TVP Historia Czwartek, 15.02.2024 07:00 BYŁ TAKI DZIEŃ - 15 LUTEGO Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1903 - narodził sie pluszowy miś; 1923 - urodziła się Jelena Boner; 1868 - prawykonanie "Nad pięknym, modrym Dunajem" Straussa; 1971 - strajk włókniarek w Łodzi; 07:10 CZAS HONORU - ODC. 67 "PROSTY WYBÓR" Serial wojenny, 47 min, Polska, 2013 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Ranny Janisz trafia do szpitala pod opiekę Marii. Pułkownik Jabłoński z UB jest zdeterminowany, by uczynić wszystko dla ratowania życia Janisza. W Ministerstwie Bezpieczeństwa Publicznego trwa burza po nieudanej próbie przejęcia Janisza. Do Tajnego Ośrodka Rządowego na dywanik radzieckiego pułkownika Lebiediewa wzywani są na zmianę Lewińska z Jabłońskim. Jabłoński ma dla Lewińskiej bardzo cenną prywatną informację Władek przychodzi na konspiracyjne spotkanie dowódców oddziałów partyzanckich, gdzie miał dojechać Janisz. W zaistniałych okolicznościach musiał zastąpić go Michał. Michał przekonuje Władka o konieczności odbicia Janisza z rąk komunistów. Władek się waha. Michał opowiada mu o wartościowej przesyłce, którą przywiózł z Niemiec Celina otrzymuje od Amerykanów propozycję: w zamian za wizę do Stanów Zjednoczonych, musi pojechać do Polski z tajną misją, w której ma jej pomagać pewien znajomy z dawnych lat Również przed Bronkiem otwierają się możliwości działania dostaje atrakcyjną ofertę od przedstawicieli rządu londyńskiego... Władek przed powrotem do lasu postanawia raz jeszcze spotkać się z Rudą 08:05 WOJOWNICY CZASU - ZAPOMNIANE POWSTANIE CZYLI NOWY ŚLĄSK 1806 - 1807 Cykl reportaży, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski Zdjęcia: Krzysztof Krzyżanowski, Grzegorz Gajewski Muzyka: Krzysztof Ridan Jedną z najczęściej uprawianych przez Polaków form wojennego rzemiosła są powstania narodowe. Każde dziecko bez trudu wymieni kilka i to z różnych epok historycznych. Ta mnogość irredent i insurekcji sprawia, że niektóre z nich nie zostały upamiętnione choćby skromnym pomniczkiem. Taki los, całkowicie niezasłużenie, spotkał powstanie, jakie miało miejsce na Nowym Śląsku, gdy zbliżały się doń orły cesarza Francuzów. Kraina ta, będąca historycznie zachodnią częścią Małopolski, dziś zwana Zagłębiem Dąbrowskim, po trzecim rozbiorze Polski w 1795 roku przypadła Królestwu Prus jako Nowy Śląsk. Przez Prusaków traktowana była jako integralna część Księstwa Śląskiego. 08:40 HISTORIA POLSKI - AKOWCY Film dokumentalny, 49 min, Polska, 1999 Reżyseria: Krzysztof Nowak Tyszowiecki Scenariusz: Krzysztof Nowak Tyszowiecki Zdjęcia: Tomasz Madejski Film o dramacie Akowców - przegranych zwycięzców, zdziesiątkowanych w czasie wojny, a potem systematycznie niszczonych przez lata PRL. Mówi o wpływie przedwojennego wychowania na charakter i poziom etyczny Akowskiej młodzieży. Próbuje zarazem przybliżyć współczesnemu widzowi bohaterską i tragiczną atmosferę tamtych czasów. 