TVP Nauka Środa, 21.02.2024 05:55 PODRÓŻNIK - LANGKAWI Cykl reportaży, 17 min, Polska, 2007 Autor: Anna Kwiatkowska Scenariusz: Anna Kwiatkowska Lektor: Marcin Sanakiewicz Langkawi to wyspa na Morzu Andamańskim u wrót cieśniny Malakki. Jest niewielka, ale zasłynęła z tego, że jako jedyna uniknęła katastrofy tsunami dwa lata temu, chociaż leży w pobliżu wybrzeża Tajlandii i słynnych tamtejszych kurortów. Uległy one kompletnemu zniszczeniu, zginęły tam wówczas tysiące osób. Władze Langkawi, przewidując wiele lat temu nadejście tsunami, nakazały na całym wybrzeżu zasadzić drzewa mangrowe. Przez lata tak się rozrosły, że utworzyły wokół wyspy coś w rodzaju ażurowego falochronu. Kiedy nadciągnęły fale tsunami, na Langkawi nie doszło do żadnych strat ani nawet zatopienia plaż. Fale załamały się na mangrowcach. Tymczasem kilka lat wcześniej na słynnych tajskich wyspach Phuket i Ko Samui władze kazały wyciąć wszelką roślinność z brzegów, aby poszerzyć plaże i zrobić miejsce pod nowe hotele i kurorty. Tam nastąpiła przerażająca katastrofa. Langkawi uchodzi za najbezpieczniejszy kurort Malezji. Specyfika miejsca i jego położenie sprawiły, że jest oblegany przez turystów. Poza hotelami i efektownymi plażami Langkawi może się pochwalić także parkiem narodowym z unikatową roślinnością i ptactwem. Wyspę można zwiedzać samochodem albo łodzią. Lokalna społeczność to Chińczycy i Malajowie z fascynującą kulturą, kuchnią i bogactwem historii. W programie porady, jak najłatwiej i najtaniej dolecieć na Langkawi, gdzie zamieszkać i jak korzystać z uroków wyspy. Program prowadzi Anna Kwiatkowska. 06:20 CZY WIESZ, ŻE? - /287/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 26 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 06:50 CZY WIESZ, ŻE? - /288/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 26 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 07:15 PRYWATNE ŻYCIE ZWIERZĄT - SEZON 4 - (ODC. 5) - W GNIEŹDZIE Reportaż, 22 min, Polska, 2020 Reżyseria: Joanna Pawlikowska Scenariusz: Joanna Pawlikowska Andrzej Kruszewicz dzieli się z widzami swoimi spostrzeżeniami na temat ciekawych zachowań zwierząt. Robi to z dużym poczuciem humoru i przymrużeniem oka, wyłapując zabawne podobieństwa do naszych, ludzkich zachowań. W zwierzęcym świecie odnajdziemy znane nam, ludziom: więzi rodzinne, zabieganie o względy tej jedynej, oszustwo i manipulacje, miłość i czułość, troskę i altruizm, hierarchię społeczną i próby obalenia władzy, pracowitość i lenistwo. W czwartej serii cyklu odkrywamy kolejne tajemnice dzikiej natury i pokazujemy zjawiska budzące emocje, występujące w ludzkim i zwierzęcym świecie. Andrzej Kruszewicz jest przewodnikiem po świecie zwierząt. Podpatruje ich zachowania, interakcje między nimi i komentuje je. Obserwacje te prowadzi na zapleczu warszawskiego ogrodu zoologicznego, korzystając z pomocy opiekunów zwierząt, którzy mają z nimi bliski kontakt i dobre relacje. Miejscem obserwacji jest również dzika przyroda i widowiska przyrodnicze, takie jak: tokowiska cietrzewi czy batalionów, zalotne tańce żurawi, prezentacje męskiej sprawności podczas rykowiska jeleni czy bukowiska łosi, zabawy młodych zwierząt, relacje w stadzie żubrów czy dzików. Zaglądamy też w zakamarki: gęste krzaki, wysokie trawy, skraje oczek wodnych, gdzie podpatrujemy mniejsze życie, mało znane, a bardzo różnorodne i kolorowe. Punktem wyjścia jest wybrane zwierzę w zoo, z którym Andrzej lub opiekun mogą nawiązać bliższy kontakt i zaprezentować jego stany emocjonalne i ciekawe zachowania. Potem w odcinku wychodzimy w teren, gdzie przedstawiamy całą plejadę polskich gatunków, od owadów przez gady, płazy, ptaki i ssaki, tropiąc wśród nich zachowania będące naszym głównym tematem. 