TVP Historia Sobota, 17.02.2024 07:00 BYŁ TAKI DZIEŃ - 17 LUTEGO Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1673 - zmarł Molier; 1863 - powstał Czerwony Krzyż; 1980 - Leszek Cichy i Krzysztof Wielicki jako pierwsi na świecie zdobyli zimą Mount Everest; 1983 - wyrok w procesie założycieli Radia "Solidarność"; 07:10 KORONA KRÓLÓW. JAGIELLONOWIE - ODC. 113 Serial historyczny TVP, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Łukasz Wiśniewski, Krzysztof Łukaszewicz, Tomasz Matuszczak Scenariusz: Anna Krasuska, Ewa Ratusińska, Maria Czudowska Aktorzy: Arkadiusz Janiczek, Jerzy Zelnik, Laura Zawadka, Justyna Niemiec, Anna Kosik, Radosław Pazura, Zbigniew Dziduch, Mariusz Jakus, Sebastian Skoczeń, Karolina Porcari, Marcin Piętowski, Przemysław Stippa, Jakub Wons, Piotr Szekowski, Jacek Kopczyński Kwaśne jabłka. Jesień 1417. Król Władysław Jagiełło (Sebastian Skoczeń) postanawia abdykować, jeśli polscy panowie nie uznają jego małżeństwa z Elżbietą Granowską (Karolina Porcari) i nie zgodzą się na jej koronację. Oleśnicki (Przemysław Stippa) i Jastrzębiec (Arkadiusz Janiczek) przepraszają króla i proszą, by został na tronie. Elżbieta Granowska nie jest miło witana ani w Krakowie, ani na Wawelu. Królewna Jadwiga (Laura Zawadka) jest pełna obaw wobec macochy i jej córek. Panowie wielkopolscy twierdzą, że kraj nie uzna nowej królowej. Trwa sobór w Konstancji. Król Władysław liczy na pomoc Mikołaja Trąby (Radosław Pazura) w sprawie dyspensy papieskiej. Paweł Włodkowic (Jakub Wons) przynosi wieści, że kardynałowie chcą wybrać Trąbę na papieża. Kariera kościelna czy służba Polsce i polskiemu królowi? Co wybierze? W tle miłosne szarady Sambora (Kacper Młynarkiewicz) i Sofii (Julia Łukowiak). Sambor chce się oświadczyć, ale boi się odrzucenia. 07:40 KORONA KRÓLÓW. JAGIELLONOWIE - ODC. 114 Serial historyczny TVP, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Łukasz Wiśniewski, Piotr Fiedziukiewicz, Krzysztof Łukaszewicz Scenariusz: Ewa Ratusińska, Anna Krasuska, Małgorzata Jurczak Aktorzy: Sebastian Skoczeń, Marcin Piętowski, Radosław Pazura, Przemysław Stippa, Arkadiusz Janiczek, Jerzy Zelnik, Zbigniew Dziduch, Jacek Kopczyński, Daniel Mosior, Laura Zawadka, Karol Stępkowski, Helena Zawistowska, Jakub Wieczorek, Jakub Strach, Piotr Napierała Sama wśród wrogów. Koniec 1417 roku. Mikołaj Trąba (Radosław Pazura) nie został wybrany na soborze w Konstancji na papieża. Ale wybrano go pierwszym polskim prymasem. Na Wawelu odbywa się koronacja Elżbiety Granowskiej (Karolina Porcari). Król Jagiełło (Sebastian Skoczeń) i Elżbieta są szczęśliwi, mimo niechęci otoczenia. Królowa Elżbieta jest coraz bardziej chora. Czeka na swoje nowe dwórki, ale żadna nie przyjeżdża na Wawel. Jan Szafraniec (Dariusz Toczek) proponuje swoją siostrę Konstancję (Aleksandra Sierpień), a potem sam zostaje podkanclerzem koronnym. Jadwiga (Laura Zawadka) i szczeniak Psuj narozrabiali rozrywając sukienkę córki nowej królowej. Z tarapatów wybawia królewnę Pietrek Dratewka (Jakub Strach), który naprawia zniszczoną sukienkę. A na krakowskim rynku Maciek (Piotr Napierała), Paweł (Hubert Jaśtak) i Jasiek (Jakub Jankiewicz) za ćwierć grosza koronują mieszczki. Paweł, żeby przypodobać się Agacie (Magdalena Kaczmarek) stawia horoskopy. 