TVP Kultura Czwartek, 07.03.2024 09:05 POGRANICZE W OGNIU - ODC. 3/24 Serial sensacyjny, wojenny TVP, 56 min, Polska, 1988 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Juliusz Janczur, Andrzej Konic Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Aktorzy: Cezary Pazura, Olaf Lubaszenko, Janusz Bukowski, Barbara Sołtysik, Piotr Rzymyszkiewicz, Piotr Konieczyński, Hanna Wrycza-Polk, Joanna Jankowska, Marian Kamiński, Asja Łamtiugina, Jacek Kałucki, Leon Niemczyk, Ewa Sałacka, Andrzej Herder, Witold Skaruch, Alicja Jachiewicz Przed zbrojną akcją kolegów na pociąg Franek gdzieś znika i odnajduje się dopiero po paru dniach z raną w nodze. Kolegom opowiada, że trafiła go zbłąkana kula i musiał iść do szpitala. Tymczasem Niemcy na wieść o wybuchu powstania w Wielkopolsce planują operację militarną pod kryptonimem "Wiosenne słońce". Oficjalnie zaś obwieszczają, że pragną rozwiązać "kryzys" metodami politycznymi. Nieufny porucznik Kaleta wysyła Czarka do Berlina, by zdobył jakieś informacje o prawdziwych zamiarach wroga. Młody wywiadowca pod fikcyjnym nazwiskiem Otto Strauss dowiaduje się o planowanym przez Niemców uderzeniu na polskie siły zbrojne. Niezwłocznie wysyła meldunek do Poznania. Polacy rozpoczynają przygotowania do odparcia ataku. Franek zaś rozpoczyna pracę jako korespondent wojenny przy Oficynie Wydawniczej Adamskich. Organizuje też zbiórkę książek dla sierocińca prowadzonego przez Dorotę i jej koleżanki. Nie zaprzestaje jednak działalności szpiegowskiej. Kiedy przypadkowo dowiaduje się o polskich przygotowaniach do odparcia niemieckiego ataku, od razu przekazuje tę wiadomość swemu mocodawcy. W Podgajach, z baraku monterów, Czarka zabiera nagle oficer niemieckiego wywiadu. 10:15 CZŁOWIEK Z MARMURU Dramat, 153 min, Polska 1976 Reżyseria: Andrzej Wajda Scenariusz: Aleksander Ścibor - Rylski Zdjęcia: Edward Kłosiński Muzyka: Andrzej Korzyński Aktorzy: Jerzy Radziwiłowicz, Krystyna Janda, Tadeusz Łomnicki, Jacek Łomnicki, Michał Tarkowski, Piotr Cieślak, Wiesław Wójcik, Krystyna Zachwatowicz i inni "Człowiek z marmuru" rodził się w bólach. Trzeba było wielu starań i zabiegów, by przekonać urzędników i dyrektorów od kultury, że ten film nie będzie oskarżeniem komunistycznego państwa. Czy nie był? Był, i to na tyle celnym i dotkliwym, że wywołał popłoch. Dzieło Wajdy przeznaczono do ograniczonej dystrybucji, co - miast zmniejszyć - zwiększyło jego rezonans i popularność. Utwór, będący mistrzowskim połączeniem niekłamanego artyzmu z otwartą krytyką kłamstwa, przemocy i zniewolenia, miał w sobie niezwykłą siłę oddziaływania. Stał się też wielkim wydarzeniem, nie tylko kulturalnym. Oficjalne media próbowały wypaczyć jego sens. Pisano i mówiono, że "Człowiek z marmuru" jest li tylko pożytecznym głosem w konstruktywnej, socjalistycznej dyskusji, dotyczącej - potępionego już przez partię - "okresu błędów i wypaczeń". "Wola Partii" jednak i tym razem rozminęła się z "wolą narodu". Dramatyczne losy Mateusza Birkuta widzowie słusznie odczytali jako metaforę zmagań jednostki z totalitaryzmem. "Walka Birkuta o prawdę nie skończyła się