TVP Nauka Sobota, 24.02.2024 06:00 MÓZG W NIEBEZPIECZEŃSTWIE (BRAINS IN DANGER / DEMAIN, TOUS CRETINS?) Film dokumentalny, 55 min, Francja, 2017 Reżyseria: Thierry De Lesrade, Sylvie Gilman Przez ostatnie dwadzieścia parę lat obserwuje się alarmujący spadek IQ oraz wzrost autyzmu i zaburzeń zachowania wśród ludzi na całym świecie. Międzynarodowe badanie naukowe ujawniają, że pierwiastki chemiczne znajdujące się w otaczających nas przedmiotach i substancjach wpływają na nasz mózg, a zwłaszcza na płody nienarodzonych dzieci. Niebezpieczeństwo grożące mózgom dzieci zagraża całej ludzkości. Niektórzy przepowiadają nam ewolucję do tyłu. Świat, w którym ludzkość głupieje, jak w filmie "Idiokracja". W Finlandii przez dwadzieścia lat IQ spadło o 4 punkty. W Kalifornii liczba przypadków autyzmu wzrosła o 600%. Ponad 40% europejskich dzieci ma niedobór jodu, który jest elementem niezbędnym do rozwoju mózgu. Dziś jesteśmy coraz bardziej narażeni na kontakt z pierwiastkami chemicznymi szkodliwymi dla mózgu. Substancje zaburzające gospodarkę hormonalną są obecne w wielu produktach w naszych domach, w kosmetykach, środkach czystości i w żywności. Informacja to najskuteczniejsza broń. Niezależni badacze organizują się, by stawić czoło lobby przemysłowemu, które sfinansuje każde badania, by skontrować te, które nie są po jego myśli. Nadejdzie dzień, kiedy spojrzymy wstecz i zastanowimy się, jak mogło do tego dojść. To okropne, ale w tym czasie zostaną poświęcone całe pokolenia dzieci. 07:00 ALCHEMIK - BIAŁE BAŃKI, ODC. 112 Magazyn, 14 min, Polska, 2023 Malina znajduje przedmiot z innego wymiaru. Jest to telefon komórkowy typu smartphone. Dowiaduje się od Marcela, że żyje w bańce i to inspiruje go do przeprowadzenia doświadczenia na bańkach. Tym razem jednak przy pomocy suchego lodu. 07:15 ALCHEMIK - TOKSYCZNY WULKAN, ODC. 113 Magazyn, 15 min, Polska, 2023 Bartłomiej zaginął. Królowa Kalina wybucha gniewem, kiedy dowiaduje się, że wszystko jest na jej głowie. Mirmił skarży się na królową Alchemikowi, z którym dochodzą do wniosku, że królowa jest chemicznym, toksycznym wulkanem. Choć Marcel Filozof ma na to inne wytłumaczenie. 07:40 ALCHEMIK - PIŁECZKA SUSZARKA, ODC. 114 Magazyn, 14 min, Polska, 2023 Bartłomiej ma nową pasję. Jest nią piłka. Przychodzi do Alchemika i opowiada mu, jak to się stało, że zaczął interesować się piłką. Alchemik pokazuje mu prawa aerodynamiki i tłumaczy, dlaczego samoloty unoszą się w powietrze. 08:00 JAK TO DZIAŁA - ODC. 64 ODNAWIALNE ŹRÓDŁA ENERGII Magazyn, 25 min, Polska, 2014 Utrzymanie ciągłego rozwoju naszej cywilizacji powoduje rosnące zapotrzebowanie na energię. Niestety, zasoby paliw kopalnych nie są nieograniczone. W dodatku ich wykorzystywanie źle wpływa na stan naszej planety. Dlatego naukowcy dwoją się i troją, próbując wymyślić nowe sposoby pozyskiwania energii. W tym odcinku Radek Brzózka przedstawi kilka z nich. Odwiedzi Politechnikę Częstochowską, na której prowadzone są badania dotyczące wykorzystania plantacji glonów. Glony, które rozwijają się dzięki odpadom z biogazowni, mogą służyć do produkcji biopaliw, mogą też być składnikami drogich kosmetyków! Inne rozwiązanie zaprezentują naukowcy z Torunia, którzy pracują nad ogniwami fotowoltaicznymi nowej generacji. W niedalekiej przyszłości okna budynków staną się wielkimi bateriami słonecznymi, także nasze ubrania będą w stanie naładować np. telefon albo zasilić laptopa! 08:35 ASTRONARIUM - (39) - "BRAKUJĄCE BARIONY" Magazyn, 22 min, Polska, 2017 Scenariusz: Maciej Mikołajewski, Krzysztof Czart, Bogumił Radajewski Prowadzący: Bogumił Radajewski Lektor: Maciej Gudowski Czy to możliwe, że brakuje nam kawałka Wszechświata, a materia, którą znamy najlepiej, gdzieś nam się zagubiła? Zagadka brakujących barionów w tym odcinku programu. 