08:15 W KOTLE HISTORII - KUCHNIA ARCYBISKUPÓW. GDZIE W POLSCE JADŁO SIĘ NAJLEPIEJ? Magazyn, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Prowadzący: Łukasz Modelski Dobra arcybiskupów gnieźnieńskich w Żninie były czymś w rodzaju specjalnej strefy ekonomicznej. Nic dziwnego, że korzystając ze specjalnych przywilejów, rozwijały się szybko. Właściciele byli zachwyceni. To Żnin uchodził w średniowieczu za stolicę polskiego piwowarstwa, w której rywalizowały zakłady świeckie i zakonne. Tam również, jak zaświadcza jeden z prymasów, pieczono najlepszy chleb na świecie. Staramy się tym zachwytom dorównać. 08:50 WOJOWNICY CZASU - HAJDA NA CZAMBUŁY, CZYLI NAROL 1672 Cykl reportaży, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski Zdjęcia: Grzegorz Gajewski, Krzysztof Krzyżanowski Muzyka: Krzysztof Ridan Nawet ci najmniej zainteresowani historią rodacy musieli słyszeć o polskich wojnach toczonych z Turkami i Tatarami. Zadbali przecież o to Henryk Sienkiewicz i Jerzy Hoffman. Zaś nazwiska Wołodyjowskiego, Ketlinga czy Zagłoby budzą jednoznaczne skojarzenia z rycerzami broniącymi naszych kresów przed najeźdźcami spod znaku półksiężyca, którzy w 1672 roku zapędzili się aż pod Narol! 09:25 LATO LEŚNYCH LUDZI - ODC. 5/5 - LEGENDA Serial obyczajowy, 73 min, Polska, 1984 Reżyseria: Władysław Ślesicki Scenariusz: Władysław Ślesicki Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Jerzy Bińczycki, Rafał Wieczyński, Wiktor Zborowski, Sylwester Maciejewski Pięcioodcinkowy serial. Uwspółcześniona adaptacja powieści Marii Rodziewiczówny dokonana przez Władysława Ślesickiego, reżysera pierwszej wersji "W pustyni i w puszczy". Bohater o przezwisku "Coto" wyprawia się samotnie na bagna, aby odnaleźć grób Odrowąża, dowódcy oddziału partyzanckiego z czasów II wojny światowej. Zostaje zaatakowany przez poszukiwaczy legendarnego skarbu Odrowąża. Wychodzi cało z opresji dzięki pomocy przyjaciół. "Coto" dowiaduje się, że legendarnym Odrowążem jest jego dziadek. Bierze udział w spotkaniu kombatantów jego oddziału partyzanckiego. Spotyka Justynę i przekonuje się, że łączące ich uczucie nie przeminęło wraz z latem. 10:50 NADMORSKIE MIASTA - ODC. 4 MARSYLIA (CITIES BY THE SEA 4. MARSEILLE) Cykl dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Ilka Franzmann Dziesięcioodcinkowy cykl dokumentalny o najciekawszych nadmorskich miastach - bramach na świat. Wszystkie są nieodłącznie definiowane przez ich położenie, a co za tym idzie, przez otwartość na świat, ducha odkrywania i pragnienia przygody. Ich geostrategiczna lokalizacja przekształciła je w figury szachowe zmieniających się sił i systemów politycznych, w miejsca tranzytowe marzycieli i migrantów oraz w tygle ludzi z różnych środowisk i kultur. Autorzy serialu, wędrując przez wybrane najciekawsze morskie miasta świata, odkrywają je na nowo, korzystając z najnowszych technologii