TVP Dokument Piątek, 01.03.2024 05:15 POLSKIE PARKI NARODOWE - BIESZCZADZKI PARK NARODOWY Film dokumentalny, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Rafał Kołodziej Scenariusz: Agnieszka Niwińska Prowadzący: Dariusz Gross Prowadzącym program jest Dariusz Gross, dziennikarz, zafascynowany przyrodą poszukiwacz - odkrywca. Pokazuje parki narodowe, które znamy jako turyści, z innej, zaskakującej strony, przez pryzmat pracy naukowców zgłębiających sekrety ekosystemów i pracujących nad ich zachowaniem dla przyszłych pokoleń. To program pokazujący osobliwości przyrody i ukazujący wyjątkowość poszczególnych parków narodowych w Polsce, w którym spotykają się nowoczesne technologie badawcze z odwiecznym dziełem natury. 05:50 WETERYNARZE Z SERCEM - /22/ Reality show, 25 min, Polska, 2017 Reżyseria: Beata Szymańska Scenariusz: Beata Szymańska Z jakimi problemami boryka się w naszych warunkach wielbłąd Kazik? Które psie rasy są szczególnie narażone na niedosłuch? Dlaczego wizyta z psem u behawiorysty to nie jest ludzka fanaberia, jeśli chcemy dogadać się z naszym pupilem? O tym wszystkim dowiecie się dzisiaj dzięki weterynarzom z sercem! 06:25 SZWAJCARIA NIEUJARZMIONA - SEZON 2 - ODC. 4 JURA W KANTONIE VAUDOIS (UNTAMED SWITZERLAND - SEASON 2 EP. 4 THE VAUD JURA) Serial dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2022 Reżyseria: Anja Glucklich Serial dokumentalny (4 odcinki) o przyrodzie Szwajcarii. Jest dzika i piękna, skromna biorąc pod uwagę zajmowany obszar, a jednocześnie tak różnorodna. Ten kraj w środku Europy, charakteryzujący się pasmami górskimi, rzekami, jeziorami i lasami, oferuje zapierający dech w piersiach wachlarz różnorodnych krajobrazów: prawie 1500 jezior, ponad 80 czterotysięczników, 150 lodowców i las, który zajmuje prawie jedną trzecią państwa. I nadal istnieją tam pełne nieskalanej przyrody: łagodne wzgórza i urwiste klify, tajemnicze wrzosowiska i potężne wodospady - wszystkie są ważnymi siedliskami dla nieśmiałej kozicy, pachnących róż alpejskich, dzikiego pstrąga i rzadkich orchidei. Czas je odkryć, zbadać i podziwiać. Nieokiełznana Szwajcaria to wyprawa do rezerwatów przyrody świata zwierząt i roślin, ale także odkrycie mitów i legend dotyczących poszczególnych regionów. 07:25 WALIA - DZIKA KRAINA - ODC. 3 NA GORĄCO (WALES: LAND OF THE WILD EP. 3 THE HEAT IS ON) Serial dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Adrian Seymur Seria dokumentalna (4 odcinki) o dzikich ekosystemach Walii na przestrzeni dwunastu miesięcy w roku. Każdy odcinek to opowieść o najbardziej dramatycznych momentach jednej z czterech pór roku. Narodziny i regeneracja po zimie w wiosennych miesiącach, dorastanie i budowanie nowego życia przez lato, przygotowywanie się do zmian jesienią, aż po nastanie i przetrwanie zimy. Będziemy się przyglądać niektórym z najbardziej niezwykłych i charyzmatycznych zwierząt Walii. Odc. 3 - "Na gorąco". Nastał czerwiec. Temperatura stale rośnie. W Walii zaczyna się być może najgorętsze i najsuchsze lato w tym pokoleniu. Cały kraj praży się na słońcu. To powinien być czas szczodrobliwości przyrody, ale walijską faunę czeka ciężka przeprawa. W tym czasie skrajności mniejsze i mniej pospolite gatunki mają okazję zabłysnąć. Północna Walia. Na plaży Gronant, o rzut kamieniem od Prestatyn, szukają orzeźwienia wymęczeni skwarem urlopowicze. Są tu również goście, którzy przybyli z odleglejszych terenów. Rybitwy białoczelne. Przyleciały tu aż z zachodniej Afryki - na lęgi. Linia brzegowa Walii charakteryzuje się pięknem i zróżnicowaniem. To jedyny na świecie kraj, w którym nadmorska droga ciągnie się przez całą jego długość. I znaleźć tu można niezwykłe bogaty świat zwierząt. 08:25 KARTOGRAFOWIE WSZECHŚWIATA (COSMIC FLOWS, THE CARTOGRAPHERS OF THE UNIVERSE) Film dokumentalny, 53 min, Francja, 2018 Reżyseria: Franois - Xavier Vives W tym filmie dokumentalnym poznamy wspaniałych naukowców, którzy zajmują się opisywaniem i odkrywaniem kosmosu. Któż nie popadł w zachwyt, podziwiając letnią nocą rozgwieżdżone niebo? Komu nie zawrócił w głowie widok Drogi Mlecznej przecinającej sklepienie niebieskie? Jak możemy pojąć swoje miejsce we wszechświecie w obliczu tej prawie niewyobrażalnej nieskończoności? Czy możemy się w nim zlokalizować? Ustalić swój adres w kosmosie? Wyobrazić sobie jego architekturę? Właśnie tym zajmują się nowi odkrywcy - astronomowie sporządzający mapy wszechświata. To kosmografowie. Ich celem jest zmierzenie i zmapowanie nieskończonej przestrzeni. Człowiek od zarania dziejów nieustannie przesuwa granice swojego poznania wszechświata. Podążając śladami XVI - wiecznych odkrywców, zrobili to astronomowie XX wieku i kontynuują te prace współcześni, tworząc nowe wykresy i mapy. Zmieniły się technologie, powstały spektakularne obserwatoria i teleskopy kosmiczne. Z Hawajów do Australii przez Republikę Południowej Afryki i Chiny, zapraszamy na spotkanie z niesamowitymi ludźmi i naukową przygodą, która zabierze nas do najwspanialszych miejsc na naszej planecie i w kosmosie. Jeden z tych zespołów, Cosmic Flows, opracował pierwszą, dynamiczną mapę supergromady, do której należy nasza galaktyka. To ważne odkrycie doprowadzi do wielu kolejnych. 