TVP Historia Niedziela, 18.02.2024 06:45 BYŁ TAKI DZIEŃ - 18 LUTEGO ODC. 476 Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1930 - odkrycie Plutona; 1981 - Jan Paweł II w dzielnicy slumsów w Manilli; 1981 - porozumienie strajkujących studentów z Ministerstwem Szkolnictwa Wyższego; 1991 - premiera musicalu "Metro"; 06:55 KORONA KRÓLÓW. JAGIELLONOWIE - ODC. 115 Serial historyczny TVP, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Krzysztof Łukaszewicz, Tomasz Matuszczak, Łukasz Wiśniewski Scenariusz: Anna Krasuska, Ewa Bulanda Aktorzy: Karolina Porcari, Przemysław Stippa, Arkadiusz Janiczek, Jacek Kopczyński, Daniel Mosior, Laura Zawadka, Michał Chorosiński, Małgorzata Klara, Michał Chruściel, Piotr Wiszniowski, Dawid Czupryński, Kacper Młynarkiewicz, Żaneta Homa, Julia Łukowiak, Aleksandra Sierpień Buntownicy. Wiosna 1418. Jagiełło (Sebastian Skoczeń) wybiera się do Brześcia Kujawskiego, aby przedłużyć pokój z Krzyżakami. Elżbieta (Karolina Porcari) chce z nim jechać, ale jest coraz słabsza. Zostaje na Wawelu i poznaje swą nową dwórkę Konstancję (Aleksandra Sierpień), która popełnia gafy jedna za drugą. Na soborze w Konstancji Mikołaj Trąba (Radosław Pazura) i Paweł Włodkowic (Jakub Wons), pomimo sprzeciwu papieża, wnoszą apelację w sprawie Jana Falkenberga (Robert Rozmus) i jego satyry szkalującej polskiego króla. Paweł (Hubert Jaśtak) wróży Agacie (Magdalena Kaczmarek), że znajdzie upragnioną wielką miłość. Dokładnie opisuje wybranka, czyli siebie. Ktoś jednak wchodzi mu w paradę - Martinus (Tomasz Ciachorowski). Z twierdzy w Krzemieńcu, po 9 latach więzienia, ucieka książę Świdrygiełło (Michał Chruściel). Księcia Witolda (Michał Chorosiński) nie ma w mieście. Księżna Anna Witoldowa (Małgorzata Klara) jest bardzo chora, ale będzie bronić miasta, jeśli Świdrygiełło je napadnie. 07:30 KORONA KRÓLÓW. JAGIELLONOWIE - ODC. 116 Serial historyczny TVP, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Krzysztof Łukaszewicz, Tomasz Matuszczak, Łukasz Wiśniewski Scenariusz: Anna Krasuska, Aleksandra Grażewicz-Ćwiklińska, Monika Zięba-Rybowska Aktorzy: Sebastian Skoczeń, Karolina Porcari, Marcin Piętowski, Radosław Pazura, Arkadiusz Janiczek, Jacek Kopczyński, Michał Chorosiński, Małgorzata Klara, Wojan Trocki, Tomasz Kozłowicz, Mateusz Jordan-Młodzianowski, Robert Jarociński, Żaneta Homa, Julia Łukowiak, Aleksandra Sierpień Wieczne potępienie. Wiosna/Lato 1418. Na soborze w Konstancji Papież Marcin V (Tomasz Kozłowicz) potępia satyrę Falkenberga. Jan Falkenberg (Robert Rozmus) zostaje ukarany i zamknięty w więzieniu. Do Jagiełły (Sebastian Skoczeń) dociera wiadomość o ucieczce księcia Świdrygiełły (Michał Chruściel) z twierdzy w Krzemieńcu i zdobyciu przez niego Łucka. W Wilnie umiera Anna Witoldowa (Małgorzata Klara). W Krakowie wdowa Agata (Magdalena Kaczmarek) daje się omamić Martinusowi (Tomasz Ciachorowski). Medyk Hiszpan (Łukasz Matecki) jest pewien, że widział kiedyś w Bieczu Martinusa i jego... żonę. Przyjaciele chcą ją uchronić przed popełnieniem błędu, ale ta przyjmuje oświadczyny. Królowa Elżbieta Granowska (Karolina Porcari) ma nową damę dworu, Konstancję (Aleksandra Sierpień), siostrę Szafrańców. Do Sofii (Julia Łukowiak) dociera źle zrozumiana przez Pietrka (Jakub Strach) informacja o zaręczynach Konstancji z Samborem (Kacper Młynarkiewicz). 