09:05 CZY WIESZ, ŻE? - /1/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 18 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie. W tym odcinku kilka faktów o naszym nosie. Dlaczego miewamy katar? Jak oddychać, żeby uniknąć przeziębień i czym w ogóle jest przeziębienie? Co się dzieje wewnątrz nosa, gdy mamy katar? I jak pomóc organizmowi w przeziębieniu? A jak oduczyć dziecko dłubania w nosie? Choć nie lubimy kataru okazuje się, że jest on użyteczny! 09:35 CZY WIESZ, ŻE? - /3/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 18 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie. Ten podpowiada, jak rozmawiać o miłości i seksualności z dziećmi - tymi najmłodszymi i tymi trochę starszymi. Jak tłumaczyć i w jakim wieku? Jak uświadomić, czego nie powinny robić? Specjaliści radzą, aby nie unikać odpowiedzi na pytania dzieci bez względu na ich wiek, by nie tworzyć z seksu tematu tabu i nie wywoływać stresu w tej sferze życia. 10:00 EINSTEIN I HAWKING: GENIUSZE NASZEGO WSZECHŚWIATA/ 2/ (EINSTEIN AND HAWKING: MASTERS OF OUR UNIVERSE 2) 50 min, Wielka Brytania, 2019 Albert Einstein i Stephen Hawking. Dwa największe umysły XX wieku. Einstein stworzył teorię względności, narzędzie do badania i przewidywania sposobu działania wszechświata od samego powstania do ostatecznego końca. A Hawking chciał użyć tego narzędzia do odkrycia lepszego zrozumienia wszechświata na poziomie kwantowym. Jego dążenie: stworzyć teorię wszystkiego. Wykorzystując wywiady i nagrania Einsteina i Hawkinga, ten dokument przywraca obu naukowców do życia, wywołując nowe dyskusje, spory i wgląd w ich życie. Dwóch tytanów nauki. Dwie oszałamiające teorie. Ale kto był prawdziwym panem wszechświata? 11:00 PODRÓŻNIK - NEW DELHI Cykl reportaży, 17 min, Polska, 2007 Autor: Anna Kwiatkowska Scenariusz: Anna Kwiatkowska Lektor: Marcin Sanakiewicz Stolicą Indii jest New Delhi. Miasto zbudowane z wielkim rozmachem przez Brytyjczyków, obok starej siedziby dynastii Mogołów, wśród kwitnących ogrodów i angielskich parków. Najważniejszym jego punktem jest India Gate, 42-metrowy łuk triumfalny. Umieszczono na nim 85 000 nazwisk żołnierzy indyjskich poległych na frontach I wojny światowej. Stamtąd blisko już do Rasztrapati Bhawan, oficjalnej rezydencji prezydenta Indii. Przed uzyskaniem niepodległości była ona siedzibą wicekróla. W "Podróżniku" wizyta w domu Indiry Gandhi, mieszkała tam w ostatnim okresie swojego życia i tam została zamordowana, a także historia Mahatmy Gandhiego, "ojca" narodu. Na moment przeniesiemy się do Durbanu w Republice Południowej Afryki, gdzie twórca niepodległości Indii spędził 25 lat i tam stworzył swoją filozofię walki z okupantem. Zwiedzimy jego dom i drukarnię, gdzie wydawał gazetę "Opinion". W programie przypomnimy też historię miasta wraz częścią nazywaną potocznie Old Delhi, głównie z uwagi na architekturę z czasów Wielkich Mogołów. Wizyta w Delhi zakończy się krótkim spacerem po Ćandni Ćauk. Jest to dniem i nocą zatłoczony jarmark, obowiązkowe miejsce wizyt dla każdego turysty, który chciałby poznać klimaty i smaki Indii. Można tam kupić wszystko: od butów i ubrań w europejskim stylu po elektronikę, ale nade wszystko lokalne smakołyki, przyprawy, owoce i prawdziwe skarby Orientu - wyroby ze srebra, biżuterię i kolorowe sari. W "Podróżniku" ponadto mnóstwo praktycznych informacji nt. bezpiecznego poruszania się po Delhi, cen i porad, jak korzystać z bogactwa hinduskiej kuchni. Program prowadzi Anna Kwiatkowska. 