09:30 KLEJNOTY ALP, WIELKIE JEZIORA WŁOCH - ODC. 1 MAGGIORE (JEWELS OF THE ALPS - ITALY'S GREAT LAKES) Serial dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2021 Reżyseria: Mi - Yong Brehm Pięcioodcinkowa seria dokumentalna, opowiadająca o najpiękniejszych alpejskich jeziorach zwanych Klejnotami Alp. W tej serii poznamy pięć największych z nich: jezioro Maggiore, jezioro Como, jezioro Iseo, jezioro Lugano i jezioro Garda. Każdy film przedstawia jedno z nich, ukazując nam wyjątkowe środowisko naturalne w cyklu zmieniających się pór roku oraz przybliżając miejscową ludność ze szczególnym powiązaniem z jeziorem. Wszystkie pięć jezior powstało z lodowców. Są unikalne w Europie jako połączenie dwóch kontrastujących ze sobą światów: miejsca, w którym spotykają się środowiska alpejskie i śródziemnomorskie. Wyrafinowany widok z helikoptera na niezwykłe cechy terenu - od alpejskich szczytów po płaską równinę doliny rzeki Pad. Królestwo zwierząt w Górnych Włoszech kryje w sobie wiele niespodzianek. Stado dzikich jeleni nad jeziorem Como, mała salamandra ognista, która jest uderzająco podobna do podwodnego smoka, czy świstaki na warcie przy ujściu ich nory nad jeziorem Garda. Odwiedzamy osoby, których życie jest ściśle związane z jeziorami. Ich historie: autentyczne i nieoczekiwane. Towarzyszymy speleologom w wyprawie do niezbadanej wcześniej wapiennej jaskini nad jeziorem Iseo; spotykamy mężczyznę uprawiającego herbatę nad jeziorem Maggiore; a nad jeziorem Como 94 - letnia Nonna Pupa pokazuje nam, jak zamieniła wysypisko śmieci w wyjątkowy ogród. Odcinek 1. Jezioro Maggiore (Lago Maggiore) to drugie co do wielkości jezioro we Włoszech, leżące na granicy Włoch i Szwajcarii, około 80 km. od Mediolanu. Nad taflą turkusowej wody górują zaśnieżone masywy Alp. Starożytni Rzymianie nazywali ten akwen Lacus Verbanus, od bujnie porastającej go werbeny. Do dziś można podziwiać wspaniałą śródziemnomorską roślinność, występującą tu dzięki łagodnemu klimatowi. Na jeziorze Maggiore znajduje się 11 wysp. Najpopularniejszą z nich jest, najbliższa stałego lądu, Isola Bella, czyli Piękna Wyspa. Nazwana została na cześć Isabelli D'Addy, hrabiny Borromeo. W centralnej części wyspy znajduje się wspaniały pałac w stylu barokowym, nazwany od jego fundatorów i właścicieli Pałacem Boromeuszy. W Szwajcarii, w kantonie Ticino znajduje się jest jedna czwarta jeziora Maggiore. Oszałamiająco piękne widoki górskich masywów, rześkie powietrze, łagodny klimat sprawiają, że ta część jeziora również jest warta uwagi. Kanton jest włoskojęzyczny, wpływy Italii są tutaj widoczne w architekturze, kuchni oraz w mieszance włoskiego i szwajcarskiego stylu życia. 10:30 HISTORIA JEDNEGO POMNIKA Film dokumentalny, 31 min, Polska, 1990 Scenariusz: Ewa Kozik Zdjęcia: Jerzy Haida Po wyzwoleniu Rogowa, wsi w województwie śląskim, spod okupacji hitlerowskiej, na przełomie marca i kwietnia 1945 roku, z rąk żołnierzy Armii Czerwonej zginęło czterdziestu mieszkańców wsi. Krasnoarmiejcy wypędzali ludzi z domów, grabili i palili zabudowania. Pijani żołnierze strzelali do siebie. Prawdopodobnie w trakcie wymiany ognia zginął ich dowódca. Z zemsty za śmierć pułkownika, żołnierze rozstrzeliwali Polaków. W 1967 roku ówczesne komunistyczne władze uznały za stosowne wznieść pomnik dowódcy oddziału Armii Radzieckiej. Miejscowa ludność do tego stopnia czuła się zastraszona, że nie protestowała, ale i swojej krzywdy nie chciała upamiętnić. O tamtych tragicznych wydarzeniach opowiadają rodziny ofiar i świadkowie. 11:10 LOKALSI - ODC. 3 MAREK Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Wojciech Klimala Serial dokumentalny "Lokalsi" podejmuje temat społeczności lokalnych. Pokazuje ludzi, którzy potrafią dla swoich "małych ojczyzn" działać, poświęcać się i oddolnie je zmieniać po to, by wszystkim żyło się lepiej. To osoby pochodzące z małych miasteczek i wsi, które tworzą, działają i na co dzień podejmują ryzyko, by zmienić rodzinne domy i ich okolice, a przede wszystkim uszczęśliwić sąsiadów. To często drobne inicjatywy, ale bardzo potrzebne. W serialu pokazano także problem migracji młodych ludzi do dużych miast. Jednak nie z perspektywy osób migrujących, lecz tych, które postanowiły zostać w swoich małych miejscowościach, a także tych, którzy wyjechali w świat i następnie postanowili wrócić w rodzinne strony. Bohaterami odcinków są ludzie zwykli i niezwykli zarazem, które poprzez swoją pasję, upór i wizjonerstwo wpływają na otaczającą ich prowincjonalną społeczność. Czym kierują