TVP Nauka Sobota, 02.03.2024 06:00 CZY WIESZ, ŻE? - /24/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 19 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 06:25 CZY WIESZ, ŻE? - /25/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 18 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 06:45 TAJEMNICZY SZÓSTY ZMYSŁ (BEYOND MOVEMENT: OUR 6TH SENSE REVEALED) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Wszyscy wiemy o istnieniu naszych pięciu zmysłów. Okazuje się jednak, że istnieje jeszcze jeden rodzaj zmysłu: propriocepcja, która pozwala nam poruszać się, pisać i chwytać obiekt w ruchu. Jak zorganizowany jest szósty zmysł? 07:45 DORWAĆ WIRUSA - POLSKIE BADANIA NAD WIRUSAMI Cykl dokumentalny, 26 min, Polska, 2022 Reżyseria: Aleksandra Ciekot Scenariusz: Bogumił Radajewski W tym odcinku programu przedstawimy najciekawsze prace polskich wirusologów, m.in. naukowców z Wrocławia badających bakteriofagi, czyli wirusy atakujące bakterie. Dzięki nim możliwe jest leczenie zakażeń bakteryjnych nieuleczalnych klasycznymi metodami. W tym przypadku nie tylko udało się dorwać wirusa, ale też sprawić, by służył, a nie szkodził ludziom. "Dorwać wirusa" - cykl dokumentalny ukazujący osiągnięcia naukowców pracujących na froncie walki z chorobami wirusowymi. Przez pryzmat pandemii koronawirusa, w przystępny i zrozumiały sposób wyjaśniamy, co wiadomo na temat najgroźniejszych patogenów, w jaki sposób zapobiega się ich rozprzestrzenianiu, jak pracuje się nad szczepionkami i lekami przeciwwirusowymi, jak przewiduje się kierunki mutacji i pojawianie się nowych odmian wirusów. Każdy odcinek poświęcony jest innemu aspektowi badań nad wirusami. Tajniki wirusologii tłumaczą wybitni eksperci z kraju i ze świata. Program bogato ilustrowany ujęciami z okresu pandemii SARS - CoV - 2, zdjęciami z laboratoriów oraz grafiką komputerową wyjaśniającą działanie wirusów, terapii i innych omawianych zjawisk. 08:15 NA WSZELKI WYPADEK! ODC. 1 22 min, Polska, 2023 Reżyseria: Alicja Chmielewska Scenariusz: Piotr Poraj - Poleski Cykl, w którym ratownicy i lekarze uczą, jak skutecznie udzielać pierwszej pomocy. Nikt z nas przecież nie liczy się z tym, że niespodziewanie może spotkać go jakiś nagły wypadek czy uraz. Nikt też nie nosi cały czas przy sobie, tak na wszelki wypadek, apteczki pierwszej pomocy, leków czy środków opatrunkowych. Warto jednak wiedzieć, jak zachować się w różnych nagłych okolicznościach i jak można pomóc sobie lub innym w nieoczekiwanych sytuacjach, zwłaszcza takich, kiedy potrzebna jest natychmiastowa pomoc, a nie możemy wezwać karetki i liczyć na szybką i fachową pomoc medyczną. W tym odcinku pokazujemy, jak udzielić pierwszej pomocy przy złamaniach otwartych. Fachowo zaopatrzony w warunkach domowych pacjent nie ma komplikacji pourazowych. 08:45 POLSKIE PARKI NARODOWE - SŁOWIŃSKI PARK NARODOWY Film dokumentalny, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Rafał Kołodziej Scenariusz: Agnieszka Niwińska Prowadzący: Dariusz Gross Dariusz Gross, dziennikarz, zafascynowany przyrodą poszukiwacz - odkrywca, pokazuje znane parki narodowe z innej, zaskakującej strony, przez pryzmat pracy naukowców zgłębiających sekrety ekosystemów i pracujących nad ich zachowaniem dla przyszłych pokoleń. To program odkrywający osobliwości przyrody i ukazujący wyjątkowość poszczególnych parków narodowych w Polsce. Tu spotykają się nowoczesne technologie badawcze z odwiecznym dziełem natury. 