TVP Dokument Piątek, 23.02.2024 05:25 PERŁY BAŁTYKU - ZRÓWNOWAŻONE RYBOŁÓWSTWO Serial dokumentalny, 22 min, Polska, 2023 Reżyseria: Joanna Pawlikowska Scenariusz: Joanna Pawlikowska Prowadzący: dr Andrzej Kruszewicz Dla większości ludzi rybołówstwo nie jest bliską dziedziną życia - bezpośredni kontakt mają najczęściej jedynie z końcowym efektem, jakim jest świeża ryba kupowana w sklepie lub też inny produkt rybny. Tymczasem jest to jedna z nielicznych gałęzi gospodarki oparta na pozyskiwaniu zupełnie dzikich zwierząt z ich naturalnego środowiska. Wiele ryb z polskiego morza zasługuje na uwagę i ochronę, są nie tylko smaczne i zdrowe, ale też wzbogacają morski ekosystem. 05:55 WETERYNARZE Z SERCEM - /15/ Reality show, 25 min, Polska, 2016 Reżyseria: Krzysztof Kasior, Sandra Andrzejewska, Wojciech Wołoszyn Scenariusz: Wojciech Wołoszyn W tym odcinku poznamy sukę Fafę. To piękne zwierzę kuleje i odczuwa ból, więc czas już najwyższy, by właściciele udali się po pomoc do specjalisty. Dzikie zwierzęta, zwłaszcza młode, potrafią zabłądzić tam, gdzie nikt ich nie zapraszał. Dobrze, jeśli spotykają wtedy odpowiedzialnych i szanujących je ludzi. 06:30 HAWAJE - ZRODZONE Z OGNIA - ODC. 1 MAUI I MOLOKA’I (HAWAI’I - BORN OF FIRE - MAUI AND MOLOKA’I) Film dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2022 Reżyseria: Frank Gensthaler Dwuczęściowy film dokumentalny. Aloha! Witamy w raju na ziemi. Wyspy Hawajskie i ich zapierająca dech w piersiach przyroda są idylliczne: wspaniałe plaże zachęcają do nurkowania, doskonałe fale przyciągają surferów z całego świata, a spektakularne krajobrazy zachęcają do nieustającego podziwu. Te wyspy szczęścia na końcu świata zawdzięczają swoje istnienie gorącemu punktowi w centrum Pacyfiku. Tutaj skorupa ziemska jest niezwykle cienka, co pozwala na tworzenie się wulkanów na dnie morskim i odprowadzanie ich lawy do morza. Jaka jest historia tego wyspiarskiego świata na morzach południowych? I jak ten raj jest zdolny do przetrwania? Jakiś czas temu na Hawajach rozpoczął się renesans. Wielu mieszkańców nie zgadza się z nieco stereotypowym obrazem raju, który nazywają domem. Chcą powrotu do tradycji i autentycznej kultury hawajskiej. Do ducha wysp, esencji życia wyrażonej w tradycji, rzemiośle i starożytnej sztuce. Film przedstawia osadników i ich potomków, którzy znaleźli swój dom w raju. Odc. 1 - "Maui i Moloka’i". Te wyspy są starsze i spokojniejsze niż ich młodsza siostra Big Island, na której wulkany są wciąż aktywne. Lawa, która niegdyś obficie spływała z życiodajnych gór, już dawno zastygła. Na wulkanicznej glebie wyrósł gęsty las i uczynił wulkaniczną glebę niezwykle żyzną. Moloka’i o długości 60 km i szerokości 16 km jest piątą co do wielkości wyspą Hawajów. Na 673 km2 żyje zaledwie 8 tysięcy mieszkańców - to jedna z przyczyn, dla których uważa się, że to ta wyspa zachowała swój naturalny, hawajski charakter. Na Maui, której nie zalał przemysł turystyczny, czas stanął w miejscu. Moloka’i ma też najdłuższą rafę koralową na archipelagu. 07:35 MALIKA: KRÓLOWA LWICA - CZĘŚĆ 2. (MALIKA: THE LION QUEEN) Cykl dokumentalny, 42 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Karin Slater Scenariusz: Tom Hugh - Jones Dwuczęściowa opowieść o królowej lwicy imieniem Malika. Widzowie poznają jej niezwykłe życie, od lwiątka do pięknej, dumnej samicy. Zobaczymy jak każdego dnia zdobywa doświadczenie, ciągle walczy o przetrwanie, a to wszystko na przepięknej sawannie. Poznamy również innych członków królestwa lwów. Ten film jest zachwycającym spektaklem, epicką historią o zwierzętach. Oferuje wyjątkowo bliski wgląd w ekosystem i otoczenie jednego z najpotężniejszych i najpiękniejszych zwierząt, jakie są po ziemi. Film zrealizowali zdobywcy nagrody Emmy za produkcję serii BBC: Planet Earth II, Blue Planet i Hostile Planet. 