przecież w latach pięćdziesiątych" - zdawał się mówić za pośrednictwem swego filmu Wajda - "trwa ona także dziś, czego dowodem jest choćby rozpaczliwa szamotanina Agnieszki z telewizyjną nomenklaturą". Na sukces "Człowieka z marmuru" złożyły się talent i praca wielu ludzi, zwłaszcza reżysera i odtwórców głównych ról. Porywającą kreację Mateusza Birkuta stworzył młody aktor krakowskiego Starego Teatru Jerzy Radziwiłowicz, znany wcześniej z zaledwie dwu większych ról filmowych. Debiutantką na ekranie była natomiast ekspresyjna Krystyna Janda (Agnieszka) - dwudziestopięcioletnia wówczas aktorka warszawskiego Teatru Ateneum. Uwagę krytyki zwróciła też konstrukcja dzieła Wajdy. Jest ono bowiem nie tylko pasjonującą opowieścią o człowieku zniszczonym przez historię, lecz także skrupulatnym zapisem powstawania filmu. Niełatwej często drogi twórcy, na której piętrzą się niezliczone przeszkody w postaci braku pieniędzy, złej woli decydentów, problemów technicznych. Dziś "Człowiek z marmuru" jest już klasykiem i legendą. Mimo to wciąż ogląda się go z zainteresowaniem, nieustępującym "kinu akcji". Rok 1976. Na korytarzu gmachu telewizji Agnieszka - dyplomantka szkoły filmowej - przekonuje "ważnego" redaktora o potrzebie powstania filmu o Mateuszu Birkucie, przed laty przodowniku pracy, którego błyskotliwa kariera skończyła się nagle i niespodziewanie gdzieś około roku 1952. Po pertraktacjach dziewczyna dostaje wreszcie taśmę i niezbędny sprzęt. Rozpoczyna prywatne "śledztwo", mające ustalić przyczyny sukcesu i upadku Birkuta. Dowiaduje się, że Birkut został wykreowany na bohatera, ale jego życie wyglądało zupełnie inaczej niż wymyślona o nim legenda. Stopniowo spadał z piedestału, na którym postawiła go władza ludowa, gdy było to potrzebne "ideologicznie". Agnieszka odnajduje przyjaciela Mateusza Birkuta, Witka, jego żonę Hankę oraz syna Maćka. Z zachowanych archiwaliów i wspomnień bliskich osób wyłania się portret jej bohatera. Ale telewizja nie jest zainteresowana ujawnieniem tej prawdy. 13:00 RZECZ POLSKA S.I - KLOCKI ZOFII STRYJEŃSKIEJ Cykl dokumentalny, 12 min, Polska, 2018 Reżyseria: Tomasz Filiks, Anna Zakrzewska Scenariusz: Tomasz Filiks, Anna Zakrzewska Muzyka: Bartosz Kruczyński Wykonawcy: Marek Sosenko, Stanisław Lenartowicz 100 najlepszych polskich projektów na 100 - lecie Niepodległości! W pierwszym odcinku bohaterem będą klocki Zofii Stryjeńskiej. Projekt tej drewnianej zabawki powstał w 1918 roku i był związany z aktywnością artystki w ramach Warsztatów Krakowskich. Klocki miały przedstawiać 6 scen nawiązujących do tradycji ludowych jak np. puszczanie wianków na rzece czy oczepiny. W ten sposób Stryjeńska chciała edukować najmłodszych w polskich zwyczajach. Cykl TVP Kultura to propozycja przyjrzenia się krajowej sztuce projektowania. Będzie to zarówno odpowiedź na obserwowaną od jakiegoś czasu modę na przedmioty vintage, jak i promocja najciekawszych nowych rozwiązań projektowych. Choć polski design w ostatnich latach staje się jednym z naszych eksportowych hitów, to wciąż zbyt mało się o nim mówi. Program ma opowiadać o konkretnych przedmiotach, rekonstruując historię ich powstania, pokazując ich funkcję w przestrzeni, przedstawiając twórców i projektantów. Ta opowieść o rzeczach stanie się również opowieścią o najnowszej historii Polski. 