się tytułowi "lokalsi" w kwestii swych życiowych wyborów? Dlaczego postanowili zostać lub wyjechać by wraz z zebranym doświadczeniem wrócić do domu? Jak postrzegają zjawisko migracji młodych pokoleń? Co kochają i w co wierzą? Te i wiele innych ważnych pytań autorzy stawiają bohaterom serialu, by wraz z widzem móc zrozumieć postawę obydwu stron. Cykl ma formułę "jeden odcinek, jeden bohater". Jedno miejsce na mapie Polski, o którym wiedzą nieliczni lub tylko ci, którzy są związani z regionem. Z każdą osobistą historią twórcy odkrywają niezwykłość miejsc, w których żyją bohaterowie. Ich niecodzienne pasje, tradycje, zwyczaje czy rytuały. Zaglądają pod strzechy domów artystów, przedsiębiorców, rolników czy "wolnych duchów". Dziś marzymy o dalekich podróżach: Tajlandia, Ameryka Łacińska, USA, Dubaj, a skarby i egzotyka to często kultura Wschodniej Polski, góralszczyzna, Śląsk, język kaszubski i wiele, wiele innych wspaniałych zjawisk kulturowych nieraz pomijanych przez mainstream. Warto więc odkrywać Polskę na nowo. Na nowo zobaczyć jej koloryt. Traktowany dosłownie jak i w przenośni. "Lokalsi" są pewnego rodzaju portretem humanistycznym, dalekim od epatowania problemami, szarą rzeczywistością czy patologią. Serial pokazuje z miłością to, co prowincja ma do zaoferowania najpiękniejszego, inspiruje do świadomego, lokalnego patriotyzmu. 11:45 ZDROWIE I DŁUGOWIECZNOŚĆ (HEALTH! LONGEVITY!) Film dokumentalny, 41 min, Szwajcaria, 2022 Reżyseria: Olivier Paul Film dokumentalny o długowieczności. Co sprawia, że z upływem lat chodzimy wolniej i mamy gorszą pamięć? Czy starzenie się jest nieuniknione? Czy przyszłe pokolenia będą się starzeć lepiej? Czy da się uniknąć przewlekłych chorób i bólu? Zachować sprawność narządów? Co możemy zrobić, by spowolnić starzenie biologiczne, a nawet je zatrzymać lub odwrócić? Co dzieje się z naszymi komórkami i genami w tym procesie? Na całym świecie naukowcy śledzą te mechanizmy w poszukiwaniu sekretu długowieczności. Starzenie się bez chorób to marzenie, które być może się spełni. Czy poszukiwany przez wszystkie laboratoria farmaceutyczne eliksir młodości będzie pochodził z programowania epigenetycznego, z telomerów, czy z Urolityny A, cząsteczki usprawniającej mitofagię? Lub ze wszystkich tych dróg razem wziętych, których tajniki ujawnia ten film? Dzięki dużej liczbie stulatków Szwajcaria przoduje w badaniach nad degeneracją komórek. Dowiemy się o najnowszych odkryciach naukowców przesuwających granice długowieczności. Poznamy kilkoro niezwykłych stulatków. 12:30 FASCYNUJĄCE MIEJSCA (2 SEZON) - FASCYNUJĄCA SZWAJCARIA - JEZIORO MAGGIORE (FASCINATING SWITZERLAND - LAKE MAGGIORE) Cykl dokumentalny, 18 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Anette Schreurich Tym razem będziemy w regionie Szwajcarii położonym wokół niezwykłego jeziora. Po południowej stronie Alp, tylko 3 i pół godziny jazdy z Bazylei, leży Ticino - szwajcarska enklawa na granicy z Włochami. Od palm po lodowce: Ticino to kształty i kolory o bardzo szerokim spektrum. Jak wielki mur, Alpy powstrzymują chłód z Północy. W rezultacie klimat na południu jest niemal śródziemnomorski. Szczególnie tu - nad jeziorem Maggiore. Gdy inne partie Ticino wciąż przykrywa gruba warstwa śniegu - wokół jeziora Maggiore rozkwita wiosna. Tylko jedna piąta tego jeziora należy do Szwajcarii, reszta jest położona we Włoszech. Ticino ma szwajcarskie prawo federalne, franki i ceny zrównane do krajowych. Wszystko inne jest włoskie: język, kuchnia, kultura i temperament. 12:55 UKRAIŃCY - ODC. 4. ROMAN Serial dokumentalny, 45 min, Polska, 2022 Reżyseria: Julia Łuczkowska Scenariusz: Julia Łuczkowska Roman pochodzi z Żytomierza, mieszka w Polsce od kilku lat. We Lwowie, przy jednym z teatrów ukończył kurs aktorski oraz kierunek reżyserii eventów. Do Polski przyjechał pomóc bratu w remoncie mieszkania i został. Pracował w wielu miejscach, zwykle jednak to była praca fizyczna, a najbardziej czuje się aktorem. Kiedyś grywał okazjonalnie w bajkach dla dzieci, w spektaklach w Katolickim Teatrze Edukacyjnym, z którym jeździł wraz z zespołem do szkół i domów kultury, ale także w offowych teatrach, zagrał nawet w przedstawieniu "UFO" Iwana Wyrypajewa. Obecnie przygotowuje się, być może do ostatniego spektaklu, do "Odprawy posłów greckich" Jana Kochanowskiego w offowym Teatrze Supernova, gdzie gra rolę Aleksandra. Prywatnie jest szczęśliwie zakochany i wspólnie z partnerką rozwijają swoją firmę - chcą sprowadzać z Ukrainy granit i sprzedawać go w Polsce. Właśnie szykują się do pierwszego transportu. 