TVP Nauka Niedziela, 25.02.2024 06:00 CZY W PRACY ZASTĄPI MNIE ROBOT? (WILL A ROBOT STEAL MY JOB?) Film dokumentalny, 53 min, Wielka Brytania, 2018 Sztuczna inteligencja rozwija się w zawrotnym tempie, ale co to oznacza dla rynku pracy? Twórcy filmu sprawdzają, czy i jak roboty mogą sprawić, że praca większości ludzi na świecie okaże się niepotrzebna i stawiają pytanie, czy którekolwiek z naszych miejsc pracy jest bezpieczne? Ekskluzywne wywiady m.in. z guru technologii, futurologami, w tym z autorem bestsellera "Rise of the Robots’" Martinem Fordem oraz niektórymi z najbardziej zaawansowanych robotyków na świecie, przekonują, że rozpoczęła się era rosnącej automatyzacji, która już kształtuje całe nasze życie. Choć myślimy o robotach przede wszystkim jako maszynach w fabrykach, okazuje się, że prawnicy, księgowi, a nawet artyści stoją w obliczu przyszłości, w której ich źródło utrzymania jest zagrożone przez sztuczną inteligencję. Od samojezdnych samochodów Tesli, przez robo-dziennikarzy piszących wiadomości za pomocą algorytmów i sztucznie inteligentnych komików, stoimy w obliczu przyszłości, w której ogromne rzesze ludzkości oddadzą swoją pracę maszynom. W filmie padają także pytania, czy potrafimy przystosować się do radykalnie zmieniającej się przyszłości, przyjąć technologię i wykorzystać rozwój robotów dla naszego własnego dobra. 07:00 ALCHEMIK - CIEKŁY TLEN, ODC. 115 Magazyn, 14 min, Polska, 2023 Alchemik chce przedstawić królowej Kalinie doświadczenie z użyciem ciekłego tlenu, ale królowa wcale go nie słucha. Patrzy tylko w dziwne urządzenie. Tak samo jest z Mirmiłem i Aleksandrą. Alchemik idzie po pomoc do Marcela Filozofa, by rozwiązać zagadkę tajemniczych urządzeń. 07:15 ALCHEMIK - SÓD W WODZIE, ODC. 116 Magazyn, 14 min, Polska, 2023 Całe królestwo uzależnione jest od telefonów. Malina wykorzystuje Bartłomieja do tworzenia prądu. Przy okazji zdobywa sporą dawkę informacji na temat sodu. Alchemik i Marcel Filozof mają plan, jak uratować królestwo i doprowadzić do dawnego balansu. 07:40 ALCHEMIK - ŚRODEK CIĘŻKOŚCI, ODC. 117 Magazyn, 14 min, Polska, 2023 Nie ma ładowarek do telefonów. Całe królestwo domaga się od Maliny by naładowała im telefony. Alchemik zajmuje się zagadnieniem balansu i środka ciężkości. Na interesujących przykładach tłumaczy Aleksandrze, dlaczego ma to związek z sytuacją w królestwie. 08:00 JAK TO DZIAŁA - ODC. 65 ŚWIAT BEZ LUDZI Magazyn, 25 min, Polska, 2014 W tym odcinku pokazujemy ciekawe roboty i automatyczne rozwiązania w naszym życiu. Zobaczymy szeroką gamę robotów: humanoidalne, roboty w fabrykach, chirurgiczne, ratujące ludziom życie. Innym przykładem są roboty, które mają zastosowanie tam, gdzie działanie człowieka byłoby dla niego niebezpieczne. Pokażemy roboty w transporcie; automatyczny pilot w samolocie to już de facto autonomiczny robot sterujący pracą ogromnej maszyny. Niebawem na drogach zaczną się też pojawiać automatycznie sterowane samochody. Prezentujemy również niezwykłe roboty wchodzące z człowiekiem w interakcje. 08:30 ASTRONARIUM - (40) - "PROJEKT CTA" Magazyn, 22 min, Polska, 2017 Scenariusz: Maciej Mikołajewski, Krzysztof Czart, Bogumił Radajewski Prowadzący: Bogumił Radajewski Lektor: Maciej Gudowski Obserwatorium nowego rodzaju, ogromna sieć teleskopów obserwująca Wszechświat w promieniach niosących największe energie. Właśnie tak ma wyglądać CTA - sieć teleskopów Czerenkova - największych astronomicznych projektów na świecie. Jego częścią jest także Polska. W tym programie sprawdzimy, co takiego ma nam pokazać obserwatorium CTA. 09:00 CZY WIESZ, ŻE? - /5/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 18 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie. Ten podpowie, jak dobrze zacząć dzień. Od dużej dawki witaminy C w postaci soku owocowego? A może kawy? Czy koniecznie trzeba zjeść śniadanie? I co zrobić, aby mieć energię i dobry nastrój na cały dzień albo jeszcze dłużej? 