09:20 ASTRONARIUM - (44) - "OGÓLNA TEORIA WZGLĘDNOŚCI" Magazyn, 22 min, Polska, 2017 Scenariusz: Krzysztof Czart, Maciej Mikołajewski, Bogumił Radajewski Prowadzący: Bogumił Radajewski Lektor: Maciej Gudowski Teoria, która zmieniła współczesną naukę. Genialna myśl jednego z najwybitniejszych umysłów XX wieku, Alberta Einsteina. Ogólna teoria względności rzuciła nowe światło na to, jak działa Wszechświat. W tym programie pokażemy, co takiego koncepcja Einsteina mówi nam o kosmosie. I gdzie możemy zobaczyć jej efekty. 10:10 NAJNOWSZE DONIESIENIA ZE ŚWIATA NAUKI (TOP SCIENCE STORIES) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2017 Jeśli ktoś przegapił któreś z najnowszych odkryć naukowych, wyginięcie dinozaurów, egzoplanety, zaćmienie Słońca, wzrost poziomu morza, a nawet ósmy kontynent... Wszystko, co trzeba wiedzieć o odkryciach, które ukształtują świat jutra, jest w tym filmie dokumentalnym. 11:15 EUGENIUSZ KWIATKOWSKI. MĄŻ STANU Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2018 Reżyseria: Mirosław Bork Scenariusz: Mirosław Bork Zdjęcia: Andrzej Adamczyk Eugeniusz Kwiatkowski. Chyba nie ma w polskiej historii polityka i działacza gospodarczego z tak wielkimi zasługami dla rozwoju kraju. I mimo że większość słyszała o jego dokonaniach, nie ma drugiej postaci tak zapomnianej. Urodził się pod koniec XIX wieku niedaleko Zbaraża na Kresach, zmarł w 1974 roku w gierkowskiej Polsce. Był legionistą Piłsudskiego, brał udział w wojnie 1920 roku, scalał Polskę po zaborach, był ministrem i wicepremierem, rozwijał gospodarkę i dbał o polską monetę, przygotowywał do starcia z Niemcami, przeżył upokorzenie internowania w Rumunii, dramat śmierci syna w kampanii wrześniowej, euforię pierwszych lat po II wojnie światowej i klęskę realnego socjalizmu w stalinowskiej wersji. A potem 25 lat milczenia, skazania na polityczny i społeczny niebyt. I na sam koniec chichot historii - tuż przed śmiercią ekipa Gierka próbuje uczynić z niego swego patrona. Zmarł w 1974 roku, o czym komunistyczne gazety donosiły w kilku zdaniach na dalszych stronach. Skąd się wziął i na czym polegał fenomen człowieka, którego inicjatywy są do dzisiaj podstawą polskiej gospodarki? Dlaczego tak bezwzględnie wyeliminowano go z życia publicznego, mimo zasług, których nie zdołali zakwestionować nawet komuniści? Okres, w którym skupiają się wszystkie napięcia bogatego życia Eugeniusza Kwiatkowskiego, to czas pomiędzy rokiem 1945, kiedy wbrew wszystkim, motywowany chęcią pracy dla ojczyzny, zdecydował się na powrót do Polski, a rokiem 1948, kiedy ostatecznie usunięto go z życia publicznego, zabraniając wyjazdów na Wybrzeże i do ukochanej Gdyni. Ten krótki okres, skupiający w sobie wszystkie polskie dylematy, to podstawowa kanwa narracji. 12:20 STACJA ARKTYKA - HORNSUND WZYWA Cykl dokumentalny, 23 min, Polska, 2023 Reżyseria: Sambor Wilk Scenariusz: Patrycja Koskowska, Odeta Moro Wyprawa na biegun to jedna z najbardziej skomplikowanych operacji naukowych. Życie kilka tygodni na odludziu i poświęcenie się bez reszty badaniom naukowym to historia, którą chcemy opowiedzieć i pokazać. Zarejestrowane materiały video zostały uzupełnione animacjami oraz grafikami podkreślającymi efekty prowadzonych przez lata pomiarów. Badania, które będziemy obserwowali, są bardzo ważnie dla polskiej i światowej nauki, a polskie polarnictwo, z tradycjami sięgającymi