TVP Kultura Piątek, 08.03.2024 09:05 POGRANICZE W OGNIU - ODC. 4/24 Serial sensacyjny, wojenny, 51 min, Polska, 1988 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Juliusz Janczur, Andrzej Konic Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Aktorzy: Olaf Lubaszenko, Janusz Bukowski, Piotr Rzymyszkiewicz, Piotr Konieczyński, Cezary Pazura, Hanna Wrycza-Polk, Joanna Jankowska, Jacek Kałucki, Andrzej Herder, Witold Skaruch, Barbara Sołtysik, Piotr Siejka, Edward Warzecha, Miłogost Reczek, Maciej Kozłowski W Poznaniu Franek jako korespondent wojenny zdobywa informacje o polskich liniach umocnień. Stara się też dowiedzieć od chłopców i Doroty o miejscu pobytu Czarka. Tymczasem w Podgajach Czarkowi udaje się zdobyć plan koncentracji oddziałów nieprzyjaciela pod Lesznem, a także ich dokładny stan osobowy oraz wykaz jednostek. Przypadkiem z wypowiedzi Raffela dowiaduje się, że koncentracja sił wroga nastąpi 24 maja o świcie. W stolicy Wielkopolski wrze. Trwają przygotowania do walki zbrojnej. Voraczek spotyka się z Frankiem. Informuje Felkego, że Krauze został złapany z jego meldunkiem i Kaleta zaczyna coś podejrzewać. Czarek natomiast ma już pewność: Franek jest niemieckim szpiegiem. Niestety, nie udaje się go schwytać. Na domiar złego w strzelaninie ginie Dorota - dziewczyna, o której względy Czarek z Frankiem długo rywalizowali. 10:10 AUSTERIA Dramat, 101 min, Polska, 1982 Reżyseria: Jerzy Kawalerowicz Scenariusz: Julian Stryjkowski, Jerzy Kawalerowicz, Tadeusz Konwicki Zdjęcia: Zygmunt Samosiuk Muzyka: Leopold Kozłowski Aktorzy: Franciszek Pieczka, Wojciech Pszoniak, Jan Szurmiej, Ewa Domańska, Wojciech Standełło, Liliana Głąbczyńska, Szymon Szurmiej, Gołda Tencer O filmowej wersji "Austerii" głośno było jeszcze w trakcie produkcji. Ekranizacja jednej z najwybitniejszych powieści Juliana Stryjkowskiego wzbudzała zrozumiałe zainteresowanie. Potem przyszła premiera w Chicago, polska premiera w czasie "Konfrontacji", wreszcie: Złote Lwy '84 - główna nagroda na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdańsku - Gdyni. Już pierwsze sekwencje dzieła Kawalerowicza wprowadzają widza w świat dla wielu nieznany lub zapomniany, świat, który odszedł bezpowrotnie. Jest nim kultura Żydów polskich - oryginalnej i hermetycznej społeczności o własnej filozofii, obyczajowości, religijności i niepowtarzalnym humorze. "Zawsze wydawało mi się, że tylko w Polsce można nakręcić odpowiednio reprezentacyjny film, poświęcony tej tematyce. Żyją tu jeszcze ludzie, którzy pamiętają ten zaginiony świat, pracują artyści, którzy mają jeszcze w oczach kształt wizualny zamordowanej cywilizacji, którzy słyszą jeszcze dźwięki i melodie tamtych czasów" - mówił w jednym z wywiadów Jerzy Kawalerowicz. "Austerię" okrzyknięto jednym z najważniejszych filmów polskich i najważniejszym, obok "Matki Joanny od Aniołów", w dorobku Kawalerowicza. Znakomite recenzje zebrał Franciszek Pieczka jako odtwórca głównej roli Taga. Bardzo podobały się również sugestywne zdjęcia przedwcześnie zmarłego operatora Zygmunta Samosiuka. Dzięki niemu "Austeria jest najlepiej sfotografowanym - oprócz "Doliny Issy"- filmem polskim ostatnich lat - pisał branżowy magazyn Film. Pojawiły się nawet głosy, że dzieło Kawalerowicza przewyższa swój literacki pierwowzór. Rok 1914. Pierwszy dzień i pierwsza noc I wojny światowej. Przy drodze do małego galicyjskiego miasteczka stoi karczma, tytułowa austeria, prowadzona przez starego, mądrego Żyda Taga. Znajdują w niej schronienie pierwsi uciekinierzy zagrożeni kozackim pogromem. Są wśród nich bogaci, wyemancypowani Żydzi z miasteczka, są i chasydzi - mistycy i fanatycy religii, niezdający sobie sprawy z tego, co się wokół dzieje. Na tle tej barwnej zbiorowości rysuje się wyrazista postać Taga, filozofa i wolnomyśliciela, mającego świadomość nadciągającej katastrofy. Pełen trzeźwego sceptycyzmu otacza wszakże ciepłem i serdecznością wszystkich, których jego austeria przygarnęła na tę noc. Przeczuwa, że z nadejściem dnia nadejdzie także zagłada. 13:45 DO WIDZENIA, DO JUTRA Film obyczajowy, 82 min, Polska, 1960 Reżyseria: Janusz Morgenstern Scenariusz: Zbigniew Cybulski, Bogumił Kobiela, Wilhelm Mach Zdjęcia: Jan Laskowski Muzyka: Krzysztof Komeda-Trzciński Aktorzy: Teresa Tuszyńska, Grażyna Muszyńska, Barbara Baranowska, Włodzimierz Bielicki, Jacek Fedorowicz, Roman Polański, Eleonora Kałużyńska, Romuald Freyer, Tadeusz Wojtych, Tadeusz Chyła, Krzysztof Komeda, Władysław Kowalski, Adam Pawlikowski, Mieczysław Waśkowski, Zbigniew Cybulski Debiut reżyserski Janusza Morgensterna, uhonorowany I nagrodą za reżyserię na MFF w Stratford w 1961 r. i nagrodą "Srebrnego Bumerangu" za zdjęcia na festiwalu w Melbourne w 1962 r. Scenariusz napisał, wspólnie z Bogumiłem Kobielą i Wilhelmem Machem, Zbigniew Cybulski, zarazem odtwórca głównej roli, współzałożyciel, reżyser i aktor gdańskiego kabaretu studenckiego Bim-Bom. Tło wydarzeń, o których opowiada film, jest autentycznym tłem fragmentu jego życiorysu. Autentyczna jest także postać Marguerite, choć naprawdę nazywała się Francoise Bourbon. Była córką francuskiego konsula, który przebywał w Polsce w latach 1956-60. Dziewczyna miała wówczas 16 lat i uczyła się w wiedeńskim liceum, które było najbliższą szkołą z językiem francuskim. W Polsce spędzała właściwie tylko wakacje i święta. Uwielbiała atmosferę Bim-Bomu, poznała wielu młodych ludzi związanych z tym kabaretem. W filmie zakochuje się w niej pewien student, Jacek, trochę romantyk i artysta. Jego życiową dewizą jest "marzenie, które stanowi motor działania". Obiektem jego marzeń staje się właśnie Marguerite, urocza, niedosiężna córka konsula, która już jutro wyjeżdża z Polski. Młodzi chcą więc spędzić ze sobą kilka ostatnich godzin. W tę prostą i banalną historię romantycznej przygody autorzy filmu wplatają sceny realizowane w autentycznych gdańskich piwnicach studenckich, z udziałem twórców i aktorów teatrzyków Bim-Bom i Co To, próbując w ten sposób utrwalić niepowtarzalne zjawisko, jakimi były one w drugiej połowie lat 50. Pragnęli oddać ich nastrój, urodę i przesłanie, a tym samym wyrazić stan ducha, tęsknoty i urazy ówczesnej młodej inteligencji. Nerwowa gra Zbyszka Cybulskiego oddaje to wszystko, co ukrywa się w