13:50 SZYMPANSY W UGANDZIE (UGANDA, THROUGH THE EYES OF A CHIMP / OUGANDA, LE REGARD D'UN CHIMPANZE) Film dokumentalny, 48 min, Francja, 2019 Reżyseria: Roman Fournier - Christol Uganda leży w samym sercu Afryki Równikowej, między jeziorami i górami. Na południowym wschodzie, na wysokości tysiąca metrów nad poziomem morza, wzgórza giną pod gęstą roślinnością. Jakie zwierzęta żyją pod tymi drzewami? Dla szympansów las jest wszystkim. Oczami Toti, przywódcy klanu, odkryjemy niezwykłą naturę Ugandy. W głębi lasu żyje szczególnie ujmujący samiec szympansa alfa, Toti. Wędruje po swoim terytorium, aby zjednoczyć swoją społeczność i zapobiec wtargnięciu wroga. Ale czasami jego duch leci do wielkich przestrzeni sawanny, w pobliżu źródeł Nilu, gdzie gruboskórne konfrontują się ze sobą pod ostrym spojrzeniem lamparta Wyżej na wulkanach, gdzie goryle górskie bawią się ze swoimi maluchami. I tak toczy się życie szympansów w jednej z ich ostatnich ostoi, w której panują od zarania dziejów. 14:45 WALIA - DZIKA KRAINA S.I - ODC. 4 OZNAKI BURZY (WALES: LAND OF THE WILD EP. 4 THE GATHERING STORM) Serial dokumentalny, 47 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Adrian Seymur Seria dokumentalna (4 odcinki) o dzikich ekosystemach Walii na przestrzeni dwunastu miesięcy w roku. Każdy odcinek to opowieść o najbardziej dramatycznych momentach jednej z czterech pór roku. Narodziny i regeneracja po zimie w wiosennych miesiącach, dorastanie i budowanie nowego życia przez lato, przygotowywanie się do zmian jesienią, aż po nastanie i przetrwanie zimy. Będziemy się przyglądać niektórym z najbardziej niezwykłych i charyzmatycznych zwierząt Walii. Odc. 4 - "Oznaki burzy". Nastała jesień. Dni są jeszcze ciepłe, ale widać oznaki zmiany. Żółkną liście, gromadzą się burzowe chmury, zwierzęta rozpoczynają wędrówkę. Dla nich to ważny czas, czas przygotowania się na nadchodzące dni chude. Trzeba stoczyć walki i zdobyć miłość. Czasu jest niewiele - nadchodzi zima. Początek jesieni. Walijskie drzewa nie zgubiły jeszcze listowia i tworzą nieprzenikliwy baldachim. Połowa września. Choć dni są coraz krótsze, południowa Walia wciąż jest skąpana w słońcu. Długie, upalne lato pozostawiło po sobie obfitość strawy. W południowej Walii, o rzut kamieniem od Port Talbot, znajduje się park Margam. Jelenie szlachetne to największe ssaki lądowe na wyspach brytyjskich. O tej porze roku samce, czyli byki, kroczą dumnie. W listopadzie nie tylko zwierzęta przygotowują do zimy. Drzewa także. 15:45 W BLASKU GWIAZD (IN THE STARLIGHT) Film dokumentalny, 49 min, Francja, 2019 Reżyseria: Mathieu Le Lay Zanim Paul Zizka został fotografem, uwielbiał otwartą przestrzeń. Jego pierwszy kontakt z górami Kanady zrodził zamiłowanie do fotografii. Zachwycony ich potęgą, raptem zaczął dostrzegać piękno swojego otoczenia na nowo. Postanowił od tamtej pory wyrażać swoją więź z dzikimi krajobrazami najodleglejszych miejsc na Ziemi za pomocą fotografii. Jego zdjęcia są natychmiast rozpoznawalne. Obiegły cały świat i zostały opublikowane w czołowych magazynach fotograficznych. Praca Paula często wiąże się z wyprawami na odludzie. Żyje przygodami i wciąż stawia sobie nowe wyzwania, aby dotrzeć jak najbliżej swoich celów. Noc ujawnia głębszy aspekt fotografii Paula. W ramach serii nocnych zdjęć uchwycił ulotny czar rozgwieżdżonych niebios podziwianych z czterech krańców świata. Przyroda wciąż oferuje Paulowi nowe wyzwania. Jego zamiłowanie do fotografii i chęć doskonalenia warsztatu stale zapisują kolejne karty w jego historii. Film został nakręcony w 4K. To podróż do świata pełnego gwiazd. Nieustające pragnienie zachwytu skłania Paula do podróżowania po świecie w pogoni za gwiazdami i zorzą. Każda wyprawa przynosi nowe odkrycia i chwile spędzone w zawieszeniu, pomiędzy niebem i ziemią. 16:45 KLEJNOTY ALP, WIELKIE JEZIORA WŁOCH - ODC. 2 COMO (JEWELS OF THE ALPS - ITALY'S GREAT LAKES) Serial dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2021 Reżyseria: Mi - Yong Brehm Pięcioodcinkowa seria dokumentalna, opowiadająca o najpiękniejszych alpejskich jeziorach zwanych Klejnotami Alp: Maggiore, Como, Iseo, Lugano i Garda. Każdy film przedstawia jedno z nich, ukazując nam wyjątkowe środowisko naturalne w cyklu zmieniających się pór roku oraz przybliżając miejscową ludność. Wszystkie pięć jezior powstało z lodowców. Są unikalne w Europie jako połączenie dwóch kontrastujących ze sobą światów: środowiska alpejskiego i śródziemnomorskiego. Królestwo zwierząt w Górnych Włoszech kryje w sobie wiele niespodzianek. Stado dzikich jeleni nad jeziorem Como, mała salamandra ognista, która jest uderzająco podobna do podwodnego smoka, czy świstaki na warcie przy ujściu ich nory nad jeziorem Garda. Autorzy cyklu odwiedzają osoby, których życie jest ściśle związane z jeziorami. Ich historie - autentyczne i nieoczekiwane. Kamera towarzyszy speleologom w wyprawie do niezbadanej wcześniej wapiennej jaskini nad jeziorem Iseo; ukazuje mężczyznę uprawiającego herbatę nad jeziorem Maggiore; a nad jeziorem Como 94 - letnia Nonna Pupa pokazuje nam, jak zamieniła wysypisko śmieci w wyjątkowy ogród. Odcinek 2. Jezioro Como, które jest jednym z największych i najpiękniejszych włoskich jezior. Uroku dodaje mu bez wątpienia otoczenie majestatycznych Alp i sąsiedztwo urokliwych miasteczek z okazałymi willami. Posiadaniem tam swoich rezydencji szczycą się sławni artyści i bogaci biznesmeni. To m.in za ich sprawą Como uchodzi za włoski synonim luksusu i elegancji. Como jest zdecydowanie mniejsze niż Jezioro Garda, przez co otaczające je góry wyglądają na jeszcze większe. 