XIX wieku, cieszy się ogólnoświatowym uznaniem. Poznamy jego genezę, interdyscyplinarną współpracę naukowców z wielu dziedzin i nieocenione efekty i korzyści, jakie z ich pracy czerpie cały świat. W filmie poznamy ludzi, którzy zostali zakwalifikowani do najnowszej edycji badań na biegunie. Widzowie dowiedzą się, jak wygląda trening przygotowujący do tak trudnego wyjazdu. Poznają, jakie zagrożenia i niebezpieczeństwa mogą spotkać uczestników wyprawy oraz usłyszą, z jaką motywacją i oczekiwaniami wyjeżdżają członkowie zespołu, który najbliższe kilka miesięcy spędzi na badaniach i eksploracji bieguna. 12:50 JAK ŻYJE LAS... - Z NAUKĄ W LESIE Magazyn, 23 min, Polska, 2023 Scenariusz: Robert Słowik Opowieść o jednym z najbardziej zróżnicowanych środowisk przyrodniczych, sieci połączonej wielostronnymi relacjami organizmów i zachodzących w nim procesów. Tylko pozornie odpowiedź na pytanie "Jak żyje las?" jest prosta. Aby mieć świadomość, z jak doskonałym wytworem natury mamy do czynienia, wystarczy powiedzieć, że w leśnym powietrzu jest do 70 razy mniej chorobotwórczych zarazków niż w powietrzu w mieście i do tysiąca razy mniej substancji szkodliwych dla zdrowia niż w pobliżu aglomeracji przemysłowych. W tym odcinku programu omówimy różnorodność biologiczną lasu z podziałem na jego warstwy, przedstawimy i omówimy funkcje i znaczenie lasu. Dokumentalny cykl "Jak żyje las...", realizowany wspólnie z Lasami Państwowymi, przybliża widzom tajniki gospodarki leśnej, obala mity, tłumaczy pojęcia i definicje z nią związane. Leśników, naukowców i ekspertów występujących w programie łączy wspólna pasja - las jako ekosystem istotny dla życia ludzi, cenne środowisko przyrodnicze dostarczające tlenu, pochłaniające dwutlenek węgla i gwarantujące równowagę zasobów wodnych, a jednocześnie źródło ważnych dla gospodarki surowców. 13:30 BILANS ZDROWIA Magazyn, 20 min, Polska, 2022 Zez jest schorzeniem, które dotyka 2-5 % populacji dziecięcej. Dotyczy około 8 mln dzieci na świecie. W programie powiemy, dlaczego nie należy lekceważyć uciekającego oczka i jakie dziś mamy metody korygowania tej wady. W magazynie także o zapaleniu płuc, które u dzieci i osób starszych wymaga pilnej konsultacji lekarskiej. Objawy zapalenia płuc opisał już ojciec medycyny, Hipokrates. Mimo tego aż do XX wieku wielu chorych umierało. Jak dziś diagnozuje się i leczy zapalenie płuc? Będzie też o profilaktyce chorób prostaty. 13:55 PODWODNY ŚWIAT - KRZYK OCEANU (SUBMERGED UNIVERSE - THE OCEAN`S CRY) Serial dokumentalny, 26 min, Hiszpania, 2019 Seria ukazuje niezwykłą różnorodność ekosystemów oceanicznych, a jej twórcy namawiają nas, abyśmy zaczęli działać tu i teraz, jeśli chcemy ochronić oceany przed nieodwracalnymi zniszczeniami. Życie w wodach naszej planety jest coraz bardziej zagrożone przez działalność człowieka, więc zrozumienie tego, co złego dzieje się w głębinach na całym świecie, jest ważniejsze niż kiedykolwiek po to, by życiu w oceanach zapewnić przetrwanie. W każdym odcinku omawiane są kluczowe problemy, z jakimi borykają się nasze oceany i dostajemy wskazówki, co możemy zrobić, aby powstrzymać katastrofę. 