TVP Nauka Środa, 06.03.2024 06:10 ASTRONARIUM - (49) - "SATURN I SONDA CASSINI" Magazyn, 23 min, Polska, 2017 Scenariusz: Krzysztof Czart, Maciej Mikołajewski, Bogumił Radajewski Prowadzący: Bogumił Radajewski Lektor: Maciej Gudowski Misja, dzięki której zobaczyliśmy jeden z największych cudów w Układzie Słonecznym. 15 września 2017 roku swoją podróż zakończyła sonda Cassini. W ciągu kilkunastu lat spędzonych wokół Saturna pokazała nam zupełnie nowe oblicze tej niezwykłej planety. W tym programie przypomnimy najważniejsze odkrycia sondy Cassini oraz udział, jaki mieli w nich Polacy. 06:40 DORWAĆ WIRUSA - ŚWIATOWE BADANIA NAD WIRUSAMI Cykl dokumentalny, 26 min, Polska, 2022 Reżyseria: Aleksandra Ciekot Scenariusz: Bogumił Radajewski Wirusy i zagrożenia, jakie stanowią dla ludzi, nieustannie są wyzwaniem dla naukowców. By dorwać wirusa, łączą siły. Tak współdziałają naukowcy z PAN w Olsztynie z wirusologami z Medizinishe Hochscule w Hannoverze. Ich wspólnym odkryciom dedykowany jest ten odcinek cyklu. "Dorwać wirusa" - cykl dokumentalny ukazujący osiągnięcia naukowców pracujących na froncie walki z chorobami wirusowymi. Przez pryzmat pandemii koronawirusa, w przystępny i zrozumiały sposób wyjaśniamy, co wiadomo na temat najgroźniejszych patogenów, w jaki sposób zapobiega się ich rozprzestrzenianiu, jak pracuje się nad szczepionkami i lekami przeciwwirusowymi, jak przewiduje się kierunki mutacji i pojawianie się nowych odmian wirusów. Każdy odcinek poświęcony jest innemu aspektowi badań nad wirusami. Tajniki wirusologii tłumaczą wybitni eksperci z kraju i ze świata. Program bogato ilustrowany ujęciami z okresu pandemii SARS - CoV - 2, zdjęciami z laboratoriów oraz grafiką komputerową wyjaśniającą działanie wirusów, terapii i innych omawianych zjawisk. 07:15 DZIKA POLSKA - SKRZYDLATE ZALOTY Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2007 Reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski, Marcin Kostrzyński Wykonawcy: Dariusz Odija Przestworza, świat ptaków, stają się wraz z nadejściem wiosny miejscem ptasich godów. Już niedługo zadzwonią tu skrzydła pomykających ku swym godowym rewirom łabędzi, rozlegną się pohukiwania kaczorów, buczenia tokujących w powietrzu bekasów, śpiewy ptaków wróblowatych, miłosne pohukiwania sów. Do prawdziwych amorów jeszcze daleko, ale ptaki zawczasu muszą zająć dogodne do życia terytoria, znaleźć partnera albo odnowić związek z dawnym. Dlatego w ptasim świecie widać już krzątaninę i ożywienie. W tajniki ptasiej miłości wprowadzą nas pasjonaci przyrody - Tomasz Kłosowski i Marcin Kostrzyński. 07:45 JAK ŻYJE LAS... - DRZEWO W CYKLU ŻYCIA Magazyn, 23 min, Polska, 2023 Scenariusz: Robert Słowik W tym odcinku programu opowiemy, na czym polega hodowla drzew i produkcja drewna. Od tysięcy lat człowiek korzysta z dóbr przyrody. Wszyscy ci, którzy doceniają jej rolę, wiedzą, że to jednak wzajemna zależność. Dlatego tak istotną kwestią jest rozsądne wykorzystywanie jej darów. Nikogo nie bulwersują obrazy ścinanego zboża, za naturalne uznajemy pielęgnację sadów w postaci różnego rodzaju przycinek czy wycinki drzew owocowych. Koszenie trawy czy opieka nad trawnikami jest powszechną praktyką. Wiemy, że te wszystkie naturalne czynności to element pielęgnowania dobrostanu przyrody, tak byśmy mogli nieustannie korzystać z jej owoców, z tego co rodzi natura, ale aby móc to robić, musimy o nią dbać i dlatego podejmujemy określone działania związane z wycinaniem, przycinaniem czy pielęgnacją. Sytuacja ulega diametralnie zmianie, kiedy widzimy ścinane drzewo. Obrazki, gdy tych drzew ścinanych jest już kilkanaście, wywołują gorące dyskusje, w których górują emocje. Jednocześnie w