09:30 CZY WIESZ, ŻE? - /6/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 18 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie. Ten podpowie, co zrobić, aby dobrze wyglądać. Warto wiedzieć, które kolory i wzory na ubraniu podkreślą naszą urodę, które sprawią, że będziemy wyglądać na zmęczonych lub smutnych, a w których wyglądamy na szczuplejszych lub wyższych. Dobry wygląd to nie lada sztuka. 09:55 PODRÓŻE KOSMICZNE - SIŁA ZIEMI (COSMIC JOURNEYS) Serial dokumentalny, 11 min, USA, 2017 Złożone z kilkunastu filmów krótkometrażowych "Podróże kosmiczne" zabierają widza na wycieczkę po kosmicznych przestworzach, ukazując niezwykłe widoki oraz fascynujące osobliwości naszego wszechświata. Przekazy z krążących wokół Ziemi satelitów, zdjęcia wykonane przez załogi stacji kosmicznych, obrazy sąsiednich planet to dla widza tej serii spotkanie twarzą w twarz z efektami najnowocześniejszych badań międzygwiezdnych i wiedzą naukową na ich temat. Klimat Ziemi się zmienia. Animowana grafika w tym odcinku "Podróży kosmicznych" ukazuje istniejące na kuli ziemskiej samoregulujące mechanizmy dystrybucji ciepła w oceanach i na kontynentach oraz wskazuje przyczyny wzrostu temperatur i znaczenie tego wzrostu dla przyszłości ludzkości na naszej planecie. Dzięki najnowszej technologii śledzącej stale zmieniające się wiatry i prądy oceaniczne naukowcy próbują przewidzieć, co się stanie, gdy wzrośnie poziom CO2. Czy w obliczu rosnącej częstotliwości niszczycielskich katastrof, takich jak huragan Sandy, status oceanu jako światowej baterii transportującej ciepło z ciepłych obszarów do chłodnych jest zagrożony? Czy jest już za późno na uratowanie planety Ziemia? 10:15 SZPIEDZY WŚRÓD ZWIERZĄT S.I - ODC. 4. ZŁE ZACHOWANIE (SPY IN THE WILD) Cykl dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: John Downer Zwierzęta kochają, smucą się, oszukują i wymyślają sposoby na osiągnięcie celu zupełnie tak jak my ludzie. Nowa generacja kamer szpiegowskich ujawni, jak bardzo zwierzęta przypominają nasze zachowania. Zwierzęta są mistrzami wrednych zachowań, ale co sprawia, że łamią zasady? Gdy trzeba zrobić wielką zadymę, małpy są wyjątkowymi mistrzami. Uczenie odpowiedniego zachowania jest jeszcze istotniejsze w ekstremalnych warunkach... Na arktycznych terenach Kanady to sprawa przeżycia. Gdy zwierzęta żyjące wspólnie muszą nauczyć się zasad, inne myślą tylko o sobie. Gdziekolwiek "tajni agenci" się udali, ukazywali nam intymny świat zwierząt. Być może tak naprawdę odkryli, że zwierzęta są bardziej do nas podobne niż myśleliśmy. 11:15 PODRÓŻNIK - PENANG Cykl reportaży, 17 min, Polska, 2007 Autor: Anna Kwiatkowska Scenariusz: Anna Kwiatkowska Lektor: Marcin Sanakiewicz W cieśninie Malakka, pomiędzy Sumatrą a Malezją, leży wyspa Penang. Dotrzeć można na nią samolotem, promem albo mostem łączącym ją z wybrzeżem Malezji. Przed dwustu laty Anglicy założyli tam fort Cornwallis, którego celem była ochrona rejonu przed piratami i holenderskimi oraz francuskimi okrętami. Europejczycy szukali tam dróg handlowych. Spokojne wody Morza Andamańskiego i cieśnina Malakki były celem ich ekspansji. Anglicy, kiedy usadowili się na wyspie Penang, natychmiast sprowadzili tam Hindusów i Chińczyków do pracy w koloniach. Dlatego współcześni mieszkańcy wyspy to nie tylko Malajowie, ale przede wszystkim potomkowie chińskich i hinduskich przybyszów. Stolicą wyspy jest Georgetown, dziś ruchliwe