TVP Dokument Wtorek, 13.02.2024 05:25 PRZYRODNIK NA TROPIE - /44/ GATUNKI SYNANTROPIJNE Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Małgorzata Kosturkiewicz Scenariusz: Łukasz Bożycki Prowadzący: Łukasz Bożycki Program przyrodniczy, w którym prowadzący Łukasz Bożycki porusza różne aspekty życia zwierząt w kontekście ich wzajemnych powiązań i oddziaływań. Młody biolog, jednocześnie uznany międzynarodowy fotograf przyrody, podpatruje z kamerą w naturalnym środowisku wybrane gatunki rodzimej fauny i swoje spostrzeżenia oprawia lekkim i przystępnym komentarzem. Projekt znakomicie propaguje wiedzę o polskiej przyrodzie, uzupełniając ją o nieznane, często zaskakujące wątki relacji między zwierzętami. W tym odcinku prowadzący ponownie zajrzy w zakamarki naszych domów i opowie o gatunkach synantropijnych. 05:55 WETERYNARZE Z SERCEM - /5/ Reality show, 23 min, Polska, 2016 Reżyseria: Krzysztof Kasior, Sandra Andrzejewska, Wojciech Wołoszyn Scenariusz: Wojciech Wołoszyn W tym odcinku cyklu wizyta w Gdańsku, gdzie wraz z rodziną swojej właścicielki Joanny, mieszka kotka Tiffany. Niestety, Tiffany spotkał los wielu kotów w jej wieku. Doktor Mariusz walczy jednak o jej zdrowie. Poznamy też historię sędziwego konia Klaro, któremu przydarzyła się bardzo przykra przygoda. Do stajni w Legionowie na ratunek biednemu zwierzęciu przybywa odważna i zdecydowana doktor Olga. 06:30 OBCY PRZYBYSZE W EUROPIE - ODC. 1 PAPUGI (THEY CAME TO STAY - OUR ALIEN ANIMAL NEIGHBOURS) Serial dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2021 Reżyseria: Herbert Ostwald Cykl dokumentalny (3 części) opowiadający o gatunkach zwierząt, które zostały przeniesione do innych niż ich rodzime ekosystemy. Dlaczego ptak nandu - spokrewniony ze strusiem, drepcze po zaśnieżonych polach północnych Niemiec. Nieoczekiwanie nad katedrą w Kolonii przelatują stada jasnozielonych papug. A podobne do bobra nutrie z pomarańczowymi zębami obgryzają francuskie i holenderskie tamy kanałowe. Wszystkie te gatunki są obce i podejrzewa się, że powodują szkody ekologiczne i ekonomiczne. Choć UE chce walczyć z takimi inwazyjnymi zwierzętami, walka z nimi okazuje się trudna i uciążliwa, a nieprzygotowana biurokracja, skłóceni naukowcy i niedoinformowani obywatele ułatwiają rozprzestrzenianie się tych zwierząt. Czy należy walczyć z intruzami? Kiedy gatunek zwierząt jest rzeczywiście rodzimy? A może ciągła zmiana natury jest regułą? Seria dociera do sedna problemu ze zwierzęcymi intruzami, wybierając jako przykłady trzy istotne, a także interesujące gatunki. Odcinek 1 - "Papugi". Silny dziób, zielone upierzenie i prędkość! Niezwykłe, egzotyczne stworzenia - papugi - zdobywają europejskie miasta na terytorium rodzimych ptaków, których śpiew zawsze zachwycał. Następuje zmiana. Dzikie papugi zaczynają skrzeczeć, a nie wszyscy to lubią. Czy pierzaste imigrantki wprowadzają zamęt i trzeba się ich pozbyć? W Kolonii po raz pierwszy rozmnożyły się w 1969 roku. Były w Niemczech nowością. Od przełomu wieków - szybko się rozmnożyły, rozpętując zażarte dyskusje. W Europie zjawiły się na skutek handlu ptakami. Jak wiele innych gatunków papug - kolorowe, zabawne są domownikami. Miłośnicy ptaków wyhodowali z dzikich osobników blisko 50 odmian różnych kolorów. 