TVP Kultura Poniedziałek, 26.02.2024 07:25 STUDIO KULTURA - NIEDZIELA Z... S.I - NIEDZIELA Z...TWÓRCZOŚCIĄ JERZEGO GRUZY Program publicystyczny, 42 min, Polska, 2020 Scenariusz: Katarzyna Jurkowska Prowadzący: Katarzyna Sanocka Miał być rzeźbiarzem, pływakiem i królem wełny. Został człowiekiem telewizji. Trafił do niej przypadkiem i spędził 45 lat, tworząc kultowe programy rozrywkowe, seriale czy spektakle. Jeden z najdowcipniejszych polskich reżyserów, który twierdził, że wszystko, co pisał i robił w życiu, to było naigrywanie się z samego siebie. W kolejnym odcinku cyklicznego programu "Niedziela z..." wspominamy zmarłego w 2020 roku Jerzego Gruzę. 08:20 WĘDROWIEC POLSKI - KRAKÓW Cykl reportaży, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Agnieszka Żmijewska Scenariusz: Krzysztof Koehler, Agnieszka Żmijewska W kolejnym odcinku programu wędrowiec jest w sercu Krakowa. Ponieważ jest tutaj od jakiegoś czasu zakorzeniony, opowie o tym mieście nieco inaczej. Wędrówkę rozpoczyna od Sukiennic, a następnie oprowadza widzów po nieco mniej oczywistej dawnej stolicy Polski. Z krakowskiego rynku udaje się na Kopiec Kraka, potem do Nowej Huty, skąd zmierza do kościoła Arki Pana. Nie zapomina o dawnej dzielnicy żydowskiej miasta - Kazimierzu. Celem cyklu "Wędrowiec" jest przybliżenie historii, tradycji, kultury różnych regionów Polski. Ten niekonwencjonalny, kulturalny przewodnik po Polsce prowadzi poeta, literaturoznawca i krytyk literacki, Krzysztof Koehler. 09:00 PORA UMIERAĆ Film obyczajowy, Polska 2007 Scenariusz i reżyseria: Dorota Kędzierzawska Zdjęcia: Artur Reinhart Muzyka: Włodzimierz Pawlik Aktorzy: Danuta Szaflarska, Krzysztof Globisz, Patrycja Szewczyk, Kamil Bitau, Robert Tomaszewski, Małgorzata Rożniatowska, Witold Kaczanowski, Weronika Karwowska, Kai Schoenhals i inni Tak jak dla 88 - letniej Krystyny Feldman rolą życia okazała się zagrana w wieku 88 lat postać Nikifora, tak starsza od niej o rok Danuta Szaflarska (rocznik 1915) dała brawurowy popis swoich umiejętności aktorskich w filmie "Pora umierać", gdzie wystąpiła już jako dama 92 - letnia, ale wspaniałej formy mógłby jej pozazdrościć niejeden 60 - latek. Jej występ doceniło jury FPFF w Gdyni w 2007 r. , gdzie aktorka zdobyła nagrodę za główną rolę kobiecą (za rolę Anieli otrzymała również Orła - Polską Nagrodę Filmową). Ponadto dziełu Doroty Kędzierzawskiej przyznano też nagrodę za dźwięk, nagrodę dziennikarzy i Złotego Klakiera dla najdłużej oklaskiwanego filmu. Obraz ten doceniono również na festiwalach w Trieście, San Francisco, Leeds i Malmoe oraz na krajowych festiwalach i przeglądach. "Pora umierać" to utrzymana w nostalgicznej, poetyckiej tonacji (jak zresztą wszystkie filmy Doroty Kędzierzawskiej) opowieść o starości, przemijaniu i samotności, o pragnieniu bycia potrzebnym aż do końca, o wierności zasadom i wartościom, które nie powinny ustępować przed naporem nowego tylko dlatego, że to nowe jest silniejsze, bardziej przebojowe, zachłanne. W filmie niewiele się dzieje, ale od wydarzeń i wartkich dialogów ważniejsze są tu