miasto, kryjące jednak wiele tajemnic i ciekawych miejsc, jak np. nigdy nieukończona świątynia Buddy. Aby zdobyć środki na jej budowę, mnisi zbierają datki od turystów. Każdy, kto da parę groszy, może wymalować na dachówce swoje nazwisko, stając się na wieki donatorem świątyni. W latach 60. i 70. XX w. zbudowano na wyspie wiele kurortów, wyodrębniono plaże dla turystów. Penang stał się modnym miejscem na spędzanie wakacji. W "Podróżniku" odwiedzimy wiele miejsc związanych z burzliwą historią wyspy: Fort Cornwallis, domy malajskie z czasów kolonialnych, chińskie świątynie i dzielnice, a wreszcie hinduski targ. Poznamy skarby tropikalnych ogrodów, niezwykłe owoce i przyprawy, jak np. durian, pinang, kakao. W programie liczne informacje na temat podróżowania na wyspę Penang, praktyczne wiadomości o klimacie, zakwaterowaniu i możliwości spędzenia wolnego czasu w otoczeniu niezwykłych śladów historii Malajów. Program prowadzi Anna Kwiatkowska. 11:40 NANOŚWIAT: NIEWIDZIALNA POTĘGA PRZYRODY (NANOWORLD. THE KEY TO OUR SURVIVAL) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2020 Natura jest niewyczerpanym źródłem wiedzy. Po 3 miliardach lat ewolucji stworzyła niesamowite mechanizmy, nawet na poziomie mikroskopijnym, które pozwalają otaczającym nas roślinom i zwierzętom chronić się, rosnąć, poruszać się lub stawić czoła atakom żywiołów. Ten nanoświat pobudza naszą wyobraźnię swoim pięknem i inteligencją. Naukowcom w końcu udało się rozwikłać jego tajemnice dzięki fotonice. Wybierzemy się w bezprecedensową podróż w ten inny wymiar, w którym znajdują się rozwiązania inspirowane naturą, aby sprostać zagrażającym nam wyzwaniom ekologicznym i klimatycznym. 12:40 RAPORT NAUKOWY - 73 23 min, Polska, 2023 Cotygodniowy przegląd najważniejszych wydarzeń w dziedzinie nauki zarówno w Polsce, jak i na świecie. Odkrycia i dokonania naukowców, misje badające tajemnice kosmosu i naszego globu, fascynujące technologie i wydarzenia, które zmieniają historię. To niezbędnik tych, którzy chcą być na bieżąco z tym, co dzieje się w nauce, poznawać i rozumieć naszą rzeczywistość, a czasem wybiegać myślą w przyszłość. W tym programie nie zapomnimy także o ważnych rocznicach i historii nauki. 13:15 PRYWATNE ŻYCIE ZWIERZĄT - SEZON 4 - (ODC. 6) - RANNE PTASZKI Reportaż, 24 min, Polska, 2020 Reżyseria: Joanna Pawlikowska Scenariusz: Joanna Pawlikowska Andrzej Kruszewicz dzieli się z widzami swoimi spostrzeżeniami na temat ciekawych zachowań zwierząt. Robi to z dużym poczuciem humoru i przymrużeniem oka, wyłapując zabawne podobieństwa do naszych, ludzkich zachowań. W zwierzęcym świecie odnajdziemy znane nam, ludziom: więzi rodzinne, zabieganie o względy tej jedynej, oszustwo i manipulacje, miłość i czułość, troskę i altruizm, hierarchię społeczną i próby obalenia władzy, pracowitość i lenistwo. W czwartej serii cyklu odkrywamy kolejne tajemnice dzikiej natury i pokazujemy zjawiska budzące emocje, występujące w ludzkim i zwierzęcym świecie. Andrzej Kruszewicz jest przewodnikiem po świecie zwierząt. Podpatruje ich zachowania, interakcje między nimi i komentuje je. Obserwacje te prowadzi na zapleczu warszawskiego ogrodu zoologicznego, korzystając z pomocy opiekunów zwierząt, którzy mają z nimi bliski kontakt i dobre relacje. Miejscem obserwacji jest również dzika przyroda i widowiska przyrodnicze, takie jak: tokowiska cietrzewi czy batalionów, zalotne tańce żurawi, prezentacje męskiej sprawności podczas rykowiska jeleni czy bukowiska łosi, zabawy młodych zwierząt, relacje w stadzie żubrów czy dzików. Zaglądamy też w zakamarki: gęste krzaki, wysokie trawy, skraje oczek wodnych, gdzie podpatrujemy mniejsze życie, mało znane, a bardzo różnorodne i kolorowe. Punktem wyjścia jest wybrane zwierzę w zoo, z którym Andrzej lub opiekun mogą nawiązać bliższy kontakt i zaprezentować jego stany emocjonalne i ciekawe zachowania. Potem w odcinku wychodzimy w teren, gdzie przedstawiamy całą plejadę polskich gatunków, od owadów przez gady, płazy, ptaki i ssaki, tropiąc wśród nich zachowania będące naszym głównym tematem. 