07:40 PODRÓŻNIK - PENANG Cykl reportaży, 17 min, Polska, 2007 Autor: Anna Kwiatkowska Scenariusz: Anna Kwiatkowska Lektor: Marcin Sanakiewicz W cieśninie Malakka, pomiędzy Sumatrą a Malezją, leży wyspa Penang. Dotrzeć można na nią samolotem, promem albo mostem łączącym ją z wybrzeżem Malezji. Przed dwustu laty Anglicy założyli tam fort Cornwallis, którego celem była ochrona rejonu przed piratami i holenderskimi oraz francuskimi okrętami. Europejczycy szukali tam dróg handlowych. Spokojne wody Morza Andamańskiego i cieśnina Malakki były celem ich ekspansji. Anglicy, kiedy usadowili się na wyspie Penang, natychmiast sprowadzili tam Hindusów i Chińczyków do pracy w koloniach. Dlatego współcześni mieszkańcy wyspy to nie tylko Malajowie, ale przede wszystkim potomkowie chińskich i hinduskich przybyszów. Stolicą wyspy jest Georgetown, dziś ruchliwe miasto, kryjące jednak wiele tajemnic i ciekawych miejsc, jak np. nigdy nieukończona świątynia Buddy. Aby zdobyć środki na jej budowę, mnisi zbierają datki od turystów. Każdy, kto da parę groszy, może wymalować na dachówce swoje nazwisko, stając się na wieki donatorem świątyni. W latach 60. i 70. XX w. zbudowano na wyspie wiele kurortów, wyodrębniono plaże dla turystów. Penang stał się modnym miejscem na spędzanie wakacji. W "Podróżniku" odwiedzimy wiele miejsc związanych z burzliwą historią wyspy: Fort Cornwallis, domy malajskie z czasów kolonialnych, chińskie świątynie i dzielnice, a wreszcie hinduski targ. Poznamy skarby tropikalnych ogrodów, niezwykłe owoce i przyprawy, jak np. durian, pinang, kakao. W programie liczne informacje na temat podróżowania na wyspę Penang, praktyczne wiadomości o klimacie, zakwaterowaniu i możliwości spędzenia wolnego czasu w otoczeniu niezwykłych śladów historii Malajów. Program prowadzi Anna Kwiatkowska. 08:05 ASTRONARIUM - (39) - "BRAKUJĄCE BARIONY" Magazyn, 22 min, Polska, 2017 Scenariusz: Maciej Mikołajewski, Krzysztof Czart, Bogumił Radajewski Prowadzący: Bogumił Radajewski Lektor: Maciej Gudowski Czy to możliwe, że brakuje nam kawałka Wszechświata, a materia, którą znamy najlepiej, gdzieś nam się zagubiła? Zagadka brakujących barionów w tym odcinku programu. 08:40 CZY W PRACY ZASTĄPI MNIE ROBOT? (WILL A ROBOT STEAL MY JOB?) Film dokumentalny, 53 min, Wielka Brytania, 2018 Sztuczna inteligencja rozwija się w zawrotnym tempie, ale co to oznacza dla rynku pracy? Twórcy filmu sprawdzają, czy i jak roboty mogą sprawić, że praca większości ludzi na świecie okaże się niepotrzebna i stawiają pytanie, czy którekolwiek z naszych miejsc pracy jest bezpieczne? Ekskluzywne wywiady m.in. z guru technologii, futurologami, w tym z autorem bestsellera "Rise of the Robots’" Martinem Fordem oraz niektórymi z najbardziej zaawansowanych robotyków na świecie, przekonują, że rozpoczęła się era rosnącej automatyzacji, która już kształtuje całe nasze życie. Choć myślimy o robotach przede wszystkim jako maszynach w fabrykach, okazuje się, że prawnicy, księgowi, a nawet artyści stoją w obliczu przyszłości, w której ich źródło utrzymania jest zagrożone przez sztuczną inteligencję. Od samojezdnych samochodów Tesli, przez robo-dziennikarzy piszących wiadomości za pomocą algorytmów i sztucznie inteligentnych komików, stoimy w obliczu przyszłości, w której ogromne rzesze ludzkości oddadzą swoją pracę maszynom. W filmie padają także pytania, czy potrafimy przystosować się do radykalnie zmieniającej się przyszłości, przyjąć technologię i wykorzystać rozwój robotów dla naszego własnego dobra. 09:40 WIELKIE WYNALAZKI - /26/ (GREAT INVENTIONS) Serial dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania/Niemcy/Niderlandy (Holandia), 2020 Nasi przodkowie z trudem rozpoznaliby świat, w którym my żyjemy dziś. Wszędzie, na całej planecie diametralnie zmienił się krajobraz, istniejące niegdyś nieprzyjazne człowiekowi środowiska zostały okiełznane w sposób, jaki naszych antenatów wprawiłby w najwyższe zdumienie i niedowierzanie. Zmieniło się życie codzienne, ale ludzkość sięgnęła także po to, co niecodzienne - wylądowaliśmy na Księżycu oraz spojrzeliśmy miliardy lat wstecz, bo chcieliśmy wiedzieć, jakie były początki wszechświata. Siłą napędową tych wszystkich osiągnięć jest niezwykły dar człowieka - wynalazczość. W tej 35-odcinkowej serii przyglądamy się sukcesom i porażkom człowieka na przestrzeni dziejów, jego genialnym pomysłom i niektórym... cóż, także niektórym mniej genialnym. Każdy odcinek celebruje wielkie wynalazki, które zmieniły nasz świat. 