nastroje, spojrzenia, gesty. Bohaterka filmu, sędziwa pani Aniela, mieszka z ukochaną suczką Filą w przedwojennej, mocno już nadgryzionej zębem czasu drewnianej willi pod Warszawą, utrzymanej w stylu falenicko - otwockim. Po latach dzielenia obszernego lokum z licznymi, dokwaterowanymi jej lokatorami, wreszcie pozbywa się ostatniego z nich. Znów może się poczuć naprawdę u siebie. Z satysfakcją i dumą właścicielki przechadza się po opustoszałych pomieszczeniach, wierzy, że teraz zacznie nowy etap w życiu. Ale syn Witek, który odwiedza ją od czasu do czasu z wnuczką, otyłą 8 - latką w okularach, nie zamierza spełniać matczynych marzeń o zamieszkaniu z nią z powrotem w rodzinnym domu. Nie ma na to również ochoty ani jego żona Marzenka, która nigdy nie była z teściową w najlepszych stosunkach, ani wnuczka, bardziej zainteresowana otrzymaniem w prezencie babcinego pierścionka niż mieszkaniem w nieciekawym dla niej miejscu. Na domiar złego, staruszkę nachodzą wysłannicy jej nowobogackiego sąsiada, który chętnie odkupiłby atrakcyjną działkę, a drewnianą ruderę po prostu rozebrał, żeby nie zasłaniała mu widoku. Dla Anieli jednak ten dom ma przede wszystkim wartość sentymentalną i nie wyobraża sobie jego sprzedaży: to przecież jej młodość, życie rodzinne, rozliczne pamiątki i wspomnienia. Każdy kąt, każdy sprzęt ma tutaj swoją historię, która jest także jej historią. Staruszka liczy więc, że syn przynajmniej wyperswaduje sąsiadowi próby wywierania na nią nacisków. Zamiast tego odkrywa jednak, że Witek potajemnie, późnym wieczorem, odwiedził wraz z żoną sąsiada, i że to właśnie on, a nie synowa, usiłuje dogadać się z "wrogiem" za plecami matki. Wzburzona nielojalnością i zdradą syna Aniela dochodzi do wniosku, że w takiej sytuacji pora umierać. Odwołuje telefonicznie dalsze wizyty syna, zakrywa kirem lustra, zatrzymuje stary zegar, wkłada czarną suknię, zapala świecę i z różańcem w rękach układa się na łóżku, by czekać na śmierć. Szybko jednak zmienia zdanie. Postanawia działać, biorąc sprawy w swoje ręce. 11:00 SŁAWA I CHWAŁA - ODC. 4 WARSZAWA Serial historyczny, obyczajowy, 55 min, Polska, 1998 Autor: Jarosław Iwaszkiewicz Reżyseria: Kazimierz Kutz Scenariusz: Krzysztof Teodor Toeplitz Zdjęcia: Grzegorz Kędzierski Muzyka: Jan Kanty Pawluśkiewicz Aktorzy: Michał Żebrowski, Mariusz Bonaszewski, Zbigniew Zamachowski, Joanna Szczepkowska, Joanna Mastalerz, Stanisława Celińska, Maria Gładkowska, Nina Andrycz, Olgierd Łukaszewicz, Aleksandra Justa, Aldona Grochal, Jan Peszek, Andrzej Szenajch Nadchodzi rok 1920. Janusz wraz z siostrą Marią mieszkają w Warszawie w pałacyku jej teściowej. Po sprzedaży kosztowności ocalonych z Ukrainy Maria kupuje bratu czterdziestohektarowy majątek w Komorowie. Tymczasem powiększa się rodzina Gołąbków. Ola rodzi już drugiego syna. Jej dawna miłość - Spychała - robi karierę w Ministerstwie Spraw Zagranicznych. Potajemnie też spotyka się z Marią. Nie ma jednak nadziei na zalegalizowanie czy choćby ujawnienie ich związku. Mija sześć lat. Janusz kończy studia na uniwersytecie i wyjeżdża do