13:30 KTÓRĘDY PO SZTUKĘ - PIETER BRUEGHEL Magazyn, 6 min, Polska, 2019 Reżyseria: Anna Zakrzewska Scenariusz: Tomasz Filiks Wykonawcy: Kama Guzik O tym jak różnorodne dzieła znajdują się w kolekcji Muzeum Narodowego w Krakowie, dowiemy się z siódmego sezonu cyklu "Którędy po sztukę". Kazanie Św. Jana Chrzciciela z kolekcji Muzeum Narodowego w Krakowie to obraz Pietera Bruegela Młodszego z początku XVII wieku. Pochodzący ze słynnej malarskiej dynastii artysta z sukcesem wykorzystywał popularność obrazów swojego ojca: w odpowiedzi na duże zainteresowanie kopiował jego tematy i najsłynniejsze płótna. Podobnie jest w przypadku tego obrazu. Pierwowzór do niego, który dziś znajduje się w Narodowym Muzeum w Budapeszcie, stworzył sławny ojciec. Ta biblijna, pełna alegorii scena była tak naprawdę manifestem politycznym, krytyką rządzących Niderlandami Habsburgów. Między innymi o tym aspekcie obrazu opowie Kama Guzik. 13:50 ZAGINIONE SKARBY - AUTOPORTRET ANNIBALE CARRACCIEGO Film animowany, 6 min, Polska, 2017 Reżyseria: Beata Szuszwedyk - Sadurska Scenariusz: Beata Szuszwedyk - Sadurska Zdjęcia: Sławomir Frank Cykl programów poświęconych kradzieżom dzieł sztuki. Autoportret Annibale Carracciego został zakupiony przez Stanisława Augusta Poniatowskiego od Stanisława Kostki Potockiego. Obraz zaginął w czasie II wojny światowej. Losy kolekcji Pałacu Błękitnego Krasińskich, zostają wplecione w tło nakreślonej historii zinstytucjonalizowanej grabieży dzieł sztuki podczas okupacji. 14:10 DELACROIX, SZTUKA PONAD WSZYSTKO (DELACROIX, L'ART A TOUT PRIX) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2018 Reżyseria: Martin Fraudreau Scenariusz: Martin Fraudreau Dokument o twórczości francuskiego malarza epoki romantyzmu, Eugene'a Delacroix, znanego z takich obrazów, jak Masakra na Chios, Wolność wiodąca lud na barykady czy Kobiety algierskie. W malarstwie inspirował się aktualnymi wydarzeniami politycznymi, egzotycznymi podróżami, antykiem a także literaturą; stawiał na obrazowość i przekazywał emocje dzięki kolorom i fakturze. Jego dzieła nierzadko wywoływały sensację wśród współczesnych, gdyż nie stronił od kontrowersyjnych aktualnych tematów politycznych, łamiąc zasady tradycyjnego malarstwa historycznego. Jest także autorem fresków w paryskich budynkach użyteczności publicznej i w kościele Saint Sulpice. 15:15 AUSTERIA Dramat, 101 min, Polska, 1982 Reżyseria: Jerzy Kawalerowicz Scenariusz: Julian Stryjkowski, Jerzy Kawalerowicz, Tadeusz Konwicki Zdjęcia: Zygmunt Samosiuk Muzyka: Leopold Kozłowski Aktorzy: Franciszek Pieczka, Wojciech Pszoniak, Jan Szurmiej, Ewa Domańska, Wojciech Standełło, Liliana Głąbczyńska, Szymon Szurmiej, Gołda Tencer O filmowej wersji "Austerii" głośno było jeszcze w trakcie produkcji. Ekranizacja jednej z najwybitniejszych powieści Juliana Stryjkowskiego wzbudzała zrozumiałe zainteresowanie. Potem przyszła