cieniu, poza wypowiadanymi słowami, lecz jest obecne w życiu: niezgoda na nietrwałość uczuć, na świat, w którym nie ma miejsca dla romantyzmu, na szczęście ulotne jak chwila. W warstwie formalnej epizody z życia studenckich kabaretów rozbijały główny wątek akcji, nadając całości styl luźnej narracji, charakterystycznej dla torującej sobie dopiero drogę francuskiej "nowej fali". "Do widzenia, do jutra" było zwiastunem, jednym z pierwszych refleksów tego zjawiska na polskim gruncie. 15:25 ALICE GUY, ZAPOMNIANA KOBIETA - REŻYSER (ALICE GUY, THE FIRST FEMALE FILMMAKER) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2021 Reżyseria: Nathalie Masduraud, Valerie Urrea Opowieść o Alice Guy - Blache, jednej z pierwszych kobiet, które tworzyły początki kinematografii. Zaczynała jako sekretarka w firmie Gaumont, gdzie pozwolono jej kręcić pierwsze krótkie scenki, które odniosły duży sukces. Dzięki temu może tworzyć filmy fabularne, a w wieku 32 lat kieruje już największym ówczesnym studiem filmowym na świecie, co wzbudza zawiść w środowisku filmowym. W 1907 roku wraz z mężem wyjeżdża do Ameryki, gdzie wspólnie zakładają firmę producencką Solax i zostaje pierwszą na świecie kobietą producentką. W najlepszych czasach Solax produkuje po dwa filmy tygodniowo. Niestety później stopniowo mąż odsuwa ją od zarządzania studiem, które muszą w końcu sprzedać z powodu jego długów. Po rozwodzie wraca do Francji, gdzie odkrywa, że jej nazwisko zostało wykreślone z historii kina, a jej dzieła zaginęły. Ponad 500 filmów przepadło lub zostało przypisanych innym autorom. Po drugiej wojnie rozpoczęła batalię o odzyskanie swoich prac filmowych. 16:30 KTÓRĘDY PO SZTUKĘ - PIETER BRUEGHEL Magazyn, 6 min, Polska, 2019 Reżyseria: Anna Zakrzewska Scenariusz: Tomasz Filiks Wykonawcy: Kama Guzik O tym, jak różnorodne dzieła znajdują się w kolekcji Muzeum Narodowego w Krakowie, dowiemy się z siódmego sezonu cyklu "Którędy po sztukę". Kazanie Św. Jana Chrzciciela z kolekcji Muzeum Narodowego w Krakowie to obraz Pietera Bruegela Młodszego z początku XVII wieku. Pochodzący ze słynnej malarskiej dynastii artysta z sukcesem wykorzystywał popularność obrazów swojego ojca: w odpowiedzi na duże zainteresowanie kopiował jego tematy i najsłynniejsze płótna. Podobnie jest w przypadku tego obrazu. Pierwowzór do niego, który dziś znajduje się w Narodowym Muzeum w Budapeszcie, stworzył sławny ojciec. Ta biblijna, pełna alegorii scena była tak naprawdę manifestem politycznym, krytyką rządzących Niderlandami Habsburgów. Między innymi o tym aspekcie obrazu opowie Kama Guzik. 16:50 DZIECKO SZCZĘŚCIA CZYLI JEREMI PRZYBORA - WIOSNA Cykl reportaży, 25 min, Polska, 1990 Scenariusz: Magda Umer Zdjęcia: Jacek Kuźniar Wypowiedzi Jeremiego Przybory w jego ogrodzie - opowiada o swoim życiu, tworczości. Opowiada o dzieciństwie, które było bardzo szczęśliwe, mimo iż przypadło na czas I wojny światowej. 