Paryża, gdzie od kilku lat mieszka Antoniewski. W stolicy Francji Myszyński spotyka Ariadnę, która pędzi tam gorzki żywot "białej" emigrantki. Dawny kochanek Niewolin porzucił ją i ożenił się z inną. Na przyjęciu w świecie dyplomatycznym Janusz rozpoznaje jeszcze jedną znajomą z dawnych lat. Jest nią Hania Wolska - córka stróża z odeskiego domu Szyllerów. Obecnie Hania nazywa się Evans i posiada majątek wart miliony dolarów. Proponuje Januszowi małżeństwo, ten jednak odrzuca ofertę. Następnego dnia znajduje w gazecie nekrolog Ariadny, która popełniła samobójstwo. Myszyński postanawia wrócić do Polski. 12:35 ARCIMBOLDO - PREKURSOR SURREALIZMU (ARCIMBOLDO. THE PORTRAIT OF AN AUDACIUOUS MAN) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2021 Reżyseria: Benoit Felici Antropomorficzne postacie mediolańskiego artysty należą do najsłynniejszych dzieł epoki renesansu, dzięki swojemu niepowtarzalnemu stylowi, łączącemu eklektyzm i manieryzm. Zapomniany po śmierci Arcimboldo został ponownie odkryty przez surrealistów w latach 20. XX wieku. Jego dziełami inspirowali się m. in. Magritte, Dali, Picasso czy Oppenheim, kontynuując grę z widzem przy zastosowaniu iluzji. 14:20 REŻYSERZY - STANLEY DONEN 2/10 SEZON 3 (THE DIRECTORS - STANLEY DONEN) Cykl dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Lyndy Saville Cykl dokumentalny poświęcony najważniejszym reżyserom kina. W tym odcinku poznajemy twórczość Stanleya Donena, reżysera "Deszczowej piosenki" czy "Zabawnej buzi". 16:25 RETRO KINO - DIABLI MNIE BIORĄ (MOUTARDE ME MONTE AU NEZ) Komedia, 93 min, Francja, 1974 Reżyseria: Claude Zidi Scenariusz: Michel Fabre, Claude Zidi, Pierre Richard Aktorzy: Pierre Richard, Jane Birkin, Claude Pieplu, Jean Martin Pewien roztargniony profesor matematyki, chcąc dorobić do skromnej pensji nauczyciela, angażuje się w politykę i dziennikarstwo poszukujące sensacji. Przez swoje roztargnienie nie może zapanować nad wszystkimi zadaniami, jakich się podjął. Spotyka aktorkę, którą miał sfotografować w niedwuznacznych s ytuacjach. Nawiązuje się między nimi nić sympatii. 18:10 LUDZIE Z DOBREGO TOWARZYSTWA - ADAM KOŚMIEJA Cykl reportaży, 24 min, Polska, 2023 Scenariusz: Paulina Rubczak Bydgoszcz jest miastem muzyki. To powszechna wiedza o Bydgoszczy, która wydała na świat takich gigantów jak pianista Rafał Blechacz. Aby jednak tej klasy talent mógł się tu narodzić, dekady wcześniej projekt wielkiej muzycznej Bydgoszczy "rodził się" w umysłach tutejszego środowiska intelektualnego, założycieli Towarzystwa Muzycznego Bydgoszczy, które w 2023 roku obchodziło jubileusz 100 - lecia. Bohaterem kolejnego odcinka cyklu opowiadającego o niezwykłych i ważnych postaciach bydgoskiego świata muzycznego jest Adam Kośmieja - jeden z najbardziej wyrazistych polskich pianistów młodego pokolenia. Jego repertuar i doświadczenia koncertowe obejmują utwory zarówno klasyczne, jak i awangardowe oraz multimedialne. Brał udział w wielu międzynarodowych festiwalach muzycznych m.in.: Międzynarodowym Festiwalu Muzyki Współczesnej Warszawska Jesień, Beijing Modern