07:30 WODA - NASZA PRZYSZŁOŚĆ - ODC. 1 KOLORADO: RZEKA SZUKAJĄCA UJŚCIA (WATER IS OUR FUTURE EP. 1 THE COLORADO A RIVER IN SEARCH OF ITS ESTUARY) Serial dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Tanja Winkler Pięcioodcinkowy cykl dokumentalny, opowiadający o regionach, które przeszły i nadal przechodzą radykalne zmiany. W niektórych miejscach, gdzie flora i fauna zostały kiedyś wytępione, by zrobić miejsce dla rolnictwa, przemysłu i wydobycia surowców, natura wraca do siebie. Krajobrazy kwitną nowym życiem, bo stare przemysły zostały zlikwidowane, a ludzie doceniają wartość świata przyrody. Na Wielkich Jeziorach Ameryki Północnej, w lasach deszczowych Kostaryki i na silnie zanieczyszczonych rzekach na Łużycach we wschodnich Niemczech rozległe obszary oddane monokulturom i strzeliste hałdy żużlu przekształcają się w bogate gatunkowo cuda natury. Biolodzy tworzą tereny podmokłe z terenów poprzemysłowych, ekolodzy zamieniają pastwiska dla bydła w lasy tropikalne, a dzielnice zniszczone przez wydobycie węgla brunatnego tworzą schronienie dla rzadkich gatunków. Poszczególne, niezależne odcinki serii dokumentują szereg fascynujących projektów, które pokazują, że nawet zniszczenie może zapewnić nowy początek naturze. I że wszyscy możemy pomóc zachować bioróżnorodność naszej planety na przyszłość. Odcinek 1 - "Kolorado: rzeka, szukająca ujścia". Swój początek Kolorado bierze w Górach Skalistych i płynie 2300 kilometrów przez pięć stanów USA, aż do Meksyku. Wiosną topniejące wody zasilają górskie strumienie i rzeka staje się jeszcze potężniejsza. W ciągu milionów lat Kolorado wyrzeźbiła swoje koryto w czerwonych skałach. Swoją nazwę - "Czerwona Rzeka" - otrzymała od barwy rzecznych osadów. Co jakiś czas rzeka rozlewa się w wielkie jeziora. Nie powstały dzięki siłom przyrody - stworzyli je ludzie. Dostarczają wodę milionom Amerykanom. Dzięki niej życie na południowym zachodzie USA stało się możliwe. Konieczne były ogromne prace inżynieryjne, by postawić zaporę na rzece. 08:35 GLOBALNA NAUKA - ODC. 4 ROBOTYKA I SZTUCZNA INTELIGENCJA - PRZYSZŁOŚĆ LUDZKOŚCI (GLOBAL SCIENCE E04: ROBOTICS & A. I. - THE FUTURE OF HUMANITY) Cykl dokumentalny, 50 min, Francja, 2020 Reżyseria: Yohann Thiriet Ta seria dokumentalna (6 odcinków) przybliży największe odkrycia na arenie współczesnych badań naukowych, przedstawiając najbardziej niesamowite przełomy, które kształtują świat i jego przyszłość. Odc. 4 - "Robotyka i sztuczna inteligencja, przyszłość ludzkości". Wyglądają jak coś rodem z fantastyki naukowej, ale są prawdziwe powstają w laboratoriach na całym świecie. W przyszłości będą przypominać ludzi, zwierzęta i stworzenia, których jeszcze nie widzieliśmy. Posiądą zadziwiające zdolności, w tym inteligencję. Witajcie w nowym świecie, gdzie sztuczna inteligencja jest naszym sprzymierzeńcem, samochody nie potrzebują kierowców, a granice między człowiekiem i maszyną powoli się zacierają. W dwudziestym pierwszym wieku roboty opuściły fabryki i laboratoria. Nie ograniczają się już do prostych, powtarzalnych zadań. Stwory z metalu i plastiku przeniknęły niemal wszystkie obszary naszego życia. Spotykamy je na ulicach, w szkołach, w naszych domach, a nawet w salach koncertowych. Te nowoczesne maszyny nie są już uważane za proste narzędzia, współpracują z nami i się komunikują. Weszliśmy w erę robota społecznego. Choć wyglądają figlarnie, te małe urządzenia nie są już tylko ciekawostkami, wkrótce będą uczestniczyły w naszym życiu codziennym. Badacze z Arabii Saudyjskiej stworzyli pierwszego robota mówiącego w języku arabskim i rozpoznającego lokalne dialekty. Pytanie o rolę, jaką roboty i sztuczna inteligencja będą odgrywać w naszym życiu, nie jest niczym nowym, ale kontekst technologiczny wciąż się zmienia, a zagadnienia te stają się coraz istotniejsze. W ostatecznym rozrachunku to my, ludzie, musimy zdecydować, co zrobimy z naszymi maszynami. Jak bardzo chcemy je rozwinąć? I dokąd nas zaprowadzą? 