większości naszych domów znajdują się przedmioty z drewna. Nie chcemy rezygnować z tego rodzaju dobra, aby jednak możliwym było korzystanie z tego naturalnego surowca, potrzebne jest w pełni zaplanowane i konsekwentnie realizowane działanie, tak by ta naturalna fabryka jeszcze przez pokolenia dostarczała nam jednego z najbardziej doskonałych wytworów natury - drewna. Dokumentalny cykl "Jak żyje las...", realizowany wspólnie z Lasami Państwowymi, przybliża widzom tajniki gospodarki leśnej, obala mity, tłumaczy pojęcia i definicje z nią związane. Leśników, naukowców i ekspertów występujących w programie łączy wspólna pasja - las jako ekosystem istotny dla życia ludzi, cenne środowisko przyrodnicze dostarczające tlenu, pochłaniające dwutlenek węgla i gwarantujące równowagę zasobów wodnych, a jednocześnie źródło ważnych dla gospodarki surowców. 08:20 NIESKOŃCZONOŚĆ - WYMIAR SPRAW (INFINITY) Film dokumentalny, 59 min, Wielka Brytania, 2021 Ta niezwykła miniseria szuka odpowiedzi na niektóre z najważniejszych pytań bez odpowiedzi naszych czasów. Czy istnieje nieskończoność? Co jest poza wszechświatem? Czy naprawdę może być nic? Jak to się wszystko zaczęło? W każdym z trzech odcinków twórcy filmu badają możliwość istnienia różnych wymiarów i nieskończonych wszechświatów w naszym zasięgu, a także zastanawiają się, czego jeszcze możemy się nauczyć z teorii Wielkiego Wybuchu. Rozmowy z czołowymi myślicielami ujawniają najnowsze badania naukowe, gdy zastanawiamy się, co jest poza naszym wszechświatem i pytamy, czy nauka ma swoje granice. 09:10 GIGANCI NAUKI - NOBLIŚCI Teleturniej, 48 min, Polska, 2022 Reżyseria: Tomasz Motyl Szokujący, z pozoru dziwni, nieustępliwi i uparci. Lubią sprawdzać teorię w praktyce, nie boją się eksperymentów. Uczą się tylko na swoich błędach. Zawsze pełni pasji i wiary, że sukces kiedyś nadejdzie. Widzą świat inaczej i nie boją się o tym mówić. To oni przesuwają horyzont naszej wiedzy i nauki, płacąc za to często wysoką cenę. To oni zmieniają świat. Najbardziej prestiżowa nagroda w świecie nauki ufundowana została przez jednego z nich, wynalazcę, którego odkrycie nieodwracalnie zmieniło świat. Dynamit miał ludziom pomagać kruszyć skały, stał się jednak śmiercionośną bronią. Nagroda Nobla ma honorować tych, których odkrycia przyczyniają się dobru ludzkości. Laureaci Nagrody Nobla, niezwykłe osobowości i genialne odkrycia będą bohaterami tego odcinka teleturnieju. "Giganci nauki" to teleturniej oparty na oryginalnym formacie TVP, dedykowany wyłącznie wiedzy naukowej, znakomite połączenie emocji i zabawy z edukacją i misją popularyzacji nauki. Każdy odcinek to jeden temat i jeden zwycięzca, ten, który zna najlepsze odpowiedzi na pytania przygotowywane przez ekspertów, dziennikarzy i konkurentów. Teleturniej, w którym liczy się wyłącznie wiedza. Dla zawodników to rywalizacja, dla widzów pełna emocji przygoda z zagadkami i tajemnicami nauki. Na zwycięzcę teleturnieju czeka tytuł Giganta Nauki i nagroda 20 tys. PLN. Teleturniej składa się z 3 rund i finału wieńczącego dzieło. Zasady poszczególnych rund różnią się od siebie, punkty poszczególnych rund sumują się. 10:10 DZIKA POLSKA - WILCZY ALFABET Serial dokumentalny, 28 min, Polska, 2007 Reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michalowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski, Marcin Kostrzyński Nietrudno zakochać się w Stobnicy, otoczonej lasami Puszczy Noteckiej. W bramie stacji naukowej wita drewniana tabliczka z sentencją Michała Siemianycza: "Stosunek wilka do człowieka jest taki, jakie jest odniesienie tego człowieka do innych ludzi, zwierząt i całego otaczającego go świata". Wilki mieszkają tu w wolierach, ogrodzonych