14:25 PODWODNY ŚWIAT - SZKLANE WIĘZIENIA (SUBMERGED UNIVERSE - GLASS PRISONS) Serial dokumentalny, 26 min, Wielka Brytania, 2019 Seria ukazuje niezwykłą różnorodność ekosystemów oceanicznych, a jej twórcy namawiają nas, abyśmy zaczęli działać tu i teraz, jeśli chcemy ochronić oceany przed nieodwracalnymi zniszczeniami. Życie w wodach naszej planety jest coraz bardziej zagrożone przez działalność człowieka, więc zrozumienie tego, co złego dzieje się w głębinach na całym świecie, jest ważniejsze niż kiedykolwiek po to, by życiu w oceanach zapewnić przetrwanie. W każdym odcinku omawiane są kluczowe problemy, z jakimi borykają się nasze oceany i dostajemy wskazówki, co możemy zrobić, aby powstrzymać katastrofę. 15:00 RAPORT NAUKOWY - 74 23 min, Polska, 2023 Cotygodniowy przegląd najważniejszych wydarzeń w dziedzinie nauki zarówno w Polsce, jak i na świecie. Odkrycia i dokonania naukowców, misje badające tajemnice kosmosu i naszego globu, fascynujące technologie i wydarzenia, które zmieniają historię. To niezbędnik tych, którzy chcą być na bieżąco z tym, co dzieje się w nauce, poznawać i rozumieć naszą rzeczywistość, a czasem wybiegać myślą w przyszłość. W tym programie nie zapomnimy także o ważnych rocznicach i historii nauki. 15:30 GIGANCI NAUKI - NOBLIŚCI Teleturniej, 48 min, Polska, 2022 Reżyseria: Tomasz Motyl Szokujący, z pozoru dziwni, nieustępliwi i uparci. Lubią sprawdzać teorię w praktyce, nie boją się eksperymentów. Uczą się tylko na swoich błędach. Zawsze pełni pasji i wiary, że sukces kiedyś nadejdzie. Widzą świat inaczej i nie boją się o tym mówić. To oni przesuwają horyzont naszej wiedzy i nauki, płacąc za to często wysoką cenę. To oni zmieniają świat. Najbardziej prestiżowa nagroda w świecie nauki ufundowana została przez jednego z nich, wynalazcę, którego odkrycie nieodwracalnie zmieniło świat. Dynamit miał ludziom pomagać kruszyć skały, stał się jednak śmiercionośną bronią. Nagroda Nobla ma honorować tych, których odkrycia przyczyniają się dobru ludzkości. Laureaci Nagrody Nobla, niezwykłe osobowości i genialne odkrycia będą bohaterami tego odcinka teleturnieju. "Giganci nauki" to teleturniej oparty na oryginalnym formacie TVP, dedykowany wyłącznie wiedzy naukowej, znakomite połączenie emocji i zabawy z edukacją i misją popularyzacji nauki. Każdy odcinek to jeden temat i jeden zwycięzca, ten, który zna najlepsze odpowiedzi na pytania przygotowywane przez ekspertów, dziennikarzy i konkurentów. Teleturniej, w którym liczy się wyłącznie wiedza. Dla zawodników to rywalizacja, dla widzów pełna emocji przygoda z zagadkami i tajemnicami nauki. Na zwycięzcę teleturnieju czeka tytuł Giganta Nauki i nagroda 20 tys. PLN. Teleturniej składa się z 3 rund i finału wieńczącego dzieło. Zasady poszczególnych rund różnią się od siebie, punkty poszczególnych rund sumują się. 16:25 DORWAĆ WIRUSA - POLSKIE BADANIA NAD WIRUSAMI Cykl dokumentalny, 26 min, Polska, 2022 Reżyseria: Aleksandra Ciekot Scenariusz: Bogumił Radajewski W tym odcinku programu przedstawimy najciekawsze prace polskich wirusologów, m.in. naukowców z Wrocławia badających bakteriofagi, czyli wirusy atakujące bakterie. Dzięki nim możliwe jest leczenie zakażeń bakteryjnych nieuleczalnych klasycznymi metodami. W tym przypadku nie tylko udało się dorwać wirusa, ale też sprawić, by służył, a nie szkodził ludziom. "Dorwać wirusa" - cykl dokumentalny ukazujący osiągnięcia naukowców pracujących na froncie walki z chorobami wirusowymi. Przez pryzmat pandemii koronawirusa, w przystępny i zrozumiały sposób wyjaśniamy, co wiadomo na temat najgroźniejszych patogenów, w jaki sposób zapobiega się ich rozprzestrzenianiu, jak pracuje się nad szczepionkami i lekami przeciwwirusowymi, jak przewiduje się kierunki mutacji i pojawianie się nowych odmian wirusów. Każdy odcinek poświęcony jest innemu aspektowi badań nad wirusami. Tajniki wirusologii tłumaczą wybitni eksperci z kraju i ze świata. Program bogato ilustrowany ujęciami z okresu pandemii SARS - CoV - 2, zdjęciami z laboratoriów oraz grafiką komputerową wyjaśniającą działanie wirusów, terapii i innych omawianych zjawisk. 