09:35 WIDOKI Z RAJU. KULTURA OGRODOWA W ŚWIECIE ISLAMU - ODC. 2 INDIE. SPLENDOR CZASÓW MOGOŁÓW (A GLIMPSE OF PARADISE - GARDEN CULTURE IN THE ISLAMIC WORLD) Serial dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2016 Reżyseria: Veronika Hofer Pięcioodcinkowy cykl dokumentalny - podróż po świecie islamu. Rozpoczyna się w ogrodach Imperium Perskiego, obejmuje zielone oazy na subkontynencie indyjskim, w Afryce Północnej i południowej Hiszpanii, a kończy refleksją o przyszłości w państwach Zatoki Perskiej. Ogrody są wehikułem do poznania i zrozumienia całego obszaru kulturowego w jego odrębności. Dokument skierowany jest do odbiorców zainteresowanych podróżami i kulturą, ale także do tych, którzy chcą poznać rejony o coraz większym znaczeniu na świecie, ich historię i kulturę. Odcinek 2 - "Indie". Splendor czasów Mogołów. Indie. Gęsto zaludnione i pełne kolorytu, biedne i pogrążone w chaosie. A jednak tutejsze ogrody świadczą o ich bogactwie i porządku. W jaki sposób zdołały uzyskać balans pomiędzy orientalną wspaniałością i rygorem islamskiej kultury ogrodowej? Wyruszyliśmy w odkrywczą podróż do najwspanialszych ogrodów kultywowanych pośród harmidrui zgiełku współczesnych Indii. W Indiach mieszka prawie jedna piąta ludności świata. To sprawiło, że okręg rządowy w Nowym Delhi stał się ważnym punktem na politycznej mapie świata. Prezydent Indii mieszka i rządzi za tą bramą i w tym ogrodzie. Teren ten, widziany z góry, wygląda jak dywan, z wzorem poprzecinanym surową geometrią osi i kanałów nawadniających. Jest to jednak zdecydowanie ogród, zaprojektowany według islamskich zasad. Jak to możliwe, że głowa państwa w kraju zamieszkanym w dużej mierze przez Hindusów żyje w otoczeniu ogrodów islamskich? Ogród powstał ponad sto lat temu, gdy Brytyjczycy przenieśli siedzibę rządu z Kalkuty do Delhi w północnych Indiach. Zbudowali w tym celu nowe miasto, Nowe Delhi, z własną siedzibą rządu i ogrodem. W ten sposób brytyjscy władcy kolonialni skupili się na poznanych tu ogrodach, łącząc zawarte w nich pomysły z własnym zamiłowaniem do wystawnych kwietników. 10:35 ENCYKLOPEDIA TATRZAŃSKA - NARCIARSTWO 27 min, Polska, 1972 Autor: Czesław Kruszelnicki Scenariusz: Czesław Kruszelnicki Zdjęcia: Wiesław Tomaszkiewicz Prowadzący: Czesław Kruszelnicki Reportaż poświęcony narciarstwu w Tatrach od czasów najdawniejszych, tj. od roku 1865, kiedy to dr Karol Cormidesz, lekarz z Wielkiej koło Popradu, przywiózł z Norwegii pierwsze narty, które znakomicie ozdabiały gabinet lekarski, budząc zrozumiałą sensację. Zofia i Witold Paryscy, autorzy Encyklopedii Tatrzańskiej barwnie opowiadają o pionierach narciarstwa pod Tatrami, ilustrując wypowiedź zdjęciami narciarzy, instruktorów, autorów pierwszych podręczników do nauki jazdy na nartach. Marian Woyna Orlewicz, polski olimpijczyk z Garmisch - Partenkirchen 1936 r. wspomina Bronisława Czecha, na którym się wzorowano w czasach jego młodości. Stanisław Marusarz opowiada o dzieciństwie i pierwszych sukcesach. Całości dopełniają inscenizowane scenki w wykonaniu Stanisława Grandysa, Stanisława Pradziada oraz uczniów Technikum Budowlanego w Zakopanem, którzy występują w charakterze dawnych narciarzy. 11:15 HISTORIE WILEŃSKIE - ODC. 6 Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Wojciech Klimala, Ewa Wołkanowska - Kołodziej, Wojciech Klimala Scenariusz: Wojciech Klimala, Wojciech Klimala Lektor: Paweł Sędziak Zdjęcia: Bartosz Frątczak Muzyka: Joanna Fidos Małgorzata Mozyro studiowała stosunki międzynarodowe, bo szczerze wierzyła w to, że polityka może zmienić świat na lepsze. Przez lata pracowała w dyplomacji, ale coraz częściej zarywała noce i wstawała skoro świt po to, by robić zdjęcia. Zawodowo zajęła się tym niedawno, ale bardzo szybko zaczęto o niej mówić jako o jednej z najbardziej wyrazistych wileńskich fotografek. Kobiety, które stają przed jej obiektywem, twierdzą, że sesja zdjęciowa u Małgorzaty Mozyro zastąpiła im co najmniej kilka spotkań z psychoterapeutą. 