TVP Kultura Wtorek, 27.02.2024 07:55 LUDZIE Z DOBREGO TOWARZYSTWA - ADAM KOŚMIEJA Cykl reportaży, 24 min, Polska, 2023 Scenariusz: Paulina Rubczak Bydgoszcz jest miastem muzyki. To powszechna wiedza o Bydgoszczy, która wydała na świat takich gigantów jak pianista Rafał Blechacz. Aby jednak tej klasy talent mógł się tu narodzić, dekady wcześniej projekt wielkiej muzycznej Bydgoszczy "rodził się" w umysłach tutejszego środowiska intelektualnego, założycieli Towarzystwa Muzycznego Bydgoszczy, które w 2023 roku obchodziło jubileusz 100 - lecia. Bohaterem kolejnego odcinka cyklu opowiadającego o niezwykłych i ważnych postaciach bydgoskiego świata muzycznego jest Adam Kośmieja - jeden z najbardziej wyrazistych polskich pianistów młodego pokolenia. Jego repertuar i doświadczenia koncertowe obejmują utwory zarówno klasyczne, jak i awangardowe oraz multimedialne. Brał udział w wielu międzynarodowych festiwalach muzycznych m.in.: Międzynarodowym Festiwalu Muzyki Współczesnej Warszawska Jesień, Beijing Modern Music Festival, Shenzhen International Music Festival Belt & Road w Chinach, Międzynarodowym Sympozjum Muzyki Elektroakustycznej w Toronto, Musica Electronica Nova we Wrocławiu. Adam Kośmieja jest absolwentem Akademii Muzycznej im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy, w klasie prof. Jerzego Sulikowskiego i prof. Katarzyny Popowej - Zydroń. Obecnie ze stopniem naukowym doktora pracuje w katedrze fortepianu na tej uczelni. W 2016 roku Kośmieja wydał debiutancką płytę z kompletem dzieł na fortepian solo Kazimierza Serockiego. We wrześniu 2021 roku ukazał się nowy solowy album artysty "Tribute to Gulda". O eksperymentalnych działaniach artystycznych, pracy na bydgoskiej Akademii Muzycznej opowiada w programie. 09:00 FACHOWIEC Dramat obyczajowy, 106 min, Polska, 1983 Autor: Wacław Berent Reżyseria: Krzysztof Gruber Scenariusz: Michał Komar Zdjęcia: Wojciech Jastrzębowski Aktorzy: Cezary Morawski, Jerzy Bończak, Marek Frąckowiak, Jacek Kałucki, Gustaw Lutkiewicz, Emil Karewicz, Henryk Machalica, Zygmunt Maciejewski, Bronisław Pawlik, Małgorzata Pieczyńska, Włodzimierz Witt, Piotr Tabor, Włodzimierz Bednarski, Janusz Bylczyński, Witold Dębicki Krzysztof Gruber ukończył studia w Moskwie w 1973 roku. Był asystentem i drugim reżyserem w ekipie Jerzego Antczaka przy realizacji "Nocy i dni". Współpracował również m. in. z Janem Łomnickim ("Ocalić miasto"), Witoldem Leszczyńskim ("Konopielka"), Krzysztofem Zanussim ("Rok spokojnego słońca"), Stanisławem Bareją ("Alternatywy 4). "Fachowiec" jest pierwszym samodzielnym filmem reżysera, przyszłego twórcy "Grety", "Wcześnie urodzonych","Sali nr 6", "Pana W" oraz trzyodcinkowego serialu"Żywot człowieka rozbrojonego". Akcja filmu rozgrywa się na przełomie XIX i XX wieku. Bohater, Kazimierz Zaliwski pochodzi z rodziny inteligenckiej, ukończył gimnazjum, zna dwa języki. Zdolny chłopak poprzestaje jednak na maturze, rezygnując z dalszego kształcenia. Zakochuje się bowiem w pięknej dziewczynie, córce majstra z pewnej fabryki. Pragnąc zbliżyć się do wybranki swego serca, przyjmuje posadę ślusarza na wydziale, gdzie zatrudniony jest jej ojciec. Zaliwski coraz bardziej różni się od swych dawnych kolegów, nie potrafi odnaleźć się w środowisku młodzieży gimnazjalnej i akademickiej. Tymczasem piękna Helena, dla której gotów jest do największych poświęceń, woli towarzystwo studentów niż prostego robotnika. Na domiar złego, w związku z redukcją etatów Zaliwski traci pracę w fabryce. Opuszczony przez wszystkich, rozgoryczony kieruje swój gniew przeciwko studentowi Zaniczowi, którego Helena faworyzuje najbardziej. Wreszcie załamany niepowodzeniami usiłuje targnąć się na swoje życie. 