08:55 PRAWDZIWE IMIĘ RÓŻY Film dokumentalny, 39 min, Polska, 2007 Autor: Rafał Tichy, Nelson Perejra Reżyseria: Nelson Perejra, Rafał Tichy Scenariusz: Rafał Tichy, Nelson Perejra Wydarzenia, które rozegrały się między 11 lutego i 16 lipca 1858 roku w małej francuskiej miejscowości Lourdes u podnóża Pirenejów, naznaczyły trwale i głęboko cały Kościół powszechny na wszystkich kontynentach. Właśnie w Lourdes ubogiej dziewczynie - Bernadette Soubirous - objawiła się Matka Boża z dwiema różami u stóp. Maria Panna, przez mistyków nazywana "Różą duchowną", przyszła, by być naszą przewodniczką i wskazać nam drogę do Boga. Bernadette Soubirous jest mało znana w Polsce. Ten film przybliża postać wizjonerki, której ciało spoczywa w kaplicy klasztoru w Nevers. Spośród maryjnych sanktuariów, Lourdes należy do najsilniej kojarzonych z cudownymi uzdrowieniami. Z tego powodu jest celem licznych pielgrzymek osób chorych. Ze względu na więzi łączące Lourdes i ludzkie cierpienie, ponad piętnaście lat temu papież Jan Paweł II postanowił, aby przy okazji święta Matki Bożej z Lourdes, kiedy Kościół obchodzi rocznice pierwszego objawienia, był także obchodzony Światowy Dzień Chorego. 09:45 KARINO - ODC. 1/13 NARODZINY Serial przygodowy, 25 min, Polska, 1975 Autor: Jan Batory/Jan Dobraczyński/Marek Nowakowski Reżyseria: Jan Batory Scenariusz: Jan Batory, Jan Dobraczyński, Marek Nowakowski Zdjęcia: Jan Laskowski Muzyka: Wanda Warska Aktorzy: Claudia Reischel, Karol Starsburger, Tadeusz Schmidt, Zdzisław Maklakiewicz, Leon Niemczyk, Stanisław Niwiński, Kazimierz Wichniarz, Janusz Gajos, Zdzisław Kuźniar, Zbigniew Roman Do stadniny koni przyjeżdża na staż młodziutka absolwentka weterynarii, Grażyna Barska. Jej przyjazd zbiega się ze skomplikowanym porodem jednej z klaczy. Grażyna ratuje źrebaka, ale nie może utrzymać przy życiu jego matki. Pracownicy stadniny są wściekli na niedoświadczoną stażystkę. Dopiero przybyły później lekarz stwierdza, że stara i chora klacz była nie do uratowania. 10:15 KARINO - ODC. 2/13 PRZYBRANA MATKA Serial przygodowy, 25 min, Polska, 1975 Autor: Jan Batory/Jan Dobraczyński/Marek Nowakowski Reżyseria: Jan Batory Scenariusz: Jan Batory, Jan Dobraczyński, Marek Nowakowski Zdjęcia: Jan Laskowski Muzyka: Wanda Warska Aktorzy: Claudia Reischel, Karol Strasburger, Tadeusz Schmidt, Zdzisław Maklakiewicz, Leon Niemczyk, Janusz Gajos, Stanisław Niwiński, Zdzisław Kuźniar, Zbigniew Roman, Stefan Czyżewski Grażyna zostaje matką chrzestną źrebaka, któremu pomogła przyjść na świat. Wybiera dla niego imię Karino. Szuka dla osieroconego pupila przybranej matki, ale wybrana przez nią klacz odrzuca źrebaka i zadaje mu rany. Grażyna musi karmić Karino z butelki. Młoda stażystka zaznajamia się bliżej z pracownikami stadniny - dyrektorem Klimczakiem, koniuszym, dwoma stajennymi, Rusinem i Janczarem, oraz masztalerzem Małeckim. W tej roli wspaniałą kreację stworzył niezapomniany Zdzisław Maklakiewicz. 