10:40 PODRÓŻNIK - LANGKAWI Cykl reportaży, 17 min, Polska, 2007 Autor: Anna Kwiatkowska Scenariusz: Anna Kwiatkowska Lektor: Marcin Sanakiewicz Langkawi to wyspa na Morzu Andamańskim u wrót cieśniny Malakki. Jest niewielka, ale zasłynęła z tego, że jako jedyna uniknęła katastrofy tsunami dwa lata temu, chociaż leży w pobliżu wybrzeża Tajlandii i słynnych tamtejszych kurortów. Uległy one kompletnemu zniszczeniu, zginęły tam wówczas tysiące osób. Władze Langkawi, przewidując wiele lat temu nadejście tsunami, nakazały na całym wybrzeżu zasadzić drzewa mangrowe. Przez lata tak się rozrosły, że utworzyły wokół wyspy coś w rodzaju ażurowego falochronu. Kiedy nadciągnęły fale tsunami, na Langkawi nie doszło do żadnych strat ani nawet zatopienia plaż. Fale załamały się na mangrowcach. Tymczasem kilka lat wcześniej na słynnych tajskich wyspach Phuket i Ko Samui władze kazały wyciąć wszelką roślinność z brzegów, aby poszerzyć plaże i zrobić miejsce pod nowe hotele i kurorty. Tam nastąpiła przerażająca katastrofa. Langkawi uchodzi za najbezpieczniejszy kurort Malezji. Specyfika miejsca i jego położenie sprawiły, że jest oblegany przez turystów. Poza hotelami i efektownymi plażami Langkawi może się pochwalić także parkiem narodowym z unikatową roślinnością i ptactwem. Wyspę można zwiedzać samochodem albo łodzią. Lokalna społeczność to Chińczycy i Malajowie z fascynującą kulturą, kuchnią i bogactwem historii. W programie porady, jak najłatwiej i najtaniej dolecieć na Langkawi, gdzie zamieszkać i jak korzystać z uroków wyspy. Program prowadzi Anna Kwiatkowska. 11:05 SUPERNOVA Film krótkometrażowy, 30 min, Polska, 2015 Reżyseria: Andrzej Cichocki Scenariusz: Andrzej Cichocki Muzyka: Paweł Górniak, Marek Żebrowski Krótkometrażowy film fabularny opowiadający o tajemnicach ludzkiego życia, które są tak samo niezgłębione jak przestrzeń kosmosu. 11:50 CZY WIESZ, ŻE? - /289/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 26 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 12:25 CZY WIESZ, ŻE? - /290/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 26 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 13:00 PRYWATNE ŻYCIE ZWIERZĄT - SEZON 4 - (ODC. 5) - W GNIEŹDZIE Reportaż, 22 min, Polska, 2020 Reżyseria: Joanna Pawlikowska Scenariusz: Joanna Pawlikowska Andrzej Kruszewicz dzieli się z widzami swoimi spostrzeżeniami na temat ciekawych zachowań zwierząt. Robi to z dużym poczuciem humoru i przymrużeniem oka, wyłapując zabawne podobieństwa do naszych, ludzkich zachowań. W zwierzęcym świecie odnajdziemy znane nam, ludziom: więzi rodzinne, zabieganie o względy tej jedynej, oszustwo i manipulacje, miłość i czułość, troskę i altruizm, hierarchię społeczną i próby obalenia władzy, pracowitość i lenistwo. W czwartej serii cyklu odkrywamy kolejne tajemnice dzikiej natury i pokazujemy zjawiska budzące emocje, występujące w ludzkim i zwierzęcym świecie. Andrzej Kruszewicz jest przewodnikiem po świecie zwierząt. Podpatruje ich zachowania, interakcje między nimi i komentuje je. Obserwacje te prowadzi na zapleczu warszawskiego ogrodu zoologicznego, korzystając z pomocy opiekunów zwierząt, którzy mają z nimi bliski kontakt i dobre relacje. Miejscem obserwacji jest również dzika przyroda i widowiska przyrodnicze, takie jak: tokowiska cietrzewi czy batalionów, zalotne tańce żurawi, prezentacje męskiej sprawności podczas rykowiska jeleni czy bukowiska łosi, zabawy młodych zwierząt, relacje w stadzie żubrów czy dzików. Zaglądamy też w zakamarki: gęste krzaki, wysokie trawy, skraje oczek wodnych, gdzie podpatrujemy mniejsze życie, mało znane, a bardzo różnorodne i kolorowe. Punktem wyjścia jest wybrane zwierzę w zoo, z którym Andrzej lub opiekun mogą nawiązać bliższy kontakt i zaprezentować jego stany emocjonalne i ciekawe zachowania. Potem w odcinku wychodzimy w teren, gdzie przedstawiamy całą plejadę polskich gatunków, od owadów przez gady, płazy, ptaki i ssaki, tropiąc wśród nich zachowania będące naszym głównym tematem. 