16:55 PODRÓŻNIK - RIO DULCE Cykl reportaży, 18 min, Polska, 2007 Autor: Anna Kwiatkowska Scenariusz: Anna Kwiatkowska Lektor: Marcin Sanakiewicz Rio Dulce jeszcze do niedawna oznaczało bardzo niebezpieczny spływ rzeką przez bagniste tereny i zdradliwe jeziora w Ameryce Środkowej, aż do ujścia Morza Karaibskiego w miasteczku Livingstone. Kiedyś przed laty była tam kolonia niewolników. Po ogłoszeniu abolicji z wielu karaibskich wysp przybywali tu różni ludzie, zbiegli z plantacji, przeważnie czarnoskórzy niewolnicy z wybrzeża Afryki, Angoli i Gwinei. Osadę nazwali Livingstone i tak przetrwała do naszych czasów. Nie można tam dotrzeć samochodem, a jedynie łodzią płynąc właśnie po Rio Dulce. Kiedyś rzeka stanowiła naturalną ochronę tych terenów przed napastnikami, również w czasach wojny domowej w Gwatemali tereny te były świetną bazą dla partyzantów i rebeliantów. Teraz Rio Dulce to wakacyjna oaza: pełno tam jachtów, żaglówek, turystów z plecakami, na rzece działają liczne pływające restauracje, sklepiki i przystanie. W programie podróż po Rio Dulce aż do Livingstone, legendarnego miasta niewolników, a także przechadzka uliczkami tej zapomnianej i zakurzonej osady. Widzowie znajdą także informacje praktyczne i liczne porady na temat poruszania się po Gwatemali i Rio Dulce. Program prowadzi Anna Kwiatkowska. 17:15 PODRÓŻNIK - ATITLAN - KOLEBKA MAJÓW Cykl reportaży, 16 min, Polska, 2008 Autor: Anna Kwiatkowska Scenariusz: Anna Kwiatkowska Lektor: Marcin Sanakiewicz Jedno z najbardziej tajemniczych i owianych legendami miejsc w Ameryce Środkowej, a może nawet w całym świecie. Atitlan, niewielkie jezioro położone wśród wulkanicznych szczytów środkowej Gwatemali. To tam, według legendy, miał narodzić się pierwszy spośród Majów, wielkiej, ponad 6-milionowej społeczności, która zbudowała na przestrzeni kilku tysięcy kilometrów, od Jukatanu po Honduras, niezwykłą cywilizację. Nim jednak powstały potężne, monumentalne budowle, pałace i świątynie w Palenque, Chichen Itza czy Tikal, właśnie nad jeziorem Atitlan zrodziła się pierwsza społeczność Majów. Otoczenie jeziora jest imponujące. Kwieciste ogrody, gaje owocowe i warzywne, a wśród nich to wszystko, co kultura Indian prekolumbijskich przyniosła współczesnej cywilizacji: fasola, pomidory, papryka, awokado, wanilia, ziemniaki. Klimat i otoczenie sprawiły, że drobna społeczność rozrosła się w potężną cywilizację. W "Podróżniku" odwiedzimy jezioro Atitlan oraz miasto o tej samej nazwie. Odwiedzimy pierwszą osadę Majów, dziś trochę zapomnianą, a w niej tradycyjny bazar indiański, kościół, a także pracownię rękodzieła. Wśród wielu elementów życia codziennego Majów dużą rolę odgrywa tamtejsza medycyna. Poznamy tajniki mieszanek ziół, które od wieków służą im na przeróżne dolegliwości. Medycyna Majów niezwykle mocno zaistniała w całej Ameryce Środkowej jako rodzaj szkoły leczenia. Skorzystali z niej Aztekowie, którzy zbudowali swoje imperium w środkowym Meksyku, skorzystali także mieszkańcy całej Ameryki, zwłaszcza w okresie późniejszym. Jak wiele innych rzeczy, pomimo ogromu zniszczeń, jakich dokonali na społeczności Majów Hiszpanie, przetrwała i do dziś służy z powodzeniem mieszkańcom Gwatemali. W programie także praktyczne porady dla tych, którzy chcieliby wybrać się nad jezioro Atitlan na wakacje: gdzie mieszkać, za ile, jak ustrzec się niebezpieczeństw podróży. Program prowadzi Anna Kwiatkowska. 