10:45 W KOTLE HISTORII - Z HASTINGS DO CZERSKA. KOMES MAGNUS I JABŁKA Magazyn, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Prowadzący: Łukasz Modelski Zanim w mazowieckim Czersku pojawiła się królowa Bona, nim panował w nim książę Trojden, zamek był jedną z siedzib ambitnego Konrada Mazowieckiego. Ale to już wiek XIII. Prawdziwie elektryzujące teorie dotyczące Czerska opiewają na przełom stuleci XI i XII. Czy olbrzymi szkielet tajemniczego możnowładcy odkryty w zamku w roku 1968 może należeć do syna króla Haralda Godwinsona? Czy odnaleziony w Czersku wojownik to angielski królewicz pozbawiony dziedzictwa przez Wilhelma Zdobywcę? Wraz z naukowcami badamy losy komesa Magnusa i - jak w Anglii - gotujemy z (mazowieckich) jabłek. 11:20 PODRÓŻE PO BAŁTYKU: LATO NA WODZIE - SANKT PETERSBURG (CRUISING THE BALTIC SEA - A SUMMER ON THE WATER) Cykl dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Johannes Backes Dokumentalna seria 5 ODCINKÓW, podróżnicza. Każdego roku do nadmorskich krajobrazów Bałtyku zbliża się nowy rodzaj krzyżowców, tak jak kiedyś łodzie wikingów czy statki Hanzy. Pływają po morzu, aby odkrywać korzenie cywilizacji europejskiej. Od zakończenia zimnej wojny i otwarcia Europy Wschodniej coraz więcej turystów wyrusza w długie rejsy po Bałtyku, jednym z najmłodszych mórz na świecie - powstałym po ostatniej epoce lodowcowej. Fascynują ich dobrze zachowane zamki, malownicze archipelagi, rozległe i dziewicze krajobrazy, marzycielskie wioski, historyczne metropolie handlowe i niekończące się piaszczyste plaże. Seria łączy niezwykłe piękno nadbałtyckich krajobrazów z ekskluzywnymi obrazkami życia na pokładzie statków wycieczkowych. Zobaczymy też atrakcje przyrodnicze i imponujące miasta, spotykając ich mieszkańców, którzy zaproszą nas do swojego domu. Podróż przez Morze Bałtyckie rozpoczyna się w Szwecji i prowadzi przez Finlandię i Sankt Petersburg do krajów bałtyckich. Równolegle do trasy po morzu i do dużych miast portowych widz odkryje ekscytujące przystanki na lądzie. Krajobrazy opowiedzą historię. Usłyszymy też codzienne historie ludzi, którzy tu mieszkają i pracują, sprawiają, że prawdziwa osobliwośćtego świata staje się nam bliższa. Odc. 1. Szwecja; Odc. 2 Finlandia; Odc. 3 Sankt Petersburg; 4. Estonia; 5. Litwa i Łotwa. 12:20 OPOWIEŚCI ŚRÓDZIEMNOMORSKIEGO LASU - ZIMOWY CZAS (STORIES OF THE MEDITERRANEAN FOREST) Cykl dokumentalny, 49 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Jose Antonio Vallejo Sześcioodcinkowy cykl opowieści o przyrodzie w rejonie Morza Śródziemnego, które jest jednym z najbardziej bogatych biologicznie i krajobrazowo regionem planety. To skrzyżowanie Europy, Azji i Afryki. Jest uważane za jedno z miejsc bujnego rozkwitu bioróżnorodności na Ziemi. W jego różnych siedliskach żyje ogromna liczba unikalnych dla regionu gatunków zwierząt i roślin. Basen Morza Śródziemnego znajduje się w jednej ze stref umiarkowanych planety. Klimat subtropikalny sprawia, że zimą jest tu chłodniej i wilgotniej, latem gorąco i sucho, a jesienią i wiosną łagodnie i deszczowo. Ten region zamieszkany przez ludzi od ponad 8000 lat doświadczył