Music Festival, Shenzhen International Music Festival Belt & Road w Chinach, Międzynarodowym Sympozjum Muzyki Elektroakustycznej w Toronto, Musica Electronica Nova we Wrocławiu. Adam Kośmieja jest absolwentem Akademii Muzycznej im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy, w klasie prof. Jerzego Sulikowskiego i prof. Katarzyny Popowej - Zydroń. Obecnie ze stopniem naukowym doktora pracuje w katedrze fortepianu na tej uczelni. W 2016 roku Kośmieja wydał debiutancką płytę z kompletem dzieł na fortepian solo Kazimierza Serockiego. We wrześniu 2021 roku ukazał się nowy solowy album artysty "Tribute to Gulda". O eksperymentalnych działaniach artystycznych, pracy na bydgoskiej Akademii Muzycznej opowiada w programie. 18:50 GALERIA SZTUKI NA EKRANIE - DEGAS. PERFEKCJONISTA (EXHIBITION ON SCREEN EP. 20 DEGAS. PASSION FOR PERFECTION) Cykl dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Phil Grabsky Filmowe spotkania z najbardziej znanymi artystami i dziełami sztuki na świecie. Każdy odcinek opowie o innym artyście i przybliży jego życie, odkrywając miejsca, w których żył i pracował, relacje z przyjaciółmi czy rodziną, za pomocą prywatnych listów i ożywiając ich osobiste historie. Wystawa na ekranie zapewnia uprzywilejowany dostęp do arcydzieł artystów w największych muzeach i galeriach na świecie. M.in. Leonardo, Rembrandt, Cezanne, Monet, Picasso. Odcinek 20 - "Degas. Perfekcjonista". Degas w XXI w. wciąż fascynuje i jest nam bliski, ponieważ bardziej interesował go proces tworzenia niż efekt. U podstaw jego twórczości widać intelektualny namysł, zwłaszcza zainteresowanie sztuką wcześniejszych epok. Zabiegał o to, by nie być znanym. Nie lubił ludzi, którzy piszą o nim i jego dziełach. Większości prac nie zamierzał pokazywać. Znaleziono je po śmierci artysty w jego pracowni. Niezmordowanie eksperymentował w rozmaitych dziedzinach sztuki. Pisał poezję, rzeźbił, robił fantastyczne grafiki, malował pastele i obrazy olejne. Zobaczymy więc nie tylko obrazy olejne, pastele i rysunki, ale też grafiki, w tym monotypie, rzeźbę z brązu i trzy posążki z wosku. Podtytuł "Perfekcjonista" zaczerpnięto ze wspomnień Ambroise’a Vollarda. Opisał w ten sposób Degasa, broniąc go przed opiniami, że maluje raz po raz ten sam temat lub warianty jednej kompozycji, ponieważ brakuje mu wyobraźni. 20:00 KINO MISTRZÓW - POSTRZYŻYNY (POSTRIZINY) Komediodramat, film poetycki, 93 min, Czechosłowacja, 1980 Reżyseria: Jiri Menzel Scenariusz: Jiri Menzel, Bohumil Hrabal Zdjęcia: Jaromir Szofr Muzyka: Jiri Sust Aktorzy: Jiri Schmitzer, Magda Vasaryova, Jaromir Hanzlik, Rudolf Hrusinsky, Peter Cepek Doskonała filmowa adaptacja tekstu Bohumiła Hrabala. Jeden z najbardziej znanych filmów Jiriego Menzla. Zarządca browaru Francin i jego śliczna żona przyjmują, na ważnym dla browaru zebraniu, radę nadzorczą. Przy tej okazji zapraszają ich na świniobicie. Niespodziewanie przyjeżdża w odwiedziny szwagier Pepin, z zawodu szewc i wielki miłośnik austriackiego wojska. Jego przyjazd wywołuje wielkie zamieszanie w całym browarze, bez przerwy słychać jego krzyki. Francin, który jest wielkim zwolennikiem nowoczesności, chce wprowadzić w browarze duże zmiany. 