18:00 TAJEMNICE SAL OPERACYJNYCH - TWARZ DZIECKA Cykl dokumentalny, 23 min, Polska, 2022 Reżyseria: Marta Gołąb-Kocięcka Scenariusz: Ireneusz Iwański, Marta Gołąb-Kocięcka Prowadzący: Łukasz Grabarczyk Dwunastoletnia Laura jest jednym z pięciorga dzieci w kraju, które chorują na zespół MFDM, czyli dyzostozę twarzowo-żuchwową. Dziewczynka przeszła już około czterdziestu zabiegów i to nie koniec jej walki o zdrowie i życie. Laura znalazła pomoc w zespole doktora Krzysztofa Dowgierda z Centrum Wad Twarzoczaszki Wojewódzkiego Specjalistycznego Szpitala Dziecięcego w Olsztynie. W filmie przedstawiony jest zabieg osteotomii. Aby operacja mogła zostać zrealizowana, potrzebny jest cały sztab ludzi. Oprócz chirurgów, asystentów, anestezjologów i instrumentariuszek prezentowani będą także: główny operator oraz pozostałe osoby, które pojawią się podczas zabiegu. Szczegółowo omawiany będzie zakres ich obowiązków oraz rola, jaką pełnią na sali operacyjnej. Gospodarzem programu jest doktor Łukasz Grabarczyk, jedyny polski neurochirurg operujący w wojennych szpitalach w Ukrainie, wieloletni szef kliniki Budzik w Olsztynie, absolwent Uniwersytetu we Freiburgu, który swoje umiejętności doskonalił w USA i Japonii. 18:30 RAPORT NAUKOWY - 74 23 min, Polska, 2023 Cotygodniowy przegląd najważniejszych wydarzeń w dziedzinie nauki zarówno w Polsce, jak i na świecie. Odkrycia i dokonania naukowców, misje badające tajemnice kosmosu i naszego globu, fascynujące technologie i wydarzenia, które zmieniają historię. To niezbędnik tych, którzy chcą być na bieżąco z tym, co dzieje się w nauce, poznawać i rozumieć naszą rzeczywistość, a czasem wybiegać myślą w przyszłość. W tym programie nie zapomnimy także o ważnych rocznicach i historii nauki. 19:00 SUPERNOVA Film krótkometrażowy, 30 min, Polska, 2015 Reżyseria: Andrzej Cichocki Scenariusz: Andrzej Cichocki Muzyka: Paweł Górniak, Marek Żebrowski Krótkometrażowy film fabularny opowiadający o tajemnicach ludzkiego życia, które są tak samo niezgłębione jak przestrzeń kosmosu. 19:30 CZY WIESZ, ŻE? - /26/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 16 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 20:00 PODWODNY ŚWIAT - KRZYK OCEANU (SUBMERGED UNIVERSE - THE OCEAN`S CRY) Serial dokumentalny, 26 min, Hiszpania, 2019 Seria ukazuje niezwykłą różnorodność ekosystemów oceanicznych, a jej twórcy namawiają nas, abyśmy zaczęli działać tu i teraz, jeśli chcemy ochronić oceany przed nieodwracalnymi zniszczeniami. Życie w wodach naszej planety jest coraz bardziej zagrożone przez działalność człowieka, więc zrozumienie tego, co złego dzieje się w głębinach na całym świecie, jest ważniejsze niż kiedykolwiek po to, by życiu w oceanach zapewnić przetrwanie. W każdym odcinku omawiane są kluczowe problemy, z jakimi borykają się nasze oceany i dostajemy wskazówki, co możemy zrobić, aby powstrzymać katastrofę. 