08:25 OJCOSTWO OCZAMI NAUKI (THE SCIENCE OF FATHERHOOD) Film dokumentalny, 52 min, Francja/Niemcy, 2022 Reżyseria: Larissa Klinker Film dokumentalny o ojcostwie i różnych aspektach tego stanu. Co dzieje się z mężczyznami, gdy zostają ojcami? Jak mężczyźni zmieniają się psychicznie i fizycznie w czasie, gdy matka ich dziecka jest ciąży, w czasie porodu i w pierwszych latach ojcostwa? W tym filmie zapytamy o to znawców mózgu, genetyków, socjologów i psychologów. Ojcowie są wyjątkowi: należą do nielicznych 5% wszystkich samców ssaków, które opiekują się swoim potomstwem. Natura specjalnie je do tego wyposażyła, ponieważ przechodzą kluczowe zmiany, gdy rodzą się ich dzieci. Badania naukowe koncentrowały się dotychczas głównie na matkach. Od pewnego czasu naukowcy zaczęli także badać wpływ ojcostwa zarówno na samych ojców, jak i na ich dzieci. Podobnie jak matki, ojcowie także ulegają fizjologicznym i hormonalnym zmianom. Na przykład poziom oksytocyny u przyszłego ojca znacznie wzrasta, ponieważ w ten sposób natura pomaga mu rozwinąć pozytywne uczucia do dziecka. Ponadto po urodzeniu jego poziom testosteronu drastycznie spada, co zwiększa jego wrażliwość. 09:30 GRECJA. OD GÓR DO MORZA - ODC. 1 EPIR (GREECE! FROM THE MOUNTAINS TO THE SHORELINE EPISODE 1 EPIRUS) Serial dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2016 Reżyseria: Dennis Wells, Johannes Backes Seria filmów dokumentalnych (5 odcinków) o Grecji. Od bujnych, zielonych lasów po ośnieżone góry, od wysokich klifów po nagie mielizny, Grecja jest krainą o naturalnym pięknie, z którą może konkurować jedynie jej historyczne znaczenie. Widziała najwcześniejsze cywilizacje Europy, jej filozoficznych założycieli i decydujące bitwy. Wspaniałe zdjęcia lotnicze tej wyjątkowej części Europy pokazują malownicze zatoki, zapierające dech w piersiach góry, dzikie delty rzek, malownicze wioski i klasztory. Krajobrazy, które widzimy, mogą oddychać i opowiadać swoje historie. Codzienne historie ludzi, którzy tu mieszkają i pracują, tworzą równowagę dla widoku z lotu ptaka i zapraszają publiczność do doświadczenia najbardziej autentycznej kultury greckiej. Rybacy, mnisi, rzeźbiarze - zwykli ludzie żyjący w wyjątkowych miejscach - dają oryginalny wgląd w historyczne budowle, miejsca sakralne, starożytne tradycje i tradycje kulinarne, które od wieków wpływają na Europę. 10:30 W OBRONIE WŁASNEJ - DRUGA STRONA SIARKI Film dokumentalny, 27 min, Polska, 1985 Autor: Ryszard Kubowicz Tarnobrzeg, stolica województwa od 1975 roku, również stolica polskiej siarki za przyczyną której nastąpił ogromny rozwój miasta. W latach osiemdziesiątych trwa eksploatacja jednych z największych na świecie złóż siarki, którymi zarządza kopalnia i zakłady przetwórcze należące do przedsiębiorstwa Siarkopol. Działalność eksploatacyjna złóż siarki, poza oczywistymi aspektami ekonomicznymi, powoduje degradację i dewastację środowiska naturalnego. Zagrożone jest zdrowie mieszkańców, jak i zabytki pobliskiego Sandomierza. W programie ogólne ujęcia z lotu ptaka ogromnych obszarów złóż siarki. Przedstawiciele zarządu Siarkopolu przedstawią argumenty na rzecz podjętych działań w kierunku ochrony środowiska. Dyrektor Czesław Siwiec przedstawia inwestycje i plany zakładu służące zniwelowaniu szkodliwego działania fluoru, siarkowodoru i dwutlenku siarki na otaczające środowisko. Jan Krajewski opowiada o zastosowaniu nowych urządzeń absorpcyjnych dla szkodliwych związków siarki oraz o procesie odsiarczania spalin. Działalność Siarkopolu stanowi ogromne zagrożenie dla czystości wód gruntowych oraz rzeki Wisły. Mieczysław Powroźniak, kierownik zakładu oczyszczania, przedstawia proces związany z odsiarczaniem wody. Według przedstawicieli zarządu Siarkopolu problem rekultywacji gleb, ochrona powietrza i wód jest traktowany z ogromnym wysiłkiem i zaangażowaniem, co znajduje potwierdzenie w stanowisku przedstawicieli Zakładu Ochrony Środowiska. 