22:35 PANORAMA KINA POLSKIEGO - ZIEJA Film biograficzny, 112 min, Polska, 2020 Reżyseria: Robert Gliński Scenariusz: Wojciech Lepianka Muzyka: Cezary Skubiszewski Aktorzy: Andrzej Seweryn, Zbigniew Zamachowski, Mateusz Więcławek, Sławomir Orzechowski, Sonia Bohosiewicz, Marta Mazurek, Tadeusz Bradecki Biograficzna opowieść, której bohaterem jest ksiądz Jan Zieja (1897 - 1991), działacz społeczny, współzałożyciel Komitetu Obrony Robotników. Reżyser Robert Gliński ("Cześć Tereska") przedstawia w swoim filmie wydarzenia historyczne rozgrywające się w ubiegłym stuleciu. Lata 70. Oficer Służb Specjalnych, major Adam Grosicki (w tej roli Zbigniew Zamachowski), próbuje nakłonić do współpracy sędziwego księdza Jana Zieję (Andrzej Seweryn). Zamierza wykorzystać dobrodusznego i ufnego duchownego, który jako tajny agent skompromituje opozycję. Naciskany ksiądz jest jednak nieugięty, ale Grosicki również nie daje za wygraną. Ciągnące się w nieskończoność przesłuchanie księdza uruchamia lawinę wspomnień z minionych lat. To pełna dramatycznych momentów historia Polski XX wieku. Przed oczami stają wydarzenia wojny bolszewickiej 1920 roku, II wojny światowej, czasy powojenne. Z zakamarków pamięci wyłaniają się pełne grozy obrazy, pobrzmiewają echa wojny, odzywają się utajone urazy i tragiczne przeżycia. Ryzykując wolność, a nawet życie, Zieja nie wyrzeknie się swoich wartości moralnych, etycznych i religijnych. 00:40 SCENA ALTERNATYWNA X 100 - KONCERT JUBILEUSZOWY - JAVVA Magazyn kulturalny, 25 min, Polska, 2019 Reżyseria: Joanna Makowska Setny odcinek cyklu to specjalny koncert jubileuszowy z udziałem publiczności w studiu. W tej części wystąpi zespół JAVVA. Rozmowę z artystami poprowadzi Marek Horodniczy. Nowoczesna scenografia nawiązuje do klimatu jam sessions. 01:15 MILCZENIE (SILENCE) Dramat, 154 min, Włochy/Tajwan/USA/Meksyk, 2016 Reżyseria: Martin Scorsese Scenariusz: Martin Scorsese, Jay Cocks Zdjęcia: Rodrigo Prieto Muzyka: Kim Allen Kluge, Kathryn Kluge Aktorzy: Andrew Garfield, Adam Driver, Liam Neeson, Tadanobu Asano, Ciaran Hinds XVII wiek. Film rozpoczyna się od sceny, w której portugalski jezuita Cristovao Ferreira jest świadkiem tortur nawróconego Japończyka, pragnącego przyjąć wiarę chrześcijańską. Jezuita jest bezsilny wobec prześladowań i przemocy stosowanych przez japońskie władze. Kilka lat później włoski ksiądz jezuita, Alessandro Valignano, dowiaduje się, że Ferreira sam był poddawany okrutnym torturom i w końcu wyrzekł się swojej wiary. Ale jego uczniowie nie wierzą, że ich mentor mógł się poddać i zrezygnować z walki. Postanawiają go odnaleźć. Dwaj jezuiccy księża Sebastiao Rodrigues i Francisco Garupe wyruszają więc do Japonii, gdzie wciąż są prześladowania i nadal jest wszechobecna przemoc. Ich przewodnikiem zostaje Kichijiro, rybak, który uciekł z Japonii przed terrorem. Dowiadują się, że cała jego rodzina została wymordowana, a on wówczas stracił wiarę. Kiedy księża docierają do japońskiej wioski Tomogi, odkrywają, że miejscowi chrześcijanie żyją w ciągłym strachu przed prześladowaniami. Jezuiccy duchowni, mimo grożącego im niebezpieczeństwa, nie rezygnują z poszukiwań swego mentora. Nie zrezygnują również z głoszenia Słowa Bożego. 