lotniczych i bogatego języka filmowego. Odcinek 4. Marsylia to najstarsze i drugie co do wielkości miasto we Francji. Emanuje kreatywnością i radością życia, ale nie jest wolne od problemów społecznych. To metropolia, która stale wymyśla się na nowo. Od roku 1830 we francuskiej marynarce wojennej istnieje oddział malarzy. Kobiety nadal są w nim wyjątkiem. Dwa i pół tysiąca lat temu Marsylię założyli greccy żeglarze. Większość ludzi, którzy odcisnęli na niej swoje piętno, przybyła tu drogą morską. 13:05 KLEJNOTY ALP, WIELKIE JEZIORA WŁOCH - ODC. 3 ISEO (JEWELS OF THE ALPS - ITALY'S GREAT LAKES) Serial dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2021 Reżyseria: Mi - Yong Brehm Pięcioodcinkowa seria dokumentalna, opowiadająca o najpiękniejszych alpejskich jeziorach zwanych Klejnotami Alp: Maggiore, Como, Iseo, Lugano i Garda. Każdy film przedstawia jedno z nich, ukazując nam wyjątkowe środowisko naturalne w cyklu zmieniających się pór roku oraz przybliżając miejscową ludność. Wszystkie pięć jezior powstało z lodowców. Są unikalne w Europie jako połączenie dwóch kontrastujących ze sobą światów: środowiska alpejskiego i śródziemnomorskiego. Królestwo zwierząt w Górnych Włoszech kryje w sobie wiele niespodzianek. Stado dzikich jeleni nad jeziorem Como, mała salamandra ognista, która jest uderzająco podobna do podwodnego smoka, czy świstaki na warcie przy ujściu ich nory nad jeziorem Garda. Autorzy cyklu odwiedzają osoby, których życie jest ściśle związane z jeziorami. Ich historie - autentyczne i nieoczekiwane. Kamera towarzyszy speleologom w wyprawie do niezbadanej wcześniej wapiennej jaskini nad jeziorem Iseo; ukazuje mężczyznę uprawiającego herbatę nad jeziorem Maggiore; a nad jeziorem Como 94 - letnia Nonna Pupa pokazuje nam, jak zamieniła wysypisko śmieci w wyjątkowy ogród. Odc. 3. Iseo to malownicze włoskie jezioro, położone w centralnej części Alp, na zachodzie regionu Lombardia i na skraju doliny Val Camonica. Otoczone górami, klifami, winnicami i zamkami średniowiecznymi, jest niezwykle urokliwe, ale mimo swoich walorów, wciąż mało znane wśród turystów zagranicznych, od zawsze pozostaje w cieniu popularnych jezior włoskich: Como i Garda. Dookoła jeziora Iseo są takie widoki, że gdzie nie spojrzycie, tam jest pięknie, dlatego to raj dla fanów uroczych krajobrazów i fotografów. Przy dobrej widoczności warto wspiąć się na którąś z gór w pobliżu jeziora, gdyż z wysokości roztacza się przepiękny widok na taflę Iseo i okoliczne tereny. 14:05 KORONA GÓR POLSKI - TURBACZ Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Mariusz Pilis Scenariusz: Mariusz Pilis Zdjęcia: Wojciech Jachymiak, Krzysztof Skrok Prowadzący: Marta Manowska Cykliczny program poświęcony polskim górom, szczytom, których zdobycie razem z nami gwarantuje wejście do elitarnego klubu zdobywców Korony Polskich Gór. Nad Gorczańskim Parkiem Narodowym rozpościera się Turbacz, najwyższy szczyt Gorców, w okresie letnim pokryty białymi, puchatymi owcami, których wypas na tych terenach jest powszechny i popularny. Gorce to góry zamieszkane