17:50 ZANSKAR - OBIETNICE ZIMY (ZANSKAR: A WINTER OF HAPPINESS / ZANSKAR, LES PROMESSES DE L’HIVER) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2021 Reżyseria: Caroline Riegel Film dokumentalny o niezwykłym miejscu na świecie. W Zanskarze zima pozostaje ponadczasową porą roku, zarówno surową, jak i uprzywilejowaną. Wciąż doświadczamy trochę Zanskaru z przeszłości, doliny wtedy wolnej od przemocy, nierówności i konsumpcjonizmu. Czyżby to była dolina szczęścia? Położony na wysokości 3500 metrów Zanskar jest jednym z najbardziej odizolowanych regionów na świecie: zimą ta wysoka dolina indyjskich Himalajów jest odcięta od świata. Reżyser Caroline Rigel zdecydowała się zimą 2020 roku spędzić kilka miesięcy w tej dolinie i górach, w bliskiej jej sercu wspólnocie sióstr Tungri. W ten sposób była świadkiem autentycznego funkcjonowania Zanskaru, zanim całkowicie zniknie. 18:55 KRÓL KAROL III (MY KING CHARLES - NEW CORONATION SPECIAL) Film dokumentalny, 55 min, Wielka Brytania, 2023 Reżyseria: Jim Nally Zdjęcia: Andrew Muggleton Film dokumentalny, który powstał z okazji koronacji króla Karola III. Wielka, oficjalna ceremonia miała miejsce w sobotę 6 maja 2023 roku. Wydarzenie budziło wtedy wielkie emocje wśród Brytyjczyków. Karol III będzie czterdziestym królem i namaści go arcybiskup Canterbury w londyńskim Opactwie Westminster. Kiedy 8 września zmarła królowa Elżbieta II, nowym następcą tronu automatycznie został książę Karol. Syn zmarłej w wieku 96 lat królowej musiał przejąć dziedzictwo matki i wszystkie jej obowiązki. Ogłosił też, iż od tej pory będzie nazywany Karolem III. Podczas gdy inni już dawno przeszli na emeryturę w wieku 73 lat, senior rozpoczął najważniejszą pracę w swoim życiu. Koronacja w Wielkiej Brytanii ostatnio miała miejsce 70 lat temu. Obecną uczczono tradycyjnymi procesjami, koncertem w zamku Windsor, imprezami ulicznymi oraz pokazami świetlnymi. W tym filmie posłuchamy wypowiedzi przyjaciół z młodości, członków rodziny królewskiej, koleżanek i kolegów ze szkoły. Bardzo prywatne opowieści i zwierzenia, wspomnienia i anegdoty pozwolą lepiej poznać Karola jako człowieka, który czekał na to, by być królem ponad 70 lat. Zobaczymy również wiele archiwalnych materiałów filmowych. 20:00 GRY WOJENNE - CZ. 5 Cykl dokumentalny, 49 min, Polska, 2008 Reżyseria: Dariusz Jabłoński Scenariusz: Dariusz Jabłoński Zdjęcia: Tomasz Michałowski Muzyka: Michał Lorenc W Ameryce Kukliński żyje w ukryciu i pod ochroną służb specjalnych USA. Trzy lata po jego wyjeździe z kraju sąd wojskowy orzeka wyrok śmierci. Dwa lata później rzecznik prasowy rządu gen. Jaruzelskiego informuje polską i światową opinię publiczną - za pomocą przemyślnej intrygi z wykorzystaniem amerykańskiej prasy - o sprawie Kuklińskiego. Wreszcie nadchodzi koniec komunizmu i upadek Związku Radzieckiego, jednak wyrok nie pozwalający Kuklińskiemu powrócić do kraju zostaje utrzymany w mocy. W niewyjaśnionych okolicznościach giną jego dwaj dorośli synowie. Dopiero później zostaje wszczęta procedura, która uwalnia Kuklińskiego od ciężkiego zarzutu zdrady. Po jego śmierci prochy Kuklińskiego zostają przywiezione do Polski. Ale dyskusja na temat jego działalności trwa nadal. 21:10 IRLANDIA PÓŁNOCNA - NIEKOŃCZĄCA SIĘ WOJNA (NORTHERN IRELAND: THE 100 YEAR WAR / IRLANDE DU NORD) Film dokumentalny, 49 min, Francja, 2022 Reżyseria: Lucas Gregorio Od stu lat Irlandia jest podzielona na dwie części. Na południu Republika, niepodległe państwo i członek Unii Europejskiej. Na północy Irlandia Północna, należąca do Wielkiej Brytanii. Na tym zaledwie 1, 8 mln mieszkańców terytorium współistnieją dwa rywalizujące ze sobą obozy: z jednej strony unioniści, głównie protestanci i lojalni wobec Wielkiej Brytanii. Z drugiej strony irlandzcy nacjonaliści, głównie katolicy, którzy chcą być związani z Republiką Irlandii i nie być już częścią Zjednoczonego Królestwa. W Irlandii Północnej, jednej z prowincji Zjednoczonego Królestwa, miasto Londonderry jest podzielone na dwie części. Z jednej strony dzielnice protestantów, z drugiej katolików. Od wieków te dwie wspólnoty się nienawidzą. Na początku sierpnia w katolickiej dzielnicy Bogside młodzi ludzie budują wysoką wieżę z palet. Tradycja ta upamiętnia gwałtowne zamieszki z 1969 roku, podczas których katolicy starli się z protestantami i policją. Po kilku dniach konstrukcja jest gotowa. To liczący 15 metrów wysokości stos. Młodzi ludzie wieszają na nim flagi swych wrogów. Tak jak symbolizującą brytyjską koronę. Pokazani w filmie młodzi katolicy są bojownikami o niepodległość. Pragną, by Irlandia Północna opuściła Zjednoczone Królestwo i przyłączyła się do Republiki Irlandii. 