20:30 PODWODNY ŚWIAT - SZKLANE WIĘZIENIA (SUBMERGED UNIVERSE - GLASS PRISONS) Serial dokumentalny, 26 min, Wielka Brytania, 2019 Seria ukazuje niezwykłą różnorodność ekosystemów oceanicznych, a jej twórcy namawiają nas, abyśmy zaczęli działać tu i teraz, jeśli chcemy ochronić oceany przed nieodwracalnymi zniszczeniami. Życie w wodach naszej planety jest coraz bardziej zagrożone przez działalność człowieka, więc zrozumienie tego, co złego dzieje się w głębinach na całym świecie, jest ważniejsze niż kiedykolwiek po to, by życiu w oceanach zapewnić przetrwanie. W każdym odcinku omawiane są kluczowe problemy, z jakimi borykają się nasze oceany i dostajemy wskazówki, co możemy zrobić, aby powstrzymać katastrofę. 21:05 PODRÓŻNIK - RIO DULCE Cykl reportaży, 18 min, Polska, 2007 Autor: Anna Kwiatkowska Scenariusz: Anna Kwiatkowska Lektor: Marcin Sanakiewicz Rio Dulce jeszcze do niedawna oznaczało bardzo niebezpieczny spływ rzeką przez bagniste tereny i zdradliwe jeziora w Ameryce Środkowej, aż do ujścia Morza Karaibskiego w miasteczku Livingstone. Kiedyś przed laty była tam kolonia niewolników. Po ogłoszeniu abolicji z wielu karaibskich wysp przybywali tu różni ludzie, zbiegli z plantacji, przeważnie czarnoskórzy niewolnicy z wybrzeża Afryki, Angoli i Gwinei. Osadę nazwali Livingstone i tak przetrwała do naszych czasów. Nie można tam dotrzeć samochodem, a jedynie łodzią płynąc właśnie po Rio Dulce. Kiedyś rzeka stanowiła naturalną ochronę tych terenów przed napastnikami, również w czasach wojny domowej w Gwatemali tereny te były świetną bazą dla partyzantów i rebeliantów. Teraz Rio Dulce to wakacyjna oaza: pełno tam jachtów, żaglówek, turystów z plecakami, na rzece działają liczne pływające restauracje, sklepiki i przystanie. W programie podróż po Rio Dulce aż do Livingstone, legendarnego miasta niewolników, a także przechadzka uliczkami tej zapomnianej i zakurzonej osady. Widzowie znajdą także informacje praktyczne i liczne porady na temat poruszania się po Gwatemali i Rio Dulce. Program prowadzi Anna Kwiatkowska. 21:30 TAJEMNICZY SZÓSTY ZMYSŁ (BEYOND MOVEMENT: OUR 6TH SENSE REVEALED) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Wszyscy wiemy o istnieniu naszych pięciu zmysłów. Okazuje się jednak, że istnieje jeszcze jeden rodzaj zmysłu: propriocepcja, która pozwala nam poruszać się, pisać i chwytać obiekt w ruchu. Jak zorganizowany jest szósty zmysł? 22:35 PODRÓŻNIK - ATITLAN - KOLEBKA MAJÓW Cykl reportaży, 16 min, Polska, 2008 Autor: Anna Kwiatkowska Scenariusz: Anna Kwiatkowska Lektor: Marcin Sanakiewicz Jedno z najbardziej tajemniczych i owianych legendami miejsc w Ameryce Środkowej, a może nawet w całym świecie. Atitlan, niewielkie jezioro położone wśród wulkanicznych szczytów środkowej Gwatemali. To tam, według legendy, miał narodzić się pierwszy spośród Majów, wielkiej, ponad 6-milionowej społeczności, która zbudowała na przestrzeni kilku tysięcy kilometrów, od Jukatanu po Honduras, niezwykłą cywilizację. Nim jednak powstały potężne, monumentalne budowle, pałace i świątynie w Palenque, Chichen Itza czy Tikal, właśnie nad jeziorem Atitlan zrodziła się pierwsza społeczność Majów. Otoczenie jeziora jest imponujące. Kwieciste ogrody, gaje owocowe i warzywne, a wśród nich to wszystko, co kultura Indian prekolumbijskich przyniosła współczesnej cywilizacji: fasola, pomidory, papryka, awokado, wanilia, ziemniaki. Klimat i otoczenie sprawiły, że drobna społeczność rozrosła się w potężną cywilizację. W "Podróżniku" odwiedzimy jezioro Atitlan oraz miasto