11:00 SŁAWA I CHWAŁA - ODC. 5 GOSPODARSTWA I OGRODY Serial historyczny, obyczajowy, 56 min, Polska, 1998 Autor: Jarosław Iwaszkiewicz Reżyseria: Kazimierz Kutz Scenariusz: Krzysztof Teodor Toeplitz Zdjęcia: Grzegorz Kędzierski Muzyka: Jan Kanty Pawluśkiewicz Aktorzy: Joanna Szczepkowska, Jakub Przebindowski, Joanna Bogacka, Tomasz Bednarek, Agnieszka Sitek, Anna Korcz, Magdalena Cielecka, Stanisława Celińska, Andrzej Deskur, Michał Żebrowski, Maria Gładkowska, Zbigniew Zamachowski, Małgorzata Foremniak, Jan Frycz, Antek Frycz Rok 1926. W Warszawie dochodzi do tzw. przewrotu majowego. Następnie akcja przenosi się aż do roku 1939. Ewelina Royska i jej syn Walery mieszkają w dworku w Pustych Łąkach koło Siedlec. Krystyna - żona Walerka - przyjeżdża do Eweliny z prośbą o pomoc w uzyskaniu rozwodu. Tymczasem w Komorowie, gdzie gospodaruje Janusz Myszyński, pojawia się Zosia Zgorzelska - poprzednia właścicielka majątku. Nie ma pracy ani pieniędzy. Jednak Janusz odmawia jej pomocy. Nadchodzą wakacje. Rodzina Gołąbków wybiera się na wypoczynek do Pustych Łąk. Po drodze zatrzymują się na wsi u matki pana Franciszka. Antek nawiązuje tam romans z Anielą. Wizyta Gołąbków w Pustych Łąkach okazuje się pomyłką, głównie z powodu awantur prowokowanych przez Walerego. Młody Royski zresztą niebawem wyjeżdża do Siedlec, gdzie zaczyna terroryzować Żydów. Przerażona i wstrząśnięta matka próbuje mu to wyperswadować. Ujawnia, że dziadek Walerego też był Żydem. Janusz pod wpływem nagłego impulsu odwiedza w Krakowie Zosię Zgorzelską i proponuje jej małżeństwo. Jego niespodziewane oświadczyny zostają przyjęte. Wkrótce w Komorowie odbywa się ślub. Tymczasem Olo Biliński zaprzyjaźnia się z Andrzejem Gołąbkiem i synami fabrykantów: Hubertem Hube i Żydem Bronkiem Złotym. Chłopcy wspólnie przygotowują się do matury. Po jej zdaniu Andrzej przyjeżdża na wakacje do Pustych Łąk. Jest świadkiem śmierci babci Michasi. Dzięki wiejskiej dziewczynie Kasi poznaje też smak miłości fizycznej. 12:50 PROFESOR ZAZUL Film science fiction, krótkometrażowy, 21 min, Polska, 1965 Autor: Stanisław Lem Reżyseria: Marek Nowicki, Jerzy Stawicki Scenariusz: Jerzy Stawicki, Marek Nowicki Zdjęcia: Marek Nowicki, Jerzy Stawicki Aktorzy: Stanisław Milski, Piotr Kurowski Młody kierowca przeżywa koszmarny sen. Podczas ulewy chroni się w domu profesora Zazula, gdzie napotyka jego sobowtóra, a ciało profesora zakonserwowane pływa w słoju w laboratorium. Scenariusz na podstawie noweli Stanisława Lema "Profesor Zazul". 13:25 GALERIA SZTUKI NA EKRANIE - DEGAS. PERFEKCJONISTA (EXHIBITION ON SCREEN EP. 20 DEGAS. PASSION FOR PERFECTION) Cykl dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Phil Grabsky Filmowe spotkania z najbardziej znanymi artystami i dziełami sztuki na świecie. Każdy odcinek opowie o innym artyście i przybliży jego życie, odkrywając miejsca, w których żył i pracował, relacje z przyjaciółmi czy rodziną, za pomocą prywatnych listów i ożywiając ich osobiste historie. Wystawa na ekranie zapewnia uprzywilejowany dostęp do arcydzieł artystów w największych muzeach i galeriach na