przez Wołochów, wędrowny, koczowniczy lud żyjący właśnie głównie z owiec. Nawet teraz można zobaczyć pozostałości po tamtych przyzwyczajeniach - wypas owiec rozpoczyna się jeszcze w maju i prowadzący wygon górale pozostają w górach aż do jesieni, kiedy powracają do wiosek, żeby przezimować. Jest to również teren wyjątkowo ukochany przez Władysława Orkana. Ten pisarz okresu Młodej Polski urodził się właśnie w Gorcach i mimo próby osadzenia w Krakowie, ostatecznie powrócił na te ziemie i tam rozpoczął budowę domu. Po jego śmierci w Krakowie, pociąg przewożący jego trumnę do Zakopanego zatrzymywał się na każdej stacji, aby każdy mógł pożegnać Dumaca z Gorców. 17:00 LEGENDY EUROPY - GRECJA ODC. 5 (LEGENDS OF EUROPE MYSTICAL AND FANTASY TALES 5. GREECE) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Reżyseria: John Hudson Seria przedstawia nowe, niemal magiczne spojrzenie na europejskie dziedzictwo. Inspirowane nowo odkrytym zainteresowaniem odwiecznymi legendami. Czy przerażające, czy zaskakujące, te historie, inspirowane naturalnymi wspaniałościami, są jednocześnie mistycznymi i niejasnymi zagadkami do rozszyfrowania. Piraci, bestie, zaczarowane lasy, skamieniali pasterze, zaczarowane jeziora, dziwaczne potwory lub uwięzione księżniczki to bohaterowie tej serii, która z północy na południe i ze wschodu na zachód na nowo odkryje Europę. Dziś wyruszymy w podróż po... Grecji. Tutaj ważniejsze od powietrza jest światło. Dla starożytnych Greków umrzeć nie znaczyło przestać oddychać, tylko nie widzieć światła. Zaczynamy od południowych krańców półwyspu, gdzie wartkie rzeki wpadają do głębokich zatok. To Peloponez, kolebka trzech wielkich idei: igrzysk olimpijskich, niepodległości oraz mitu arkadyjskiego, czyli wiary w to, że prostota i łagodność pozwalają osiągnąć szczęście. Mimo to... Człowiekowi daleko do prostoty, łagodności i szczęścia. Tu, na tej skale kiedyś stała cytadela. Ile konfliktów, które rozdarły Europę, wybuchło na greckiej ziemi? A równocześnie jest to kraj, gdzie nawet gdy posiejesz kamień, zbierzesz opowieść. Usiądźmy więc pod tym drzewem oliwnym. Posłuchajmy legend, które będzie nam szeptał do ucha wiatr: o ludziach i o bogach, którzy w swej naiwności sądzili, że posiedli wszystko. Zanim powstali bogowie, zanim Adriatyk i Morze Egejskie wzięły w objęcia Peloponez, nie było nic. Ani wojen, ani ludzi, ani bogów. 17:55 JUBILEUSZOWY Reportaż, 9 min, Polska, 1967 Zdjęcia: Kurt Weber Reportaż z życia małego miasteczka, przez które wiedzie trasa XX Wyścigu Pokoju. 18:10 CHŁOPI - ODC. 12/13 - POWROTY Serial obyczajowy, 51 min, Polska, 1972 Reżyseria: Jan Rybkowski Scenariusz: Jan Rybkowski, Ryszard Kosiński Zdjęcia: Marek Nowicki Muzyka: Adam Sławiński Aktorzy: Tadeusz Janczar, Emilia Krakowska, Ignacy Gogolewski, Krystyna Królówna, Arkadiusz Bazak, Halina Lossobudzka, Lech Ordon, August Kowalczyk, Babara Burska, Franciszek Pieczka, Bronisław Pawlik, Irena Karel, Barbara Ludwiżanka, Jerzy Święch Ostatni chłopi zostają zwolnieni z więzienia, do wsi wraca także Antek. Znowu zaczyna romansować z Jagną, choć ma do niej pretensje, że nie odmawiała swych wdzięków innym. Hoża wdowa zdobywszy wreszcie Antka, odtrąca wójta. Żandarmi poszukują Rocha, siejącego na wsi ferment, ale chłopi skutecznie go ukrywają. Z wojska wraca mąż Tereski - żołnierki. Dowiaduje się o jej związku z Mateuszem, ale wybacza żonie zdradę. 