11:25 WIELKI TEST - WIELKI TEST O ZDROWIU 75 min, Polska, 2018 Scenariusz: Konrad Smuga Prowadzący: Sylwia Dekiert, Maciej Kurzajewski Jak się odżywiać, kiedy i jakie należy robić badania lekarskie, w jaki sposób spędzać wolny czas, aby żyć jak najdłużej i cieszyć się dobrym zdrowiem? W jakim stopniu stres, picie alkoholu, palenie tytoniu, zbyt krótki sen i zbyt długie opalanie się mogą zwiększać ryzyko zachorowań na nowotwory? Swoją wiedzę na ten temat widzowie będą mogli sprawdzić w programie Wielki Test o Zdrowiu. Każdy może odpowiadać na pytania online na stronie wielkitest.tvp.pl lub ściągając aplikację na smartfony. A w studiu test będą rozwiązywać w duetach popularni artyści, sportowcy i dziennikarze. Program poprowadzą Sylwia Dekiert i Maciej Kurzajewski. 13:20 PRYWATNE ŻYCIE ZWIERZĄT - SEZON 4 - (ODC. 4) - ROGACZE Reportaż, 22 min, Polska, 2020 Reżyseria: Joanna Pawlikowska Scenariusz: Joanna Pawlikowska Andrzej Kruszewicz dzieli się z widzami swoimi spostrzeżeniami na temat ciekawych zachowań zwierząt. Robi to z dużym poczuciem humoru i przymrużeniem oka, wyłapując zabawne podobieństwa do naszych, ludzkich zachowań. W zwierzęcym świecie odnajdziemy znane nam, ludziom: więzi rodzinne, zabieganie o względy tej jedynej, oszustwo i manipulacje, miłość i czułość, troskę i altruizm, hierarchię społeczną i próby obalenia władzy, pracowitość i lenistwo. W czwartej serii cyklu odkrywamy kolejne tajemnice dzikiej natury i pokazujemy zjawiska budzące emocje, występujące w ludzkim i zwierzęcym świecie. Andrzej Kruszewicz jest przewodnikiem po świecie zwierząt. Podpatruje ich zachowania, interakcje między nimi i komentuje je. Obserwacje te prowadzi na zapleczu warszawskiego ogrodu zoologicznego, korzystając z pomocy opiekunów zwierząt, którzy mają z nimi bliski kontakt i dobre relacje. Miejscem obserwacji jest również dzika przyroda i widowiska przyrodnicze, takie jak: tokowiska cietrzewi czy batalionów, zalotne tańce żurawi, prezentacje męskiej sprawności podczas rykowiska jeleni czy bukowiska łosi, zabawy młodych zwierząt, relacje w stadzie żubrów czy dzików. Zaglądamy też w zakamarki: gęste krzaki, wysokie trawy, skraje oczek wodnych, gdzie podpatrujemy mniejsze życie, mało znane, a bardzo różnorodne i kolorowe. Punktem wyjścia jest wybrane zwierzę w zoo, z którym Andrzej lub opiekun mogą nawiązać bliższy kontakt i zaprezentować jego stany emocjonalne i ciekawe zachowania. Potem w odcinku wychodzimy w teren, gdzie przedstawiamy całą plejadę polskich gatunków, od owadów przez gady, płazy, ptaki i ssaki, tropiąc wśród nich zachowania będące naszym głównym tematem. 14:00 DAVID ATTENBOROUGH I ŚWIECĄCE ORGANIZMY (DAVID ATTENBOROUGH'S LIGHT ON EARTH) 51 min, Wielka Brytania/Austria, 2016 Sir David Attenborough wyrusza w ekscytującą przygodę na poszukiwanie świateł natury. Podróż zaprowadzi widzów w głąb oceanu, do klaustrofobicznych jaskiń i lasów nocą. Na lądzie migoczą i świecą świetliki, grzyby, a nawet dżdżownice. Ale to w oceanach, bardziej niż gdziekolwiek indziej na Ziemi, bioluminescencja rzuca swoje niezwykłe światła. Niektóre ryby głębinowe i kałamarnice mogą zapalić się tylko dlatego, że w ich ciałach żyją bakterie luminescencyjne. Jak i dlaczego organizmy wytwarzają żywe światła? Przez wieki mogliśmy oglądać ich piękno tylko gołym okiem. Teraz po raz pierwszy możemy uchwycić najsłabszy blask świetlistego życia, używając kamer ponad 4000 razy czulszych niż dziesięć lat temu. A nowa generacja łodzi podwodnych i robotów umożliwiła naukowcom penetrację głębin morskich. Dzięki nim możemy zrozumieć dziwne relacje symbiotyczne, procesy chemiczne i anomalie genetyczne. Możemy oglądać tysiące świetlików, które zapalają i gaszą swoje lampki, aby przyciągnąć partnerki, a w niektórych ekstremalnych miejscach obserwujemy, jak zwierzęta wykorzystują swój magiczny blask do polowania, ostrzegania