14:00 DAVID ATTENBOROUGH I OLBRZYMI SŁOŃ JUMBO (DAVID ATTENBOROUGH AND THE GIANT ELEPHANT) Film dokumentalny, 59 min, Wielka Brytania, 2017 W tym nagradzanym filmie dokumentalnym Sir David Attenborough bada niezwykłą historię życia najsłynniejszego słonia, jaki kiedykolwiek żył na Ziemi: Jumbo. Uważa się, że Jumbo był największym słoniem na świecie, stworzeniem tak wielkim, że jego imię stało się synonimem bycia ogromnym. Dzięki zespołowi naukowców z całego świata Sir David ma dostęp do szkieletu Jumbo w amerykańskim Muzeum Historii Naturalnej. Jakie wskazówki znajdują się w kościach Jumbo? Czy mogą nam powiedzieć więcej o tym olbrzymie, o tym, jak żył i jak umarł? Nasza opieka nad słoniami i zrozumienie tych zwierząt bardzo się zmieniły w ciągu ostatnich 200 lat. Te majestatyczne olbrzymy są wycofywane z cyrków w większości krajów zachodniego świata, a naukowcy badają życie emocjonalne słoni afrykańskich, aby móc nam powiedzieć więcej o skutkach, jakie niewola miała dla Jumbo. Z filmu dowiemy się także, jakie wysiłki podejmowane są obecnie w celu ratowania małych słoni i jak przystosowane są do życia w naturze słoniątka - sieroty. 15:00 DORWAĆ WIRUSA - WIRUSY A TRANSPLANTOLOGIA Cykl dokumentalny, 26 min, Polska, 2022 Reżyseria: Aleksandra Ciekot Scenariusz: Bogumił Radajewski Są zdolne zniweczyć nadzieję pacjentów i pracę lekarzy. Wirusy są groźnymi wrogami na każdym etapie w ratujących życie zabiegach transplantacji. By je dorwać i okiełznać, współpracują mikrobiolodzy, wirusolodzy, hematologowie i chirurdzy. "Dorwać wirusa" - cykl dokumentalny ukazujący osiągnięcia naukowców pracujących na froncie walki z chorobami wirusowymi. Przez pryzmat pandemii koronawirusa, w przystępny i zrozumiały sposób wyjaśniamy, co wiadomo na temat najgroźniejszych patogenów, w jaki sposób zapobiega się ich rozprzestrzenianiu, jak pracuje się nad szczepionkami i lekami przeciwwirusowymi, jak przewiduje się kierunki mutacji i pojawianie się nowych odmian wirusów. Każdy odcinek poświęcony jest innemu aspektowi badań nad wirusami. Tajniki wirusologii tłumaczą wybitni eksperci z kraju i ze świata. Program bogato ilustrowany ujęciami z okresu pandemii SARS - CoV - 2, zdjęciami z laboratoriów oraz grafiką komputerową wyjaśniającą działanie wirusów, terapii i innych omawianych zjawisk. 15:30 SZPIEDZY WŚRÓD ZWIERZĄT S.I - ODC. 4. ZŁE ZACHOWANIE (SPY IN THE WILD) Cykl dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: John Downer Zwierzęta kochają, smucą się, oszukują i wymyślają sposoby na osiągnięcie celu zupełnie tak jak my ludzie. Nowa generacja kamer szpiegowskich ujawni, jak bardzo zwierzęta przypominają nasze zachowania. Zwierzęta są mistrzami wrednych zachowań, ale co sprawia, że łamią zasady? Gdy trzeba zrobić wielką zadymę, małpy są wyjątkowymi mistrzami. Uczenie odpowiedniego zachowania jest jeszcze istotniejsze w ekstremalnych warunkach... Na arktycznych terenach Kanady to sprawa przeżycia. Gdy zwierzęta żyjące wspólnie muszą nauczyć się zasad, inne myślą tylko o sobie. Gdziekolwiek "tajni agenci" się udali, ukazywali nam intymny świat zwierząt. Być może tak naprawdę odkryli, że zwierzęta są bardziej do nas podobne niż myśleliśmy. 16:30 POLACY W KOSMOSIE - POLSKI KOSMONAUTA 23 min, Polska, 2023 Wielu Polaków brało udział w podboju kosmosu. Ale jak dotąd tylko jeden udał się sam w przestrzeń kosmiczną. 