04:05 W OSTATNIEJ CHWILI - O KOMIKSIE W PRL - U Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2011 Reżyseria: Mateusz Szlachtycz Scenariusz: Mateusz Szlachtycz, Szymon Holcman Zdjęcia: Mateusz Szlachtycz Muzyka: Robert Niziński Jakich znasz polskich bohaterów komiksowych? Odpowiedzi na to pytanie, zadane przez autora dokumentu o historii polskiego komiksu w PRL - u, świadczą o niemal kompletnej nieznajomości krajowych wydawnictw. Miejsce naszych rodzimych bohaterów zajęły bowiem zamerykanizowane postaci. Dorobek polskiej kultury komiksowej znajduje się w głębokiej defensywie, która będzie trwała tak długo, dopóki nie powstaną udane filmowe adaptacje komiksów. Tak jak to się dzieje we Francji, czego dowodem są choćby kolejne ekranizacje popularnej serii "Asterix". Ponieważ nigdy przedtem nie powstał ani jeden rzetelny film dokumentujący dokonania klasyków polskiej sztuki komiksu, twórca "W ostatniej chwili" niejako wypełnia tę lukę. Reżyser Mateusz Szlachtycz nakręcił dokument o historii komiksu w latach 50. , 60. , 70. , 80. aż do 90. W realizowanym w latach 2007 - 2011 filmie wykorzystał zarejestrowane rozmowy z klasykami polskiej sztuki komiksu, których oglądamy na ekranie, choć niektórych z nich dziś już nie ma wśród żywych. W filmie wystąpili: Henryk Chmielewski znany jako Papcio Chmiel - autor komiksów o "Tytusie, Romku i A'tomku", Grzegorz Rosiński - rysownik komiksowy i ilustrator o europejskiej sławie (m.in. seria '"Thorgal"), Bogusław Polch - m. in. rysownik serii o kapitanie Żbiku, Tadeusz Baranowski - m. in. autor serii o profesorku Nerwosolku, Szarlota Pawel - m. in. autorka serii "Kleks", rysownik Mieczysław Wiśniewski (1925 - 2006) - twórca serii o kapitanie Klossie, rysownik i scenarzysta Janusz Christa (1934 - 2008), m.in. twórca serii "Kajko i Kokoksz". Nie mogło zabraknąć w filmie komiksowych wspomnień z czasów Solidarności, o których opowiada Jacek Fedorowicz, autor komiksów z głównymi postaciami tamtych dni: Kuroniem, Wałęsą, Borusewiczem, Bugajem, Mazowieckim. Ponadto rysownik Bogusław Polch wspomina o komiksie "Martwe posągi" stworzonym do spółki z Maciejem Parowskim dokumentującym obalenie pomnika Dzierżyńskiego. Rozmowy z twórcami zostały wzbogacone o komentarze znawców tematu, historyków, teoretyków komiksu, wydawców. Wśród nich znaleźli się: Dobrosław Kobielski - dyr. Krajowej Agencji Wydawniczej w latach 70. , Krzysztof Teodor Toeplitz (1933 - 2010), Adam Rusek - historyk komiksu, Biblioteka Narodowa, Jerzy Szyłak - komiksolog, rysownik komiksowy młodszego pokolenia Przemysław Truściński i inni. Film jest bogato ilustrowany zdjęciami, dokumentami, rysunkami oraz animowanymi fragmentami omawianych komiksów. Tytuł dokumentu "W ostatniej chwili!" został zaczerpnięty z tytułu jednego z zeszytów o kapitanie Klossie.