11:50 BOLERO, HIT WSZECH CZASÓW (BOLERO: A GLOBAL HIT / BOLERO. LE REFRAIN DU MONDE) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Reżyseria: Damien Cabrespines, Anne - Solen Gouguet Film dokumentalny o jednym z najbardziej znanych utworów muzycznych. "Bolero" Maurice’a Ravela to utwór który jest grany na świecie co jakieś 15 minut. Dokonał rewolucji w muzyce klasycznej. Powolne crescendo, skomponowane przez Maurice’a Ravela w roku 1928 - mym, święci międzynarodowe i międzypokoleniowe triumfy. Wszystko zaczęło się 22 - ego listopada 1928 - ego roku. "Bolero" zabrzmiało wtedy w całej okazałości na scenie opery paryskiej. Publiczność oniemiała. Jest największym przebojem muzyki poważnej. W założeniu było muzyką do widowiska baletowego. Jak ta słynna melodia zainspirowała i wpłynęła na światową popkulturę? W ciągu zaledwie 16 - tu minut "Bolero" nabiera mocy. Porywa umysły i ciała. Wzrusza, irytuje, urzeka. Nikt nie pozostaje na nie obojętny. Każdy się w nim odnajduje. To badanie złożoności i bogactwa utworu o bardzo prostym układzie, który wywołuje emocje, zawroty głowy i jest inspiracją do powstania innych dzieł, interpretacji i utworów z różnych dziedzin kultury i sztuki. Największe międzynarodowe uznanie zyskała wersja choreograficzna Maurice’a Bejarta. Jednak kto lepiej mógłby o tym mówić niż artyści tacy jak: Lalo Schiffrin, Rufus Wainwright, Angelique Kidjo, Claude Lelouch, Marie - Agnes Gillot. W filmie znalazły się też fragmenty najbardziej znanych interpretacji "Bolera". 12:50 ZMYSŁOWE RANDKI - /1/ (MAKING SENSE OF LOVE) Cykl dokumentalny, 24 min, Dania, 2020 Naukowy eksperyment randkowy, w którym bohaterowie szukają prawdziwej miłości poprzez poznawanie drugiej osoby zmysłami węchu, smaku i dotyku. Sprawdzimy, czy możemy zaufać naszym podstawowym instynktom, by znaleźć drugą połówkę. 13:20 ZMYSŁOWE RANDKI - /2/ (MAKING SENSE OF LOVE) Cykl dokumentalny, 23 min, Dania, 2020 Naukowy eksperyment randkowy, w którym bohaterowie szukają prawdziwej miłości poprzez poznawanie drugiej osoby zmysłami węchu, smaku i dotyku. Sprawdzimy, czy możemy zaufać naszym podstawowym instynktom, by znaleźć drugą połówkę. 13:50 OBCY PRZYBYSZE W EUROPIE - ODC. 2 RHEA (THEY CAME TO STAY - OUR ALIEN ANIMAL NEIGHBOURS) Serial dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2021 Reżyseria: Herbert Ostwald Cykl dokumentalny (3 części) opowiadający o gatunkach zwierząt, które zostały przeniesione do innych niż ich rodzime ekosystemy. Dlaczego ptak nandu - spokrewniony ze strusiem, drepcze po zaśnieżonych polach północnych Niemiec. Nieoczekiwanie nad katedrą w Kolonii przelatują stada jasnozielonych papug. A podobne do bobra nutrie z pomarańczowymi zębami obgryzają francuskie i holenderskie tamy kanałowe. Wszystkie te gatunki są obce i podejrzewa się, że powodują szkody ekologiczne i ekonomiczne. Choć UE chce walczyć z takimi inwazyjnymi zwierzętami, walka z nimi okazuje się trudna i uciążliwa, a nieprzygotowana biurokracja, skłóceni naukowcy i niedoinformowani obywatele ułatwiają rozprzestrzenianie się tych zwierząt. Czy należy walczyć z intruzami? Kiedy gatunek zwierząt jest rzeczywiście rodzimy? A może ciągła zmiana natury jest regułą? Seria dociera do sedna problemu ze zwierzęcymi intruzami, wybierając jako przykłady trzy istotne, a także interesujące gatunki. Odcinek 2 - "Rhea". Niezwykła głowa i tyczkowate nogi. To nie struś - tylko rhea, nandu szare. I nie jest sam. Znakomicie się rozwijają i to w Niemczech! To jedyne miejsce w Europie, gdzie te wielkie ptaki żyją na wolności. Całe stada wędrują po polach jakby były tu od zawsze. Jakie są te dziwne stworzenia? Nandu lubią otwarte przestrzenie. Ptaki kłusują wiele kilometrów dziennie w poszukiwaniu pożywienia. Do liczenia potrzeba wielu ochotników, którzy mogą pokonać długie dystanse. Muszą chodzić za ptakami wiele godzin. Mimo że zakłóca to spokój rhea - ludzka inwazja bardziej niepokoi inne zwierzęta. Ponieważ liczba rhea rośnie - Federalna Agencja Obrony Przyrody wstawiła je do wykazu obcych gatunków, które mogą stanowić zagrożenie dla rdzennej flory i fauny. 