dramatycznych zmian, ale mimo to nadal należy do najbardziej biologicznie zróżnicowanych na świecie. Od bagien po wysokie pasma górskie, od lasów dębowych i korkowych po lasy sosnowe wysoko w górach. Wszystkie one są domem dla tysięcy gatunków zwierząt i roślin, których ścieżki krzyżują się podczas ich życiowych przygód. A każdy z nich ma swoją historię do opowiedzenia. Odc. 1 Zimowy czas; Odc. 2 Las stuletnich dębów; Odc. 3 Królowa Nocy; Odc. 4 Ukryci mieszkańcy Sierra Morena; Odc. 5 Opancerzony wojownik; Odc. 6 Opowieści wiosenne. 13:20 DUNAJ - ODC. 3 Z BUDAPESZTU DO BELGRADU (THE DANUBE - FROM ITS SOURCE TO THE BLACK SEA) Serial dokumentalny, 44 min, Niemcy, 2020 Reżyseria: Barbel Jacks Seria dokumentalna, cztery odcinki o Dunaju i miastach oraz krainach położonych nad tą europejską rzeką. Dunaj to 2888 kilometrów - od źródła w Schwarzwaldzie do ujścia do Morza Czarnego, Dunaj łączy dziesięć krajów o bardzo różnych kulturach. Jest zatem nie tylko drugą najdłuższą rzeką Europy po Wołdze, ale także najbardziej międzynarodową rzeką na świecie. Była i jest jednym z najważniejszych szlaków handlowych w Europie i stanowi koło ratunkowe dla wielu ludzi. Po drodze przepływa przez niezwykłe krajobrazy, od krasowych gór Jury Szwabskiej, przez aluwialne i bagienne krajobrazy z unikalną florą i fauną, aż po imponujące kaniony Żelaznej Bramy i wreszcie rozległą deltę rzeki u jej ujścia do Morza Czarnego. Nie tylko wielkość Dunaju jest wyjątkowa, ale ma również własną wolę i jest jedyną dużą rzeką w Europie, która płynie z zachodu na wschód. Ta seria filmów przedstawia przyrodę i ludzi nad Dunajem oraz daje wgląd w ich różne życie, które kształtuje rzeka. 14:20 DZIEWCZYNA SZUKA MIŁOŚCI Film obyczajowy, 73 min, Polska, 1938 Reżyseria: Romuald Gantkowski Scenariusz: Wacław Sieroszewski, Ferdynand Goetel, Antoni Cwojdziński, Tadeusz Królikiewicz, Wacław Sieroszewski, Ferdynand Goetel, Antoni Cwojdziński, Tadeusz Królikiewicz Zdjęcia: Jakub Joniłowicz, Henryk Vlassak, W. Kunicki, Leonard Zajączkowski, Jakub Joniłowicz Muzyka: Michał Kondracki, Marian Neuteich Aktorzy: Jan Kurnakowicz, Tamara Wiszniewska, Mieczysław Cybulski, Kazimierz Szubert, Józef Orwid, Maria Chmurkowska, Franciszek Dominiak, Mieczysław Milecki, Jan Ciecierski Czarno - biały przedwojenny film miał w swoim czasie propagować polskie lotnictwo, ale wśród rodzimej widowni nie zrobił furory. Dziś jednak nawet pewne nieporadności realizacyjne i dramaturgiczne mają swój urok. Bohaterem jest chłopak owładnięty pasją latania. Młody ślusarz Jerzy Zamiejski sam konstruuje samolot. Jest dumny ze swego dzieła, ale na drodze jego kariery i szczęścia staje groźny konkurent, lotnik Witold Siemacki. Jerzy przypadkiem poznaje brazylijskiego milionera Tomasza Kotlicę i jego córkę Janinę. Zakochuje się w pięknej pannie z wzajemnością, ale zazdrosny Witold ich rozdziela, uciekając się do perfidnej intrygi. Jerzy, korzystając z pomocy rodaka milionera, kończy politechnikę i szkołę lotniczą. Odżywają młodzieńcze marzenia. Znów buduje samolot, leci nim do Rio de Janeiro. W drodze przestaje działać radio, ale Zamiejski szczęśliwie doprowadza maszynę na lotnisko. Opromieniony sławą świetnego i odważnego pilota, wraca do Warszawy. Wciąż pamięta o Janinie. 