świecie. M.in. Leonardo, Rembrandt, Cezanne, Monet, Picasso. Odcinek 20 - "Degas. Perfekcjonista". Degas w XXI w. wciąż fascynuje i jest nam bliski, ponieważ bardziej interesował go proces tworzenia niż efekt. U podstaw jego twórczości widać intelektualny namysł, zwłaszcza zainteresowanie sztuką wcześniejszych epok. Zabiegał o to, by nie być znanym. Nie lubił ludzi, którzy piszą o nim i jego dziełach. Większości prac nie zamierzał pokazywać. Znaleziono je po śmierci artysty w jego pracowni. Niezmordowanie eksperymentował w rozmaitych dziedzinach sztuki. Pisał poezję, rzeźbił, robił fantastyczne grafiki, malował pastele i obrazy olejne. Zobaczymy więc nie tylko obrazy olejne, pastele i rysunki, ale też grafiki, w tym monotypie, rzeźbę z brązu i trzy posążki z wosku. Podtytuł "Perfekcjonista" zaczerpnięto ze wspomnień Ambroise’a Vollarda. Opisał w ten sposób Degasa, broniąc go przed opiniami, że maluje raz po raz ten sam temat lub warianty jednej kompozycji, ponieważ brakuje mu wyobraźni. 14:35 BRZEZINA Dramat, 91 min, Polska, 1970 Scenariusz i reżyseria: Andrzej Wajda Zdjęcia: Zygmunt Samosiuk Muzyka: Andrzej Korzyński Aktorzy: Olgierd Łukaszewicz, Daniel Olbrychski, Marek Perepeczko, Danuta Wodyńska, Elżbieta Żołek, Mieczysław Stoor, Jan Domański, Andrzej Kotkowski "Andrzej Wajda po raz pierwszy (i nie ostatni) dokonał niemożliwego. Zrobił film nasycony treściami filozoficznymi, a jednocześnie pełen nieposkromionej zmysłowej urody. A najdziwniejsze, że uroda ta bierze się ze śmiałej transpozycji malarstwa Jacka Malczewskiego" - pisał o "Brzezinie" jeden z krytyków. Związki filmu z twórczością autora słynnego obrazu obrazu Melancholia podkreślano zresztą wielokrotnie. Trudno się dziwić. Wajda z rozmysłem stylizował niektóre sceny na płótna Malczewskiego. Wszechstronność plastycznej wrażliwości reżysera sprawiła, że w "Brzezinie" dostrzec można też wpływy innych mistrzów pędzla, choćby Gierymskiego i Wyspiańskiego. W umiejętnym nasyceniu filmu malarskimi aluzjami miał też swój udział operator Zygmunt Samosiuk, który potrafił tak wkomponować żywe obrazy w tkankę fabuły, że nie zaburzają one płynności narracji. Scenariusz "Brzeziny" powstał na kanwie noweli Jarosława Iwaszkiewicza pod tym samym tytułem. Leśniczówkę, położoną analogicznie jak w literackim pierwowzorze, znaleziono w Puszczy Kampinoskiej. Tu i ówdzie reżyser pozwolił sobie na zmiany wobec tekstu Iwaszkiewicza. Odmłodził bohaterów, dodał Bolesławowi wojskową przeszłość, śmielej potraktował sceny erotyczne, dopisał też kilka nowych dialogów. Pomimo to udało mu się zachować ducha i filozoficzną głębię noweli. "Brzezina" na ekranie pozostała przede wszystkim kameralną, intymną, poruszającą historią o miłości, śmierci i samotności. Ciekawostką może być fakt, że utwór Wajdy jest pierwszym filmem wyprodukowanym przez polską telewizję, który wyświetlano także w kinach. Choć nie podejmuje, typowych dla twórcy "Kanału", wielkich narodowych tematów, został doceniony przez krytykę zarówno w kraju, jak i za granicą (niektórzy widzieli w nim nawet arcydzieło). Zdobył też kilka prestiżowych wyróżnień, w tym: Złoty Medal - dla najlepszego filmu oraz nagrodę za najlepszą rolę męską dla Daniela Olbrychskiego na MFF w Moskwie w 1971 r. , nagrodę na Międzynarodowych Targach Filmu Dokumentalnego i Telewizyjnego MIFED w Mediolanie za najwybitniejszy fabularny obraz roku zrealizowany na taśmie barwnej dla TV (1970) oraz