i łączenia się w pary. Bioluminescencja jest wszędzie w glebie, na lądzie, w oceanach. Niech stanie się światłość z Sir Davidem Attenborough! NAGRODY: Jackson Hole Wildlife Film Festival 2017 (Wyoming, USA): Best Host/ Presenter Led Program; Green Screen Film Festival 2017 (Eckernförde, Germany): Praising Mention for Advancement in Camera Technology; Wildscreen Panda Awards 2016 (Bristol, United Kingdom): NHK Science Award; Wildscreen Panda Awards 2016 (Bristol, United Kingdom): Technical Innovation Award; Jackson Hole Wildlife Film Festival, Science Media Awards 2016 (Jackson, USA): Grand Helix Award; Cannes Corporate Media & TV Awards 2016 (Cannes, France): Winner Golden Dolphin (Category: Nature, Environment & Ecology); Cannes Corporate Media & TV Awards 2016 (Cannes, France): Winner Black Dolphin (Category: Best Camera); Wildlife Film Festival Rotterdam 2016 (Rotterdam, Netherlands): Jury Award in Best Film Professional. 15:00 RAPORT NAUKOWY - 73 23 min, Polska, 2023 Cotygodniowy przegląd najważniejszych wydarzeń w dziedzinie nauki zarówno w Polsce, jak i na świecie. Odkrycia i dokonania naukowców, misje badające tajemnice kosmosu i naszego globu, fascynujące technologie i wydarzenia, które zmieniają historię. To niezbędnik tych, którzy chcą być na bieżąco z tym, co dzieje się w nauce, poznawać i rozumieć naszą rzeczywistość, a czasem wybiegać myślą w przyszłość. W tym programie nie zapomnimy także o ważnych rocznicach i historii nauki. 15:30 EINSTEIN I HAWKING: GENIUSZE NASZEGO WSZECHŚWIATA/ 2/ (EINSTEIN AND HAWKING: MASTERS OF OUR UNIVERSE 2) 50 min, Wielka Brytania, 2019 Albert Einstein i Stephen Hawking. Dwa największe umysły XX wieku. Einstein stworzył teorię względności, narzędzie do badania i przewidywania sposobu działania wszechświata od samego powstania do ostatecznego końca. A Hawking chciał użyć tego narzędzia do odkrycia lepszego zrozumienia wszechświata na poziomie kwantowym. Jego dążenie: stworzyć teorię wszystkiego. Wykorzystując wywiady i nagrania Einsteina i Hawkinga, ten dokument przywraca obu naukowców do życia, wywołując nowe dyskusje, spory i wgląd w ich życie. Dwóch tytanów nauki. Dwie oszałamiające teorie. Ale kto był prawdziwym panem wszechświata? 16:30 POLACY W KOSMOSIE - DOM NA ORBICIE 23 min, Polska, 2023 To nasz dom poza Ziemią - tak przyjęło się mówić o Międzynarodowej Stacji Kosmicznej. Od ponad ćwierć wieku jest ona celem podróży astronautów i miejscem prowadzenia niezliczonych eksperymentów naukowych. W tym odcinku przybliżymy historie Polaków zaangażowanych w stworzenie ISS jak i astronautów o polskich korzeniach, którzy mieli okazję pracować na pokładzie stacji. 17:00 SUPERNATURA - /5/ (SUPERNATURA) 52 min, Francja, 2021 Reżyseria: Frederic Planchenault Zdjęcia: Jean L’Appartien, Antoine Delemarre, Claire Djian Świat stale się rozwija, a liczba surowców na naszej planecie jest ograniczona. Jak udoskonalić środki transportu, aby były przyjazne dla środowiska i generowały mniej zanieczyszczeń? Co robić, aby budowane maszyny, obiekty i roboty były niezawodne i bardziej wydajne? Gatunki zwierząt, roślin i mikroorganizmów wypracowały szereg mechanizmów pozwalających im na efektywne przemieszczanie się oraz przyspieszanie bez zbędnych wydatków energetycznych. Ich ruchy w przyrodzie są precyzyjne i niezwykle skuteczne. W tym odcinku eksperci wyjaśnią, jak poprzez naśladowanie zjawisk w przyrodzie można usprawnić transport lądowy, wodny i powietrzny. 