09:40 SENSACJE XX WIEKU - TRAGEDIA NA PUSTYNI Cykl dokumentalny, 29 min, Polska, 1992 Reżyseria: Wojciech Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Prowadzący: Bogusław Wołoszański W tym wydaniu: operacja "Miska ryżu", która miała miejsce 24 kwietnia 1980 roku. Celem operacji było uwolnienie amerykańskich zakładników, więzionych w Teheranie od ponad pół roku. 10:15 SENSACJE XX WIEKU - BITWA O SUEZ Cykl dokumentalny, 23 min, Polska, 1983 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański W tym wydaniu: przyczyny i przebieg wojny między Egiptem a Izraelem o Kanał Sueski. Przyczyny konfliktu: polityka zagraniczna Nasera i reakcja na nią Izraela - napad na Egipt. Historia powstania Kanału Sueskiego, jego rola w komunikacji morskiej na świecie, interesy wielkich mocarstw świata Anglii, Francji, ZSRR i USA w tym regionie i ich walka o polityczne znaczenie i ekonomiczne korzyści z panowania na Bliskim Wschodzie i w Afryce północnej. Komentarz Bogusława Wołoszańskiego uzupełniony jest migawkami filmowymi (materiały archiwalne) z przebiegu walk o Kanał Sueski. 10:45 RYSZARD SZURKOWSKI - WYŚCIG PRZEZ ŻYCIE Film dokumentalny, 57 min, Polska, 2021 Reżyseria: Zbigniew Rytel Scenariusz: Zbigniew Rytel Zdjęcia: Ładysław Lipkowski, Marian Kostra Dla każdej telewizji trudnym momentem jest sytuacja, kiedy odchodzi jakaś wybitna postać ze świata sportu i nagle okazuje się, że nie ma żadnego materiału, który sumowałby jej/jego osiągnięcia. Okazuje się też, że już nie uda się porozmawiać z bohaterem dawnych czasów. Może warto rozpocząć produkcję filmów biograficznych, opisujących wielkich sportowców z naszej przeszłości. One są cenne nie tylko w momencie śmierci bohatera, ale też są atrakcyjnym uzupełnieniem bieżącej oferty programowej. Pierwszym przykładem jest Ryszard Szurkowski. Jego sportowe osiągnięcia wystarczą, żeby zrobić film z wykorzystaniem materiałów archiwalnych i wspomnień samego kolarza. 11:45 MAGICZNE PODHALE Z SEBASTIANEM KARPIELEM BUŁECKĄ - ODC. 7 SEZON I - WIELKA KROKIEW Magazyn, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Jakub Baryga Scenariusz: Jakub Baryga Zdjęcia: Łukasz Rogowski, Aleksander Macierzyński, Adam Sienkiewicz Prowadzący: Sebastian Karpiel-Bułecka Wykonawcy: Sebastian Karpiel-Bułecka Jednym z najbardziej znanych obiektów architektury sportowej jest Wielka Krokiew. Ten obiekt to przede wszystkim wspaniała, niemal 100-letnia historia, mnóstwo anegdot i ciekawostek sportowych, o których opowiada kustosz Muzeum Tatrzańskiego, Wojciech Szatkowski. W historycznym rysie przypomnimy postać Stanisława Marusarza, legendy Wielkiej Krokwi. Był skoczkiem, dwuboistą i alpejczykiem, pięciokrotnym rekordzistą Polski i dwukrotnym rekordzistą świata w długości skoku narciarskiego. Także czterokrotnym olimpijczykiem i siedmiokrotnym uczestnikiem mistrzostw świata. Był także kurierem tatrzańskim, podporucznikiem Armii Krajowej oraz kawalerem m.in. Orderu Virtuti Militari. 