TVP Kultura Środa, 28.02.2024 08:55 ZAGINIONE - ODNALEZIONE - JACEK MALCZEWSKI "PRZY FORTEPIANIE" Magazyn, 12 min, Polska, 2022 Prowadzący: Rafał Wiśniewski Obraz utracony ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie w czasie II wojny światowej, powrócił do MNW w czerwcu 2020 r. Jacek Malczewski jest jednym z najbardziej uznanych polskich artystów. Urodzony 15 lipca 1854 r. w Radomiu, zmarł 8 października 1929 r. w Krakowie. Był malarzem i rysownikiem, najwybitniejszym przedstawicielem symbolizmu w polskim malarstwie przełomu XIX i XX wieku. Obraz Jacka Malczewskiego Przy fortepianie z 1877 roku to wczesne dzieło artysty. Portret dwóch sióstr malarza młodszej Heleny, późniejszej żony Wacława Karczewskiego oraz starszej Bronisławy. W zachowanej literaturze obraz ten był tytułowany również jako Portret sióstr artysty. Zapewne z uwagi na osobisty charakter dzieła, obraz mógł cały czas znajdować się w kolekcji rodzinnej Heleny Karczewskiej i nie był prezentowany na licznych wystawach Jacka Malczewskiego, o czym świadczy brak wzmianek w zachowanych katalogach wystaw artysty. Losy obiektu w czasie II wojny światowej pozostają nieznane. Można jedynie przypuszczać, że obraz pozostał w muzeum aż do wybuchu powstania warszawskiego w 1944 roku. Po upadku powstania, gdy Niemcy niszczyli pozostałości miasta i wypędzali z Warszawy ludność cywilną, wiele ze znajdujących się jeszcze w obrębie miasta zbiorów padło ofiarą grabieży lub uległo zniszczeniu, inne wywieziono do składnic na Dolnym Śląsku, w Austrii i w Niemczech. Obraz Malczewskiego nie widnieje na listach ewakuacyjnych, mógł więc paść ofiarą szabru z budynku muzeum. Od zakończenia II wojny światowej obraz był poszukiwany przez stronę polską. Zarejestrowany został w bazie strat wojennych prowadzonej przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego pod nr 6778. Losy obiektu pozostawały nieznane do listopada 2019 r. , kiedy to Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego zostało poinformowane, że obraz został wystawiony na sprzedaż w domu aukcyjnym Roseberys w Londynie. Jak się okazało, w 1997 r. dzieło zostało zakupione na licytacji w domu aukcyjnym Christie’s w Nowym Jorku. Natychmiast podjęto działania w celu wycofania dzieła z aukcji. Dom aukcyjny Roseberys przyjął argumenty strony polskiej i zgodził się zatrzymać obiekt do momentu wyjaśnienia sprawy. 24 grudnia 2019 r. MKiDN wysłało do Londynu wniosek restytucyjny, który dom aukcyjny przekazał ówczesnemu posiadaczowi obrazu. Już na początku stycznia 2020 r. z MKiDN skontaktował się mailowo syn posiadacza, informując, że jego ojciec jest gotowy zwrócić dzieło do Polski. W wyniku negocjacji prowadzonych przez ministerstwo bezpośrednio z dotychczasowym posiadaczem, p. Kevinem McCormackiem, podjął on decyzję o dobrowolnym i bezwarunkowym zwrocie obrazu. Za ten gest, rzadko spotykany w praktyce restytucyjnej, p. McCormack został uhonorowany dyplomem Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Uroczystość przekazania obrazu do zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie odbyła się 22 czerwca 2020 roku. Jest to pierwszy odzyskany obraz autorstwa Jacka Malczewskiego. Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego nadal poszukuje ponad 70 obrazów tego wybitnego artysty, będących polskimi stratami wojennymi. Najbardziej znane wśród nich to: Autoportret z ok. 1910 r. , Portret Juliusza Hermana i dr. Brzezińskiego z 1886 r. czy Portret Xawerego Branickiego z 1908 r. 11:00 SŁAWA I CHWAŁA - ODC. 6 KONIEC PIĘKNEGO LATA Serial historyczny, obyczajowy, 56 min, Polska, 1998 Autor: Jarosław Iwaszkiewicz Reżyseria: Kazimierz Kutz Scenariusz: Krzysztof Teodor Toeplitz Zdjęcia: Grzegorz Kędzierski Muzyka: Jan Kanty Pawluśkiewicz Aktorzy: Joanna Szczepkowska, Michał Żebrowski, Adolf Grabowski Piotr, Joanna Mastalerz, Aldona Grochal, Agnieszka Czekańska, Olgierd Łukaszewicz, Piotr Adamczyk, Anna Radwan, Agnieszka Warchulska, Paweł Deląg, Zbigniew Zamachowski Sierpień 1939. Na koncercie w Filharmonii Elżbieta Szyllerówna śpiewa pieśni swego brata Edgara. Po koncercie Andrzej, Alo, Hubert i Bronek wybierają się na spacer nad Wisłę, gdzie snują plany na przyszłość. Niebawem Alo wyjeżdża do Anglii, Antek idzie do wojska, a księżna Bilińska wyjeżdża za granicę. Mimo bliskiej groźby wojny, Spychała decyduje się zostać w kraju. Umiera Zosia - żona Janusza. Po jej śmierci majątkiem zarządza Jadwiga, wnuczka starego lokaja Bilińskiej, skrycie zakochana w Myszyńskim. Wrzesień 1939. Polskie wojsko ugina się pod naporem hitlerowskiego najeźdźcy. Wszyscy żołnierze z plutonu Antka giną z rąk Niemców. Jemu udaje się jednak ujść z życiem i znaleźć schronienie w gospodarstwie babci Gołąbkowej. Rozpoczyna się masowy exodus z Warszawy. Gołąbkowie jadą firmowym samochodem do Pustych Łąk. Po drodze obcy ludzie zmuszają Franciszka, by odwiózł do szpitala ranną aktorkę. Ola z dziećmi jedzie dalej sama. Jej mąż przepada bez wieści. Tymczasem w Pustych Łąkach kobieta spotyka swą dawną miłość - Spychałę. Ich niegdysiejsze uczucie niespodziewanie odżywa. 12:55 MISTRZOWIE MUZYKI FILMOWEJ - NARODZINY MUZYKI FILMOWEJ (THE BIRTH OF THE FILM SCORE) Cykl dokumentalny, 45 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Lyndy Saville Scenariusz: Dominic Saville Seria dokumentalna dotycząca historii muzyki filmowej oraz jej wpływu na kinematografię. W pierwszym odcinku przedstawiona została rola muzyki w pierwszych produkcjach hollywoodzkich, niemieckich oraz sowieckich. 13:55 UCIECZKA Z KINA "WOLNOŚĆ" Film obyczajowy, 86 min, Polska, 1990 Reżyseria: Wojciech Marczewski Scenariusz: Wojciech Marczewski Zdjęcia: Jerzy Zieliński Muzyka: Zygmunt Konieczny Aktorzy: Janusz Gajos, Zbigniew Zamachowski, Teresa Marczewska, Piotr Fronczewski, Władysław Kowalski, Michał Bajor, Jan Peszek, Jerzy Bińczycki, Artur Barciś, Maciej Kozłowski, Henryk Bista, Ewa Wencel, Krzysztof Wakuliński, Zofia Tomaszewska Grądziewicz, Aleksander Bednarz Janusz Gajos stoi oniemiały w ciemnej sali kinowej. Przed oczami ma widok niezwykły. Na ekranie zbuntowani aktorzy nie chcą dalej grać swych fałszywych, ogłupiających ról. Próbują im w tym przeszkodzić histeryczne, pełne paniki reprymendy dobiegające z widowni. To