11:10 HISTORIE SOLECZNICKIE - KATARZYNA STACHOWSKA Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Wojciech Klimala Zdjęcia: Radosław Wikiera Soleczniki, najbardziej polski rejon w Litwie, gdzie kultura i polska tradycja jest kultywowana od pokoleń. To właśnie tutaj autorzy cyklu będą szukali niezwykłych historii i pasji ludzi, podobnie jak w pierwszej serii dokumentalnej z Wilna. Historie wileńskie pokazały, jak ciekawa i złożona jest społeczność Polaków na Litwie. Podobnie jak poprzednio twórcy zamierzają przyjrzeć się kolejnym polskim bohaterom na Litwie, którzy swe korzenie mają w oddalonym o 40 kilometrów od Wilna okręgu solecznickim. Odcinek 5. Katarzyna Stachowska jest Polką, która pracuje w Litewskiej Służbie Probacji. Jej zadaniem jest sprawowanie kontroli kontroli nad ludźmi, którzy wyszli z więzienia i próbują się odnaleźć w społeczeństwie. Katarzyna robi wszystko, by do więzienia już nie wrócili. 11:45 NA KRAWĘDZI - ODC. 1 LODOWE PŁYWANIE (ON THE EDGE 1. COLD) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2018 Reżyseria: Laurent Ramamonjiarisoa Mini - seria dokumentalna (6 odcinków) opowiadająca o tym co dzieje się z ludzkim organizmem w ekstremalnych warunkach. Marc poddaje się kolejnym wyzwaniom, które spowodują, że znajdzie się w ekstremalnie niskich lub wysokich temperaturach, na wysokości lub bardzo głęboko, oraz poddany będzie prędkościom lub przetestowany zostanie refleks. Spotka się z różnymi specjalistami, naukowcami i sportowcami, którzy będą go trenować, testować i dawać rady jak robić postępy. Odc. 1 - "Lodowe pływanie". Wyzwanie to ekstremalnie niskie temperatury, przebywanie w lodowatej wodzie i chłodzie. Przed wyzwaniem Marc będzie na zmianę pływał w zamarzniętych basenach, lodowych kąpielach, w zimowym morzu. Zadanie: przepłynąć 1 kilometr w wodzie o temperaturze pięciu stopni Celsjusza. Będzie więc pływał w bardzo zimnej wodzie. Najpierw badania i przygotowania, bo grozi mu hipotermia, która może prowadzić do śmierci. Przejdzie szkolenie, by tego uniknąć. Tkanka tłuszczowa stanowi warstwę ochronną, która pomoże znieść zimno. U ssaków morskich warstwa tłuszczu może obejmować połowę masy ich ciała. W zetknięciu z zimnem termoreceptory w skórze wykrywają spadek temperatury. Reakcja: dreszcze, które zwiększają produkcję ciepła w organizmie pięciokrotnie w ciągu kilku sekund. Ostatecznie Marc sprostał wyzwaniu i dołączył do ekskluzywnego grona pływaków lodowych. Ale prawdziwą nagrodą jest to, że w ciągu 100 dni poznał swoje ograniczenia. Pokonał strach. Odkrył ukryte zasoby zarówno w ciele, jak i umyśle. 12:45 GALERIA SZTUKI NA EKRANIE - REMBRANDT - DZIEŁA PÓŹNE (EXPOSITION ON SCREEN. REMBRANDT THE LATE WORKS) Cykl dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Phil Grabsky Filmowe spotkania z najbardziej znanymi artystami i dziełami sztuki na świecie. Każdy odcinek opowie o innym twórcy i przybliży jego życie, odkrywając miejsca, w których żył i pracował, relacje z przyjaciółmi czy rodziną, za pośrednictwem prywatnych listów ożywi mało znane wątki biograficzne. Wystawa na ekranie zapewnia uprzywilejowany dostęp do arcydzieł artystów w największych muzeach i galeriach na świecie, m. in. Leonarda, Rembrandta; Cezanne ' a, Moneta, Picassa. Odc. 4 Opowieść o artyście imieniem Rembrandt Harmenszoon van Rijn, holenderskim malarzu, rysowniku i grafiku. Uważanym powszechnie za jednego z największych twórców europejskich i światowych. Najmłodszy z dziewięciorga dzieci Rembrandt nie był zmuszany do pójścia w ślady ojca. Rodzice postanowili zapewnić mu wykształcenie, by kiedyś przydał się swojemu miastu. Ale chłopiec miał inne plany. Chciał zostać malarzem. Skończył 14 lat, porzucił szkołę i zaczął terminować u popularnego lejdejskiego artysty, Jacoba van Swanenburgha. Przez trzy lata sprzątał pracownię, naciągał płótno na krosna, mełł pigmenty. Po stażu wyjechał do Amsterdamu, by przez pół roku praktykować u mistrza Pietera Lastmana. 