16:10 GIGANCI HISTORII - WOJCIECH KORFANTY - BOHATER NIEPODLEGŁEJ Teleturniej, 45 min, Polska, 2023 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Mikołaj Korzyński Prowadzący: Przemysław Babiarz "Zasługę mojego uświadomienia narodowego przypisać muszę moim hakatystycznym profesorom w gimnazjum w Katowicach, którzy zohydzaniem wszystkiego co polskie i co katolickie wzbudzili we mnie ciekawość do książki polskiej, z której pragnąłem się dowiedzieć, czym jest ten lżony i poniżany naród, którego językiem w mojej rodzinie mówiłem" - wspominał Wojciech Korfanty. Postać, bez której trudno wyobrazić sobie polski Górny Śląsk. Korfanty zdobył pierwszy polski mandat poselski do Reichstagu. Był posłem przez 15 lat, do czasu odzyskania przez Polskę niepodległości. W mowie, wygłoszonej 25 października 1918 roku, żądał włączenia do Polski ziem zaboru pruskiego wraz ze Śląskiem, Warmią, Mazurami i Gdańskiem. Zasiadał w parlamencie odrodzonej Rzeczypospolitej. Uczestniczył w powstaniu wielkopolskim. Pełnił funkcję Polskiego Komisarza Plebiscytowego na Górnym Śląsku. Stał na czele II i III powstania śląskiego. Co jeszcze zawdzięcza odrodzona Rzeczpospolita Wojciechowi Korfantemu? Między innymi o tym w kolejnym odcinku "Gigantów Historii". 17:05 OPUSZCZONE MIEJSCA - ODC. 2 SOWIECKIE CIENIE (FORSAKEN PLACES - GEHEIME WELTEN / SOVIET SHADOWS) Serial dokumentalny, 53 min, Niemcy, 2020 W tej 4 - odcinkowej serii zbudowane ze stali, zalane betonem lub wydobyte spod ziemi pomniki przełomowych momentów historii ożywają na nowo. Swoje osobiste wspomnienia o tych zapomnianych, ale często niedostępnych i groźnych miejscach przywołują związani z nimi świadkowie. Opowiadają o klęskach żywiołowych, wojnach lub wielkich katastrofach, które odcisnęły piętno na tych zabytkach, a także na ludziach mieszkających czy pracujących w ich pobliżu. W czterech odcinkach widzowie poznają dwanaście takich "zaginionych miejsc" - to bazy wojskowe, pokazowe budynki epoki, turystyczne raje i szpitale. 18:15 CHŁOPI - ODC. 13/13 - ZEMSTA Serial obyczajowy, 51 min, Polska, 1972 Reżyseria: Jan Rybkowski Scenariusz: Jan Rybkowski, Ryszard Kosiński Zdjęcia: Marek Nowicki Muzyka: Adam Sławiński Aktorzy: Władysław Hańcza, Emilia Krakowska, Ignacy Gogolewski, Krystyna Królówna, Tadeusz Fijewski, August Kowalczyk, Magda Wołłejko, Jadwiga Chojnacka, Kazimierz Wichniarz, Mieczysław Czechowicz, Bronisław Pawlik, Irena Karel, Barbara Ludwiżanka, Wanda Łuczycka Żandarmi poszukują Rocha. Znajdują w obejściu Boryny ulotki, ale nikogo nie aresztują. Roch opuszcza Lipce. Jagna otwarcie uwodzi kleryka. We wsi narasta nienawiść wobec wszetecznicy. Jednak młody mężczyzna nie umie opanować fizycznego pociągu do pięknej kobiety i zaczyna się z nią spotykać. Jego matka podburza wieśniaczki przeciw niej. Żony buntują mężów. Na ogólnym spotkaniu mieszkańców wsi zapada decyzja o wygnaniu Jagny. Broni jej tylko Mateusz. Jagna zostaje wywieziona poza wieś i porzucona na drodze. 