12:15 DORASTANIE - ODC. 2/7 - 1972 - 1973 Serial społeczno - obyczajowy, 56 min, Polska, 1987 Reżyseria: Mirosław Gronowski Scenariusz: Tadeusz Zając Zdjęcia: Ryszard Janowski Muzyka: Przemysław Gintrowski Występują: Cezary Morawski, Adam Ferency, Tomasz Dedek, Renata Domagała, Anna Kazimierczak, Dorota Pomykała, Andrzej Zieliński, Ryszard Borsucki, Piotr Brzeziński, Andrzej Chudy, Marek Frąckowiak, Antonina Girycz, Marcin Gębicz, Jerzy Janeczek, Michał Juszczakiewicz, Jacek Kałucki, Sławomir Kus, Andrzej Malec, Janusz Mond, Janusz Paluszkiewicz, Wojciech Pokora i inni Jesienią 1972 roku Leszkiewicz rozpoczyna pracę w szkole podstawowej w Kobylnicy. Jego sposób nauczania już od pierwszej lekcji wyraźnie różni się od miejscowej "normy". Młody nauczyciel stara się nawiązać z dziećmi bliższy kontakt, uczy je przede wszystkim samodzielnego myślenia. Eksperymenty pedagogiczne Leszkiewicza budzą początkowo nieufność, a wkrótce niechęć reszty nauczycieli. Pewnym wyjątkiem jest jedynie polonistka. Młody zapaleniec nie zadowala się wyłącznie nauczaniem. Prowadzi też bibliotekę i miejscowy dom kultury. Jednak wszelkie próby zmian w życiu wsi kończą się niepowodzeniem. Sprawnie przebiega jedynie organizacja drużyny siatkówki. Jest to w dużej mierze zasługa miejscowego chłopaka - Kuli. Tymczasem w szkole odbywa się wizytacja. Wbrew oczekiwaniom metody pracy Leszkiewicza zostają ocenione pozytywnie. Mimo to dyrektor szkoły, dzięki prywatnym koneksjom sprawia, że angaż młodego nauczyciela nie zostaje przedłużony. Dzieci przyjmują tę wieść ze szczerym żalem, grono nauczycielskie oddycha z ulgą. 13:25 NADMORSKIE MIASTA - ODC. 4 MARSYLIA (CITIES BY THE SEA 4. MARSEILLE) Cykl dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Ilka Franzmann Dziesięcioodcinkowy cykl dokumentalny o najciekawszych nadmorskich miastach - bramach na świat. Wszystkie są nieodłącznie definiowane przez ich położenie, a co za tym idzie, przez otwartość na świat, ducha odkrywania i pragnienia przygody. Ich geostrategiczna lokalizacja przekształciła je w figury szachowe zmieniających się sił i systemów politycznych, w miejsca tranzytowe marzycieli i migrantów oraz w tygle ludzi z różnych środowisk i kultur. Autorzy serialu, wędrując przez wybrane najciekawsze morskie miasta świata, odkrywają je na nowo, korzystając z najnowszych technologii lotniczych i bogatego języka filmowego. Odcinek 4. Marsylia to najstarsze i drugie co do wielkości miasto we Francji. Emanuje kreatywnością i radością życia, ale nie jest wolne od problemów społecznych. To metropolia, która stale wymyśla się na nowo. Od roku 1830 we francuskiej marynarce wojennej istnieje oddział malarzy. Kobiety nadal są w nim wyjątkiem. Dwa i pół tysiąca lat temu Marsylię założyli greccy żeglarze. Większość ludzi, którzy odcisnęli na niej swoje piętno, przybyła tu drogą morską. 14:30 GIGANCI HISTORII - NAJSŁYNNIEJSZE BITWY MORSKIE XX W. Teleturniej, 45 min, Polska, 2023 Reżyseria: Tomasz Motyl Najbardziej spektakularne bitwy XX wieku rozegrały się na morzach. Częstokroć w jednym miejscu dziesiątki okrętów, setki samolotów, tysiące żołnierzy i często tylko dwóch admirałów stawało przeciw sobie, aby wpłynąć na losy świata. Ten odcinek Gigantów historii poświęcamy morzom, oceanom i bitwom, które na wodzie i pod wodą rozegrały się w XX wieku. 