13:45 HAWAJE - ZRODZONE Z OGNIA - ODC. 2 KAUA’I (HAWAI’I - BORN OF FIRE - KAUA’I) Serial dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2022 Reżyseria: Frank Gensthaler Odc. 2 - "Kaua’i". Pierwsze były wyspy Kaua’i i O’ahu, ostatnia pojawiła się Big Island, która wciąż rośnie. Kolejne były Maui i Moloka’i. Najstarszą zamieszkaną wyspą archipelagu jest Kaua’i. Wiele spektakularnych miejsc na górzystej Kaua’i jest trudniej dostępnych niż większość atrakcji na innych wyspach. W związku z tym jest tu niskie zaludnienie. Na terenie o długości 60 i szerokości 45 km żyje jedynie 73 tys. mieszkańców. Dzięki temu ta "Wyspa Ogrodów" ma największą na archipelagu różnorodność biologiczną. Latarnia morska w Kilauea Point stoi na szczycie stromych klifów północnego Kaua'i od 1913 roku. 14:45 SIDIK I LAMPART (SIDIK AND THE PANTER) Film dokumentalny, 56 min, USA, 2019 Reżyseria: Reber Dosky Film dokumentalny, którego bohaterem są kurdyjskie góry i perski lampart. Reżyser filmu oprowadza nas po tych górach wraz z Sidikiem, który postanowił spędzić dwadzieścia pięć lat na poszukiwaniu lamparta w naznaczonym ludobójstwem surowym górskim regionie Kurdystanu w północnym Iraku. Wszystko dlatego, że powstał warunek, że jeśli uda się znaleźć i sfilmować lamparta, uważanego tu za magiczne stworzenie, ten region zostanie ogłoszony parkiem narodowym, a bomby już nigdy tu nie spadną. Gdy znów zawitają tu lamparty, ojczyzna będzie ocalona. Sidik wciąż nie znalazł swojego lamparta, ale nie chce się poddać. Czy może on być kluczem do pokoju w Kurdystanie? Okoliczni często mawiają: "Jeśli spotkasz lamparta, powinieneś przyklęknąć, bo jest on sułtanem, księciem i duszą tych gór. Zachowaj spokój. Wiedz, że nie zrobi ci krzywdy." 15:50 PASTEUR I KOCH - PASTEUR I KOCH, POJEDYNEK GIGANTÓW W ŚWIECIE DROBNOUSTROJÓW (PASTEUR AND KOCH: THE RACE AGAINST MICROBES / UN DUEL DE GANTS DANS LE MONDE DES MICROBES) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2018 Reżyseria: Olivier Julien Scenariusz: Mathieu Schwartz Opowieść o rywalizacji między Louisem Pasteurem i Robertem Kochem, która doprowadziła do punktu zwrotnego w historii medycyny. To mikroby okazują się winne epidemii. Oś nadzwyczajnego postępu stanowią, zdaniem Francuzów, prace Ludwika Pasteura. Albo okrycia Roberta Kocha, jak zapewniają Niemcy. Może obu? A jeśli u źródeł rewolucji leży ich pojedynek? Ludwik Pasteur, francuski chemik, autor słynnych prac o zarazkach i konserwacji wina. Pracując nad winem i piwem, odkrył, że za procesy fermentacji odpowiadają mikroorganizmy. Przeczuwa, że niewidoczne gołym okiem stworzonka odgrywają też inną, ważną rolę. Mogą wywoływać choroby. 1000 km od Arbois, w pruskim Wolsztynie, Robert Koch, 30 - letni Niemiec - młody, wiejski lekarz także zadaje sobie pytania. Interesuje się wąglikiem, który dziesiątkuje okoliczne stada. Całe godziny spędza w prowizorycznym laboratorium, nad mikroskopem, prezentem od żony. Szuka przyczyny śmiertelnej choroby. We krwi zakażonych zwierząt Koch odkrył niewielkie, wydłużone organizmy. Bakterie. Pierwszy raz w historii ludzkości, wiejski medyk wykazuje, że za chorobą stoją drobnoustroje. Koch jest oszołomiony swoim odkryciem. Pasteur postanawia powtórzyć doświadczenie Niemca, stosując własną metodę. Często zapomina się, że prace Pasteura wyglądałyby zapewne inaczej, gdyby nie Koch. I na odwrót. 