premiera w Chicago, polska premiera w czasie "Konfrontacji", wreszcie: Złote Lwy '84 - główna nagroda na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdańsku - Gdyni. Już pierwsze sekwencje dzieła Kawalerowicza wprowadzają widza w świat dla wielu nieznany lub zapomniany, świat, który odszedł bezpowrotnie. Jest nim kultura Żydów polskich - oryginalnej i hermetycznej społeczności o własnej filozofii, obyczajowości, religijności i niepowtarzalnym humorze. "Zawsze wydawało mi się, że tylko w Polsce można nakręcić odpowiednio reprezentacyjny film, poświęcony tej tematyce. Żyją tu jeszcze ludzie, którzy pamiętają ten zaginiony świat, pracują artyści, którzy mają jeszcze w oczach kształt wizualny zamordowanej cywilizacji, którzy słyszą jeszcze dźwięki i melodie tamtych czasów" - mówił w jednym z wywiadów Jerzy Kawalerowicz. "Austerię" okrzyknięto jednym z najważniejszych filmów polskich i najważniejszym, obok "Matki Joanny od Aniołów", w dorobku Kawalerowicza. Znakomite recenzje zebrał Franciszek Pieczka jako odtwórca głównej roli Taga. Bardzo podobały się również sugestywne zdjęcia przedwcześnie zmarłego operatora Zygmunta Samosiuka. Dzięki niemu "Austeria jest najlepiej sfotografowanym - oprócz "Doliny Issy"- filmem polskim ostatnich lat - pisał branżowy magazyn Film. Pojawiły się nawet głosy, że dzieło Kawalerowicza przewyższa swój literacki pierwowzór. Rok 1914. Pierwszy dzień i pierwsza noc I wojny światowej. Przy drodze do małego galicyjskiego miasteczka stoi karczma, tytułowa austeria, prowadzona przez starego, mądrego Żyda Taga. Znajdują w niej schronienie pierwsi uciekinierzy zagrożeni kozackim pogromem. Są wśród nich bogaci, wyemancypowani Żydzi z miasteczka, są i chasydzi - mistycy i fanatycy religii, niezdający sobie sprawy z tego, co się wokół dzieje. Na tle tej barwnej zbiorowości rysuje się wyrazista postać Taga, filozofa i wolnomyśliciela, mającego świadomość nadciągającej katastrofy. Pełen trzeźwego sceptycyzmu otacza wszakże ciepłem i serdecznością wszystkich, których jego austeria przygarnęła na tę noc. Przeczuwa, że z nadejściem dnia nadejdzie także zagłada. 17:15 POGRANICZE W OGNIU - ODC. 4/24 Serial sensacyjny, wojenny, 51 min, Polska, 1988 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Juliusz Janczur, Andrzej Konic Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Aktorzy: Olaf Lubaszenko, Janusz Bukowski, Piotr Rzymyszkiewicz, Piotr Konieczyński, Cezary Pazura, Hanna Wrycza-Polk, Joanna Jankowska, Jacek Kałucki, Andrzej Herder, Witold Skaruch, Barbara Sołtysik, Piotr Siejka, Edward Warzecha, Miłogost Reczek, Maciej Kozłowski W Poznaniu Franek jako korespondent wojenny zdobywa informacje o polskich liniach umocnień. Stara się też dowiedzieć od chłopców i Doroty o miejscu pobytu Czarka. Tymczasem w Podgajach Czarkowi udaje się zdobyć plan koncentracji oddziałów nieprzyjaciela pod Lesznem, a także ich dokładny stan osobowy oraz wykaz jednostek. Przypadkiem z wypowiedzi Raffela dowiaduje się, że koncentracja sił wroga nastąpi 24 maja o świcie. W stolicy Wielkopolski wrze. Trwają przygotowania do walki zbrojnej. Voraczek spotyka się z Frankiem. Informuje Felkego, że Krauze został złapany z jego meldunkiem i Kaleta zaczyna coś podejrzewać. Czarek natomiast ma już pewność: Franek j est niemieckim szpiegiem. Niestety, nie udaje się go schwytać. Na domiar złego w strzelaninie ginie Dorota - dziewczyna, o której względy Czarek z Frankiem długo rywalizowali. 