19:00 GIGANCI HISTORII - POLSKIE KONSTYTUCJE Teleturniej, 45 min, Polska, 2023 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Mikołaj Korzyński Prowadzący: Przemysław Babiarz Czy konstytucja znana jako Nihil novi była postępowa, czy zachowawcza? Jak nadawanie w dawnych latach różnych przywilejów wpływało na kształt Polski? Czy faktycznie Stalin czytał projekt konstytucji dla Polski w 1952 roku? Jaką wiedzą wykażą się tym razem uczestnicy teleturnieju i kto zostanie Gigantem Historii? 20:00 VABANK II, CZYLI RIPOSTA Komedia sensacyjna, 97 min, Polska, 1984 Reżyseria: Juliusz Machulski Scenariusz: Juliusz Machulski Zdjęcia: Jerzy Łukaszewicz Muzyka: Henryk Kuźniak Aktorzy: Jan Machulski, Leonard Pietraszak, Bronisław Wrocławski, Witold Pyrkosz, Jacek Chmielnik, Krzysztof Kiersznowski, Marek Walczewski, Ewa Szykulska, Beata Tyszkiewicz, Kuba Geiger, Elżbieta Zającówna, Józef Para, Ryszard Kotys, Grzegorz Heromiński, Joachim Lamża Kontynuacja "Vabanku" - debiutu Juliusza Machulskiego. W wyniku misternej intrygi Kwinty Kramer ląduje w Sikawie - więzieniu o zaostrzonym rygorze. Podczas jednego ze spacerów niejaki Sztyc proponuje byłemu bankierowi ucieczkę w zamian za połowę ocalonego przed konfiskatą szwajcarskiego konta. Kramer wyraża zgodę. Po kilku dniach do więzienia przyjeżdża kobieta podająca się za hrabinę Żwirską. Łatwo terroryzuje skonsternowanego naczelnika Twardyjewicza i umożliwia Kramerowi ucieczkę. Ten od razu zaczyna knuć plan zemsty na Kwincie, który niczego nie podejrzewając, prowadzi spokojny żywot hodowcy warzyw. "Riposta" nie spotkała się już z takim aplauzem krytyki jak "Vabank" i "Seksmisja" - dwa wcześniejsze filmy Machulskiego. Realizując klasyczny "sequel" reżyser nie uniknął autocytatów i kopiowania pomysłów z pierwszej części. Gdzie zawiodła go inwencja, posłużył się pastiszem i traktowaną z humorem aluzją. Uważny widz dostrzeże w wielu scenach "Vabanku" prześmiewcze nawiązania do "Ojca chrzestnego" Coppoli, "Żądła" Hilla, klasycznych westernów w rodzaju "Rio Bravo" czy stylu gry takich aktorów, jak Humphrey Bogard i Edward G. Robinson. Lista zapożyczeń jest zresztą dużo dłuższa. Jednak nie sam talent parodystyczny Machulskiego sprawił, że"Vabank II" poprawił sytuację finansową wielu kin. Inne mocne strony "... Riposty" to interesująco opowiedziana intryga i świetne aktorstwo, zwłaszcza w wykonaniu Leonarda Pietraszaka (Kramer) i Bronisława Wrocławskiego (Sztyc). 