16:55 GRECJA. OD GÓR DO MORZA - ODC. 2 POŁUDNIOWE WYBRZEŻE I ATTYKA (GREECE! FROM THE MOUNTAINS TO THE SHORELINE EPISODE 2 SOUTH COAST & ATTICA) Serial dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2016 Reżyseria: Johannes Backes, Dennis Wells Seria filmów dokumentalnych (5 odcinków) o Grecji. Od bujnych, zielonych lasów po ośnieżone góry, od wysokich klifów po nagie mielizny, Grecja jest krainą o naturalnym pięknie, z którą może konkurować jedynie jej historyczne znaczenie. Widziała najwcześniejsze cywilizacje Europy, jej filozoficznych założycieli i decydujące bitwy. Wspaniałe zdjęcia lotnicze tej wyjątkowej części Europy pokazują malownicze zatoki, zapierające dech w piersiach góry, dzikie delty rzek, malownicze wioski i klasztory. Krajobrazy, które widzimy, mogą oddychać i opowiadać swoje historie. Codzienne historie ludzi, którzy tu mieszkają i pracują, tworzą równowagę dla widoku z lotu ptaka i zapraszają publiczność do doświadczenia najbardziej autentycznej kultury greckiej. Rybacy, mnisi, rzeźbiarze - zwykli ludzie żyjący w wyjątkowych miejscach - dają oryginalny wgląd w historyczne budowle, miejsca sakralne, starożytne tradycje i tradycje kulinarne, które od wieków wpływają na Europę. 17:55 NA KRAWĘDZI - ODC. 2 PRZYSPIESZENIE (ON THE EDGE 2. ACCELERATION) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2018 Reżyseria: Laurent Ramamonjiarisoa Mini - seria dokumentalna (6 odcinków) opowiadająca o tym, co dzieje się z ludzkim organizmem w ekstremalnych warunkach. Marc poddaje się kolejnym wyzwaniom, które spowodują, że znajdzie się w ekstremalnie niskich lub wysokich temperaturach, na wysokości lub bardzo głęboko oraz poddany będzie ogromnym prędkościom lub bardzo wymagającym testom na refleks. Spotka się z różnymi specjalistami, naukowcami i sportowcami, którzy będą go trenować, testować i dawać rady jak robić postępy. Odc. 2 - "Przyspieszenie". Marc zmierzy się z dużą prędkością, testy na pokładzie myśliwca czy bobsleja. Zbadamy jaki wpływ mają przyspieszenia na zachowanie i zdrowie człowieka. Człowiek przywykł do życia przy sile jeden G, czując tylko ciężar własnego ciała. W parkach rozrywki wszystkie przejażdżki przeczą naturze, grawitacja jest zwiększana sztucznie. Maszyny mogą wynieść nas do 4 G, gdzie ciężar naszego ciała wzrasta czterokrotnie. Piloci myśliwców mogą doświadczyć dwa razy tyle. Marc chciałby przekroczyć tę granicę. Najpierw badania w szpitalu wojskowym w Persi pod Paryżem. Czy uda mu się sprostać zadaniu i przesunąć granice, wygrać walkę z grawitacją i odnieść zwycięstwo w kompletnie nieznanej dyscyplinie? 19:00 FENOMEN FOGGA Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2023 Reżyseria: Mariusz Cieślik Jest to film biograficzny ukazujący sylwetkę Mieczysława Fogga, największej gwiazdy piosenki okresu międzywojennego, ale też jednej z najważniejszych postaci kultury popularnej czasów PRL - u. Artysty, który przez dekady komunizmu był żywym symbolem II Rzeczpospolitej. Imponował elegancją, ale też poziomem wykonawczym, muzycznym i literackim swoich utworów. Fogg był za to kochany przez publiczność przez ponad 60 lat, które spędził na scenie. Wydaje się dobrze znany, przynajmniej zainteresowanym, a jednak wiele kluczowych faktów z jego życiorysu przez dekady nie przebiło się do świadomości odbiorców (był człowiekiem bardzo skromnym). A przecież przed wojną podbił Amerykę i koncertował w najlepszych salach świata, a jego wojennymi zasługami (ratowanie przyjaciół - Żydów, udział w powstaniu warszawskim i konspiracji AK - owskiej) obdzielić można kilka osób. 20:00 TRUCIZNY PUTINA - ODC. 3 WOJNA (POISON (S) 3. LA GUERRE) Cykl dokumentalny, 56 min, Francja, 2023 Reżyseria: Jennifer Deschamps Odc. 3 Od dwudziestu lat przypadki otruć kierują podejrzenia na Putina i Kreml. Rosjanie uczynili z trucizny strategiczną broń. Każda z tych afer jest jak próba sił między Zachodem a Rosją. Wojna o wpływy i terytoria, bitwy finansowe i energetyczne. Każda afera związana z otruciem odkrywa kulisy rozgrywek, będących pokłosiem zimnej wojny, i objaśnia to, co dzieje się od chwili rozpoczęcia konfliktu Rosji z Ukrainą. Upływały lata, a Putin stawał się coraz bardziej zuchwały i bezkarny. Zabijał swoich wrogów, gdzie tylko chciał, nie ponosząc za to żadnej odpowiedzialności. Konflikt trwa. Nie widać jego końca. 