o tej samej nazwie. Odwiedzimy pierwszą osadę Majów, dziś trochę zapomnianą, a w niej tradycyjny bazar indiański, kościół, a także pracownię rękodzieła. Wśród wielu elementów życia codziennego Majów dużą rolę odgrywa tamtejsza medycyna. Poznamy tajniki mieszanek ziół, które od wieków służą im na przeróżne dolegliwości. Medycyna Majów niezwykle mocno zaistniała w całej Ameryce Środkowej jako rodzaj szkoły leczenia. Skorzystali z niej Aztekowie, którzy zbudowali swoje imperium w środkowym Meksyku, skorzystali także mieszkańcy całej Ameryki, zwłaszcza w okresie późniejszym. Jak wiele innych rzeczy, pomimo ogromu zniszczeń, jakich dokonali na społeczności Majów Hiszpanie, przetrwała i do dziś służy z powodzeniem mieszkańcom Gwatemali. W programie także praktyczne porady dla tych, którzy chcieliby wybrać się nad jezioro Atitlan na wakacje: gdzie mieszkać, za ile, jak ustrzec się niebezpieczeństw podróży. Program prowadzi Anna Kwiatkowska. 23:05 TAJEMNICE SAL OPERACYJNYCH - TWARZ DZIECKA Cykl dokumentalny, 23 min, Polska, 2022 Reżyseria: Marta Gołąb-Kocięcka Scenariusz: Ireneusz Iwański, Marta Gołąb-Kocięcka Prowadzący: Łukasz Grabarczyk Dwunastoletnia Laura jest jednym z pięciorga dzieci w kraju, które chorują na zespół MFDM, czyli dyzostozę twarzowo-żuchwową. Dziewczynka przeszła już około czterdziestu zabiegów i to nie koniec jej walki o zdrowie i życie. Laura znalazła pomoc w zespole doktora Krzysztofa Dowgierda z Centrum Wad Twarzoczaszki Wojewódzkiego Specjalistycznego Szpitala Dziecięcego w Olsztynie. W filmie przedstawiony jest zabieg osteotomii. Aby operacja mogła zostać zrealizowana, potrzebny jest cały sztab ludzi. Oprócz chirurgów, asystentów, anestezjologów i instrumentariuszek prezentowani będą także: główny operator oraz pozostałe osoby, które pojawią się podczas zabiegu. Szczegółowo omawiany będzie zakres ich obowiązków oraz rola, jaką pełnią na sali operacyjnej. Gospodarzem programu jest doktor Łukasz Grabarczyk, jedyny polski neurochirurg operujący w wojennych szpitalach w Ukrainie, wieloletni szef kliniki Budzik w Olsztynie, absolwent Uniwersytetu we Freiburgu, który swoje umiejętności doskonalił w USA i Japonii. 23:40 NAJNOWSZE DONIESIENIA ZE ŚWIATA NAUKI (TOP SCIENCE STORIES) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2017 Jeśli ktoś przegapił któreś z najnowszych odkryć naukowych, wyginięcie dinozaurów, egzoplanety, zaćmienie Słońca, wzrost poziomu morza, a nawet ósmy kontynent... Wszystko, co trzeba wiedzieć o odkryciach, które ukształtują świat jutra, jest w tym filmie dokumentalnym. 00:50 CZY WIESZ, ŻE? - /27/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 19 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 01:45 NIESKOŃCZONOŚĆ - WSZYSTKO ALBO NIC? (INFINITY) Film dokumentalny, 59 min, Wielka Brytania, 2021 Ta niezwykła miniseria szuka odpowiedzi na niektóre z najważniejszych pytań bez odpowiedzi naszych czasów. Czy istnieje nieskończoność? Co jest poza wszechświatem? Czy naprawdę może być nic? Jak to się wszystko zaczęło? W każdym z trzech odcinków twórcy filmu badają możliwość istnienia różnych wymiarów i nieskończonych wszechświatów w naszym zasięgu, a także zastanawiają się, czego jeszcze możemy się nauczyć z teorii Wielkiego Wybuchu. Rozmowy z czołowymi myślicielami ujawniają najnowsze badania naukowe, gdy zastanawiamy się, co jest poza naszym wszechświatem i pytamy, czy nauka ma swoje granice.