23:45 ERYNIE - LICZBA WIEDŹMY Serial kryminalny, 44 min, Ukraina/Polska, 2021 Reżyseria: Borys Lankosz Scenariusz: Magdalena Lankosz, Igor Brejdygant, Borys Lankosz, Władysław Pasikowski Zdjęcia: Marcin Koszałka Aktorzy: Aleksandar Milćević, Wiktoria Gorodeckaja, Mirosław Kropielnicki, Jakub Kamieński, Jacek Grondowy, Marcin Bosak, Irena Wójcik-Świtała, Krzysztof Górecki, Dorota Ruśkowska, Kornel Pieńko, Krzysztof Pyziak, Marcin Dorociński, Erika Karkuszewska, Mirosław Haniszewski, Eryk Lubos Jest rok 1938, Lwów. Edward Popielski, znawca greki, łaciny, filolog klasyczny, a przede wszystkim komisarz lwowskiej policji zostaje z niej wyrzucony. Naczelnik policji kryminalnej, Kocowski, wypomina Edwardowi jego chorobę, czyli epilepsję fotogenną. Pomiędzy nimi wywiązuje się kłótnia, w efekcie której Popielski nokautuje naczelnika i ostatecznie kończy karierę policjanta. W przestrzeni policyjnej, do której w obecnej chwili Edward nie ma dostępu, dochodzi do zabójstwa astrolożki, Luby Bajdykowej. Przy ofierze policja znajduje hebrajskie znaki ułożone w dziwny kod. Sprawę prowadzą przyjaciel Popielskiego, komisarz Zaremba oraz ukraiński patomorfolog, Ivan Pidhirny, którzy mordercy nadają przydomek Hebraista. W tym czasie Popielski, dandys, łamacz niewieścich serc, wdowiec po aktorce Stefanii Popielskiej zostaje zmuszony do radzenia sobie w sposób inny niż do tej pory. Ogólnie mówiąc, jest na dnie. Zostaje korepetytorem języka łacińskiego. Jego małoletni syn, Jerzyk i kuzynka, Leokadia Tchórznicka, również zostają zmuszeni do obniżenia standardu życia. Leokadia pełni rolę opiekunki syna i towarzyszki życia Edwarda. Nie łączy ich nic więcej poza związkami krwi, jednak cały Lwów podejrzewa ich o romans. Nagle jednak karta się odmienia, Edward dostaje niespodziewanie prywatne zlecenie. Piękna Renata Sperling, jego była studentka, proponuje mu śledztwo i wcielenie się w rolę prywatnego detektywa. Zlecenie dotyczy zaginięcia hrabiny Bekierskiej, chlebodawczyni Renaty. Podczas śledztwa Edward popada w konflikt z synem Hrabiny - Józefem Bekierskim. Ten Rosjanin, okrutnik, sadysta, zboczeniec i zagorzały antysemita grozi i narzuca się Renacie, a potem dotkliwie pobije i poniży Edwarda. Tymczasem śledztwo policji w sprawie Hebraisty, czyli zabójstwa Luby Bajdykowej, utknęło. Nikt nie potrafi połączyć hebrajskiego kodu i odczytać informacji. Kocowski za namową Zaremby zatrudnia Popielskiego jako rzeczoznawcę. Z jednej strony naczelnik włącza go do sprawy, a z drugiej poniża, robiąc z byłego komisarza zwykłego rzeczoznawcę. W międzyczasie zostaje znaleziona kolejna ofiara Hebraisty - prostytutka Lija Kochówna. Sytuacja staje się poważna. Przy Kochównie policja znajduje kolejny kod hebrajski. 00:45 UPIORY ZŁOTEGO KRĘGU Film dokumentalny, 53 min, Polska/Niemcy, 1994 Reżyseria: Jerzy Śladkowski Scenariusz: Jerzy Śladkowski Zdjęcia: Mikołaj Sidorczenko Tysiące samochodów i ciężarówek przejeżdżały niegdyś przez tę ziemię zwaną "drogą śmierci", "niekończącą się trasą" lub "złotym kręgiem". Pojazdy zaopatrywały tutejsze gułagi w żywność i środki do życia. Wracając zabierały rocznie 500 ton złota, które trafiało do Centralnego Skarbca Związku Radzieckiego. Bezpłatne wydobycie cennego kruszcu zapewniały tysiące więźniów, pracujących w nieludzkich warunkach. Dzisiaj trudno tutaj zobaczyć jakikolwiek samochód czy ciężarówkę. "Złoty Krąg opustoszał.