21:20 BIAŁORUŚ I ŁUKASZENKA: MARIONETKOWY REŻIM PUTINA (INSIDE BELARUS: PUTIN’S PUPPET REGIME) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2022 Reżyseria: Pierre Chabert, Emilie Lob Obaj mają wspólną ideologię i wizję totalitarnej władzy, ale podobno Władimir Putin i Aleksandr Łukaszenka nienawidzą się wzajemnie. Ludowa opozycja na Białorusi i wojna na Ukrainie mają wiele wspólnego. W tym filmie przyglądamy się relacjom między tymi politykami. Spoglądamy również wstecz na dojście Łukaszenki do władzy i słyszymy opinie niektórych protestujących na tyle odważnych, by mu się przeciwstawić. Film został nakręcony ukradkiem na Białorusi w tygodniach poprzedzających i tuż po inwazji na Ukrainę. To właśnie uziemienie lotu Ryan Air w celu aresztowania dziennikarza Romana Protasiewicza wywołało surowe sankcje ze strony Europy. W odwecie Łukaszenko zwabił dziesiątki tysięcy uchodźców z Bliskiego Wschodu i wysłał ich do Polski. Kiedy ludzie zaczęli umierać w temperaturach poniżej zera, obwiniał Europę i poszedł grać w hokeja z Władimirem Putinem. Był to publiczny znak poparcia ze strony Kremla dla człowieka, którego muszą wspierać. Bez pomocy Rosji powszechne protesty w 2020 roku prawdopodobnie zakończyłyby reżim Łukaszenki. Na Białorusi wszyscy wiedzą, że żyją pod nieustanną inwigilacją, pod rządami rządu, który utracił legitymację i rządzi siłą. Istnieje obawa, że jeśli Ukraina przegra wojnę, jej los może być taki sam. 22:25 KOBIETY W DRODZE - MATKI WOJNY /5/ Magazyn, 45 min, Polska, 2022 Autor: Piotr Poraj - Poleski Scenariusz: Piotr Poraj - Poleski Rozmowy w pociągu z bohaterkami po przejściach. 23:20 HISTORIA BRONI - CYWILE NA POLU WALKI. ODC. 10/10 (HISTORY OF WEAPONS) Cykl dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2017 Od samego początku ludzkich dziejów człowiek tworzył broń i używał jej do zabijania. Broń służyła do krwawych podbojów i popełniania największych zbrodni, ale również była wykorzystywana przez bojowników o wolność, przez jednostki antyterrorystyczne i siły wyzwalające. Autorzy skupiają się w serii nie tylko na aspektach technicznych różnych rodzajów broni, pokazują też związki między opracowaniem nowego modelu broni, a następstwem jego użycia. Ta relacja ukształtowała kilka tysięcy lat ludzkiej historii. Historia broni to dziesięcioodcinkowy serial dokumentalny przybliżający historię różnych rodzajów oręża, które odegrały główne role w najważniejszych bitwach historii i były często motorem postępu technicznego w różnych epokach. 00:25 CIEŃ RADIOSTACJI Film dokumentalny, 44 min, Polska, 2003 Reżyseria: Krzysztof Magowski Scenariusz: Krzysztof Magowski Muzyka: Dariusz Żebrowski Autorzy dokumentu sięgają do przeszłości Gliwic, przedstawiają burzliwe dzieje miasta oraz jego dzień dzisiejszy. Osnową filmu jest opowieść o historii gliwickiej radiostacji, najbardziej charakterystycznej budowli Górnego Śląska, której konstrukcja przypomina słynną wieżę Eiffla, tyle że zbudowana została z drewna. Wykorzystano bogate materiały archiwalne, stare zdjęcia, fragmenty filmów "Akcja Himmler" Zbigniewa Chmielewskiego, "Aby kwitło życie" Jerzego Hoffmana. Ilustracją wydarzeń sprzed lat są też inscenizowane scenki. O minionych czasach dowiadujemy się z wypowiedzi mieszkańców miasta, którzy nadal tu żyją, a także wysiedlonych Niemców, repatriantów ze Lwowa oraz byłych pracowników radiostacji. 