14:50 WODA - NASZA PRZYSZŁOŚĆ - ODC. 2 UKRYTY SKARB ANDALUZJI (WATER IS OUR FUTURE EP. 2 ANDALUSIA’S HIDDEN TREASURE) Serial dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Frank Nischk Pięcioodcinkowy cykl dokumentalny, opowiadający o regionach, które przeszły i nadal przechodzą radykalne zmiany. W niektórych miejscach, gdzie flora i fauna zostały kiedyś wytępione, by zrobić miejsce dla rolnictwa, przemysłu i wydobycia surowców, natura wraca do siebie. Krajobrazy kwitną nowym życiem, bo stare przemysły zostały zlikwidowane, a ludzie doceniają wartość świata przyrody. Na Wielkich Jeziorach Ameryki Północnej, w lasach deszczowych Kostaryki i na silnie zanieczyszczonych rzekach na Łużycach we wschodnich Niemczech rozległe obszary oddane monokulturom i strzeliste hałdy żużlu przekształcają się w bogate gatunkowo cuda natury. Biolodzy tworzą tereny podmokłe z terenów poprzemysłowych, ekolodzy zamieniają pastwiska dla bydła w lasy tropikalne, a dzielnice zniszczone przez wydobycie węgla brunatnego tworzą schronienie dla rzadkich gatunków. Poszczególne, niezależne odcinki serii dokumentują szereg fascynujących projektów, które pokazują, że nawet zniszczenie może zapewnić nowy początek naturze. I że wszyscy możemy pomóc zachować bioróżnorodność naszej planety na przyszłość. Odcinek 2 - "Ukryty skarb Andaluzji". Południe Hiszpanii - morze i słońce. Zwłaszcza słońce. Andaluzja ma jednak więcej do zaoferowania - 24 niezwykłe parki narodowe i rzadkie gatunki zwierząt. Czy jednak wody wystarczy? Dla rolnictwa i przyrody Andaluzji? Tu trzeba być koniecznie, by pojąć kulturę Andaluzji - Alhambra, górująca nad miastem Granada. Przyglądając się filigranowej architekturze, trzeba sobie wyobrazić, że stała tu forteca. W kulturze islamu istnieje wielki szacunek dla wody. To chyba najważniejszy aspekt codziennego życia. System nawadniający, stworzony przez Maurów, nadal dostarcza farmerom w Las Alpujarras wodę, gdy skończy się odwilż. 15:55 GLOBALNA NAUKA - ODC. 5 PRZYRODA - PIĘKNO NASZEJ PLANETY (GLOBAL SCIENCE E05: NATURE - THE BEAUTY OF OUR PLANET) Cykl dokumentalny, 52 min, Francja, 2020 Reżyseria: Yohann Thiriet Ta seria dokumentalna (6 odcinków) przybliży największe odkrycia na arenie współczesnych badań naukowych, przedstawiając najbardziej niesamowite przełomy, które kształtują świat i jego przyszłość. Odc. 5 - "Przyroda, piękno naszej planety". Nasza planeta to bezcenny skarb. Jedyny dom, jak mamy, złożony z milionów gatunków zwierząt i roślin dzielących ziemie i oceany. Każdego roku badania naukowe wnoszą coraz więcej do wspólnej historii ewolucji. Ale 4,5 miliarda lat po jej powstaniu, Ziemia jest zagrożona. Podczas gdy przyroda zapewnia ludzkości bogactwo zasobów, czy rozwiązania naukowe mogą ocalić nasz zagrożony świat? Wyścig z czasem o los naszej planety już się rozpoczął. Obecnie naukowcy analizują niebywałą bioróżnorodność naszej planety, próbując odkryć tajemnice życia. Pomimo zmian klimatu, uczeni wciąż odkrywają nowe gatunki zwierząt, będąc świadkami rzadkich i ulotnych chwil. Jeśli przyroda zostanie zniszczona, nasza przyszłość będzie zagrożona. 