18:00 DORWAĆ WIRUSA - WIRUSY A TRANSPLANTOLOGIA Cykl dokumentalny, 26 min, Polska, 2022 Reżyseria: Aleksandra Ciekot Scenariusz: Bogumił Radajewski Są zdolne zniweczyć nadzieję pacjentów i pracę lekarzy. Wirusy są groźnymi wrogami na każdym etapie w ratujących życie zabiegach transplantacji. By je dorwać i okiełznać, współpracują mikrobiolodzy, wirusolodzy, hematologowie i chirurdzy. "Dorwać wirusa" - cykl dokumentalny ukazujący osiągnięcia naukowców pracujących na froncie walki z chorobami wirusowymi. Przez pryzmat pandemii koronawirusa, w przystępny i zrozumiały sposób wyjaśniamy, co wiadomo na temat najgroźniejszych patogenów, w jaki sposób zapobiega się ich rozprzestrzenianiu, jak pracuje się nad szczepionkami i lekami przeciwwirusowymi, jak przewiduje się kierunki mutacji i pojawianie się nowych odmian wirusów. Każdy odcinek poświęcony jest innemu aspektowi badań nad wirusami. Tajniki wirusologii tłumaczą wybitni eksperci z kraju i ze świata. Program bogato ilustrowany ujęciami z okresu pandemii SARS - CoV - 2, zdjęciami z laboratoriów oraz grafiką komputerową wyjaśniającą działanie wirusów, terapii i innych omawianych zjawisk. 18:30 RAPORT NAUKOWY - 73 23 min, Polska, 2023 Cotygodniowy przegląd najważniejszych wydarzeń w dziedzinie nauki zarówno w Polsce, jak i na świecie. Odkrycia i dokonania naukowców, misje badające tajemnice kosmosu i naszego globu, fascynujące technologie i wydarzenia, które zmieniają historię. To niezbędnik tych, którzy chcą być na bieżąco z tym, co dzieje się w nauce, poznawać i rozumieć naszą rzeczywistość, a czasem wybiegać myślą w przyszłość. W tym programie nie zapomnimy także o ważnych rocznicach i historii nauki. 19:00 PRYWATNE ŻYCIE ZWIERZĄT - SEZON 4 - (ODC. 5) - W GNIEŹDZIE Reportaż, 22 min, Polska, 2020 Reżyseria: Joanna Pawlikowska Scenariusz: Joanna Pawlikowska Andrzej Kruszewicz dzieli się z widzami swoimi spostrzeżeniami na temat ciekawych zachowań zwierząt. Robi to z dużym poczuciem humoru i przymrużeniem oka, wyłapując zabawne podobieństwa do naszych, ludzkich zachowań. W zwierzęcym świecie odnajdziemy znane nam, ludziom: więzi rodzinne, zabieganie o względy tej jedynej, oszustwo i manipulacje, miłość i czułość, troskę i altruizm, hierarchię społeczną i próby obalenia władzy, pracowitość i lenistwo. W czwartej serii cyklu odkrywamy kolejne tajemnice dzikiej natury i pokazujemy zjawiska budzące emocje, występujące w ludzkim i zwierzęcym świecie. Andrzej Kruszewicz jest przewodnikiem po świecie zwierząt. Podpatruje ich zachowania, interakcje między nimi i komentuje je. Obserwacje te prowadzi na zapleczu warszawskiego ogrodu zoologicznego, korzystając z pomocy opiekunów zwierząt, którzy mają z nimi bliski kontakt i dobre relacje. Miejscem obserwacji jest również dzika przyroda i widowiska przyrodnicze, takie jak: tokowiska cietrzewi czy batalionów, zalotne tańce żurawi, prezentacje męskiej sprawności podczas rykowiska jeleni czy bukowiska łosi, zabawy młodych zwierząt, relacje w stadzie żubrów czy dzików. Zaglądamy też w zakamarki: gęste krzaki, wysokie trawy, skraje oczek wodnych, gdzie podpatrujemy mniejsze życie, mało znane, a bardzo różnorodne i kolorowe. Punktem wyjścia jest wybrane zwierzę w zoo, z którym Andrzej lub opiekun mogą nawiązać bliższy kontakt i zaprezentować jego stany emocjonalne i ciekawe zachowania. Potem w odcinku wychodzimy w teren, gdzie przedstawiamy całą plejadę polskich gatunków, od owadów przez gady, płazy, ptaki i ssaki, tropiąc wśród nich zachowania będące naszym głównym tematem. 