Złote Grono dla filmu i nagrodę dla Daniela Olbrychskiego na LLF w Łagowie (1971). Akcja "Brzeziny" toczy się w latach dwudziestych. W zagubionym w puszczy domku mieszka leśnik Bolesław. Śmierć żony całkowicie odmieniła jego życie. Jedynie obecność córeczki Oli i gosposi Maliny sprawia, że nie został kompletnym odludkiem. Pewnego dnia Bolesława odwiedza brat Stanisław. Przyjechał prosto z Davos. Jest ciężko chory na gruźlicę. Wie, że niebawem umrze. Pragnie jednak do końca cieszyć się pełnią życia. Jego rozpaczliwa fascynacja urodą świata i sztucznie hałaśliwy sposób bycia coraz bardziej drażnią Bolesława, ale i budzą go z duchowego odrętwienia. Rozpoczyna się podświadoma, uczuciowa rywalizacja obu braci. Dla jednego z nich skończy się ona śmiercią, drugiego zaś przywróci życiu. 18:00 NIEDZIELA Z...TWÓRCZOŚCIĄ JERZEGO GRUZY Program publicystyczny, 42 min, Polska, 2020 Scenariusz: Katarzyna Jurkowska Prowadzący: Katarzyna Sanocka Miał być rzeźbiarzem, pływakiem i królem wełny. Został człowiekiem telewizji. Trafił do niej przypadkiem i spędził 45 lat, tworząc kultowe programy rozrywkowe, seriale czy spektakle. Jeden z najdowcipniejszych polskich reżyserów, który twierdził, że wszystko, co pisał i robił w życiu, to było naigrywanie się z samego siebie. W kolejnym odcinku cyklicznego programu "Niedziela z..." wspominamy zmarłego w 2020 roku Jerzego Gruzę. 18:55 MISTRZOWIE MUZYKI FILMOWEJ - NARODZINY MUZYKI FILMOWEJ (THE BIRTH OF THE FILM SCORE) Cykl dokumentalny, 45 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Lyndy Saville Scenariusz: Dominic Saville Seria dokumentalna dotycząca historii muzyki filmowej oraz jej wpływu na kinematografię. W pierwszym odcinku przedstawiona została rola muzyki w pierwszych produkcjach hollywoodzkich, niemieckich oraz sowieckich. 20:00 TEATR TELEWIZJI - MATKA Spektakl, 87 min, Polska 1976 Autor: Stanisław Ignacy Witkiewicz Reżyseria: Jerzy Jarocki Realizacja tv: Barbara Borys-Damięcka Scenografia: Krystyna Zachwatowicz Muzyka: Stanisław Radwan Wyk. Ewa Lassek (Matka), Marek Walczewski (Leon Węgorzewski), Ewa Dałkowska (Zofia Plajtus), Wiktor Sadecki, Hanna Wojtacha (Dorota), Zofia Więcławówna (Józefa Obrock), Zofia Niwińska (Lucyna Beer), Roman Stankiewicz (Alfred hrabia de la Trefonille), Kazimierz Kaczor (Joachim Cielęciewicz), Jerzy Binczycki (Nieznajomy), Jerzy Trela (Antoni Murdel-Bęski), Jerzy Święch (Wojciech de Pokorya Pęcherzewicz) Głównymi bohaterami "Matki" Witkacego są Leon Węgorzewski i jego matka Janina. Leon jest półsierotą. Jego ojciec - przestępca został powieszony, gdy chłopiec miał zaledwie 3 miesiące. Obecnie Leon jest dorosłym mężczyzną. Nigdzie nie pracuje, bo cały czas pochłania mu rozmyślanie nad własnym systemem filozoficzno - historiozoficznym. Według niego ludzkość nieuchronnie zbliża się do katastrofy, polegającej na całkowitej zatracie potrzeb metafizycznych. Społeczeństwa pozbawione możności odczuwania Tajemnicy Istnienia staną się podobne do bezdusznych, "zbydlęconych" mechanizmów. Leon jednak zdolny jest tylko do wyłożenia swych koncepcji w trzydziestosześciostronicowej broszurze. Nie stać go już na czyn, na praktyczne działania, mające zapobiec cywilizacyjnemu upadkowi. Finansowo Leon jest całkowicie zależny od matki. Janina Węgorzewska utrzymuje swego ekstrawaganckiego syna dzięki robótkom na drutach. To groteskowe zajęcie ma wszakże w sobie coś z tragizmu, zaharowana