16:55 WIDOKI Z RAJU. KULTURA OGRODOWA W ŚWIECIE ISLAMU - ODC. 3 MAROKO. MARZENIE O PIĘKNIE (A GLIMPSE OF PARADISE - GARDEN CULTURE IN THE ISLAMIC WORLD) Serial dokumentalny, 49 min, Niemcy, 2016 Reżyseria: Veronika Hofer Odcinek 3 - "Maroko". Marzenie o pięknie. Maroko kolorowe targi, błyszczące suki i zacienione ogrody. Podobno najwspanialsze z ogrodów są dziś dziełem artystów, romantyków i kolekcjonerów roślin z Europy. Wyruszamy w podróż do Maroka, aby zobaczyć, w jaki sposób przenieśli oni swoje marzenia o oriencie na formę ogrodową. Ten ogród znajduje się gdzieś w Maroku, nie wolno nam powiedzieć dokładnie, gdzie. Wiele osób o nim mówi, ale tylko nieliczni w nim byli. Jakieś dwadzieścia lat temu pewna para z Niemiec postanowiła zrealizować swoje marzenie o ogrodzie orientalnym. Zgodnie z islamską tradycją stworzyła nie tylko zieleń, ale też siedlisko i przestrzeń do życia. Miejsce, w którym można schronić się przed upałem i kurzem, i rozkoszować się cieniem, kolorami czy śpiewem ptaków. Idealny ogród islamski jest symbiozą architektury i natury. Wszystko do ostatniego szczegółu utrzymane jest w harmonii i przesiąknięte pragnieniem i dążeniem do piękna. Najważniejszym elementem jest woda, wokół której wszystko się kręci. Jej kluczowa rola przedstawiana jest przy użyciu wszelkich możliwych zasobów. Interesuje nas, gdzie w Maroku Europejczycy tworzyli swoje pierwsze ogrody. Wyruszamy zatem, aby dowiedzieć się więcej. Rabat, stolica Maroka leży na wybrzeżu północnego Oceanu Atlantyckiego. Zawsze wieje tu świeża oceaniczna bryza, a klimat jest łagodny przez cały rok. 18:00 KUBAŃSKA MUZYKA I SENIORZY (LOS VIEJOS (THE OLDIES)) Film dokumentalny, 49 min, USA, 2018 Reżyseria: Rosana Matecki Dokumentalne, ponadczasowe spojrzenie na muzykę, miłość i piękno na Kubie. W mieście Santa Clara trzech starszych muzyków, którzy niegdyś stanowili serce bogatej sceny muzycznej Kuby, dryfuje między teraźniejszością a pamięcią, aby opowiedzieć o swojej nieśmiertelnej pasji do muzyki. Zaida wyśpiewuje swoje zmęczone serce, Bringuez znów próbuje grać na saksofonie, a Cndido używa starych fotografii, by przekazać swoją niestrudzoną miłość do życia. Ten dokument oferuje intymną i współczującą perspektywę na kulturę Kuby i życie w podeszłym wieku. 19:00 GROBOWIEC SZEKSPIRA (SHAKESPEARE’S TOMB) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Sophie Elwin Harris Film dokumentalny. Próba rozwiązania dziwnych tajemnic związanych z pochówkiem Williama Szekspira. Spotykamy historyków Cambridge Helen Castor i jej zespół archeologów. W parafialnym kościele w środkowej Anglii znajduje się grób największego angielskiego dramaturga. Jedyny wyryty na nim napis to klątwa. Nietypowy grobowiec Williama Szekspira od lat jest tematem plotek i legend. Wielokrotnie postulowano, by otworzyć ten grób. Jednak Kościół nigdy nie pozwolił zbezcześcić pogrzebanych szczątków. Teraz dzięki najnowszym technikom archeologicznym możemy bez otwierania grobu zajrzeć do jego wnętrza. Dziwne tajemnice i miejskie legendy otaczające miejsce ostatniego spoczynku Szekspira są równie intrygujące i ciekawe jak każda z jego sztuk. Czy, jak głosi legenda, został pochowany na stojąco, zamiast leżeć? Dlaczego jego grób jest podejrzanie krótki? Czy jego czaszka została skradziona przez złodziei grobów? I dlaczego na jego nagrobku widnieje mroczne, tajemnicze ostrzeżenie? Dzięki niesamowitemu nieinwazyjnemu skanowaniu 3D oraz drobiazgowym badaniom i analizom, może uda się odkryć prawdę o tym zagadkowym pochówku, czy też tajemnice grobowca Szekspira zostaną pogrzebane na zawsze? Czterysta lat po śmierci Szekspira w końcu mamy szansę zajrzeć do jego grobu i oddzielić fakty od ludowych podań. Szekspir nie zostawił po sobie dzienników i nikt mu współczesny nie napisał jego biografii, ale wiemy, że wrócił do Stratford, gdzie zmarł w wieku zaledwie pięćdziesięciu dwóch lat. Reszta tajemnic Szekspira spoczywa z nim w tutejszym kościele Świętej Trójcy. Dzięki Szekspirowi jest to jeden z najczęściej odwiedzanych brytyjskich kościołów. Co roku ćwierć miliona turystów podchodzi do słynnego grobu autora "Hamleta". 