18:20 TAMTE LATA, TAMTE DNI - ANDRZEJ KORZYŃSKI Magazyn, 24 min, Polska, 2021 Reżyseria: Joanna Makowska Scenariusz: Marta Perchuć - Burzyńska, Joanna Makowska Prowadzący: Marta Perchuć - Burzyńska Marta Perchuć - Burzyńska rozmawia z wybitnymi artystami o dzieciństwie, domu rodzinnym i najważniejszych doświadczeniach, które w istotny sposób wpłynęły na ich życie i drogę twórczą. Spotykają się w miejscach, które dla bohaterów programu mają największe znaczenie i budzą w nich sentyment. Tym razem odwiedzimy wybitnego kompozytora muzyki filmowej i rozrywkowej, Andrzeja Korzyńskiego. Dowiemy się więcej o wyjątkowej relacji, która łączyła go z reżyserem Andrzejem Żuławskim. Poznamy kulisy powstania największych hitów, m.in. "Żółtych kalendarzy", "Kochać", muzyki do filmu "Ziemia obiecana", "Człowiek z żelaza" czy kultowej "Akademii Pana Kleksa", jak również muzyczną kreację "Franka Kimono" czy "Mydełko Fa". 20:05 CZWARTKOWY KLUB FILMOWY - ZDRAJCA (IL TRADITORE) Dramat biograficzny, 146 min, Brazylia/Niemcy/Włochy/Francja, 2019 Reżyseria: Marco Bellocchio Aktorzy: Pierfrancesco Favino, Luigi Lo Cascio, Fabizio Ferracane Dramat biograficzny. Historia Tommaso Buscetty, bossa, który złamał omertę, czyli mafijną zmowę milczenia. Dzięki jego zeznaniom doszło do najgłośniejszego procesu przeciwko Cosa Nostrze; tzw. maksiproces doprowadził do skazania 362 przywódców przestępczej organizacji. Było to największe w historii zwycięstwo państwa nad mafią. 22:45 OFICEROWIE - ODC. 2/13 - DRUGA STRONA LUSTRA Serial kryminalny TVP, 45 min, Polska, 2006 Reżyseria: Maciej Dejczer Scenariusz: Wojciech Tomczyk Zdjęcia: Piotr Śliskowski Muzyka: Michał Lorenc, Bartłomiej Gliniak, Dariusz Górniok Aktorzy: Katarzyna Cynke, Cezary Pazura, Magdalena Różczka, Borys Szyc, Paweł Małaszyński, Jan Englert, Marian Dziędziel, Wojciech Pszoniak, Maciej Kozłowski Aldona, Sznajder i Alicja analizują informacje mogące rozjaśnić sprawę zabójstwa Bogdanowicza. Aldona jest przekonana, że ktoś dobrze poinformowany musiał pomagać mordercom. Podejrzenie pada na Sznajdera, który jako pierwszy dowiedział się o planowanej akcji przewiezienia Bogdanowicza do kraju. Zenon Kaliński zwraca się do emerytowanego generała SB, Matejewskiego, z prośbą o zebranie dokładnych informacji na temat Alicji Szymczyszyn. W siedzibie TV Max pracownicy Zenona przedstawiają mu projekt nowego programu - cyklu zwierzeń przebywającego w więzieniu Granda. Stella i Aldona przesłuchują Alicję przy użyciu wariografu w sprawie zakończonego tragicznie konwoju. Sugerują, że Sznajder był pod wpływem alkoholu i że do zamachu doszło wskutek jego ewidentnych zaniedbań. Alicja zaprzecza tym sugestiom, uparcie powtarzając jedyną znaną jej wersję wydarzeń. W końcu zostaje