przedstawiciele oficjalnej komisji starają się zagłuszyć swój strach i bezradność. Jeszcze chwila i Janusz Gajos wybuchnie śmiechem. "Poruszająca scena, przywodząca na myśl"Mistrza i Małgorzatę"Bułhakowa" - orzekli krytycy. W filmie Marczewskiego jest jeszcze wiele sekwencji równie wymownych i dramatycznych. Wspólnie tworzą dzieło, które stało się wydarzeniem artystycznym na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdańsku - Gdyni w 1990 r. Uhonorowano je wówczas Grand Prix i nagrodą dziennikarzy. Wyróżnienie za najlepszą główną rolę męską otrzymał Janusz Gajos. "Ucieczkę..." nagradzano jeszcze kilkakrotnie, także zagranicą, np. na Festiwalu Filmów Fantastycznych w Avoriaz. Wcześniej najważniejsze trofea zdobywały tam m.in. "Carrie" Briana de Palmy, "Pojedynek na szosie" Stevena Spielberga i "Terminator" Jamesa Camerona. Pierwiastek fantastyczny odgrywa w filmie Marczewskiego rolę niepoślednią, choć nie w sposób właściwy produkcjom science - fiction. Służy bowiem ukazaniu przemiany duchowej cenzora - niegdyś poety i krytyka literackiego, obecnie (tak go określił reżyser) człowieka "spsiałego", pozornie groźnego, lecz w rzeczywistości zastraszonego i samotnego. Oba światy: realny i fantasmagoryczny przenikają się. Cenzor przekracza granicę ekranu, wchodzi do wnętrza filmu, powodowany miłością do jednej z jego bohaterek - Małgorzaty. Jednak i tam spotyka go rozczarowanie. Wraca do rzeczywistości, lecz nie będzie już tym samym człowiekiem. Niegdyś poeta, potem cenzor, teraz - kto? Jeden z krytyków pisał: "W tym filmie każdy chce wyjść z ram własnego życia. Buntuje się cenzor. Buntują się postacie filmowe. Wszyscy szukają wolności, której nie ma. Jej przebłysk jest może tylko w idei ucieczki. Wystarczy nocą wejść na dach własnej kamienicy, aby przekonać się, ilu ludzi znajduje się w stanie ucieczki."Aż tak wielu?"- dziwi się cenzor, obserwując dachy pełne ludzi. Sam jest jednym z lunatyków." 15:35 ACTUS HUMANUS NATIVITAS - FARINELLI CZ. 1 Koncert, 47 min, Polska, 2018 Wykonawcy: Ann Hallenberg, Christopher Rousset, Les Talens Lyriques Ostatni koncert grudniowego Festiwalu muzyki dawnej Actus Humanus Nativitas. Wirtuozowskie arie operowe napisane dla samego Farinellego. Wykonają je artyści, którzy wystąpili na słynnej ścieżce dźwiękowej do filmu "Farinelli: ostatni kastrat" w reżyserii Grarda Corbiau - szwedzka śpiewaczka Ann Hallenberg i francuska orkiestra Les Talens Lyriques prowadzona przez Christophe’a Rousseta. 16:30 ACTUS HUMANUS NATIVITAS - FARINELLI CZ. 2 Koncert, 51 min, Polska, 2018 Wykonawcy: Ann Hallenberg, Christopher Rousset, Les Talens Lyriques Ostatni koncert grudniowego Festiwalu Muzyki Dawnej Actus Humanus Nativitas. Wirtuozowskie arie operowe napisane dla samego Farinellego. Wykonają je artyści, którzy wystąpili na słynnej ścieżce dźwiękowej do filmu "Farinelli: ostatni kastrat" w reżyserii Grarda Corbiau - szwedzka śpiewaczka Ann Hallenberg i francuska orkiestra Les Talens Lyriques prowadzona przez Christophe ’ a Rousseta. 