22:15 UKRAIŃCY - ODC. 5. DZIECI OŁEHA - ARTEM I ANIA Serial dokumentalny, 42 min, Polska, 2022 Reżyseria: Julia Łuczkowska Scenariusz: Julia Łuczkowska Serial dokumentalny "Ukraińcy" przedstawia niezwykle zróżnicowane losy emigrantów i uchodźców z Ukrainy. Przyglądamy się z bliska codziennym zmaganiom ludzi w różnym wieku, pochodzących z rozmaitych środowisk społecznych, o odmiennych ambicjach i powodach, dla których zdecydowali się wyjechać ze swojej ojczyzny. Serial "Ukraińcy" to okazja do przejrzenia się w oczach sąsiadów, z którymi łączy nas kulturowa bliskość, a dzieli często trudna historia. Towarzyszymy im w wizytach u ich rodzin na Ukrainie. Wspólnie z nimi gościmy ich bliskich i przyjaciół w Polsce. Opowiedzą nam historię serc rozdartych między dwoma krajami graniczącymi ze sobą od zarania dziejów. Ania i Artem pochodzą z Donbasu, są rodzeństwem i starszymi dziećmi Ołeha, pastora, uchodźcy politycznego. Ania ma 18 lat i była małą dziewczynką, kiedy z rodzicami uciekła do Polski przed prześladowaniami. Artem ma 33 lata, jest ojcem i mężem. Dołączył do rodziny trzy lata temu. Zamieszkał z żoną i małymi dziećmi w trzypokojowym mieszkaniu w bloku, z rodzicami i rodzeństwem. Artem ciężko pracuje na budowie, po pracy zajmuje się domem. Marzy o własnym kącie oraz o świetlicy muzycznej dla trudnej młodzieży. Ania jest maturzystką i odnosi sukcesy w sporcie, a w wolnych chwilach zajmuje się dziećmi. Chciałaby zostać trenerką i nauczycielką. Ania i Artem są empatyczni i wrażliwi, chcą wspierać potrzebujących, dzielić się tym, co mają, tak jak ich rodzice. 23:10 PRAWDZIWE PSY - ODC. 9/12 Cykl dokumentalny, 22 min, Polska, 2001 Reżyseria: Krzysztof Lang, Patryk Vega, Marcin Koszałka Zdjęcia: Walter Sarkowicz, Marcin Koszałka Policjanci z Wydziału Terroru Kryminalnego Komendy Stołecznej Policji otrzymują przez telefon informację o zatrzymaniu w okolicach Warszawy busa przewożącego miny z okresu II wojny światowej. Na miejsce zatrzymania zostaje wezwany sierżant Artur Ziemkiewicz, dowodzący akcją oczyszczania z niewypałów lasów na terenie gminy Białołęka. Akcje takie przeprowadzane są systematycznie, przy udziale jednostek prewencji i specjalistycznych oddziałów zajmujących się rozbrajaniem i neutralizacją środków wybuchowych. Lasy w Białołęce od pewnego czasu są obiektem zainteresowania mafii. Kryją w sobie wciąż mnóstwo min i niewypałów, w miejscach, gdzie Armia Czerwona toczyła najcięższe boje z Niemcami. Są więc źródłem pozyskiwania materiałów wybuchowych do współcześnie produkowanych bomb, których podkładanie stało się modnym sposobem załatwiania mafijnych porachunków. Zatrzymany bus zarejestrowany jest w firmie handlującej antykami. Miny wieziono najprawdopodobniej do Warszawy na handel. Z zachowaniem warunków bezpieczeństwa zostaną teraz przetransportowane na poligon i tam zdetonowane. Kierowcę busa i towarzyszącego mu mężczyznę zatrzymano do wyjaśnienia. Starszy posterunkowy Monika Kędziora przygotowuje swojego konia do wyjazdu na patrol. Policjantów i zwierzęta rozwożą w ich rejony specjalne pojazdy. Monika z kolegą patrolują okolice Agrykoli i parku Ujazdowskiego. Okazuje się, że jeźdźcom nastręcza pewne trudności interwencja wobec zachowujących się prowokacyjnie młodych mężczyzn, którzy wbrew zakazowi piją piwo w miejscu publicznym. Co prawda udaje się wreszcie spisać ich personalia i sprawa znajdzie finał przed kolegium do spraw wykroczeń, ale Monika i jej partner muszą solidnie popracować nad skutecznością swoich działań. W jednej z agencji towarzyskich na Sadybie prawdopodobnie znajdują się narkotyki. Wydział Kryminalny przygotowuje się do zatrzymania prostytutek i przeszukania lokalu, co w praktyce oznacza jego likwidację. Po odprawie policjanci ruszają na Sadybę i wkraczają do podejrzanej agencji, w której znajduje się kilka dziewcząt i klienci. Podejrzenia potwierdzają się - jedna z dziewczyn ma narkotyki. Pozostałe pomieszczenia przeszukuje specjalnie przeszkolony pies. Prostytutki natomiast jadą pod eskortą do komendy na przesłuchanie. W ręce policjantów wpadają też zapiski z rozliczeniami finansowymi, z których wynika, że właściciel agencji zarabiał około dwustu tysięcy złotych miesięcznie, a każda z prostytutek około 15 - 30 tysięcy. Grupa Moskit patroluje ulice Warszawy. Aspirant Andrzej Sadzyński i sierżant Waldemar Iskra otrzymują informację o próbie zatrzymania przez samochód marki toyota camry innego samochodu z niemieckimi numerami rejestracyjnymi. Wszystko wskazuje na próbę kradzieży na tak zwane "kółko". Patrol niezwłocznie udaje się na miejsce zajścia. W zatrzymanym camry znajduje się czterech mężczyzn. Okazuje się, że nie mają żadnych dokumentów. Są podejrzani o próbę kradzieży niemieckiego samochodu. Mężczyźni wędrują do aresztu, a camry - na policyjny parking. 