31 sierpnia 1939 roku w Gliwicach miało miejsce pamiętne wydarzenie. Przygotowany został napad prowokacyjny na niemiecką radiostację. Sześciu esesmanów w cywilu wtargnęło na teren obiektu, nadając komunikat po polsku, że radiostacja znajduje się w rękach polskich powstańców. Dwaj urzędnicy byli bezradni wobec uzbrojonych i gotowych na wszystko napastników. Dzień później, 1 września tego roku, rozpoczęła się niemiecka kampania zbrojna przeciwko Polsce, oskarżanej o rzekome prowokacje. W wyniku dalszej działalności Niemców, już po zajęciu Polski, został nakręcony film propagandowy o terrorze stosowanym przez Polaków wobec bezbronnych Niemców, którzy na mocy Traktatu Wersalskiego zostali uznani przez państwo polskie wbrew swej woli za obywateli polskich. Pokazywano, jak uciekali przed rzekomymi bandami polskich morderców na teren Rzeszy. Rok 1945 w wyniku ofensywy styczniowej wojsk radzieckich i polskich miał przynieść Gliwicom upragnioną wolność. We wspomnieniach wielu byłych mieszkańców ten rok kojarzy się z wielką tragedią. Wkraczający do miasta Rosjanie podpalili wówczas teatr, który należał do najwspanialszych na Górnym Śląsku. Opowiadają o tamtych czasach mieszkający w Gliwicach Niemcy, którzy byli wysiedlani ze swoich domów. W wagonach towarowych jechali na Zachód. W czasach komunistycznych radiostacja gliwicka zagłuszała Radio Wolna Europa. Pracownicy radiostacji nigdy nie mieli bezpośredniego kontaktu z ubekami, którzy wydawali im polecenia. Kolejne rozkazy napływały jedynie za pośrednictwem specjalnego telefonu. Najważniejszym jednak wspomnieniem dla Ślązaków z powojennej Polski jest wizyta Ojca Świętego na gliwickim lotnisku 15 czerwca 1999 roku. Przybyły tłumy wiernych, jednoczyły się w pokoju i miłości różne nacje. 01:20 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - WALKI O PAMIĘĆ ODSŁONA KOLEJNA (ODC. 299) Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2023 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki "Walki o pamięć odsłona kolejna" W przekazach ludowych na północno - zachodnim Mazowszu pojawiała się opowieść o grupie bojowników Polskiej Organizacji Wojskowej, która w październiku 1918 roku rozbiła dużą kolumnę niemieckich wojsk okupacyjnych z tzw. Ost Frontu. Historycy powiadali, że to tylko przekaz i nie ma dowodów na owo wydarzenie. Ale nam udało się dowód zdobyć. W domowym archiwum jednego z mieszkańców wsi Dobre odkryliśmy fotografie kapliczki z napisem "Na pamiątkę walki stoczonej w tym miejscu przez oddział POW z pruskim najeźdźcą w dniu 10 X 1918 roku - uczestnicy tejże w podzięce za wolność Ojczyzny krzyż ten stawiają". Na fotografii wokół kapliczki widzimy grupę kilkunastu mężczyzn, członków POW. Przez kilka dni przebadaliśmy wiele kapliczek, aż dotarliśmy do relacji, że Niemcy w 1939 roku kazali napis zalepić cementem. Mamy pewność, że wiemy, który to obiekt. "Już tylko las" Następnie ruszamy w okolice Płocka ku kolejnemu wyzwaniu. Lokalna legenda głosi, że gdzieś w okolicy była kiedyś mogiła powstańców styczniowych. Dziś nie ma po niej śladu, a my przy pomocy sprzętu georadarowego spróbujemy sprawdzić, czy jest szansa na jej odnalezienie. 01:50 ZGODA - MIEJSCE NIEZGODY Film dokumentalny, 57 min, Polska, 2006 Reżyseria: Stefan Skrzypczak Scenariusz: Stefan Skrzypczak Zdjęcia: Artur Żurawski, Marian Wodak Niemiecki obóz koncentracyjny "Zgoda" w Świętochłowicach w 1945 r. zamienił się w obóz podlegający polskiemu Urzędowi Bezpieczeństwa Publicznego. Komendantem był Salomon Morel, oskarżany o zbrodnie przeciwko ludzkości. Podobno część jego rodziny zginęła w obozie koncentracyjnym i miał to być akt jakże okrutnej zemsty. Nazywają "Zgodę" obozem tortur i śmierci. Opowiadają przed kamerą o swoich dramatycznych przeżyciach: aresztowaniach, przesłuchaniach, biciu, upokorzeniach, głodzie, torturach. Dla nich nowy koszmar zaczął się wraz z wyzwoleniem w styczniu 1945 r. Śląska przez Armię Czerwoną. Wówczas po masowych wywózkach Ślązaków do Związku Radzieckiego nastąpiła kolejna fala aresztowań, która