13:35 PODRÓŻNIK - PENANG Cykl reportaży, 17 min, Polska, 2007 Autor: Anna Kwiatkowska Scenariusz: Anna Kwiatkowska Lektor: Marcin Sanakiewicz W cieśninie Malakka, pomiędzy Sumatrą a Malezją, leży wyspa Penang. Dotrzeć można na nią samolotem, promem albo mostem łączącym ją z wybrzeżem Malezji. Przed dwustu laty Anglicy założyli tam fort Cornwallis, którego celem była ochrona rejonu przed piratami i holenderskimi oraz francuskimi okrętami. Europejczycy szukali tam dróg handlowych. Spokojne wody Morza Andamańskiego i cieśnina Malakki były celem ich ekspansji. Anglicy, kiedy usadowili się na wyspie Penang, natychmiast sprowadzili tam Hindusów i Chińczyków do pracy w koloniach. Dlatego współcześni mieszkańcy wyspy to nie tylko Malajowie, ale przede wszystkim potomkowie chińskich i hinduskich przybyszów. Stolicą wyspy jest Georgetown, dziś ruchliwe miasto, kryjące jednak wiele tajemnic i ciekawych miejsc, jak np. nigdy nieukończona świątynia Buddy. Aby zdobyć środki na jej budowę, mnisi zbierają datki od turystów. Każdy, kto da parę groszy, może wymalować na dachówce swoje nazwisko, stając się na wieki donatorem świątyni. W latach 60. i 70. XX w. zbudowano na wyspie wiele kurortów, wyodrębniono plaże dla turystów. Penang stał się modnym miejscem na spędzanie wakacji. W "Podróżniku" odwiedzimy wiele miejsc związanych z burzliwą historią wyspy: Fort Cornwallis, domy malajskie z czasów kolonialnych, chińskie świątynie i dzielnice, a wreszcie hinduski targ. Poznamy skarby tropikalnych ogrodów, niezwykłe owoce i przyprawy, jak np. durian, pinang, kakao. W programie liczne informacje na temat podróżowania na wyspę Penang, praktyczne wiadomości o klimacie, zakwaterowaniu i możliwości spędzenia wolnego czasu w otoczeniu niezwykłych śladów historii Malajów. Program prowadzi Anna Kwiatkowska. 14:05 CZY W PRACY ZASTĄPI MNIE ROBOT? (WILL A ROBOT STEAL MY JOB?) Film dokumentalny, 53 min, Wielka Brytania, 2018 Sztuczna inteligencja rozwija się w zawrotnym tempie, ale co to oznacza dla rynku pracy? Twórcy filmu sprawdzają, czy i jak roboty mogą sprawić, że praca większości ludzi na świecie okaże się niepotrzebna i stawiają pytanie, czy którekolwiek z naszych miejsc pracy jest bezpieczne? Ekskluzywne wywiady m.in. z guru technologii, futurologami, w tym z autorem bestsellera "Rise of the Robots’" Martinem Fordem oraz niektórymi z najbardziej zaawansowanych robotyków na świecie, przekonują, że rozpoczęła się era rosnącej automatyzacji, która już kształtuje całe nasze życie. Choć myślimy o robotach przede wszystkim jako maszynach w fabrykach, okazuje się, że prawnicy, księgowi, a nawet artyści stoją w obliczu przyszłości, w której ich źródło utrzymania jest zagrożone przez sztuczną inteligencję. Od samojezdnych samochodów Tesli, przez robo-dziennikarzy piszących wiadomości za pomocą algorytmów i sztucznie inteligentnych komików, stoimy w obliczu przyszłości, w której ogromne rzesze ludzkości oddadzą swoją pracę maszynom. W filmie padają także pytania, czy potrafimy przystosować się do radykalnie zmieniającej się przyszłości, przyjąć technologię i wykorzystać rozwój robotów dla naszego własnego dobra. 15:05 SEKRETY STAROŻYTNYCH INŻYNIERÓW - /7/ (ANCIENT ENGINEERING) Serial dokumentalny, 50 min, Niderlandy (Holandia), 2021 Woda to sprawa życia lub śmierci. To jedyna rzecz, bez której nikt z nas nie może się obejść. Bez wody nie przetrwamy dłużej niż trzy dni. Ponad dwa miliardy ludzi na świecie nadal nie ma wystarczającej ilości słodkiej wody do picia. Tysiące lat temu dla mniejszej globalnej populacji znalezienie źródeł wody zwykle nie stanowiło problemu. Ale znalezienie sposobów na kontrolowanie i transport wody wymagało pomysłowości ówczesnych inżynierów. Rozwiązaniem okazało się budowanie ogromnych podziemnych tuneli, zmienianie kierunku rzek, stawianie potężnych tam. Dzięki temu mogło narodzić się rolnictwo, a to pozwoliło na rozwój starożytnych cywilizacji. Siódmy z 10-odcinkowej serii dokumentalnej "Sekrety starożytnych inżynierów" ukazującej najbardziej niezwykłe i intrygujące osiągnięcia inżynierii z czasów starożytnych, które inspirują także inżynierów współczesnych. 