27 czerwca 1978 roku Mirosław Hermaszewski wyruszył w podróż na pokładzie statku Sojuz 30. Na orbicie spędził 8 dni, okrążając naszą planetę w sumie 126 razy. Przypominamy historię jego lotu i odsłaniamy ciekawostki z wyprawy pierwszego Polaka w kosmos. 17:00 SZTUCZNA INTELIGENCJA JUTRA (IHUMAN) Электронны чалавек, д\ф 98 min, Norwegia, 2019 Reżyseria: Tonje Hessen Schei Sztuczna inteligencja to najpotężniejsza technologia naszych czasów, która może okazać się pomocna w rozwiązaniu najbardziej palących problemów i wyzwań ludzkości, ale też przyczynić się do jej upadku. Film podąża za pionierami w dziedzinie sztucznej inteligencji, pracującymi nad jej coraz bardziej wyrafinowaną formą. Czas postawić pytania, na które musimy znaleźć odpowiedź już dziś. Czy sztuczna inteligencja jest dla nas bezpieczna? Jak wpływa na to, kim jesteśmy? Jakie cele i wartości w niej kodujemy i czy mamy nad nią w ogóle kontrolę? 18:50 PODRÓŻE KOSMICZNE - ŻYCIE NA MARSIE? (COSMIC JOURNEYS) Serial dokumentalny, 6 min, USA, 2017 Złożone z kilkunastu filmów krótkometrażowych "Podróże kosmiczne" zabierają widza na wycieczkę po kosmicznych przestworzach, ukazując niezwykłe widoki oraz fascynujące osobliwości naszego wszechświata. Przekazy z krążących wokół Ziemi satelitów, zdjęcia wykonane przez załogi stacji kosmicznych, obrazy sąsiednich planet to dla widza tej serii spotkanie twarzą w twarz z efektami najnowocześniejszych badań międzygwiezdnych i wiedzą naukową na ich temat. Przez stulecia Mars był uważany za możliwy alternatywny dom dla ludzkości w obliczu globalnego kryzysu planetarnego na Ziemi. Ale jak wygląda powierzchnia Marsa i skąd przypuszczenie, że życie człowieka na Marsie byłoby możliwe? Na te i inne pytania odpowiadają teoretycy, którzy badali powierzchnię Marsa i jako pierwsi wpadli na pomysł przeniesienia ludzkości na Czerwoną Planetę. 19:05 PRYWATNE ŻYCIE ZWIERZĄT - SEZON 4 - (ODC. 7) - NA WODZIE Reportaż, 24 min, Polska, 2020 Reżyseria: Joanna Pawlikowska Scenariusz: Joanna Pawlikowska Andrzej Kruszewicz dzieli się z widzami swoimi spostrzeżeniami na temat ciekawych zachowań zwierząt. Robi to z dużym poczuciem humoru i przymrużeniem oka, wyłapując zabawne podobieństwa do naszych, ludzkich zachowań. W zwierzęcym świecie odnajdziemy znane nam, ludziom: więzi rodzinne, zabieganie o względy tej jedynej, oszustwo i manipulacje, miłość i czułość, troskę i altruizm, hierarchię społeczną i próby obalenia władzy, pracowitość i lenistwo. W czwartej serii cyklu odkrywamy kolejne tajemnice dzikiej natury i pokazujemy zjawiska budzące emocje, występujące w ludzkim i zwierzęcym świecie. Andrzej Kruszewicz jest przewodnikiem po świecie zwierząt. Podpatruje ich zachowania, interakcje między nimi i komentuje je. Obserwacje te prowadzi na zapleczu warszawskiego ogrodu zoologicznego, korzystając z pomocy opiekunów zwierząt, którzy mają z nimi bliski kontakt i dobre relacje. Miejscem obserwacji jest również dzika przyroda i widowiska przyrodnicze, takie jak: tokowiska cietrzewi czy batalionów, zalotne tańce żurawi, prezentacje męskiej sprawności podczas rykowiska jeleni czy bukowiska łosi, zabawy młodych zwierząt, relacje w stadzie żubrów czy dzików. Zaglądamy też w zakamarki: gęste krzaki, wysokie trawy, skraje oczek wodnych, gdzie podpatrujemy mniejsze życie, mało znane, a bardzo różnorodne i kolorowe. Punktem wyjścia jest wybrane zwierzę w zoo, z którym Andrzej lub opiekun mogą nawiązać bliższy kontakt i zaprezentować jego stany emocjonalne i ciekawe zachowania. Potem w odcinku wychodzimy w teren, gdzie przedstawiamy całą plejadę polskich gatunków, od owadów przez gady, płazy, ptaki i ssaki, tropiąc wśród nich zachowania będące naszym głównym tematem. 