do granic wytrzymałości kobieta wkrótce umiera... Zrealizowany w 1976 roku spektakl Jerzego Jarockiego to już legenda. Niezwykle precyzyjna, niemal matematyczna - jak pisali niektórzy krytycy - inscenizacja zdobyła sobie wielu przeciwników i zaprzysięgłych entuzjastów. Z czasem okazało się, że zdecydowanie więcej jest tych drugich. Krytycy chwalili reżysera i zespół krakowskiego Starego Teatru za świetne oddanie poetyki Witkacego. Podkreślano urodę scenografii Krystyny Zachwatowicz, grającą nagłym, czasem ekspresjonistycznym kontrastem i malarską niespodzianką. Pochlebne recenzje zebrali aktorzy. Ich gra - odrealniona i sztuczna, pełna "zdeformowanych" gestów, ruchu i mimiki - stwarzała wrażenie obcowania ze światem pozarealnym, niepodobnym do codziennego życia. Wielkie kreacje stworzyli Ewa Lassek i Marek Walczewski. Matka w wykonaniu tej wybitnej, nieżyjącej już aktorki była "groteskowa i patetyczna, wulgarna i dystyngowana, obłąkana i przerażająco trzeźwa, budząca śmiech i litość, a nade wszystko prawdziwa, ludzka w swym bezbrzeżnym udręczeniu i smutku". Walczewski zaś imponował wręcz cyrkową zręcznością, tańcząc na rozchwianej szafie, czy zwijając się w pozycji embriona na kolanach Matki. Choć postać, którą stworzył, to właściwie mieszanka clowna i kabotyna, aktorowi udało się przemycić rys niekłamanego tragizmu. W opinii wielu krytyków "Matka" Jerzego Jarockiego to do dzisiaj spektakl nie tylko doskonale wyreżyserowany i zagrany, lecz także imponujący świetną synchronizacją światła, ruchu, barw i muzyki. 23:30 PORTRETY DOKUMENTALNE S.I - WOJCIECH STAROŃ. BRACIA Cykl dokumentalny, 5 min, Polska, 2021 Cykl opowiadający o najważniejszych, najciekawszych filmach wybitnych polskich filmowców zajmujących się sztuką dokumentu. 23:35 PRZEGLĄD FILMÓW WOJCIECHA STARONIA - BRACIA Film dokumentalny, 68 min, Polska, 2013 Reżyseria: Wojciech Staroń Nagrodzony na festiwalu w Locarno w 2015 roku dokument przedstawiający historię życia braci Alfonsa i Mieczysława Kułakowskich. Pierwszy jest artystą malarzem, drugi kartografem geodetą i realistą. W drugiej połowie lat 90. powrócili z Kazachstanu do Polski jako repatrianci. Zamieszkali w wiosce na północy kraju. Obok zdjęć dokumentalnych kręconych w domu braci Kułakowskich, film Wojciecha Staronia wypełniają materiały archiwalne. 01:00 KINO MISTRZÓW - POSTRZYŻYNY (POSTRIZINY) Komediodramat, film poetycki, 93 min, Czechosłowacja, 1980 Reżyseria: Jiri Menzel Scenariusz: Jiri Menzel, Bohumil Hrabal Zdjęcia: Jaromir Szofr Muzyka: Jiri Sust Aktorzy: Jiri Schmitzer, Magda Vasaryova, Jaromir Hanzlik, Rudolf Hrusinsky, Peter Cepek Doskonała filmowa adaptacja tekstu Bohumiła Hrabala. Jeden z najbardziej znanych filmów Jiriego Menzla. Zarządca browaru Francin i jego śliczna żona przyjmują, na ważnym dla browaru zebraniu, radę nadzorczą. Przy tej okazji zapraszają ich na świniobicie. Niespodziewanie przyjeżdża w odwiedziny szwagier Pepin, z zawodu szewc i wielki miłośnik austriackiego wojska. Jego przyjazd wywołuje wielkie zamieszanie w całym browarze, bez przerwy słychać jego krzyki. Francin, który jest wielkim zwolennikiem nowoczesności, chce wprowadzić w browarze duże zmiany. 02:50 ZONA LIMITE - BORDERLAND Film dokumentalny, 52 min, Włochy, 2021 Reżyseria: Stefano Di Buduo Dokument o twórczości Eugenio Barba, włoskim reżyserze teatralnym i dramatopisarzu, założycielu i kierowniku Odin Teatret w Oslo.