17:35 KSIĘGA PRZESTRZENI S.III - DLA ZYSKU I NA SŁUŻBIE Program edukacyjny, 27 min, Polska, 2019 Reżyseria: Tomasz Drozdowicz Scenariusz: Beata Hyczko Zdjęcia: Andrzej Wojciechowski Wykonawcy: Jakub Tolak Architektura współczesnych biur i urzędów to gatunek, który, jak żaden inny, wydaje się stale powtarzać te same formy. Jednak ambicje inwestorów i niezwykle trudne lokalizacje w gęstych centrach wielkich miast wymuszają powstawanie biurowców wyjątkowych: wyrzeźbionych przez słońce, pozbawionych symetrii albo niezwykle wąskich. Oprócz budynków zbudowanych dla biznesu odwiedzimy także najciekawszą siedzibę urzędu miasta powstałą w ostatnich latach. 18:15 KTÓRĘDY PO SZTUKĘ - WILHELM SASNAL Magazyn, 5 min, Polska, 2019 Reżyseria: Anna Zakrzewska Scenariusz: Tomasz Filiks Wykonawcy: Magdalena Czubińska Wilhelm Sasnal to jeden z najbardziej znanych współczesnych polskich artystów. Malarz, rysownik, autor filmów. Mówi o sobie, że jest malarzem realizmu, a jego umysł nie jest w stanie wyprodukować fikcji. Tworzy swoistą malarską kronikę współczesności, przefiltrowaną przez własną wrażliwość. Obraz "Crawl in Black/Kraul Czarnego" powstał po pobycie artysty na greckiej wyspie Leros w 2015 roku. Na wyspę próbowali przedostać się ludzie uciekający przed wojną w Syrii. Płynęli z pobliskiej Turcji do Grecji z nadzieją na ratunek. Na płótnie widzimy jedynie fragment jednej z wielu dramatycznych scen, które rozegrały się na Morzu Śródziemnym: uniesioną rękę pływaka zagarniającego wodę. Spływa z niej czarna farba. 18:25 KONCERT NA DWOJE Film dokumentalny, 75 min, Polska, 2018 Reżyseria: Tomasz Drozdowicz Scenariusz: Maria Nockowska, Maria Nockowska Urodzony w Grodnie Jerzy Maksymiuk (rocznik 1936), dyrygent, kompozytor, pianista. Jest w pełni aktywny, wymagający wobec siebie i innych, niezwalniający tempa, bezlitosny dla złego rzemiosła, wciąż zafascynowany muzyką i skupiony na swoich partyturach aż po granicę szaleństwa. Kochany przez wybitnych, drażniący i nielubiany przez wyrobników muzyki. Prywatnie, wciąż chłopak z małomiasteczkowego drewniaka, zaprzyjaźniony z "wykluczonymi" bywalcami parkowych ławek i dzielący się z nimi tym co ma. Charyzmatyczny "maestro", podziwiany w Londynie, Glasgow i Paryżu, w życiu codziennym całkowicie bezradny bez pomocy żony i przez nią kierowany. Film realizowany w Polsce, Anglii, Szkocji i Francji pokaże Maksymiuka w trakcie pracy z wybitnymi muzykami i orkiestrami, a także w trakcie komponowania muzyki. Wraz z bohaterem odbędziemy zaskakującą podróż w poszukiwaniu podstawowych definicji: czym jest muzyka i na czym polega jej działanie. Poznamy także artystę skrajnie "prywatnego". Ten drugi portret, pełen barwnych epizodów, drobnych słabości, ale i natręctw zahaczających momentami o granice psychicznej normy, ilustruje jedną z najbardziej skrajnych wersji losu artysty. Tę, w której ceną wybitnego talentu jest samotność w przeciętnym, "normatywnym" świecie. Równorzędną bohaterką filmu jest żona Jerzego Maksymiuka - Ewa Piasecka, osoba, która nie dzieląc przecież z muzykiem jego daru, jest mu zarazem absolutnie niezbędna jako warunek tworzenia i trwania. Film jest opowieścią o miłości, wielkiej pasji, talencie i jeszcze większej cenie płaconej za ten talent. 