19:35 PODRÓŻNIK - TENANGO Cykl reportaży, 18 min, Polska, 2007 Autor: Anna Kwiatkowska Scenariusz: Anna Kwiatkowska Wykonawcy: Marcin Sanakiewicz Na południe od miasta Meksyk znajduje się niewielka miejscowość Tenango. Niemal w każdą niedzielę, a także z okazji świąt, zjeżdżają się tu okoliczni mieszkańcy oraz przyjezdni ze stolicy i wielu turystów. Wszystkich przyciąga do miasta cudowny obraz Matki Boskiej, który znajduje się w pobliskim kościele i jest adorowany od wielu lat. Dla Meksykanów to wielka okazja do ukazania swojej żarliwości. Obrazem opiekują się polscy księża, którzy właśnie w Tenango założyli parafię. W "Podróżniku" pokażemy jedną z wielkich uroczystości, na którą przybywają tysiące wiernych. Przyjrzymy się Polakom tam mieszkającym oraz porozmawiamy z księdzem, który wcześniej poprowadzi procesję z obrazem Matki Boskiej. A po procesji czas na wielką fiestę, która w Meksyku ma swój niepowtarzalny klimat i urodę. Na straganach można podziwiać przeróżne wyroby rękodzieła, lokalne pamiątki i odpustowe gadżety, a dla prawdziwych miłośników Meksyku będzie to okazja do spróbowania lokalnych potraw, sprawdzenia swoich umiejętności w wyrabianiu ciasta na tortillę. Poznamy też sposoby przyrządzania świńskiej skóry, która uchodzi tam za wielki przysmak. Ponadto, jak zwykle w programie, porady o sposobach podróżowania po Meksyku, przyjrzymy się lokalnej gastronomii i rękodziełu. Będziemy jeździć starą meksykańską taksówką. Odwiedzimy sklepy, dawne misje katolickie i klasztory. Program prowadzi Anna Kwiatkowska. 20:00 DAVID ATTENBOROUGH I OLBRZYMI SŁOŃ JUMBO (DAVID ATTENBOROUGH AND THE GIANT ELEPHANT) Film dokumentalny, 59 min, Wielka Brytania, 2017 W tym nagradzanym filmie dokumentalnym Sir David Attenborough bada niezwykłą historię życia najsłynniejszego słonia, jaki kiedykolwiek żył na Ziemi: Jumbo. Uważa się, że Jumbo był największym słoniem na świecie, stworzeniem tak wielkim, że jego imię stało się synonimem bycia ogromnym. Dzięki zespołowi naukowców z całego świata Sir David ma dostęp do szkieletu Jumbo w amerykańskim Muzeum Historii Naturalnej. Jakie wskazówki znajdują się w kościach Jumbo? Czy mogą nam powiedzieć więcej o tym olbrzymie, o tym, jak żył i jak umarł? Nasza opieka nad słoniami i zrozumienie tych zwierząt bardzo się zmieniły w ciągu ostatnich 200 lat. Te majestatyczne olbrzymy są wycofywane z cyrków w większości krajów zachodniego świata, a naukowcy badają życie emocjonalne słoni afrykańskich, aby móc nam powiedzieć więcej o skutkach, jakie niewola miała dla Jumbo. Z filmu dowiemy się także, jakie wysiłki podejmowane są obecnie w celu ratowania małych słoni i jak przystosowane są do życia w naturze słoniątka - sieroty. 21:10 WIELKI TEST - WIELKI TEST O ZDROWIU 75 min, Polska, 2018 Scenariusz: Konrad Smuga Prowadzący: Sylwia Dekiert, Maciej Kurzajewski Jak się odżywiać, kiedy i jakie należy robić badania lekarskie, w jaki sposób spędzać wolny czas, aby żyć jak najdłużej i cieszyć się dobrym zdrowiem? W jakim stopniu stres, picie alkoholu, palenie tytoniu, zbyt krótki sen i zbyt długie opalanie się mogą zwiększać ryzyko zachorowań na nowotwory? Swoją wiedzę na ten temat widzowie będą mogli sprawdzić w programie Wielki Test o Zdrowiu. Każdy może odpowiadać na pytania online na stronie wielkitest.tvp.pl lub ściągając aplikację na smartfony. A w studiu test będą rozwiązywać w duetach popularni artyści, sportowcy i dziennikarze. Program poprowadzą Sylwia Dekiert i Maciej Kurzajewski. 