20:25 KGB: TARCZA I MIECZ - ODC. 1/3 (KGB - THE SWORD AND THE SHIELD) Cykl dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Jamie Doran Film dokumentalny wyreżyserowany i wyprodukowany przez zdobywcę 4 nagród Emmy, Jamie Dorana. To historia opowiadana przez weteranów KGB i ich ofiary. Odcinek pierwszy dotyczy początków służb bezpieczeństwa w Rosji Sowieckiej, które w pierwszych latach związane były z osobą Feliksa Dzierżyńskiego. Opis cyklu: Rosja to największy kraj na Ziemi. Przez wielu niezrozumiany, w innych wzbudzający przerażenie. W XX wieku historia Rosji była także historią jej służb bezpieczeństwa wykorzystywanych przez państwo sowieckie do tłumienia wszelkich przejawów sprzeciwu wobec władzy. Z ich rąk ucierpiały miliony osób. Ich agenci mają na swoim koncie masowe egzekucje, tajne wojny, zamachy stanu, kradzież bomby atomowej z USA, hakowanie i otrucia. To najbardziej niebezpieczne służby bezpieczeństwa na świecie. Ale choć w dzisiejszej Rosji wiele się zmieniło, służby te są prawdopodobnie silniejsze niż kiedykolwiek. Stało się tak za sprawą podoficera operacyjnego KGB, który został prezydentem, Władimira Putina. 21:30 ZŁOTO DEZERTERÓW Komedia, 117 min, Polska, 1998 Reżyseria: Janusz Majewski Scenariusz: Janusz Majewski Zdjęcia: Witold Adamek Muzyka: Michał Lorenc Aktorzy: Marek Kondrat, Bogusław Linda, Wiktor Zborowski, Katarzyna Figura, Piotr Gąsowski, Jan Englert, Piotr Machalica, Leonard Pietraszak, Paweł Delag, Artur Żmijewski, Stanisława Celińska, Krzysztof Kowalewski, Marek Walczewski, Wojciech Pokora, Ewa Wiśniewska, Zoltan Berezedy, Jan Kobuszewski Jesień 1942 roku. Na warszawskim Żoliborzu odbywa się konspiracyjne spotkanie oficerów AK. Rotmistrz Leliwa informuje zebranych, że dowództwo powołało oddział do zadań specjalnych oznaczony kryptonimem "Litzmanstadt". Dowódcą mianowano majora Jeremiego. Pierwszą misją grupy jest zdobycie gotówki na zakup broni i amunicji od armii włoskiej, która, wycofana z frontu wschodniego, tymczasowo stacjonuje w Polsce. Warunki finansowe stawiane przez Włochów przekraczają możliwości Armii Krajowej. Wywiad AK ustala jednak, że w jednym z łódzkich banków Niemcy przechowują gigantyczną fortunę w złocie. Problem tylko, jak ją zdobyć. Wszystkie tradycyjne metody (wysadzenie drzwi sejfu, sterroryzowanie personelu w celu zdobycia szyfru otwierającego zamki) w warunkach okupacyjnych nie rokują szans powodzenia. Jedyny sposób to dobry kasiarz. Na szczęście, wśród podwładnych Jeremiego jest sierżant Rudy, który przed wojną współpracował z prawdziwymi mistrzami ogołacania kas pancernych. Niestety, obaj, z przyczyn od siebie niezależnych, rozstali się z zawodem. Silberman przebywa w getcie, zaś "mecenas" Kania w więzieniu. Grupa "Litzmanstadt" musi jednak jakoś rozwiązać ten problem, gdyż niecierpliwieni Włosi gotowi poszukać na swój towar innych kupców. "Złoto dezerterów" to kontynuacja "C. K. Dezerterów", największego polskiego przeboju kinowego lat osiemdziesiątych (7 mln widzów). Jego bohaterami było pięciu zbiegów z cesarsko - królewskiej armii: cwany Polak Kaniowski (w skrócie: Kania), wiedeński Żyd Haber, Włoch Baldini, Węgier Benedek i Czech Chudej. Wszyscy ponownie się