16:05 PODRÓŻNIK - KOLORY MALEZJI - KUALA LUMPUR Cykl reportaży, 17 min, Polska, 2007 Autor: Anna Kwiatkowska Scenariusz: Anna Kwiatkowska Lektor: Marcin Sanakiewicz Malezja była bramą do skarbów Azji najpierw dla sułtanów Kalkuty, a potem Portugalczyków, Holendrów i Anglików. Obecnie uchodzi za jeden z najbardziej atrakcyjnych krajów na świecie. Inwestorów przyciąga kwitnąca gospodarka i korzystne warunki do jej rozwoju, niskie podatki i tolerancja dla przyjezdnych. Turystów wabią egzotyczne miasta, zabytki, kolorowy świat przygody i urokliwych wakacji. Symbolem tej mieszanki tradycji i nowoczesności jest stolica Malezji - Kuala Lumpur, metropolia zbudowana z majestatem i rozmachem. Stolica uderza futurystycznym stylem, osiągnięciami techniki i nowoczesną infrastrukturą. Mimo to zachowała swój staroświecki urok, którego przejawem są majestatyczne budynki z epoki kolonialnej. Nazwa miasta oznacza muliste zlewisko rzeki. Tutaj założyło swoją osadę 87 chińskich poszukiwaczy, którzy wybrali się do dżungli w poszukiwaniu bogatych złóż metali. Siedemnastu z nich umarło z powodu malarii, ale żadne choroby nie mogły już powstrzymać śmiałków, którzy ruszyli ich śladem. Kuala Lumpur szybko się rozrosło, dzisiaj mieszka tu dwa i pół miliona ludzi. Rzekę uregulowano, śladu po mule już nie ma. Nie ma też komarów ani malarii. Przez wieki Malezja była kluczem do zdobywania bogactw korzennych wysp - goździków, cynamonu, pieprzu, kardamonu. W średniowiecznej Europie były one stosowane nie tylko jako przyprawy, ale przede wszystkim jako konserwanty i lekarstwa. Właśnie z ich powodu spotykali się w Malezji ludzie różnych kultur, wyznań i religii. Wszystkie kolory i smaki Malezji najlepiej widać na talerzu. Kuchnia malezyjska to kwintesencja azjatyckich smaków, egzotycznych przypraw i europejskich wpływów. Modę na ślimaki wprowadzili tam w XVII wieku Holendrzy. Portugalczycy przywieźli z Afryki okrę, która w Angoli i Mozambiku była podstawowym warzywem. Oni też dostarczyli na dwór sułtana ostrą paprykę odkrytą wcześniej w Meksyku i Brazylii. Zaś azjatyckie targowiska pełne były przypraw poszukiwanych przez Europejczyków. W "Podróżniku" wędrówka po Kuala Lumpur, jego zabytkach, placach, dzielnicy chińskiej, straganach, bazarach i hinduistycznych świątyniach. Program prowadzi Anna Kwiatkowska. 16:30 CZY WIESZ, ŻE? - /291/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 26 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 17:00 CZY WIESZ, ŻE? - /292/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 26 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 17:40 PRYWATNE ŻYCIE ZWIERZĄT - SEZON 4 - (ODC. 6) - RANNE PTASZKI Reportaż, 24 min, Polska, 2020 Reżyseria: Joanna Pawlikowska Scenariusz: Joanna Pawlikowska Andrzej Kruszewicz dzieli się z widzami swoimi spostrzeżeniami na temat ciekawych zachowań zwierząt. Robi to z dużym poczuciem humoru i przymrużeniem oka, wyłapując zabawne podobieństwa do naszych, ludzkich zachowań. W zwierzęcym świecie odnajdziemy znane nam, ludziom: więzi rodzinne, zabieganie o względy tej jedynej, oszustwo i manipulacje, miłość i czułość, troskę i altruizm, hierarchię społeczną i próby obalenia władzy, pracowitość i lenistwo. W czwartej serii cyklu odkrywamy kolejne tajemnice dzikiej natury i pokazujemy zjawiska budzące emocje, występujące w ludzkim i zwierzęcym świecie. Andrzej Kruszewicz jest przewodnikiem po świecie zwierząt. Podpatruje ich zachowania, interakcje między nimi i komentuje je. Obserwacje te prowadzi na zapleczu warszawskiego ogrodu zoologicznego, korzystając z pomocy opiekunów zwierząt, którzy mają z nimi bliski kontakt i dobre relacje. Miejscem obserwacji jest również dzika przyroda i widowiska przyrodnicze, takie jak: tokowiska cietrzewi czy batalionów, zalotne tańce żurawi, prezentacje męskiej sprawności podczas rykowiska jeleni czy bukowiska łosi, zabawy młodych zwierząt, relacje w stadzie żubrów czy dzików. Zaglądamy też w zakamarki: gęste krzaki, wysokie trawy, skraje oczek wodnych, gdzie podpatrujemy mniejsze życie, mało znane, a bardzo różnorodne i kolorowe. Punktem wyjścia jest wybrane zwierzę w zoo, z którym Andrzej lub opiekun mogą nawiązać bliższy kontakt i zaprezentować jego stany emocjonalne i ciekawe zachowania. Potem w odcinku wychodzimy w teren, gdzie przedstawiamy całą plejadę polskich gatunków, od owadów przez gady, płazy, ptaki i ssaki, tropiąc wśród nich zachowania będące naszym głównym tematem. 