siatką wybiegach z trawą i drzewkami dającymi zwierzętom cień. Do wilków można wejść, choć tylko z przewodnikiem. Nasi prowadzący, Marcin Kostrzyński i Tomasz Kłosowski, spotkają się z wilkami oko w oko i dowiedzą się od "wilczego piastuna", Jacka Więckowskiego, jakie naprawdę są wilki. Powszechnie wilk jest ofiarą mitów, przesądów i ludzkich zabobonów. Tymczasem jest to zwierzę jak każde inne. Cytując Dawida Mecha: "Wilk nie jest zwierzęciem ziejącym nienawiścią, ani też nie jest maskotką do przytulania, nie jest ani niebezpieczny, ani sympatyczny. Jest po prostu jednym z wielu interesujących gatunków prześladowanych przez człowieka od stuleci, który potrzebuje miejsca do życia". Profesor Andrzej Bereszyński, który uważa się za adwokata wilków, ma nadzieję, że dzięki stobnickiej stacji ludzie zmienią nastawienie do tego drapieżnika. Rocznie odwiedza stację kilka tysięcy osób. 10:40 CZY WIESZ, ŻE? - /39/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 20 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 11:10 DORWAĆ WIRUSA - ŚWIATOWE BADANIA NAD WIRUSAMI Cykl dokumentalny, 26 min, Polska, 2022 Reżyseria: Aleksandra Ciekot Scenariusz: Bogumił Radajewski Wirusy i zagrożenia, jakie stanowią dla ludzi, nieustannie są wyzwaniem dla naukowców. By dorwać wirusa, łączą siły. Tak współdziałają naukowcy z PAN w Olsztynie z wirusologami z Medizinishe Hochscule w Hannoverze. Ich wspólnym odkryciom dedykowany jest ten odcinek cyklu. "Dorwać wirusa" - cykl dokumentalny ukazujący osiągnięcia naukowców pracujących na froncie walki z chorobami wirusowymi. Przez pryzmat pandemii koronawirusa, w przystępny i zrozumiały sposób wyjaśniamy, co wiadomo na temat najgroźniejszych patogenów, w jaki sposób zapobiega się ich rozprzestrzenianiu, jak pracuje się nad szczepionkami i lekami przeciwwirusowymi, jak przewiduje się kierunki mutacji i pojawianie się nowych odmian wirusów. Każdy odcinek poświęcony jest innemu aspektowi badań nad wirusami. Tajniki wirusologii tłumaczą wybitni eksperci z kraju i ze świata. Program bogato ilustrowany ujęciami z okresu pandemii SARS - CoV - 2, zdjęciami z laboratoriów oraz grafiką komputerową wyjaśniającą działanie wirusów, terapii i innych omawianych zjawisk. 11:35 DZIKA POLSKA - SKRZYDLATE ZALOTY Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2007 Reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski, Marcin Kostrzyński Wykonawcy: Dariusz Odija Przestworza, świat ptaków, stają się wraz z nadejściem wiosny miejscem ptasich godów. Już niedługo zadzwonią tu skrzydła pomykających ku swym godowym rewirom łabędzi, rozlegną się pohukiwania kaczorów, buczenia tokujących w powietrzu bekasów, śpiewy ptaków wróblowatych, miłosne pohukiwania sów. Do prawdziwych amorów jeszcze daleko, ale ptaki zawczasu muszą zająć dogodne do życia terytoria, znaleźć partnera albo odnowić związek z dawnym. Dlatego w ptasim świecie widać już krzątaninę i ożywienie. W tajniki ptasiej miłości wprowadzą nas pasjonaci przyrody - Tomasz Kłosowski i Marcin Kostrzyński. 13:00 JAK ŻYJE LAS... - DRZEWO W CYKLU ŻYCIA Magazyn, 23 min, Polska, 2023 Scenariusz: Robert Słowik W tym odcinku programu opowiemy, na czym polega hodowla drzew i produkcja drewna. Od tysięcy lat człowiek korzysta z dóbr przyrody. Wszyscy ci, którzy doceniają jej rolę, wiedzą, że to jednak wzajemna zależność. Dlatego tak istotną kwestią jest rozsądne wykorzystywanie jej darów. Nikogo nie bulwersują obrazy ścinanego zboża, za naturalne uznajemy pielęgnację sadów w postaci różnego rodzaju przycinek czy wycinki drzew owocowych. Koszenie trawy czy opieka nad trawnikami jest powszechną praktyką. Wiemy, że te wszystkie naturalne czynności