22:40 PODRÓŻNIK - KOLORY MALEZJI - KUALA LUMPUR Cykl reportaży, 17 min, Polska, 2007 Autor: Anna Kwiatkowska Scenariusz: Anna Kwiatkowska Lektor: Marcin Sanakiewicz Malezja była bramą do skarbów Azji najpierw dla sułtanów Kalkuty, a potem Portugalczyków, Holendrów i Anglików. Obecnie uchodzi za jeden z najbardziej atrakcyjnych krajów na świecie. Inwestorów przyciąga kwitnąca gospodarka i korzystne warunki do jej rozwoju, niskie podatki i tolerancja dla przyjezdnych. Turystów wabią egzotyczne miasta, zabytki, kolorowy świat przygody i urokliwych wakacji. Symbolem tej mieszanki tradycji i nowoczesności jest stolica Malezji - Kuala Lumpur, metropolia zbudowana z majestatem i rozmachem. Stolica uderza futurystycznym stylem, osiągnięciami techniki i nowoczesną infrastrukturą. Mimo to zachowała swój staroświecki urok, którego przejawem są majestatyczne budynki z epoki kolonialnej. Nazwa miasta oznacza muliste zlewisko rzeki. Tutaj założyło swoją osadę 87 chińskich poszukiwaczy, którzy wybrali się do dżungli w poszukiwaniu bogatych złóż metali. Siedemnastu z nich umarło z powodu malarii, ale żadne choroby nie mogły już powstrzymać śmiałków, którzy ruszyli ich śladem. Kuala Lumpur szybko się rozrosło, dzisiaj mieszka tu dwa i pół miliona ludzi. Rzekę uregulowano, śladu po mule już nie ma. Nie ma też komarów ani malarii. Przez wieki Malezja była kluczem do zdobywania bogactw korzennych wysp - goździków, cynamonu, pieprzu, kardamonu. W średniowiecznej Europie były one stosowane nie tylko jako przyprawy, ale przede wszystkim jako konserwanty i lekarstwa. Właśnie z ich powodu spotykali się w Malezji ludzie różnych kultur, wyznań i religii. Wszystkie kolory i smaki Malezji najlepiej widać na talerzu. Kuchnia malezyjska to kwintesencja azjatyckich smaków, egzotycznych przypraw i europejskich wpływów. Modę na ślimaki wprowadzili tam w XVII wieku Holendrzy. Portugalczycy przywieźli z Afryki okrę, która w Angoli i Mozambiku była podstawowym warzywem. Oni też dostarczyli na dwór sułtana ostrą paprykę odkrytą wcześniej w Meksyku i Brazylii. Zaś azjatyckie targowiska pełne były przypraw poszukiwanych przez Europejczyków. W "Podróżniku" wędrówka po Kuala Lumpur, jego zabytkach, placach, dzielnicy chińskiej, straganach, bazarach i hinduistycznych świątyniach. Program prowadzi Anna Kwiatkowska. 23:10 RAPORT NAUKOWY - 73 23 min, Polska, 2023 Cotygodniowy przegląd najważniejszych wydarzeń w dziedzinie nauki zarówno w Polsce, jak i na świecie. Odkrycia i dokonania naukowców, misje badające tajemnice kosmosu i naszego globu, fascynujące technologie i wydarzenia, które zmieniają historię. To niezbędnik tych, którzy chcą być na bieżąco z tym, co dzieje się w nauce, poznawać i rozumieć naszą rzeczywistość, a czasem wybiegać myślą w przyszłość. W tym programie nie zapomnimy także o ważnych rocznicach i historii nauki. 23:45 MÓZG W NIEBEZPIECZEŃSTWIE (BRAINS IN DANGER / DEMAIN, TOUS CRETINS?) Film dokumentalny, 55 min, Francja, 2017 Reżyseria: Thierry De Lesrade, Sylvie Gilman Przez ostatnie dwadzieścia parę lat obserwuje się alarmujący spadek IQ oraz wzrost autyzmu i zaburzeń zachowania wśród ludzi na całym świecie. Międzynarodowe badanie naukowe ujawniają, że pierwiastki chemiczne znajdujące się w otaczających nas przedmiotach i substancjach wpływają na nasz mózg, a zwłaszcza na płody nienarodzonych dzieci. Niebezpieczeństwo grożące mózgom dzieci zagraża całej ludzkości. Niektórzy przepowiadają nam ewolucję do tyłu. Świat, w którym ludzkość głupieje, jak w filmie "Idiokracja". W Finlandii przez dwadzieścia lat IQ spadło o 4 punkty. W Kalifornii liczba przypadków autyzmu wzrosła o 600%. Ponad 40% europejskich dzieci ma niedobór jodu, który jest elementem niezbędnym do rozwoju mózgu. Dziś jesteśmy coraz bardziej narażeni na kontakt z pierwiastkami chemicznymi szkodliwymi dla mózgu. Substancje zaburzające gospodarkę hormonalną są obecne w wielu produktach w naszych domach, w kosmetykach, środkach czystości i w żywności. Informacja to najskuteczniejsza broń. Niezależni badacze organizują się, by stawić czoło lobby przemysłowemu, które sfinansuje każde badania, by skontrować te, które nie są po jego myśli. Nadejdzie dzień, kiedy spojrzymy wstecz i zastanowimy się, jak mogło do tego dojść. To okropne, ale w tym czasie zostaną poświęcone całe pokolenia dzieci. 