18:15 WIELKIE WYNALAZKI - /27/ (GREAT INVENTIONS) Serial dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania/Niemcy/Niderlandy (Holandia), 2020 Nasi przodkowie z trudem rozpoznaliby świat, w którym my żyjemy dziś. Wszędzie, na całej planecie diametralnie zmienił się krajobraz, istniejące niegdyś nieprzyjazne człowiekowi środowiska zostały okiełznane w sposób, jaki naszych antenatów wprawiłby w najwyższe zdumienie i niedowierzanie. Zmieniło się życie codzienne, ale ludzkość sięgnęła także po to, co niecodzienne - wylądowaliśmy na Księżycu oraz spojrzeliśmy miliardy lat wstecz, bo chcieliśmy wiedzieć, jakie były początki wszechświata. Siłą napędową tych wszystkich osiągnięć jest niezwykły dar człowieka - wynalazczość. W tej 35-odcinkowej serii przyglądamy się sukcesom i porażkom człowieka na przestrzeni dziejów, jego genialnym pomysłom i niektórym... cóż, także niektórym mniej genialnym. Każdy odcinek celebruje wielkie wynalazki, które zmieniły nasz świat. 19:10 PODRÓŻNIK - TENANGO Cykl reportaży, 18 min, Polska, 2007 Autor: Anna Kwiatkowska Scenariusz: Anna Kwiatkowska Wykonawcy: Marcin Sanakiewicz Na południe od miasta Meksyk znajduje się niewielka miejscowość Tenango. Niemal w każdą niedzielę, a także z okazji świąt, zjeżdżają się tu okoliczni mieszkańcy oraz przyjezdni ze stolicy i wielu turystów. Wszystkich przyciąga do miasta cudowny obraz Matki Boskiej, który znajduje się w pobliskim kościele i jest adorowany od wielu lat. Dla Meksykanów to wielka okazja do ukazania swojej żarliwości. Obrazem opiekują się polscy księża, którzy właśnie w Tenango założyli parafię. W "Podróżniku" pokażemy jedną z wielkich uroczystości, na którą przybywają tysiące wiernych. Przyjrzymy się Polakom tam mieszkającym oraz porozmawiamy z księdzem, który wcześniej poprowadzi procesję z obrazem Matki Boskiej. A po procesji czas na wielką fiestę, która w Meksyku ma swój niepowtarzalny klimat i urodę. Na straganach można podziwiać przeróżne wyroby rękodzieła, lokalne pamiątki i odpustowe gadżety, a dla prawdziwych miłośników Meksyku będzie to okazja do spróbowania lokalnych potraw, sprawdzenia swoich umiejętności w wyrabianiu ciasta na tortillę. Poznamy też sposoby przyrządzania świńskiej skóry, która uchodzi tam za wielki przysmak. Ponadto, jak zwykle w programie, porady o sposobach podróżowania po Meksyku, przyjrzymy się lokalnej gastronomii i rękodziełu. Będziemy jeździć starą meksykańską taksówką. Odwiedzimy sklepy, dawne misje katolickie i klasztory. Program prowadzi Anna Kwiatkowska. 19:35 ASTRONARIUM - (40) - "PROJEKT CTA" Magazyn, 22 min, Polska, 2017 Scenariusz: Maciej Mikołajewski, Krzysztof Czart, Bogumił Radajewski Prowadzący: Bogumił Radajewski Lektor: Maciej Gudowski Obserwatorium nowego rodzaju, ogromna sieć teleskopów obserwująca Wszechświat w promieniach niosących największe energie. Właśnie tak ma wyglądać CTA - sieć teleskopów Czerenkova - największych astronomicznych projektów na świecie. Jego częścią jest także Polska. W tym programie sprawdzimy, co takiego ma nam pokazać obserwatorium CTA. 20:00 SUPERNATURA - /5/ (SUPERNATURA) 52 min, Francja, 2021 Reżyseria: Frederic Planchenault Zdjęcia: Jean L’Appartien, Antoine Delemarre, Claire Djian Świat stale się rozwija, a liczba surowców na naszej planecie jest ograniczona. Jak udoskonalić środki transportu, aby były przyjazne dla środowiska i generowały mniej zanieczyszczeń? Co robić, aby budowane maszyny, obiekty i roboty były niezawodne i bardziej wydajne? Gatunki zwierząt, roślin i mikroorganizmów wypracowały szereg mechanizmów pozwalających im na efektywne przemieszczanie się oraz przyspieszanie bez zbędnych wydatków energetycznych. Ich ruchy w przyrodzie są precyzyjne i niezwykle skuteczne. W tym odcinku eksperci wyjaśnią, jak poprzez naśladowanie zjawisk w przyrodzie można usprawnić transport lądowy, wodny i powietrzny. 