19:30 PODRÓŻNIK - LANGKAWI Cykl reportaży, 17 min, Polska, 2007 Autor: Anna Kwiatkowska Scenariusz: Anna Kwiatkowska Lektor: Marcin Sanakiewicz Langkawi to wyspa na Morzu Andamańskim u wrót cieśniny Malakki. Jest niewielka, ale zasłynęła z tego, że jako jedyna uniknęła katastrofy tsunami dwa lata temu, chociaż leży w pobliżu wybrzeża Tajlandii i słynnych tamtejszych kurortów. Uległy one kompletnemu zniszczeniu, zginęły tam wówczas tysiące osób. Władze Langkawi, przewidując wiele lat temu nadejście tsunami, nakazały na całym wybrzeżu zasadzić drzewa mangrowe. Przez lata tak się rozrosły, że utworzyły wokół wyspy coś w rodzaju ażurowego falochronu. Kiedy nadciągnęły fale tsunami, na Langkawi nie doszło do żadnych strat ani nawet zatopienia plaż. Fale załamały się na mangrowcach. Tymczasem kilka lat wcześniej na słynnych tajskich wyspach Phuket i Ko Samui władze kazały wyciąć wszelką roślinność z brzegów, aby poszerzyć plaże i zrobić miejsce pod nowe hotele i kurorty. Tam nastąpiła przerażająca katastrofa. Langkawi uchodzi za najbezpieczniejszy kurort Malezji. Specyfika miejsca i jego położenie sprawiły, że jest oblegany przez turystów. Poza hotelami i efektownymi plażami Langkawi może się pochwalić także parkiem narodowym z unikatową roślinnością i ptactwem. Wyspę można zwiedzać samochodem albo łodzią. Lokalna społeczność to Chińczycy i Malajowie z fascynującą kulturą, kuchnią i bogactwem historii. W programie porady, jak najłatwiej i najtaniej dolecieć na Langkawi, gdzie zamieszkać i jak korzystać z uroków wyspy. Program prowadzi Anna Kwiatkowska. 20:00 DAVID ATTENBOROUGH I ŚWIECĄCE ORGANIZMY (DAVID ATTENBOROUGH'S LIGHT ON EARTH) 51 min, Wielka Brytania/Austria, 2016 Sir David Attenborough wyrusza w ekscytującą przygodę na poszukiwanie świateł natury. Podróż zaprowadzi widzów w głąb oceanu, do klaustrofobicznych jaskiń i lasów nocą. Na lądzie migoczą i świecą świetliki, grzyby, a nawet dżdżownice. Ale to w oceanach, bardziej niż gdziekolwiek indziej na Ziemi, bioluminescencja rzuca swoje niezwykłe światła. Niektóre ryby głębinowe i kałamarnice mogą zapalić się tylko dlatego, że w ich ciałach żyją bakterie luminescencyjne. Jak i dlaczego organizmy wytwarzają żywe światła? Przez wieki mogliśmy oglądać ich piękno tylko gołym okiem. Teraz po raz pierwszy możemy uchwycić najsłabszy blask świetlistego życia, używając kamer ponad 4000 razy czulszych niż dziesięć lat temu. A nowa generacja łodzi podwodnych i robotów umożliwiła naukowcom penetrację głębin morskich. Dzięki nim możemy zrozumieć dziwne relacje symbiotyczne, procesy chemiczne i anomalie genetyczne. Możemy oglądać tysiące świetlików, które zapalają i gaszą swoje lampki, aby przyciągnąć partnerki, a w niektórych ekstremalnych miejscach obserwujemy, jak zwierzęta wykorzystują swój magiczny blask do polowania, ostrzegania i łączenia się w pary. Bioluminescencja jest wszędzie w glebie, na lądzie, w oceanach. Niech stanie się światłość z Sir Davidem Attenborough! NAGRODY: Jackson Hole Wildlife Film Festival 2017 (Wyoming, USA): Best Host/ Presenter Led Program; Green Screen Film Festival 2017 (Eckernförde, Germany): Praising Mention for Advancement in Camera Technology; Wildscreen Panda Awards 2016 (Bristol, United Kingdom): NHK Science Award; Wildscreen Panda Awards 2016 (Bristol, United Kingdom): Technical Innovation Award; Jackson Hole Wildlife Film Festival, Science Media Awards 2016 (Jackson, USA): Grand Helix Award; Cannes Corporate Media & TV Awards 2016 (Cannes, France): Winner Golden Dolphin (Category: Nature, Environment & Ecology); Cannes Corporate Media & TV Awards 2016 (Cannes, France): Winner Black Dolphin (Category: Best Camera); Wildlife Film Festival Rotterdam 2016 (Rotterdam, Netherlands): Jury Award in Best Film Professional. 21:00 SZTUCZNA INTELIGENCJA JUTRA (IHUMAN) Электронны чалавек, д\ф 98 min, Norwegia, 2019 Reżyseria: Tonje Hessen Schei Sztuczna inteligencja to najpotężniejsza technologia naszych czasów, która może okazać się pomocna w rozwiązaniu najbardziej palących problemów i wyzwań ludzkości, ale też przyczynić się do jej upadku. Film podąża za pionierami w dziedzinie sztucznej inteligencji, pracującymi nad jej coraz bardziej wyrafinowaną formą. Czas postawić pytania, na które musimy znaleźć odpowiedź już dziś. Czy sztuczna inteligencja jest dla nas bezpieczna? Jak wpływa na to, kim jesteśmy? Jakie cele i wartości w niej kodujemy i czy mamy nad nią w ogóle kontrolę? 