23:35 PRAWDZIWE PSY - ODC. 10/12 Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2001 Reżyseria: Krzysztof Lang, Patryk Vega, Marcin Koszałka Zdjęcia: Walter Sarkowicz, Marcin Koszałka Policjanci z grypy Moskit - aspirant Andrzej Sadzyński i sierżant Waldemar Iskra - otrzymują informację, że przy Wale Miedzeszyńskim, na trasie do Otwocka jest miejsce, w którym złodzieje rozbierają na części skradzione samochody. Policjanci jadą tam natychmiast. Informacja się potwierdza. Kiedy wjeżdżają na posesję, zastają tam trzech mężczyzn zajętych rozkręcaniem mercedesa, jak się okazało - ukradzionego. Zatrzymani przestępcy są obywatelami Białorusi, przebywającymi na terenie Polski nielegalnie. Wydział Kryminalny Komendy Stołecznej od lat nieustannie zajmuje się tropieniem i likwidowaniem melin, w których produkowana jest brudna, polska heroina zwana kompotem. Właśnie ustalono, gdzie znajduje się jedno z takich miejsc. Rozpoczyna się akcja. W melinie policjanci zastają trzech narkomanów w zaawansowanym stadium upojenia narkotycznego. W brudnym, zdewastowanym i zabałaganionym mieszkaniu, między różnymi przedmiotami znajdują garnki ze świeżo przygotowanym kompotem. Narkomani zostają zatrzymani. 00:05 KOCHANY I NIENAWIDZONY. DRAMAT ŻYCIA I ŚMIERCI TWÓRCY "KRZYŻAKÓW" Film dokumentalny, 48 min, Polska, 2002 Reżyseria: Stanisław Janicki Scenariusz: Stanisław Janicki Wykonawcy: Aleksander Ford, Jerzy Stefan Stawiński, Kazimierz Kutz, Stanisław Różewicz, Kazimierz Koźniewski, Emil Karewicz, Andrzej Wajda, Mieczysław Kalenik, Beata Tyszkiewicz, Zbigniew Pitera, Mieczysław Jahoda Aleksander Ford miał 72 lata, kiedy 4 kwietnia 1980 r. w Naples na Florydzie popełnił samobójstwo. Nie po raz pierwszy targnął się na życie, ale tym razem skutecznie. Film Stanisława Janickiego, znanego historyka kina, krytyka filmowego, popularyzatora polskiego kina przedwojennego i reżysera dokumentalisty, autora wydanej w 1967 r. książki o Aleksandrze Fordzie, jest próbą odpowiedzi na pytanie, dlaczego do tego doszło. Ford (rocznik 1907) zadebiutował jako reżyser filmów dokumentalnych w 1928 r. Dwa lata później był współzałożycielem Stowarzyszenia Miłośników Filmu Artystycznego "Start", a w 1935 r. - Spółdzielni Autorów Filmowych SAF. Już jego pierwsze dokumenty i fabuły zwiastowały duży talent, oryginalność i wrażliwość artystyczną. Po klęsce wrześniowej 1939 r. znalazł się w ZSRR. W 1943 r. współorganizował Czołówkę Filmową 1. Dywizji WP im. Tadeusza Kościuszki, przekształconą później w Wytwórnię Filmową WP, której był komendantem. W 1945 r. został pierwszym dyrektorem przedsiębiorstwa "Film Polski". Stał się wtedy bodaj najważniejszą osobą w polskiej kinematografii, człowiekiem, od którego wiele zależało, który miał znajomości w najwyższych kręgach władzy. I choć po 1947 r. zajmował mniej eksponowane stanowiska, znajomości i wpływy pozostały; hołubiony przez władze Ford był nadal ważną figurą. Ceniono go zresztą także ze względu na dokonania artystyczne. Jego uhonorowana w 1954 r. nagrodą za reżyserię na festiwalu w Cannes "Piątka z ulicy Barskiej" była tego najlepszym dowodem. Do historii polskiego kina przeszedł jednak jako twórca ekranizacji "Krzyżaków", pierwszej w kraju "superprodukcji", zrealizowanej - też po raz pierwszy - w systemie CinemaScope i na taśmie Eastmancolor. Ford, profesjonalista w każdym calu i człowiek szalenie ambitny, chłonął zresztą wszystkie nowinki, starał się nadążać za nowymi trendami technicznymi i artystycznymi. Przy całym bagażu akademickiego wykształcenia, starał się być twórcą awangardowym. Jako człowiek był skomplikowany wewnętrznie, zagadkowy, budził kontrowersyjne opinie. Jedni uwielbiali go za życzliwość, serdeczność, chęć niesienia pomocy innym, umiejętność pracy z aktorami. Inni widzieli w nim człowieka pamiętliwego i zajadłego, nadmiernie dbającego o swoje interesy mistrza autokreacji, z trudem podejmującego decyzje i zazdrosnego o sukcesy innych. Kiedy w 1968 r. rozpętała się w Polsce antysemicka nagonka, Ford jako Żyd, a w dodatku człowiek związany z ekipą, która z tego powodu została odsunięta od władzy, znalazł się nagle w całkowitym osamotnieniu. Przestano się z nim liczyć, odmówiono możliwości dalszej pracy artystycznej, na dzień przed rozpoczęciem zdjęć wstrzymano produkcję jego filmu o Korczaku. Zadawnione konflikty i urazy teraz stały się pretekstem do odwetu. Nikt nie stanął w jego obronie. Po roku bezczynności i znoszenia ostracyzmu środowiskowego amerykańska żona reżysera, Elinor, namówiła go na wyjazd za granicę. Ford przenosił się z nią i trojgiem dzieci do Austrii, potem do Niemiec, Izraela, by w końcu osiąść w Danii. Udało mu się tam nakręcić film "Pierwszy krąg", nawiązał też współpracę z imigracyjnym teatrem Ateneum 77. To wszystko było jednak za mało, by w pełni wykorzystać jego potencjał twórczy. Reżyser tęsknił za pracą na planie, za krajem. Jego prośba o zgodę na powrót do Polski została jednak odrzucona. Do tych problemów doszedł narastający kryzys małżeński, zakończony rozwodem. Po latach Elinor stwierdziła, że gdyby Aleksander pozostał w kraju, prawdopodobnie zniósłby te niepowodzenia. 