oskarżona o składanie fałszywych zeznań i trafia na 24 godziny "na dołek". Rano wyjaśnia się sprawa oskarżenia Sznajdera. Niestety, jednocześnie Alicja przeżywa bolesny zawód, przekonawszy się o nielojalności swojego chłopaka, Daniela. Kaliński składa wizytę Joachimowi Kondei w jego domu. Chcę odzyskać swoją "teczkę". W zamian oferuje Kondei wizę do USA, pracę za oceanem i znaczną sumę pieniędzy. Kondeja obiecuje to rozważyć. Ale w nocy dwaj zamaskowani osobnicy próbują się włamać do jego domu. Kondeja strzela i zabija jednego z nich. Ale kiedy rankiem chce obejrzeć ciało, okazuje się, że nieboszczyk zniknął. 01:30 KINO NOCNE - PIŁKARSKI POKER Komedia sensacyjna, 101 min, Polska, 1988 Reżyseria: Janusz Zaorski Scenariusz: Jan Purzycki Zdjęcia: Witold Adamek Muzyka: Piotr Figiel Aktorzy: Małgorzata Pieczyńska, Janusz Gajos, Marian Opania, Mariusz Dmochowski, Jan Englert, Edward Lubaszenko, Mariusz Benoit, Adrianna Biedrzyńska, Bronisław Pawlik, Borys Marynowski, Henryk Bista, Andrzej Zaorski, Grzegorz Warchoł, Olaf Lubaszenko, Zdzisław Wardejn Laguna, niegdyś sławny piłkarz, którego karierę przerwała kontuzja, pogrąża się w alkoholizmie. Jego dawnym kolegom z boiska też nie wiedzie się najlepiej. Laguna - obecnie sędzia - jest bacznym obserwatorem tego, co się wokół niego dzieje. Zdaje sobie sprawę z istniejących w piłkarskim światku układów, przekupywania piłkarzy i sędziów, manipulowania ludźmi. Nie chce mieć z tym nic wspólnego. Postanawia w niezwykły sposób ukoronować swoją sędziowską karierę - zadrwić z traktujących go protekcjonalnie działaczy klubowych. Chce doprowadzić do tzw. niedzieli cudów, czyli "ustawić" ostatnią kolejkę rozgrywek ligowych tak, by w poszczególnych meczach padły ustalone przez niego wyniki. Różnymi sposobami przekupuje zawodników, a nawet innego sędziego. Gdy jednak dochodzi do decydującego meczu, nieoczekiwanie zmienia swój plan. Roboczy tytuł filmu brzmiał "Kocham piłkę", co ujawniało tęsknotę reżysera za romantyką sportu, której spragnieni są jego prawdziwi miłośnicy. Utrzymany w konwencji filmu sensacyjnego "Piłkarski poker" ujawnia kulisy krajowej piłki. "Polska piłka nożna toczy się po równi pochyłej. Wyniki i jakość gry są uzależnione od wartości pieniądza. Na trybunach siedzi kilka lub kilkanaście tysięcy naiwnych kibiców. Czekają na wynik, nie wiedząc, że ustaliło ten wynik wcześniej kilka osób" - mówił reżyser Janusz Zaorski. 05:00 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.I - ODC. 11 LEGENDA "CZARNEJ WOŁGI" Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2015 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Czy legendarna czarna wołga faktycznie przemierzała ulice polskich miast i wsi? Czy porywała niewinnych, którzy po zmroku odważyli się wyjść z domu? Ile prawdy jest w tej opowieści? Między innymi o tym Radosław Kotarski opowiada w najnowszych "Podróżach z historią". W programie poznamy również tajemnice samochodu, który oficjalnie nie istniał, a należał do najważniejszych osób w państwie. Dowiemy się także, który polski samochód sprzedawaliśmy zagranicznym odbiorcom za banany.