21:05 SEKRETY STAROŻYTNYCH INŻYNIERÓW - /8/ (ANCIENT ENGINEERING) Serial dokumentalny, 50 min, Niderlandy (Holandia), 2021 Wynalezienie statku pozwoliło ludziom na eksplorację, ekspansję i handel. Statki usunęły granicę między lądem a morzem, połączyły cywilizacje między oceanami i stworzyły rdzeń światowego handlu. Starożytni inżynierowie wciąż doskonalili swoje statki, aby można było nimi dotrzeć coraz dalej, coraz szybciej i znosić coraz dłuższe podróże. Jakie innowacje dawnych inżynierów doprowadziły do powstania zaawansowanych technologicznie statków, które budujemy dziś? Pierwsze wskazówki pochodzą sprzed 8000 lat. Ósmy odcinek z 10 - odcinkowej serii dokumentalnej "Sekrety starożytnych inżynierów" ukazującej najbardziej niezwykłe i intrygujące osiągnięcia inżynierii z czasów starożytnych, które inspirują także inżynierów współczesnych. 22:05 PODRÓŻNIK - KOLORY MALEZJI - KUALA LUMPUR Cykl reportaży, 17 min, Polska, 2007 Autor: Anna Kwiatkowska Scenariusz: Anna Kwiatkowska Lektor: Marcin Sanakiewicz Malezja była bramą do skarbów Azji najpierw dla sułtanów Kalkuty, a potem Portugalczyków, Holendrów i Anglików. Obecnie uchodzi za jeden z najbardziej atrakcyjnych krajów na świecie. Inwestorów przyciąga kwitnąca gospodarka i korzystne warunki do jej rozwoju, niskie podatki i tolerancja dla przyjezdnych. Turystów wabią egzotyczne miasta, zabytki, kolorowy świat przygody i urokliwych wakacji. Symbolem tej mieszanki tradycji i nowoczesności jest stolica Malezji - Kuala Lumpur, metropolia zbudowana z majestatem i rozmachem. Stolica uderza futurystycznym stylem, osiągnięciami techniki i nowoczesną infrastrukturą. Mimo to zachowała swój staroświecki urok, którego przejawem są majestatyczne budynki z epoki kolonialnej. Nazwa miasta oznacza muliste zlewisko rzeki. Tutaj założyło swoją osadę 87 chińskich poszukiwaczy, którzy wybrali się do dżungli w poszukiwaniu bogatych złóż metali. Siedemnastu z nich umarło z powodu malarii, ale żadne choroby nie mogły już powstrzymać śmiałków, którzy ruszyli ich śladem. Kuala Lumpur szybko się rozrosło, dzisiaj mieszka tu dwa i pół miliona ludzi. Rzekę uregulowano, śladu po mule już nie ma. Nie ma też komarów ani malarii. Przez wieki Malezja była kluczem do zdobywania bogactw korzennych wysp - goździków, cynamonu, pieprzu, kardamonu. W średniowiecznej Europie były one stosowane nie tylko jako przyprawy, ale przede wszystkim jako konserwanty i lekarstwa. Właśnie z ich powodu spotykali się w Malezji ludzie różnych kultur, wyznań i religii. Wszystkie kolory i smaki Malezji najlepiej widać na talerzu. Kuchnia malezyjska to kwintesencja azjatyckich smaków, egzotycznych przypraw i europejskich wpływów. Modę na ślimaki wprowadzili tam w XVII wieku Holendrzy. Portugalczycy przywieźli z Afryki okrę, która w Angoli i Mozambiku była podstawowym warzywem. Oni też dostarczyli na dwór sułtana ostrą paprykę odkrytą wcześniej w Meksyku i Brazylii. Zaś azjatyckie targowiska pełne były przypraw poszukiwanych przez Europejczyków. W "Podróżniku" wędrówka po Kuala Lumpur, jego zabytkach, placach, dzielnicy chińskiej, straganach, bazarach i hinduistycznych świątyniach. Program prowadzi Anna Kwiatkowska. 22:30 CZY WIESZ, ŻE? - /293/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 26 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 23:00 CZY WIESZ, ŻE? - /294/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 26 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 23:40 PRYWATNE ŻYCIE ZWIERZĄT - SEZON 4 - (ODC. 6) - RANNE PTASZKI Reportaż, 24 min, Polska, 2020 Reżyseria: Joanna Pawlikowska Scenariusz: Joanna Pawlikowska Andrzej Kruszewicz dzieli się z widzami swoimi spostrzeżeniami na temat ciekawych zachowań zwierząt. Robi to z dużym poczuciem humoru i przymrużeniem oka, wyłapując zabawne podobieństwa do naszych, ludzkich zachowań. W zwierzęcym świecie odnajdziemy znane nam, ludziom: więzi rodzinne, zabieganie o względy tej jedynej, oszustwo i manipulacje, miłość i czułość, troskę i altruizm, hierarchię społeczną i próby obalenia władzy, pracowitość i lenistwo. W czwartej