01:10 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - "A W DUSZY ŚLAD PODKOWY" ODC. 304 Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2023 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju. 1. wizyta w prywatnym muzeum siodeł kawaleryjskich na Mazowszu. 2. Spotkanie w pierwszym obozie przysposobienia wojskowego kobiet, który powstał w 1926 roku, w Garczynie, w Borach Tucholskich. Wspomnienie roli kobiet w polskiej walce o niepodległość od 1918 do 1945 roku. 01:40 KSIĄŻKA SKARG I WNIOSKÓW Film dokumentalny, 24 min, Polska, 2000 Reżyseria: Andrzej Barański Scenariusz: Andrzej Barański Zdjęcia: Dariusz Kuc Był sierpień 1980 roku. W Stoczni Gdańskiej trwał strajk, do którego przyłączało się coraz więcej zakładów pracy w całym kraju, ogarniętym gorączką protestów. Władze szukały jakiegoś wyjścia z groźnej dla siebie sytuacji. Józef Pińkowski zastąpił Edwarda Babiucha na stanowisku premiera. Znając rozwój dalszych wypadków, aż trudno uwierzyć, że pierwszym dokumentem, jaki wówczas podpisał, było rozporządzenie w sprawie Książek skarg i wniosków, obowiązkowo wiszących w placówkach handlowych, gastronomicznych i usługowych. Po dwudziestu latach autorowi filmu udało się dotrzeć tam, gdzie jeszcze trochę takich książek zachowano. I do sprzedawców, w których sklepach stanowiły one w przeszłości oręż rozsierdzonych klientów. Jeden z rozmówców Andrzeja Barańskiego wspomina, że książki skarg i wniosków wprowadzono w latach 60. pismem okólnym. Taka książka była drukiem ścisłego zarachowania. Nie można było usunąć z niej choćby jednej strony, nawet jeśli klient napisał na niej jawną i krzywdzącą nieprawdę. Istotnie, tak było, ale korzenie zeszytu wiszącego w sklepie - na sznurku, wraz z ołówkiem - sięgają w jeszcze dalszą przeszłość. Książki życzeń i zażaleń, bo tak się początkowo nazywały, pojawiły się około 1950 roku. Władza wygrała wtedy "bitwę o handel". Większość prywatnych sklepów zlikwidowano. Młodzi sprzedawcy z brygad ZMP rozpoczęli akcję współzawodnictwa. Książki miały umożliwić klientom ocenę ich pracy i zaostrzyć kontrolę społeczną. Potem ZMP przestało istnieć, o współzawodnictwie zapomniano, a książki pozostały. Musiały wisieć w miejscu widocznym i łatwo dostępnym dla klienta. Kontrolujący sklep, placówkę gastronomiczną lub usługową, zawsze do niej zaglądali. Niewiele z tego wynikało. Autorzy wpisów zazwyczaj otrzymywali jednobrzmiące, zdawkowe odpowiedzi. Sprzedawcom jednak groziły nagany i kary pieniężne. Dziś można się z tych książek śmiać, ale na początku lat 80. , kiedy brakowało dosłownie wszystkiego, były zmorą Bogu ducha winnych handlowców. Bywało - wspominają - że w przypadku, gdy zażaleń w zeszycie było zbyt dużo, prosili kogoś, by dla równowagi wpisał kilka pochwał. Zażaleń zaś było mnóstwo. Sfrustrowani ludzie, zmęczeni wiecznym poszukiwaniem podstawowych artykułów i pogonią za deficytowymi towarami, na kartkach książek skarg i wniosków odreagowywali złość. Czy wierzyli w skuteczność wpisu? W każdym razie otrzymywali grzeczną odpowiedź, a rzeczywistość skrzeczała dalej. Tłumy szturmem zdobywały domy handlowe, aż sypały się rozbite szyby. Dochodziło nawet do rękoczynów. Cierpliwy papier znosił wszystko. Kiedy po latach czyta się tamte wpisy, pokazujące absurdy, na jakie codziennie natykali się klienci i konsumenci w PRL, trudno uwierzyć, że działo się to nie tak dawno. Sytuacja się odwróciła. Dziś towarów jest pełno, pieniędzy w kieszeni niewiele. Czy jednak znaczy to, że nie miałby już racji bytu jakiś odpowiednik tamtych książek, którymi zajmowały się najwyższe władze państwowe w najgorętszym okresie naszej historii najnowszej? Scenariusz filmu powstał na podstawie artykułu Grzegorza Sroczyńskiego, opublikowanego na łamach "Gazety Wyborczej". 02:15 LOSY Film dokumentalny, 88 min, Polska, 1988 Scenariusz: Włodzimierz Stępiński Zdjęcia: Henryk Janas, Jacek Stępiński Film dokumentalny poświęcony życiu i działalności Elżbiety Zawackiej, obejmujący okres: od zakończenia II wojny światowej aż do chwili obecnej. W czasie okupacji hitlerowskiej była kurierem i emisariuszem Komendy Głównej Armii Krajowej, przebyła wówczas drogę kurierską z okupowanej Warszawy do Londynu. Powróciła do kraju na początku 1944 roku, jako jedyna kobieta "cichociemna". Konspiracyjną służbę zakończyła w stopniu kapitana, wielokrotnie odznaczana. Emerytowana profesor Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.