spotykają, mimo że akcja "Złota dezerterów" toczy się ponad dwadzieścia lat później, w czasie II wojny światowej. Obok nich pojawiają się także nowe, niezwykle ważne dla fabuły postaci, grane przez czołówkę polskich aktorów. Wśród wykonawców najliczniej reprezentowana jest rodzina Wiktora Zborowskiego. Na planie "Złota dezerterów" zadebiutowały jego matka Hanna i córka Zosia, znalazło się też miejsce dla wuja (Jan Kobuszewski) i samego Zborowskiego. Pewną niespodziankę stanowił występ Bogusława Lindy, który jako Rudy ujawnił w filmie Majewskiego spory talent komediowy. W "C. K. Dezerterach" z racji daty premiery (1986 rok), krytyka często dopatrywała się drwiny ze sprawców stanu wojennego. Wymowa "Złota dezerterów" jest inna. Oprócz kpiny z niektórych naszych narodowych przywar film ten stanowi przede wszystkim pochwałę odwagi i poświęcenia nie w imię podniosłych haseł, lecz przyjaźni i zwykłej, ludzkiej przyzwoitości. "Złoto..." to także próba dowartościowania tzw. pozytywnego myślenia jako postawy życiowej. Lepiej wierzyć w sukces, niż załamywać ręce, lepiej być sprytnym i przedsiębiorczym, niż dobrowolnie skazywać się na przeciętność i nudę. Lepiej wreszcie kierować się zdrowym rozsądkiem, aniżeli bezrozumnymi porywami. "Jest w tym filmie taka scena, w której szkolący młodych komandosów podporucznik mówi im, że trzeba walczyć tak, by nie zginąć głupio, bo ich życie jest bardziej potrzebne ojczyźnie niż śmierć" - mówił w jednym z wywiadów Janusz Majewski. Dość poważna to refleksja jak na komedię. Nie osłabia ona jednak humorystycznego wigoru "Złota dezerterów", lecz jedynie go "uszlachetnia". 23:45 OSTATNI ŚWIADEK Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2005 Reżyseria: Paweł Woldan Scenariusz: Paweł Woldan Zdjęcia: Andrzej Adamczak Muzyka: Andrzej Krauze Filmowa opowieść o zmarłym w 1997 r. w wieku 98 lat Stanisławie Swianiewiczu, profesorze ekonomii Uniwersytetu Wileńskiego, gorącym patriocie i prawym, dzielnym człowieku. Urodzony w stolicy Inflant, Dźwińsku, syn budowniczego kolei i nauczycielki niemieckiego, młody Swianiewicz brał udział w wojnie polsko - bolszewickiej 1920 r. i został nawet odznaczony Krzyżem Walecznych. Studia rozpoczęte w Moskwie przed rewolucją październikową kontynuował po powrocie do cywila na otwartym po 87 latach przerwy Uniwersytecie Wileńskim. Tam poznał też swą przyszłą żonę, Olimpię. Ekonomista, ale także dziennikarz i publicysta polityczny, był Swianiewicz zwolennikiem federalistycznych idei Piłsudskiego, zdecydowanym przeciwnikiem przyłączenia Wilna do Polski. Uważał je bowiem za miasto bardzo litewskie. Przy jego współudziale powstał tam Instytut Naukowo - Badawczy Europy Środkowo - Wschodniej. Ale jego długie i bogate życie naznaczyło w największym stopniu jedno wojenne doświadczenie. Gdy wybuchła II wojna, powołany do wojska Swianiewicz wyruszył jako dowódca kompanii gospodarczej na front. Niestety, pod koniec września on i tysiące jego towarzyszy znalazło się w sowieckiej niewoli. W pierwszych dniach listopada 1939 r. trafił do obozu w Kozielsku, skąd kilka miesięcy później wraz z innymi oficerami ruszył pociągiem w kierunku