17:25 PIOSENKI JEREMIEGO PRZYBORY I JERZEGO WASOWSKIEGO Koncert, 55 min, Polska, 1989 Autor: Jeremi Przybora Reżyseria: Magda Umer, Jeremi Przybora Scenariusz: Magda Umer, Jeremi Przybora Zdjęcia: Jacek Kuźniar, Tadeusz Owsianko Prowadzący: Magda Umer Wykonawcy: Zbigniew Zamachowski, Adrianna Biedrzyńska, Piotr Machalica, Ewa Dałkowska, Janusz Józefowicz, Hanna Banaszak, Maria Pakulnis, Jeremi Przybora Fragmenty z premierowego koncertu piosenek Jeremiego Przybory i Jerzego Wasowskiego, który odbył się we Wrocławiu 7 marca 1989 r. Pomysłodawczynią i reżyserem koncertu była Magda Umer. 18:35 REŻYSERZY S.VI - MIKE NICHOLS 2/10 SEZON 6 (MIKE NICHOLS 2/10 SEZON 6) Cykl dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Lyndy Saville Cykl dokumentalny poświęcony najważniejszym reżyserom kina. W tym odcinku przyglądamy się twórczości Mike’a Nicholsa, reżysera m.in. filmów: "Kto się boi Virginii Woolf", "Absolwent" czy "Paragraf 22". 20:05 WIECZÓR KINOMANA - ŚCIEŻKI CHWAŁY (PATHS OF GLORY) Dramat wojenny, 84 min, USA 1957 Reżyseria: Stanley Kubrick Scenariusz na podstawie powieści "Paths of Glory" Humphreya Cobba: Stanley Kubrick, Calder Willingham, Jim Thompson Zdjęcia: George Krause Muzyka: Gerald Fried Występują: Kirk Douglas, Ralph Meeker, Adolphe Menjou, George Macready, Wayne Morris, Timothy Carey, Joseph Turkel, John Stein, Susanne Christian i inni Czwarty film w twórczości Stanleya Kubricka i pierwszy, którym reżyser zwrócił na siebie uwagę światowej opinii. "Ścieżki chwały", obok sprawnej realizacji i znakomitych zdjęć George'a Krause (kręconych w Niemczech), wyróżnia kontrowersyjny temat, który wywołał najwięcej emocji. To film rozrachunkowy, poddający krytyce francuski system militarny. We Francji uznano dzieło Stanleya Kubricka za paszkwil antynarodowy. Obraz został objęty cenzurą, władze wydały zakaz rozpowszechniania filmu w kinach. Zmarły w wieku 71 lat reżyser, podczas swej 40 - letniej kariery zawodowej, nakręcił zaledwie 13 filmów, ale za to większość z nich krytyka uznała za arcydzieła. Dla wielu był postacią kultową. Sięgał po bardzo różne tematy, zasłynął z obrazu kostiumowego "Barry Lyndon" i science fiction "2001 - Odyseja kosmiczna", kina fantasy "Mechaniczna pomarańcza", horroru "Lśnienie", czarnego kryminału "Pocałunek mordercy" oraz utworów lżejszych: "Lolita", "Dr Strangelove", czy wreszcie filmów wojennych, jak "Full Matal Jacket" i właśnie "Ścieżki chwały". Francja, rok 1916. Toczy się pierwsza wojna światowa. Do francuskiego sztabu przybywa generał Georges Broulard (Adolphe Menjou). Obiecując awans dowodzącemu odcinkiem, generałowi Mireau (George Macready), nakłania go, by rozkazał swoim ludziom przypuścić atak na pozycje niemieckie. Choć wiadomo, że operacja jest z góry skazana na niepowodzenie, Mireau nie zawaha się przed wysłaniem żołnierzy do walki. Przekazuje dalsze rozkazy pułkownikowi Daxowi (Kirk Douglas), który ma bezpośrednio kierować atakiem. To on prowadzi oddział na pewną śmierć. Gdy jednak sytuacja staje się coraz bardziej niebezpiecznana, nie słucha już kolejnych rozkazów i wycofuje się ze swymi oddziałami. Generał Mireau obawiając się o własny prestiż zamierza zorgnizować sąd wojenny i skazać stu żołnierzy na karę śmierci, oskarżając ich o tchórzostwo. Generałowi Broulardowi udaje się w końcu przekonać go, by losowo wybrał trzech winnych, po jednym z każdej kompnii. Pułkownik Dax, który przed wojną był wziętym prawnikiem, podejmuje się obrony skazańców. Mimo jego wysiłków nie uda się uniknąć wyroku. Trzej skazańcy czekają w celi śmierci na egzekucję. Teraz generał Broulard próbuje ratować własną skórę. Chce postawić Mireau przed sądem, a Daxowi proponuje awans, by ten nie rozdmuchiwał sprawy. 