15:30 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - SPALIĆ LONDYN CZ. 2 Cykl dokumentalny, 26 min, Polska, 1993 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Zbigniew Maziarz Prowadzący: Bogusław Wołoszański Audycja cykliczna popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Wykorzystano w niej materiały archiwalne. Odcinek poświęcony niemieckim przygotowaniom do zniszczenia Londynu, m.in. budowie w Eperlecques bunkrów, z których można by było wystrzeliwać rakiety V - 2 na Londyn. W bunkrze miała znajdować się fabryka paliwa oraz montownia rakiet. 16:05 KORFANTY Film dokumentalny, 58 min, Polska, 2020 Reżyseria: Stefan Skrzypczak Scenariusz: Stefan Skrzypczak, Agata Olenderek Zdjęcia: Roman Wasiluk, Sławomir Bartkiewicz Aktorzy: Adam Bauman, Jerzy Głybin, Michał Dworczyk Jest to opowieść o jednej z najważniejszych postaci Śląska - Wojciechu Korfantym. Opowieść o jego walce o przyłączenie Śląska do Polski. Obejmuje okres ostatnich jego wystąpień w Reichstagu, udziału w Powstaniu Wielkopolskim, przygotowaniach do plebiscytu i walkach w III Powstaniu Śląskim. Przyjęta koncepcja narracyjna, jaką jest wywiad dziennikarzy z Korfantym, umożliwia skupienie się na sprawach, które dla Śląska były wtedy najważniejsze - przyłączenie Śląska do Polski. Narracja wydarzeń prowadzona jest linearnie, z zaznaczeniem dat następujących po sobie wydarzeń. Wprowadzone sceny fabularne nie są jedynie ilustracją historycznych faktów, lecz poprzez dialogi między postaciami pozwalają na poznanie emocji postaci, którymi się kierowały, podejmując decyzje i oceniając bieżące wtedy wydarzenia. Bardzo ważne jest wykorzystanie materiałów archiwalnych (zdjęcia, dokumenty, prasa, ulotki, mapy), które dokumentują minione wydarzenia. 17:15 HISTORIA POLSKI - HISTORIA JEDNEJ FOTOGRAFII Film dokumentalny, 32 min, Polska, 2019 Reżyseria: Wojciech Królikowski Film opowiada o polskiej bohaterce narodowej, Marii Kwaśniewskiej, oszczepniczce, brązowej medalistce olimpijskiej w rzucie oszczepem na XI Igrzyskach Olimpijskich, w 1936 roku w Berlinie. W filmie należne miejsce znajdzie zarówno wątek dotyczący osiągnięć sportowych jak i opowieść o dramatycznych losy i przeżyciach wojennych bohaterki. Dzięki swojej postawie, odwadze i zaangażowaniu oraz osiągnięciom sportowym Maria Kwaśniewska uratowała życie wielu osób. Pomogła ponad stu więźniom niemieckiego, nazistowskiego obozu przejściowego Dulag 121 Pruszków. Stąd, więźniowie: powstańcy warszawscy i wysiedleni mieszkańcy Warszawy, trafiali na roboty przymusowe w głąb Rzeszy lub do obozów koncentracyjnych. Skuteczną pomocą w ratowaniu więźniów okazały się zarówno osiągnięcia sportowe, w tym przede wszystkim zdobyty brązowy medal olimpijski, jak i posiadana przez Marię Kwaśniewską okolicznościowa fotografia, na której uwieczniono ją przyjmującą gratulacje od Adolfa Hitlera. Bohaterka filmu została odznaczona Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski w 2005, dwukrotnie otrzymała Order Olimpijski Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego, a ponadto medal Kalos Kagathos, przyznawany wybitnym sportowcom za działalność pozasportową. 