX w. był nieuleczalny. Ta straszna choroba pochłonęła miliony ofiar. Próby jej pokonania kończyły się fiaskiem, wielu uczonych przypłaciło je życiem. Ostatecznie pogromcą tyfusu został mikrobiolog i zoolog z Uniwersytetu Lwowskiego, prof. Rudolf Stefan Weigl. Postać wspaniała, zarówno jako wybitny uczony, jak i człowiek wielkiego serca. Niestety, dziś już postać mocno zapomniana. Film ten przybliża jego sylwetkę i dokonania. Rudolf Weigl urodził się w 1883 r. w Przerowie na Morawach w rodzinie austriackiej. Gdy miał 7 lat, jego ojciec zginął tragicznie, a matka poślubiła Polaka, Józefa Trojnara, późniejszego prof. gimnazjum w Jaśle i Stryju. To właśnie pod wpływem ojczyma Rudolf zainteresował się naukami przyrodniczymi i podjął studia na Uniwersytecie Lwowskim. Wcielony w czasie I wojny światowej do wojska, już wtedy wyznaczył sobie życiowy cel: pokonać tyfus, który dziesiątkował żołnierzy. I cel ten udało mu się zrealizować. Jako pierwszy na świecie odkrył skuteczną broń przeciwko tej strasznej chorobie. Droga wiodła przez ludzką krew, gdyż tylko krew była w stanie wykarmić przenoszące zarazki tyfusu wszy odzieżowe i uczynić z nich materiał do produkcji szczepionki. W latach 30. XX w. prof. Weigl założył we Lwowie Instytut Tyfusowy, dzięki czemu to miasto stało się jednym z najważniejszych ośrodków badań nad tą chorobą. Odwiedzali go uczeni z całego świata. Weigl zatrudniał tam setki, a za okupacji tysiące osób karmiących wszy na własnym ciele. To niebezpieczne zajęcie, podobnie zresztą jak cały instytut, stanowiło niejednokrotnie przepustkę do życia. Placówka znajdowała się bowiem pod opieką władz niemieckich żywo zainteresowanych produkcją szczepionki dla swoich wojsk. Oficjalnie szczepionki trafiały tylko do niemieckiej armii. Prof. Weigl tak jednak zorganizował produkcję, że otrzymywali je także polscy partyzanci, mieszkańcy gett w Łodzi, Warszawie i Lwowie. Kilka razy w roku ekipa instytutu zapuszczała się również w rejon Karpat Wschodnich, szczególnie nękany epidemiami tyfusu. Sam instytut, wykorzystując swoją uprzywilejowaną pozycję, zatrudniał na różnych stanowiskach wielu uczonych i intelektualistów (m. in. matematyka Stefana Banacha, botanika Stanisława Kulczyńskiego, poetę Zbigniewa Herberta, kompozytora i dyrygenta Stanisława Skrowaczewskiego, aktora Andrzeja Szczepkowskiego czy pisarza i dyplomatę Mirosława Żuławskiego, ojca Andrzeja, reżysera), licznych członków AK i Żydów, chroniąc ich wszystkich przed deportacją do obozów koncentracyjnych. Bezpieczni byli nie tylko pracownicy, ale i szeregowi karmiciele wszy, gdyż wydawane przez Niemców zaświadczenia o wykonywanym przez nich zajęciu chroniły np. w razie łapanek. Karmiciel mógł jednocześnie karmić nawet do 10 tys. sztuk wszy. Umieszczano je w małych skrzyneczkach wielkości pudełek od zapałek i mocowano na całym ciele, głównie na nogach i rękach. Pierwsze szczepionki, jeszcze niedoskonałe, prof. Weigl wypróbowywał na sobie, co zresztą ciężko odchorował. 02:30 IN TOUCH Film dokumentalny, 61 min, Polska, 2019 Reżyseria: Paweł Ziemilski Scenariusz: Paweł Ziemilski, Łukasz Długołęcki, Haukur Hrafnsson Pełnometrażowy film dokumentalny przedstawiający życie rodzin z małej miejscowości na Mazurach, Starych Juch, której integralność na skutek przypadkowej wizyty obcokrajowca została zburzona. Blisko połowa z tysiąca żyjących tam do tej pory osób wyemigrowała na Islandię. Oddalone od siebie o ponad dwa tysiące kilometrów rodziny, starają się zszyć rozdarcie spowodowane emigracją za pomocą internetowych łącz. Determinacja w połączeniu z możliwościami, jakie dają nowe technologie, pozwalają im na walkę z tęsknotą. Autorzy filmu śledzą losy zarówno tych członków rodzin, którzy zostali na Mazurach, jak i tych, którzy w poszukiwaniu lepszego życia wyemigrowali, pokazują, jaki wpływ na indywidualne historie bohaterów, miał podział społeczności. Niektórzy z nich starają się od swoich korzeni odciąć, większość jednak, mimo nierzadko długiej obecności poza granicami kraju, walczy o utrzymanie jedności z bliskimi. To także próba zdefiniowania, czym jest przynależność do wspólnoty i małej ojczyzny. Jak obecność kultury islandzkiej wpływa na życie nowych emigrantów oraz ich rodzin w Polsce?