21:45 07 ZGŁOŚ SIĘ - ODC. 3/21 - DZIWNY WYPADEK Serial kryminalny TVP, 47 min, Polska, 1976 Reżyseria: Krzysztof Szmagier Scenariusz: Krzysztof Szmagier Zdjęcia: Wiesław Rutowicz Muzyka: Włodzimierz Korcz Aktorzy: Bronisław Cieślak, Zdzisław Kozień, Wanda Koczewska, Zdzisław Tobiasz, Jan Machulski, Maciej Góraj, Aleksandra Leszczyńska, Maria Czubasiewicz, Dorota Kawęcka, Elżbieta Dmochowska, Sławomir Lindner Porucznicy Borewicz i Zubek otrzymują zgłoszenie wypadku samochodowego, spowodowanego przez docenta Weredę. W wyniku kraksy zginęła młoda dziewczyna, Jolka Holsztyńska. W zeznaniach Weredy nic się nie zgadza. Idąc tropem Jolki, Borewicz odkrywa jej powiązania z gangiem złodziei samochodów. Okazuje się, że kryminalista Dudziak, posługujący się dowodem na nazwisko Wolniak, ma warsztat, w którym przerabia skradzione wozy. Współpracuje z dziadkiem Jolki. Dziewczyna została przez nich zamordowana, gdyż odkryła ten proceder. Jej zwłoki podrzucono na jezdnię, by upozorować wypadek. A Wereda miał zupełnie inny powód, by plątać się w zeznaniach. 22:45 CZWARTKOWY KLUB FILMOWY - ZDRAJCA (IL TRADITORE) Dramat biograficzny, 146 min, Brazylia/Niemcy/Włochy/Francja, 2019 Reżyseria: Marco Bellocchio Aktorzy: Pierfrancesco Favino, Luigi Lo Cascio, Fabizio Ferracane Dramat biograficzny. Historia Tommaso Buscetty, bossa, który złamał omertę, czyli mafijną zmowę milczenia. Dzięki jego zeznaniom doszło do najgłośniejszego procesu przeciwko Cosa Nostrze; tzw. maksiproces doprowadził do skazania 362 przywódców przestępczej organizacji. Było to największe w historii zwycięstwo państwa nad mafią. 01:30 NOC KRÓTKICH FILMÓW - POZYTYWKA Film animowany, 12 min, Polska, 1960 Reżyseria: Jerzy Kotowski Scenariusz: Jerzy Kotowski Muzyka: Włodzimierz Kotoński Wykonawcy: Mieczysław Voit Krótki film animowany. Oparta na utworze Michaiła Sałtykowa - Szczedrina satyra na politykę XIX - wiecznej Rosji. Do Głupowa przybywa nowy zarządca. Co prawda wypowiada tylko dwa i te same słowa, to jednak wystarcza, by w mieście panował porządek i poszanowanie dla władzy. Niestety, nakręcany mechanizm w głowie zarządcy szybko się psuje, więc do pomocy wezwany zostaje miejscowy zegarmistrz. Kiedy ten pracuje nad ponownym uruchomieniem gubernatora, w mieście rozpoczyna się anarchia. (źródło: ninateka.pl) 01:40 NOC KRÓTKICH FILMÓW - KOLOROWE KŁAMSTWO Film animowany, 7 min, Polska, 1966 Reżyseria: Andrzej Kondratiuk Scenariusz: Andrzej Kondratiuk Krótki film animowany. Bohater marzy o lepszym życiu, a jego marzenia przybierają kształt kolorowych magazynów. 