20:00 NA WSCHÓD OD HOLLYWOOD - DZIECI SŁOŃCA (KHORSHID / SUN CHILDREN) Dramat, 94 min, Iran, 2020 Reżyseria: Majid Majidi Scenariusz: Majid Majidi Zdjęcia: Hooman Behmanesh Muzyka: Ramin Kousha Aktorzy: Roohollah Zamani, Tannaz Tabatabaei, Javad Ezati, Ali Nassirian Dwunastoletni Ali i jego przyjaciele ciężko pracują, by przetrwać i wesprzeć finansowo swoje rodziny, wykonując drobne prace lub dopuszczając się drobnych przestępstw, by szybko zdobyć środki niezbędne do życia. Nagle jednak zdarzenia przyjmują inny, zdawałoby się cudowny bieg. Alemu zostaje powierzone zadanie znalezienia ukrytego skarbu. 21:50 W 80 DNI DOOKOŁA ŚWIATA - ODC. 4 (AROUND THE WORLD IN 80 DAYS) Serial przygodowy, 48 min, Francja/Włochy/Niemcy, 2021 Reżyseria: Brian Kelly, Steve Barron, Charles Beeson Aktorzy: David Tennant, Ibrahim Koma, Jason Watkins, Leonie Benesch Serial zrealizowany na podstawie słynnej powieści Juliusza Verne'a pod tym samym tytułem. Bohater to ekscentryczny Fileas Fogg, dżentelmen i poszukiwacz przygód. Wraz ze swoim służącym wyrusza w podróż dookoła świata. Założył się, że okrąży glob w ciągu 80 dni. Linia kolejowa przez Indie okazuje się niedokończona. Pan Fogg i jego towarzysze podróży trafiają do wioski, w której nazajutrz ma się odbyć huczne wesele. Muszą czekać na przewodnika, który zawiezie ich do Allahabadu. Matka panny młodej udziela im gościny. Zabawę przerywa przybycie oddziału brytyjskiego wojska. Pan młody jest dezerterem i grozi mu zesłanie do kolonii karnej. Phileas Fogg podejmuje się misji obrony zakochanego młodzieńca przed sądem wojskowym. Nie wie, że służący podał mu w herbacie narkotyk. 22:50 JAZZ.PL - BERNARD MASELI SEPTET Koncert, 70 min, Polska, 2022 Wykonawcy: Bernard Maseli, Bartek Pieszka, Karol Szymanowski, Dominik Bukowski, Michał Kapczuk, Bogusław Kaczmar, Marcin Jahr Bernard Maseli należy do grona najlepiej rozpoznawanych artystów polskiej sceny jazzowej. Ukończył Wydział Jazzu Akademii Muzycznej w Katowicach. Zadebiutował w 1985 roku w zespole Walk Away, z którym zdobył Grand Prix podczas Jazzu nad Odrą oraz główną nagrodę jako solista. W latach 1987 - 90 był członkiem Young Power, w 1993 grał w duecie ze Zbigniewem Jakubkiem, w 1997 z wibrafonistą Ireneuszem Głykiem. W rok później rozpoczął, trwającą do dziś, współpracę z Krzysztofem Ścierańskim. W 1999 roku utworzył zespół The Globetrotters, który zdobył ogromną popularność i zagrał ok. 350 koncertów 02:10 GINTROWSKI Film dokumentalny, 43 min, Polska, 2015 Reżyseria: Arkadiusz Bartosiak Film dokumentalny o Przemysławie Gintrowskim. Opowieść o artyście, którego legenda nie przetrwała dziejowej rewolucji, mimo że on sam przyczynił się do jej zwycięstwa. To historia genialnego muzyka, który śpiewając rewolucyjne pieśni, porywał tłumy. Kiedy wreszcie zwyciężył, przestał być potrzebny i popadł w zapomnienie. 03:10 MUSIC LIVE COLLECTION - DONNY MCCASLIN (DONNY MCCASLIN) Koncert, 99 min, Francja, 2017 Reżyseria: Pierre Simboiselle Wykonawcy: Donny Mccasslin Występ w sali koncertowej La Cooperative de Mai w Paryżu w 2017 roku.