22:55 PODRÓŻNIK - NEW DELHI Cykl reportaży, 17 min, Polska, 2007 Autor: Anna Kwiatkowska Scenariusz: Anna Kwiatkowska Lektor: Marcin Sanakiewicz Stolicą Indii jest New Delhi. Miasto zbudowane z wielkim rozmachem przez Brytyjczyków, obok starej siedziby dynastii Mogołów, wśród kwitnących ogrodów i angielskich parków. Najważniejszym jego punktem jest India Gate, 42-metrowy łuk triumfalny. Umieszczono na nim 85 000 nazwisk żołnierzy indyjskich poległych na frontach I wojny światowej. Stamtąd blisko już do Rasztrapati Bhawan, oficjalnej rezydencji prezydenta Indii. Przed uzyskaniem niepodległości była ona siedzibą wicekróla. W "Podróżniku" wizyta w domu Indiry Gandhi, mieszkała tam w ostatnim okresie swojego życia i tam została zamordowana, a także historia Mahatmy Gandhiego, "ojca" narodu. Na moment przeniesiemy się do Durbanu w Republice Południowej Afryki, gdzie twórca niepodległości Indii spędził 25 lat i tam stworzył swoją filozofię walki z okupantem. Zwiedzimy jego dom i drukarnię, gdzie wydawał gazetę "Opinion". W programie przypomnimy też historię miasta wraz częścią nazywaną potocznie Old Delhi, głównie z uwagi na architekturę z czasów Wielkich Mogołów. Wizyta w Delhi zakończy się krótkim spacerem po Ćandni Ćauk. Jest to dniem i nocą zatłoczony jarmark, obowiązkowe miejsce wizyt dla każdego turysty, który chciałby poznać klimaty i smaki Indii. Można tam kupić wszystko: od butów i ubrań w europejskim stylu po elektronikę, ale nade wszystko lokalne smakołyki, przyprawy, owoce i prawdziwe skarby Orientu - wyroby ze srebra, biżuterię i kolorowe sari. W "Podróżniku" ponadto mnóstwo praktycznych informacji nt. bezpiecznego poruszania się po Delhi, cen i porad, jak korzystać z bogactwa hinduskiej kuchni. Program prowadzi Anna Kwiatkowska. 23:25 DORWAĆ WIRUSA - WIRUSY ZWIERZĘCE Cykl dokumentalny, 26 min, Polska, 2022 Reżyseria: Aleksandra Ciekot Scenariusz: Bogumił Radajewski W tym odcinku pokażemy, jak wygląda walka z wirusami wścieklizny, grypy ptaków i świńskiej grypy. A także w jaki sposób rozpoznaje się i sekwencjonuje wirusy w laboratoriach. "Dorwać wirusa" - cykl dokumentalny ukazujący osiągnięcia naukowców pracujących na froncie walki z chorobami wirusowymi. Przez pryzmat pandemii koronawirusa, w przystępny i zrozumiały sposób wyjaśniamy, co wiadomo na temat najgroźniejszych patogenów, w jaki sposób zapobiega się ich rozprzestrzenianiu, jak pracuje się nad szczepionkami i lekami przeciwwirusowymi, jak przewiduje się kierunki mutacji i pojawianie się nowych odmian wirusów. Każdy odcinek poświęcony jest innemu aspektowi badań nad wirusami. Tajniki wirusologii tłumaczą wybitni eksperci z kraju i ze świata. Program bogato ilustrowany ujęciami z okresu pandemii SARS - CoV - 2, zdjęciami z laboratoriów oraz grafiką komputerową wyjaśniającą działanie wirusów, terapii i innych omawianych zjawisk. 24:00 SEKRETY CHAOSU (SECRET LIFE OF CHAOS) Film dokumentalny, 59 min, Wielka Brytania, 2007 Teoria chaosu ma złą sławę. Przywołuje obrazy nieprzewidywalnej pogody, krachów gospodarczych i błędów w nauce. Istnieje jednak fascynująca i ukryta strona chaosu, którą naukowcy dopiero teraz zaczynają rozumieć. Okazuje się, że teoria chaosu odpowiada na pytanie, które ludzkość zadawała od tysiącleci: jak się tu dostaliśmy? Profesor Jim Al - Khalili ujawnia naukę stojącą za pięknem i strukturą świata natury i odkrywa, że jest on nieodłączną częścią praw fizyki. Co zaskakujące, okazuje się, że matematyka chaosu może wyjaśnić, jak i dlaczego wszechświat tworzy wyjątkowy porządek i wzór. Świat przyrody jest pełen inspirujących przykładów tego, jak natura przekształca prostotę w złożoność. Od drzew, przez chmury, po ludzi. 