02:00 KINO NOCNE - BOISKO BEZDOMNYCH Film obyczajowy, 118 min, Polska, 2008 Reżyseria: Kasia Adamik Scenariusz: Przemysław Nowakowski Zdjęcia: Jacek Patrycki Muzyka: Antoni Łazarkiewicz Aktorzy: Marcin Dorociński, Rafał Fudalej, Piotr Jagielski, Marek Kalita, Krzysztof Kiersznowski, Eryk Lubos, Maciej Nowak, Dmitrij Piersin, Jacek Poniedziałek, Dariusz Toczek, Bartłomiej Topa, Zbigniew Zamachowski, Wojciech Kalarus, Maria Seweryn, Joanna Grudzińska Film Kasi Adamik (ur. w Warszawie w 1972 r. córki Laco Adamika i Agnieszki Holland), twórczyni m. in. debiutanckiej tragikomedii "Szczekać na psa" oraz "Janosika. Prawdziwej historii". Akcja "Boiska" rozgrywa się współcześnie i opowiada o kilku rozbitkach życiowych, którzy znaleźli się nad przepaścią, skąd, jakby się wydawało, nie ma już drogi odwrotu. Spotkanie z byłym piłkarzem, nagle odmienia ich los, pozwala uwierzyć w swój sukces i z optymizmem spojrzeć w przyszłość. Mistrzostwa Europy zbliżają się wielkimi krokami. Zawodnicy reprezentacji Polski w pocie czoła przygotowują się do eliminacji. Nadzieją zespołu jest 17-letni Jacek Mróz z Zabrza, o tego utalentowanego zawodnika ubiegają się nawet zagraniczne kluby. Niedaleka przyszłość okaże się jednak dla niego brutalna. Akcja przenosi się kilkanaście lat później. Widz jest świadkiem upadku bohatera filmu, moralnej i fizycznej degrengolady niegdysiejszej gwiazdy futbolu. Światem Jacka Mroza są teraz meliny i najmroczniejsze zakątki warszawskiego Dworca Centralnego. Zaniedbany i zmarnowany Jacek chodzi na ciągłym rauszu. Splot okoliczności sprawił, że stracił sportową pasję i chęć do normalnego życia. Kiedy wszyscy stawiali na niego, odniósł na boisku poważną kontuzję nogi, która wyeliminowała go z kadry. Miał zostać trenerem, ale nie chciał sprzedać meczów i znowu wypadł z gry. Praca nauczyciela WF-u w szkole podstawowej nie dawała żadnej satysfakcji. Alkohol, agresja, bijatyki to kolejne etapy degrengolady znakomitego piłkarza, postępującego coraz szybciej beznadziejnego wyniszczenia sportowca, który swego czasu był na świeczniku. Nie ocaliła go nawet kochająca rodzina: oddana żona Ewa i córka Anielka. Przegrany zawodowo ambitny sportowiec zaczął staczać się na dno. Cierpliwość ma swoje granice, po kolejnym wyskoku męża, Ewa nie wytrzymuje napięcia i wyrzuca go domu. W ten sposób Jacek trafia z Zabrza do stolicy. Na warszawskim dworcu poznaje grupkę bezdomnych, którzy dla zabicia czasu kopią piłkę. Szybko do nich przystaje, razem piją, razem się włóczą po okolicy. Dzięki Jackowi, który odkrywa w swych kompanach sportowy talent, ludzie z marginesu uświadamiają sobie, że piłka może być nie tylko sposobem na nudę, ale także jedynym dla nich wyjściem z życiowego zakrętu. Pod okiem wytrawnego trenera, który żelazną ręką trzyma dyscyplinę, niedawni rozbitkowie zaczynają wierzyć w siebie i z zapałem przygotowują się do mistrzostw w piłce nożnej dla bezdomnych. Stworzoną przez Jacka kadrę tworzą: Ksiądz, Minister, Wariat (w tej roli Maciej Nowak, dziennikarz, znany krytyk kulinarny i teatralny), Staszek, Górnik, Indor, Mitro, Mundek. Każdy z nich dźwiga swój bagaż przeżyć i smutnych doświadczeń, a mimo to potrafią się zjednoczyć w zgrany zespół. Łączy ich jeden cel: chcą pokazać światu i swoim bliskim, że jednak są coś warci, że mają swoją godność.