serii cyklu odkrywamy kolejne tajemnice dzikiej natury i pokazujemy zjawiska budzące emocje, występujące w ludzkim i zwierzęcym świecie. Andrzej Kruszewicz jest przewodnikiem po świecie zwierząt. Podpatruje ich zachowania, interakcje między nimi i komentuje je. Obserwacje te prowadzi na zapleczu warszawskiego ogrodu zoologicznego, korzystając z pomocy opiekunów zwierząt, którzy mają z nimi bliski kontakt i dobre relacje. Miejscem obserwacji jest również dzika przyroda i widowiska przyrodnicze, takie jak: tokowiska cietrzewi czy batalionów, zalotne tańce żurawi, prezentacje męskiej sprawności podczas rykowiska jeleni czy bukowiska łosi, zabawy młodych zwierząt, relacje w stadzie żubrów czy dzików. Zaglądamy też w zakamarki: gęste krzaki, wysokie trawy, skraje oczek wodnych, gdzie podpatrujemy mniejsze życie, mało znane, a bardzo różnorodne i kolorowe. Punktem wyjścia jest wybrane zwierzę w zoo, z którym Andrzej lub opiekun mogą nawiązać bliższy kontakt i zaprezentować jego stany emocjonalne i ciekawe zachowania. Potem w odcinku wychodzimy w teren, gdzie przedstawiamy całą plejadę polskich gatunków, od owadów przez gady, płazy, ptaki i ssaki, tropiąc wśród nich zachowania będące naszym głównym tematem. 00:20 PODRÓŻNIK - TENANGO Cykl reportaży, 18 min, Polska, 2007 Autor: Anna Kwiatkowska Scenariusz: Anna Kwiatkowska Wykonawcy: Marcin Sanakiewicz Na południe od miasta Meksyk znajduje się niewielka miejscowość Tenango. Niemal w każdą niedzielę, a także z okazji świąt, zjeżdżają się tu okoliczni mieszkańcy oraz przyjezdni ze stolicy i wielu turystów. Wszystkich przyciąga do miasta cudowny obraz Matki Boskiej, który znajduje się w pobliskim kościele i jest adorowany od wielu lat. Dla Meksykanów to wielka okazja do ukazania swojej żarliwości. Obrazem opiekują się polscy księża, którzy właśnie w Tenango założyli parafię. W "Podróżniku" pokażemy jedną z wielkich uroczystości, na którą przybywają tysiące wiernych. Przyjrzymy się Polakom tam mieszkającym oraz porozmawiamy z księdzem, który wcześniej poprowadzi procesję z obrazem Matki Boskiej. A po procesji czas na wielką fiestę, która w Meksyku ma swój niepowtarzalny klimat i urodę. Na straganach można podziwiać przeróżne wyroby rękodzieła, lokalne pamiątki i odpustowe gadżety, a dla prawdziwych miłośników Meksyku będzie to okazja do spróbowania lokalnych potraw, sprawdzenia swoich umiejętności w wyrabianiu ciasta na tortillę. Poznamy też sposoby przyrządzania świńskiej skóry, która uchodzi tam za wielki przysmak. Ponadto, jak zwykle w programie, porady o sposobach podróżowania po Meksyku, przyjrzymy się lokalnej gastronomii i rękodziełu. Będziemy jeździć starą meksykańską taksówką. Odwiedzimy sklepy, dawne misje katolickie i klasztory. Program prowadzi Anna Kwiatkowska. 00:55 ASTRONARIUM - (40) - "PROJEKT CTA" Magazyn, 22 min, Polska, 2017 Scenariusz: Maciej Mikołajewski, Krzysztof Czart, Bogumił Radajewski Prowadzący: Bogumił Radajewski Lektor: Maciej Gudowski Obserwatorium nowego rodzaju, ogromna sieć teleskopów obserwująca Wszechświat w promieniach niosących największe energie. Właśnie tak ma wyglądać CTA - sieć teleskopów Czerenkova - największych astronomicznych projektów na świecie. Jego częścią jest także Polska. W tym programie sprawdzimy, co takiego ma nam pokazać obserwatorium CTA. 01:30 SUPERNATURA - /5/ (SUPERNATURA) 52 min, Francja, 2021 Reżyseria: Frederic Planchenault Zdjęcia: Jean L’Appartien, Antoine Delemarre, Claire Djian Świat stale się rozwija, a liczba surowców na naszej planecie jest ograniczona. Jak udoskonalić środki transportu, aby były przyjazne dla środowiska i generowały mniej zanieczyszczeń? Co robić, aby budowane maszyny, obiekty i roboty były niezawodne i bardziej wydajne? Gatunki zwierząt, roślin i mikroorganizmów wypracowały szereg mechanizmów pozwalających im na efektywne przemieszczanie się oraz przyspieszanie bez zbędnych wydatków energetycznych. Ich ruchy w przyrodzie są precyzyjne i niezwykle skuteczne. W tym odcinku eksperci wyjaśnią, jak poprzez naśladowanie zjawisk w przyrodzie można usprawnić transport lądowy, wodny i powietrzny.