20:00 UPADEK. JAK UKRAIŃCY ZNISZCZYLI IMPERIUM ZŁA - ODCINEK 2 NOC GNIEWU (THE СOLLAPSE: HOW UKRAINIANS DESTROYED THE EVIL EMPIRE / KOLAPS. JAK UKRAJINCI ZRUJNUWAŁY IMPERIJU ZŁA) Film dokumentalny, 46 min, Ukraina, 2020 Reżyseria: Sergij Łysenko Dokładna i jak dotąd najpełniejsza opowieść o tym, jak deklaracja niepodległości Ukrainy umożliwiła ostateczny upadek ZSRR. W cyklu dokumentalnym widzowie zobaczą nigdy wcześniej nie prezentowane tajne dokumenty CIA i KGB; zeznania uczestników i świadków wydarzeń czy wypowiedzi amerykańskich, ukraińskich, rosyjskich oraz polskich polityków i historyków, po raz pierwszy omawiających tak szczegółowo wydarzenia z 1991 roku. 30 lat po upadku imperium zła mamy dostęp do tajnych niegdyś dokumentów CIA i KGB, wspomnień ludzi, którzy podejmowali decyzje, oraz bezpośrednich świadków i uczestników masowych procesów w całym ZSRR. Obecnie nie ma ani jednej książki czy filmu, które w sposób całościowy i pełny przedstawiałyby upadek ZSRR. Opisy ówczesnych wydarzeń koncentrują się wokół Moskwy, pozostawiając w cieniu kluczowe procesy, które rozgrywały się poza nią i które faktycznie doprowadziły do upadku imperium zła. 21:05 USA - BÓG DAŁ NAM BROŃ (THE US AND THEIR GUNS: AN AMERICAN STORY / LA LOI DES ARMES) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Reżyseria: Romain Besnainou 14 lutego 2018 roku, Parkland na Florydzie. 19 - letni uczeń wchodzi do szkoły średniej Stoneman Douglas, uzbrojony w legalnie nabyty karabinek szturmowy. Zabija 17 osób, w tym czternaścioro uczniów. Po wydarzeniu postanowiono zmierzyć się z wszechpotężnym amerykańskim lobby zajmującym się prawami do posiadania broni. W Stanach Zjednoczonych dochodzi do 350 masowych zabójstw rocznie. Masakra w Parkland przelała czarę. Zaczęto baczniej się przyglądać potężnej NRA. Narodowe Stowarzyszenie Strzeleckie Ameryki stoi na straży prawa obywateli do noszenia broni palnej. Wpływy NRA sięgają od głębokiej prowincji Stanów po Biały Dom. Kolorado jest jednym z trzydziestu dwóch stanów, gdzie można legalnie nosić broń - od pistoletu po ciężką broń palną, zgodnie z Drugą Poprawką do Konstytucji. Ten poruszający dokument śledzi historię powstania studenckiego, jakiego nie widziano wcześniej i bada, w jaki sposób udaje się utrzymać w USA tak liberalne prawo dotyczące broni i dlaczego ma ono taką moc w amerykańskim społeczeństwie. Następują jednak zmiany, ludzie widzą, że to jest złe i będą głosować przeciwko niemu. To początek czegoś nowego, przekonamy się, gdy pójdziemy do przodu. Można wiele zdziałać w kwestii dostępu do broni w przyszłości. Czy jednak jesteśmy w punkcie zwrotnym? Czy rzeczywiście coś się zmieni, czy NRA pozostanie nadal tak potężną organizacją jak obecnie? 22:15 ZMYSŁOWE RANDKI - /3/ (MAKING SENSE OF LOVE) Cykl dokumentalny, 24 min, Dania, 2020 Naukowy eksperyment randkowy, w którym bohaterowie szukają prawdziwej miłości poprzez poznawanie drugiej osoby zmysłami węchu, smaku i dotyku. Sprawdzimy, czy możemy zaufać naszym podstawowym instynktom, by znaleźć drugą połówkę. 22:45 ZMYSŁOWE RANDKI - /4/ (MAKING SENSE OF LOVE) Cykl dokumentalny, 25 min, Dania, 2020 Naukowy eksperyment randkowy, w którym bohaterowie szukają prawdziwej miłości poprzez poznawanie drugiej osoby zmysłami węchu, smaku i dotyku. Sprawdzimy, czy możemy zaufać naszym podstawowym instynktom, by znaleźć drugą połówkę. 23:20 HISTORIA BRONI - ATAK Z POWIETRZA. ODC. 2/10 (HISTORY OF WEAPONS) Serial dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2017 Od samego początku ludzkich dziejów człowiek tworzył broń i używał jej do zabijania. Broń służyła do krwawych podbojów i popełniania największych zbrodni, ale również była wykorzystywana przez bojowników o wolność, przez jednostki antyterrorystyczne i siły wyzwalające. Autorzy skupiają się w serii nie tylko na aspektach technicznych różnych rodzajów broni, pokazują też związki między opracowaniem nowego modelu broni, a następstwem jego użycia. Ta relacja ukształtowała kilka tysięcy lat ludzkiej historii. Historia broni to dziesięcioodcinkowy serial dokumentalny przybliżający historię różnych rodzajów oręża, które odegrały główne role w najważniejszych bitwach historii i były często motorem postępu technicznego w różnych epokach. 