18:20 ARCHIWUM ZIMNEJ WOJNY - PLAN MARSHALLA 2.0 Magazyn, 30 min, Polska, 2023 Reżyseria: Jan Sosiński Scenariusz: Jan Sosiński, Andrzej Mietkowski Prowadzący: Andrzej Mietkowski Muzyka: Piotr Dziki Chancewicz Słowa George'a Marshalla wygrały pokój: "Stany Zjednoczone muszą zrobić co w ich mocy dla przywrócenia zdrowia gospodarczego w świecie. Bez tego nie może być politycznej równowagi i pokoju". Jesteśmy 70 lat później. Wciąż trwa konfrontacja dwu cywilizacji. I znów nie ma wyboru: Ameryka i wolny świat muszą zapłacić cenę ratowania podstawowych wartości. O programie George'a Marshalla, jego koncepcji na powojenny świat i o współczesnej nadziei Ukrainy na "Plan Marshalla 2.0" opowiedzą politolog i historyk prof. Antoni Dudek, ekspert gospodarczy dr Piotr Naimski oraz Iwona Wiśniewska - ekspertka ds. ekonomii, analityczka w Zespole Rosyjskim OSW. 19:00 CZAS HONORU - ODC. 68 "STARZY ZNAJOMI" Serial wojenny, 47 min, Polska, 2013 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki ODCINEK 3/68 Starzy znajomi Woźniak brutalnie przesłuchuje Rudą, próbuje zmusić ją do przyznania się do kontaktów z podziemiem. Pewna informacja, która wychodzi na jaw podczas przesłuchań, przeraża Woźniaka. Zwierza się ze swoich obaw żonie Emilii. Michał obiecuje Władkowi, że zaraz po odbiciu Janisza zajmą się uwolnieniem Rudej. Po odnalezieniu plecaka z pieniędzmi przywiezionymi dla podziemia, bracia zostają napadnięci przez nieznany oddział leśny. Otto ma poważne problemy. Żeby zaradzić kłopotom, Maria postanawia wykorzystać znajomość z Adą Lewińską Celina i Rainer są już w Warszawie. Rainer zostawia jej listę swoich warszawskich donosicieli. Celina z niedowierzaniem odkrywa na niej jedno dobrze sobie znane nazwisko. Helena otwiera bar mleczny. Niestety, do baru "z pomocą" przychodzi Woźniak. Jakby tego było mało, w związku z urzędową pomyłką do mieszkania Marii zostaje dokwaterowana sublokatorka. Bronek waha się, czy wracać do Polski. Pewne wydarzenia towarzyszące koncertowi Wandy wpłyną na podjęcie decyzji. Tymczasem w Warszawie Rainer rozpoczyna własną grę; zostawił tu kilka cennych rzeczy, teraz chce je odnaleźć. 20:00 ANNA GERMAN W SERCACH LUDZI Film dokumentalny, 93 min, Polska, 2022 Reżyseria: Jadwiga Nowakowska Scenariusz: Jadwiga Nowakowska Film dokumentalny o życiu i nieznanych faktach z życia Anny German. Wybitną artystkę wspominają zaprzyjaźnione z nią osoby z kręgów artystycznych. 21:45 POPIOŁY CZ. II Dramat historyczny, 123 min, Polska, 1965 Reżyseria: Andrzej Wajda Scenariusz: Aleksander Ścibor - Rylski Zdjęcia: Jerzy Lipman Muzyka: Andrzej Markowski Aktorzy: Daniel Olbrychski, Bogusław Kierc, Piotr Wysocki, Beata Tyszkiewicz, Pola Raksa, Władysław Hańcza, Jadwiga Andrzejewska, Barbara Wrzesińska, Zbigniew Sawan, Józef Duriasz, Zbigniew Józefowicz, Janusz Zakrzeński, Stanisław Zaczyk, Jan Świderski, Ryszard Barycz, Józef Nalberczak, Zofia Saretok, Jan Nowicki Druga część ekranizacji powieści Stefana Żeromskiego. Jej młodzi bohaterowie Rafał Olbromski i Krzysztof Cedro, wciąż znajdują się w zasięgu oddziaływania "wichrów wojny" - Rafał bierze udzial w bitwie pod Raszynem, Krzysztof walczy pod Saragossą. Pod Sandomierzem młody Olbromski spotyka księcia Gintułta. Ratuje mu życie, ale książę wkrótce ginie w pożarze dworu Olbromskich. Rafał zdejmuje mundur, poświęca się odbudowie rodowej posiadłości. Nadchodzi rok 1812. Krzysztof Cedro, wierny żołnierz Napoleona, uczestniczy w wyprawie na Rosję. Odwiedza Rafała i namawia go, by zaciągnął się w szeregi wojsk napoleońskich. Podczas zimowego odwrotu wielkiej armii spod Moskwy Cedro towarzyszy cesarzowi. Przy drodze, w śniegu, tkwi niewidomy Rafał Olbromski. 