01:15 PRYWATNE ŻYCIE ZWIERZĄT - SEZON 4 - (ODC. 4) - ROGACZE Reportaż, 22 min, Polska, 2020 Reżyseria: Joanna Pawlikowska Scenariusz: Joanna Pawlikowska Andrzej Kruszewicz dzieli się z widzami swoimi spostrzeżeniami na temat ciekawych zachowań zwierząt. Robi to z dużym poczuciem humoru i przymrużeniem oka, wyłapując zabawne podobieństwa do naszych, ludzkich zachowań. W zwierzęcym świecie odnajdziemy znane nam, ludziom: więzi rodzinne, zabieganie o względy tej jedynej, oszustwo i manipulacje, miłość i czułość, troskę i altruizm, hierarchię społeczną i próby obalenia władzy, pracowitość i lenistwo. W czwartej serii cyklu odkrywamy kolejne tajemnice dzikiej natury i pokazujemy zjawiska budzące emocje, występujące w ludzkim i zwierzęcym świecie. Andrzej Kruszewicz jest przewodnikiem po świecie zwierząt. Podpatruje ich zachowania, interakcje między nimi i komentuje je. Obserwacje te prowadzi na zapleczu warszawskiego ogrodu zoologicznego, korzystając z pomocy opiekunów zwierząt, którzy mają z nimi bliski kontakt i dobre relacje. Miejscem obserwacji jest również dzika przyroda i widowiska przyrodnicze, takie jak: tokowiska cietrzewi czy batalionów, zalotne tańce żurawi, prezentacje męskiej sprawności podczas rykowiska jeleni czy bukowiska łosi, zabawy młodych zwierząt, relacje w stadzie żubrów czy dzików. Zaglądamy też w zakamarki: gęste krzaki, wysokie trawy, skraje oczek wodnych, gdzie podpatrujemy mniejsze życie, mało znane, a bardzo różnorodne i kolorowe. Punktem wyjścia jest wybrane zwierzę w zoo, z którym Andrzej lub opiekun mogą nawiązać bliższy kontakt i zaprezentować jego stany emocjonalne i ciekawe zachowania. Potem w odcinku wychodzimy w teren, gdzie przedstawiamy całą plejadę polskich gatunków, od owadów przez gady, płazy, ptaki i ssaki, tropiąc wśród nich zachowania będące naszym głównym tematem. 01:55 CZY WIESZ, ŻE? - /4/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 19 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie. Wielkie wiosenne porządki - temat tego odcinka to niemal osobna dziedzina wiedzy. O porządkach wokół nas, ale także w nas, czyli o detoksie organizmu. 02:30 CZY W PRACY ZASTĄPI MNIE ROBOT? (WILL A ROBOT STEAL MY JOB?) Film dokumentalny, 53 min, Wielka Brytania, 2018 Sztuczna inteligencja rozwija się w zawrotnym tempie, ale co to oznacza dla rynku pracy? Twórcy filmu sprawdzają, czy i jak roboty mogą sprawić, że praca większości ludzi na świecie okaże się niepotrzebna i stawiają pytanie, czy którekolwiek z naszych miejsc pracy jest bezpieczne? Ekskluzywne wywiady m.in. z guru technologii, futurologami, w tym z autorem bestsellera "Rise of the Robots’" Martinem Fordem oraz niektórymi z najbardziej zaawansowanych robotyków na świecie, przekonują, że rozpoczęła się era rosnącej automatyzacji, która już kształtuje całe nasze życie. Choć myślimy o robotach przede wszystkim jako maszynach w fabrykach, okazuje się, że prawnicy, księgowi, a nawet artyści stoją w obliczu przyszłości, w której ich źródło utrzymania jest zagrożone przez sztuczną inteligencję. Od samojezdnych samochodów Tesli, przez robo-dziennikarzy piszących wiadomości za pomocą algorytmów i sztucznie inteligentnych komików, stoimy w obliczu przyszłości, w której ogromne rzesze ludzkości oddadzą swoją pracę maszynom. W filmie padają także pytania, czy potrafimy przystosować się do radykalnie zmieniającej się przyszłości, przyjąć technologię i wykorzystać rozwój robotów dla naszego własnego dobra.