teoretycznie odbywała się w majestacie prawa, bo była dokonywana na podstawie Dekretu PKWN z 4 listopada 1944 r. o zdrajcach narodowych. W obozie "Zgoda" więziono polskich obywateli z Górnego Śląska, oskarżanych o podpisanie volkslisty czy też występowanie przeciwko komunistycznej władzy. Funkcjonariusze urzędów bezpieczeństwa, milicja, NKWD zatrzymywali każdego podejrzanego: mężczyzn, kobiety i dzieci. Po długich miesiącach przetrzymywania więźniów w strasznych warunkach mordowano ich i skrycie grzebano w zbiorowych mogiłach. Płacili najwyższą cenę za to, że uważano ich za Niemców. Pierwsi więźniowie "Zgody" trafili tu w lutym 1945 r. Ci, którzy przeżyli, m. in. Dorota Boreczek, Erwin Nalepa, Helena Guziałek, Irene Wenzel, Irmgarda Lipińska, Edith Wagner, Gerhard Gruschka, Edmund Kamiński, nigdy nie zapomną koszmaru tamtych dni. Mieli wówczas 14 - 17 lat i choć minęło już ponad 60 lat wciąż pamiętają o bólu i cierpieniu, wracają wspomnieniami do swoich bliskich, którzy zmarli w obozie. Dziś mieszkają w Polsce, Niemczech, Holandii, Liechtensteinie, ale spotykają się w Świętochłowicach, gdzie byli więzieni oni lub członkowie ich rodzin. Na Górnym Śląsku w 1945 r. funkcjonowało 100 różnego rodzaju obozów. Od lutego do listopada tego roku przez obóz pracy "Zgoda" w Świętochłowicach przeszło blisko 6000 Górnoślązaków. Wskutek tortur, wycieńczenia i chorób zmarło około 1850. 19 grudnia 2003 r. Sąd Rejonowy w Katowicach wydał, na podstawie zebranych dowodów, postanowienie o tymczasowym aresztowaniu Salomona Morela. Rozesłano za nim międzynarodowy list gończy. Salomon Morel pracował w polskim więziennictwie 23 lata, 6 miesięcy i 22 dni, za co otrzymywał bardzo wysoką polską emeryturę. Mieszkał w Tel Awiwie, gdzie zmarł 14 lutego 2007 r. 03:00 LIST Z ARGENTYNY Film dokumentalny, 53 min, Polska, 1997 Reżyseria: Grzegorz Pacek Scenariusz: Grzegorz Pacek Wykonawcy: Jorge R Vilela, Czesław Miłosz, Sandra Filipi, Chinchina Capdevila, Huberto R Tomeu, Adolfo de Obieta, Carlos Coldardi, Alejandro Russovitch, Maria Rose Russovitch, Sergio Russovitch, Helena Zawadzka Ryttel, Maria Świerczewska, Halina Grodzicka, Alicja Giangrande, Zofia Chądzyńska Zdjęcia: Jarosław Mazur Franco de Peńa jest zirytowany. Nie może zrozumieć, jak to się stało, że w Archivo General de la Nacion w Buenos Aires nie ma śladu po Witoldzie Gombrowiczu. Wielki pisarz ponad 20 lat przeżył w Argentynie i nikt w tym kraju nic o nim nie wie? - pyta zdumiony. Potem rusza szukać śladów na własną rękę. Najbardziej zaś interesuje go wyjaśnienie pewnej sprawy, której trop pisarz pozostawił w polskim wydaniu swojego "Dziennika", nieistniejący w wydaniu hiszpańskojęzycznym. Gombrowicz mianowicie w zapiskach z roku 1968 i lat późniejszych niedwuznacznie wspomina o swoim nieślubnym synu. Franco de Peńa usiłuje go znaleźć. Szuka w archiwach. Dociera do Polaków, którzy znali Gombrowicza i przyjaźnili się z nim. Do trzech z grupy dwudziestu niegdysiejszych młodzieńców, którzy nie znając polskiego współuczestniczyli w tłumaczeniu "Ferdydurke" na hiszpański. Do chłopców z Tandil, by wraz z nimi zapukać do drzwi domu, w którym Gombrowicz napisał "Kosmos". Do artysty Jorge Vileli, poetki Sandry Filipi, doktora praw Juana Carlosa Gomeza, ekonomisty Mariana Betelu.... A nawet do wróżki i psychoanalityków. W tej po gombrowiczowsku "dzieckiem podszytej" wędrówce - a nie bez powodu stale towarzyszy jej muzyka Beethovena - brnie przez labirynt wspomnień, chwyta i gubi wątki, wysłuchuje opowieści o ekscentrycznym pisarzu snutych przez ludzi często nie mniej ekscentrycznych, w których pamięci Gombrowicz wyrył głęboki ślad. Wreszcie, po dwóch latach poszukiwań, zebranemu w polskiej ambasadzie odświętnie ubranemu gronu de Peńa przedstawia i oddaje do dyspozycji odnalezionego syna - niesyna. To trzeba zobaczyć!