24:00 SENSACJE XX WIEKU - TRAGEDIA NA PUSTYNI Cykl dokumentalny, 29 min, Polska, 1992 Reżyseria: Wojciech Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Prowadzący: Bogusław Wołoszański W tym wydaniu: operacja "Miska ryżu", która miała miejsce 24 kwietnia 1980 roku. Celem operacji było uwolnienie amerykańskich zakładników, więzionych w Teheranie od ponad pół roku. 00:35 SENSACJE XX WIEKU - BITWA O SUEZ Cykl dokumentalny, 23 min, Polska, 1983 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański W tym wydaniu: przyczyny i przebieg wojny między Egiptem a Izraelem o Kanał Sueski. Przyczyny konfliktu: polityka zagraniczna Nasera i reakcja na nią Izraela - napad na Egipt. Historia powstania Kanału Sueskiego, jego rola w komunikacji morskiej na świecie, interesy wielkich mocarstw świata Anglii, Francji, ZSRR i USA w tym regionie i ich walka o polityczne znaczenie i ekonomiczne korzyści z panowania na Bliskim Wschodzie i w Afryce północnej. Komentarz Bogusława Wołoszańskiego uzupełniony jest migawkami filmowymi (materiały archiwalne) z przebiegu walk o Kanał Sueski. 01:10 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - POWSTAŃCZA BITWA O SZYNY ODC. 227 Magazyn historyczny, 25 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki "Powstańcza bitwa o szyny" Kolej żelazna zmieniła raz na zawsze oblicze wszystkich konfliktów militarnych. Możliwość szybkiego przerzutu ogromnych mas wojska i sprzętu na znaczne odległości zwolniła sztabowych planistów od obowiązku planowania niekończących się przemarszów wraz z kwestią zapewnienia po drodze ogromnej ilości żywności i kwater dla maszerujących. Dziś jesteśmy w Łochowie. W czasie powstania styczniowego przez Łochów przebiegała świeżo wybudowana linia kolejowa. To tu 23 stycznia 1863 roku na dworzec od strony Warszawy wjechał pociąg z powstańcami, którzy z pomocą miejscowej ludności w wyniku walki wyparli stąd Rosjan. Chwila chwały trwała krótko. Pod gradem rosyjskich kul nastąpił odwrót powstańców. Być może to właśnie wydarzenie tak mocno zapadło w pamięć inżyniera kolejowego Ignacego Mystkowskiego, że w maju 1863 roku legło u podstaw jego planu ataku na tę samą linię kolejową, gdy dowodził powstańczym zgrupowaniem. "Potwór na gąsienicach" Nasza kolejna opowieść też pokaże, jak technika odmieniała oblicze pola walki. W przypadku broni, którą zamierzamy pokazać, na szczęście tylko teoretycznie. To 2S7 Pion - największa armata, jaka była na wyposażeniu Wojska Polskiego. 01:50 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - OBRONA HELU CZ. 3 Cykl dokumentalny, 20 min, Polska, 1995 Scenariusz: Maciej Zakrocki, Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Prowadzący: Bogusław Wołoszański Trzecia część cyklu poświęconego obronie Helu w 1939 roku.