00:20 MUZYKA I CISZA Film dokumentalny, 59 min, Polska, 2012 Reżyseria: Dagmara Drzazga Scenariusz: Dagmara Drzazga Film o życiu i twórczości Jana Sztwiertni, genialnego kompozytora z Wisły, autora dzieł inspirowanych muzyką beskidzką. Sztwiertnia miał być kimś na miarę Szymanowskiego, miał się swoim talentem w Europie nie zmieścić. Zmieścił się za to w obozie koncentracyjnym w Gusen, gdzie zamęczyli go hitlerowcy w sierpniu 1940 roku. Był człowiekiem niezwykle utalentowanym, pracowitym i skromnym; żył zaledwie 29 lat. Grał na skrzypcach, wiolonczeli, fortepianie i organach, był obdarzony słuchem absolutnym, prowadził dwa chóry, reżyserował amatorskie spektakle teatralne, zajmował się pedagogiką, pisał wiersze i malował. Stał dopiero u progu kariery i zapewne - wielkiej twórczości. Pomysł opowiedzenia historii Jana z Wisły opiera się na wykorzystaniu filmu w filmie. Właściwą biografię Jana Sztwiertni odkrywamy oczami studentów Wydziału Artystycznego Filii Uniwersytetu Śląskiego w Cieszynie, studentów muzyki i plastyki - to oni bowiem chcą stworzyć film o kompozytorze. Obserwujemy ich wysiłki w odkrywaniu śladów życia i twórczości kompozytora. Dzięki temu zabiegowi "Muzyka i cisza" stała się również opowieścią o przywracaniu pamięci. 01:30 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - NAROL. TAJEMNICA PAŁACU ODC. 261 Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2021 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki 12 lutego 1945 roku w pałacu w Narolu NKWD osaczyło grupę partyzantów z oddziału WiN Kostka. Pojmanych zostało 7 żołnierzy wyklętych. Autorzy badają najbliższe otoczenie pałacu, by odpowiedzieć na pytanie, jakie rozmiary miała stoczona tu walka. Poszukiwania są tłem do opowieści o niezwykłym dowódcy, Karolu Kosteckim ps. Kostek. Kostek walczył z niemieckim okupantem we wrześniu 1939 r. , był kurierem ZWZ na obszar okupacji sowieckiej, żołnierzem AK i dowódcą kompanii Narol. Jego oddział współpracował z partyzantami sowieckimi i bronił polskiej ludności przed napadami UPA, rozgrywając regularną bitwę z Ukraińcami w obronie Narola. Podczas akcji "Burza" walczył ze swym oddziałem pod Bełżcem i Tomaszowem Lubelskim. Po wkroczeniu Rosjan, Kostecki pozostał w konspiracji, walczył z komunistami w Lubaczowie, a jego podkomendni zostali okrążeni i schwytani w pałacu w Narolu. Sam Kostek awansował na komendanta Rejonu I, a potem Rejonu V w strukturach WiN. Był dowódcą udanej akcji rozbicia aresztu UB w Tomaszowie Lubelskim i uwolnienia stamtąd więźniów. Zatrzymany przez komunistów został skazany na wielokrotną karę śmierci, zamienioną potem na 15 lat więzienia. 02:05 TEATR FORMATU POCZTÓWKI - TELEWIZYJNE POCZĄTKI KONRADA SWINARSKIEGO Film dokumentalny, 56 min, Polska, 1991 Scenariusz: Renata Czarnkowska, Krzysztof Domagalik Zdjęcia: Włodzimierz Precht Wykonawcy: Maciej Gudowski Program dokumentalny o współpracy Konrada Swinarskiego, wybitnego reżysera teatralnego z telewizją. Poprzez początki pracy artysty, jego współpracę z STS - em, ukazane są początki telewizji artystycznej. W programie wykorzystano fragmenty unikatowych programów telewizyjnych Swinarskiego. 03:10 AMERYKAŃSKI BRZEG LEOPOLDA TYRMANDA Film dokumentalny, 51 min, Polska, 1996 Reżyseria: Stefan Chazbijewicz Scenariusz: Katarzyna Kwiatkowska, Maciej Gawęcki Zdjęcia: Tomasz Wert Film dokumentalny o okresie amerykańskim Leopolda Tyrmanda po wyjeździe z Polski do jego śmierci. O jego życiu i pracy opowiadają znajomi, przyjaciele i żona Mary Ellen Tyrmand.