00:55 PRYWATNE ŻYCIE ZWIERZĄT - SEZON 4 - (ODC. 6) - RANNE PTASZKI Reportaż, 24 min, Polska, 2020 Reżyseria: Joanna Pawlikowska Scenariusz: Joanna Pawlikowska Andrzej Kruszewicz dzieli się z widzami swoimi spostrzeżeniami na temat ciekawych zachowań zwierząt. Robi to z dużym poczuciem humoru i przymrużeniem oka, wyłapując zabawne podobieństwa do naszych, ludzkich zachowań. W zwierzęcym świecie odnajdziemy znane nam, ludziom: więzi rodzinne, zabieganie o względy tej jedynej, oszustwo i manipulacje, miłość i czułość, troskę i altruizm, hierarchię społeczną i próby obalenia władzy, pracowitość i lenistwo. W czwartej serii cyklu odkrywamy kolejne tajemnice dzikiej natury i pokazujemy zjawiska budzące emocje, występujące w ludzkim i zwierzęcym świecie. Andrzej Kruszewicz jest przewodnikiem po świecie zwierząt. Podpatruje ich zachowania, interakcje między nimi i komentuje je. Obserwacje te prowadzi na zapleczu warszawskiego ogrodu zoologicznego, korzystając z pomocy opiekunów zwierząt, którzy mają z nimi bliski kontakt i dobre relacje. Miejscem obserwacji jest również dzika przyroda i widowiska przyrodnicze, takie jak: tokowiska cietrzewi czy batalionów, zalotne tańce żurawi, prezentacje męskiej sprawności podczas rykowiska jeleni czy bukowiska łosi, zabawy młodych zwierząt, relacje w stadzie żubrów czy dzików. Zaglądamy też w zakamarki: gęste krzaki, wysokie trawy, skraje oczek wodnych, gdzie podpatrujemy mniejsze życie, mało znane, a bardzo różnorodne i kolorowe. Punktem wyjścia jest wybrane zwierzę w zoo, z którym Andrzej lub opiekun mogą nawiązać bliższy kontakt i zaprezentować jego stany emocjonalne i ciekawe zachowania. Potem w odcinku wychodzimy w teren, gdzie przedstawiamy całą plejadę polskich gatunków, od owadów przez gady, płazy, ptaki i ssaki, tropiąc wśród nich zachowania będące naszym głównym tematem. 01:40 CZY WIESZ, ŻE? - /8/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 19 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie. W tym odcinku dowiemy się wszystkiego o włosach. Naukowcy pomogą w stylizacji, podpowiedzą, co zrobić, żeby jak najdłużej utrzymać fryzurę. Dowiemy się, dlaczego łysiejemy i dlaczego siwiejemy, czasami w bardzo młodym wieku. Okazuje się, że badając zaledwie jeden włos, naukowcy mogą określić wiek, płeć i nawyki żywieniowe jego właściciela. 02:15 SUPERNATURA - /5/ (SUPERNATURA) 52 min, Francja, 2021 Reżyseria: Frederic Planchenault Zdjęcia: Jean L’Appartien, Antoine Delemarre, Claire Djian Świat stale się rozwija, a liczba surowców na naszej planecie jest ograniczona. Jak udoskonalić środki transportu, aby były przyjazne dla środowiska i generowały mniej zanieczyszczeń? Co robić, aby budowane maszyny, obiekty i roboty były niezawodne i bardziej wydajne? Gatunki zwierząt, roślin i mikroorganizmów wypracowały szereg mechanizmów pozwalających im na efektywne przemieszczanie się oraz przyspieszanie bez zbędnych wydatków energetycznych. Ich ruchy w przyrodzie są precyzyjne i niezwykle skuteczne. W tym odcinku eksperci wyjaśnią, jak poprzez naśladowanie zjawisk w przyrodzie można usprawnić transport lądowy, wodny i powietrzny.