Smoleńska. Na stacji Gniazdowo nieoczekiwanie wywołano go, umieszczono w innym wagonie. Stamtąd obserwował, jak jego współtowarzyszy podróży ładowano do autobusu z zamalowanymi szybami i dokądś wywożono. Autobus kursował wiele razy, wożąc kolejne grupy. Nigdy więcej ich nie ujrzał. Sam trafił najpierw do więzienia w Smoleńsku, później do moskiewskiej Łubianki. Bezpodstawnie oskarżony o szpiegostwo, został skazany na 8 lat łagru i wywieziony na daleką północ, do okręgu Komi. Miesiącami cierpiał głód, harował ponad siły, o mało nie umarł z wycieńczenia. Udało mu się stamtąd wydostać dopiero w kwietniu 1942 r. na mocy porozumienia Sikorski - Majski, umożliwiającego Polakom wstępowanie do armii gen. Andersa. Na próżno usiłował się dowiedzieć, co się stało z tysiącami jego kolegów z Kozielska. Dopiero kiedy w kwietniu 1943 r. berlińskie radio podało wiadomość o wykryciu zbiorowych mogił polskich niedaleko Smoleńska, domyślił się prawdy. Pod wpływem tego doświadczenia przystąpił do spisywania swoich wspomnień - on, ostatni świadek wydarzeń poprzedzających katyńską masakrę, która zdaniem profesora była zemstą Rosjan za przegraną 1920 r. W końcu 1943 r. został doradcą rządu polskiego w Londynie. Po wojnie nie mógł już wrócić do kraju, a próba ściągnięcia do siebie rodziny skończyła się niepowodzeniem. Swianiewicz musiał więc sam rozpocząć nowe życie. Zaczął wykładać na angielskich uczelniach, przez parę lat przebywał na Dalekim Wschodzie jako rzeczoznawca UNESCO, a w 1958 r. został wykładowcą London School of Economics. Po 18 latach rozłąki spotkał się wreszcie z żoną i dziećmi. W Wielkiej Brytanii wydał m.in. książkę o działalności NKWD, ale dziełem jego życia pozostanie opublikowana w paryskiej "Kulturze" książka "W cieniu Katynia" - rzetelna, prawdziwa, obiektywna. Od 1963 r. aż do emerytury był związany z uniwersytetem St. Mary's w kanadyjskim Halifaxie. Do Polski przyjechał dopiero po zmianie ustroju, ale już nie zdecydował się na zamieszkanie tu na stałe. Pochowano go koło ukochanej żony w Halifaxie. W filmie o profesorze Swianiewiczu mówią m.in. Czesław Miłosz i prof. Stanisław Stomma, którzy znali go z czasów wileńskich, a wypowiedzi nagrali na krótko przed śmiercią, oraz dzieci profesora: Bernadetta, Maria i Witold. W filmie wykorzystano archiwum rodzinne Swianiewiczów, liczne materiały archiwalne oraz zdjęcia inscenizowane. 02:00 SZEROKIE TORY - JEDEN DZIEŃ Z ŻYCIA BOJÓWKARZA ORGANIZACJI NEOFASZYSTOWSKIEJ W MOSKWIE Reportaż, 24 min, Polska, 2002 Autor: Barbara Włodarczyk Każdy z cyklu reportaży Barbary Włodarczyk przedstawia jeden dzień z życia wybranego mieszkańca Rosji lub państwa, które powstało po rozpadzie Związku Radzieckiego. Tym razem gościmy w Moskwie, gdzie autorzy cyklu towarzyszą z kamerą Maksimowi, 18 - letniemu bojówkarzowi ze skrajnie prawicowej Nacjonalistyczno - Narodowej Partii. Członkowie ugrupowania głoszą rasistowskie hasła i jawnie występują przeciwko azjatyckim i kaukaskim imigrantom, którzy przyjeżdżają do Rosji z byłych republik radzieckich. Maksim regularnie bierze udział w organizowanych przez jego partię pogromach nierosyjskiej ludności stolicy.