to element pielęgnowania dobrostanu przyrody, tak byśmy mogli nieustannie korzystać z jej owoców, z tego co rodzi natura, ale aby móc to robić, musimy o nią dbać i dlatego podejmujemy określone działania związane z wycinaniem, przycinaniem czy pielęgnacją. Sytuacja ulega diametralnie zmianie, kiedy widzimy ścinane drzewo. Obrazki, gdy tych drzew ścinanych jest już kilkanaście, wywołują gorące dyskusje, w których górują emocje. Jednocześnie w większości naszych domów znajdują się przedmioty z drewna. Nie chcemy rezygnować z tego rodzaju dobra, aby jednak możliwym było korzystanie z tego naturalnego surowca, potrzebne jest w pełni zaplanowane i konsekwentnie realizowane działanie, tak by ta naturalna fabryka jeszcze przez pokolenia dostarczała nam jednego z najbardziej doskonałych wytworów natury - drewna. Dokumentalny cykl "Jak żyje las...", realizowany wspólnie z Lasami Państwowymi, przybliża widzom tajniki gospodarki leśnej, obala mity, tłumaczy pojęcia i definicje z nią związane. Leśników, naukowców i ekspertów występujących w programie łączy wspólna pasja - las jako ekosystem istotny dla życia ludzi, cenne środowisko przyrodnicze dostarczające tlenu, pochłaniające dwutlenek węgla i gwarantujące równowagę zasobów wodnych, a jednocześnie źródło ważnych dla gospodarki surowców. 13:35 CZY WIESZ, ŻE? - /40/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 20 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 14:05 NIESKOŃCZONOŚĆ - WYMIAR SPRAW (INFINITY) Film dokumentalny, 59 min, Wielka Brytania, 2021 Ta niezwykła miniseria szuka odpowiedzi na niektóre z najważniejszych pytań bez odpowiedzi naszych czasów. Czy istnieje nieskończoność? Co jest poza wszechświatem? Czy naprawdę może być nic? Jak to się wszystko zaczęło? W każdym z trzech odcinków twórcy filmu badają możliwość istnienia różnych wymiarów i nieskończonych wszechświatów w naszym zasięgu, a także zastanawiają się, czego jeszcze możemy się nauczyć z teorii Wielkiego Wybuchu. Rozmowy z czołowymi myślicielami ujawniają najnowsze badania naukowe, gdy zastanawiamy się, co jest poza naszym wszechświatem i pytamy, czy nauka ma swoje granice. 15:00 WIELKIE WYNALAZKI - /2/ (GREAT INVENTIONS) Serial dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania/Niemcy/Niderlandy (Holandia), 2020 Nasi przodkowie z trudem rozpoznaliby świat, w którym my żyjemy dziś. Wszędzie, na całej planecie diametralnie zmienił się krajobraz, istniejące niegdyś nieprzyjazne człowiekowi środowiska zostały okiełznane w sposób, jaki naszych antenatów wprawiłby w najwyższe zdumienie i niedowierzanie. Zmieniło się życie codzienne, ale ludzkość sięgnęła także po to, co niecodzienne - wylądowaliśmy na Księżycu oraz spojrzeliśmy miliardy lat wstecz, bo chcieliśmy wiedzieć, jakie były początki wszechświata. Siłą napędową tych wszystkich osiągnięć jest niezwykły dar człowieka - wynalazczość. W tej 35-odcinkowej serii przyglądamy się sukcesom i porażkom człowieka na przestrzeni dziejów, jego genialnym pomysłom i niektórym... cóż, także niektórym mniej genialnym. Każdy odcinek celebruje wielkie wynalazki, które zmieniły nasz świat. 15:55 DZIKA POLSKA - W KRAINIE JASKIŃ I WĄWOZÓW Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2007 Reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michalowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski, Marcin Kostrzyński Lektor: Dariusz Odija Jura Krakowsko-Częstochowska - największy w Polsce obszar występowania jurajskich wapieni, rejon, w którym grupuje się większa część jaskiń naszego kraju (1804 jaskinie o długości 31833 m). Prawie 1/3 z nich leży w Ojcowskim Parku Narodowym. W głębokich jaskiniach Ojcowa hibernują nietoperze. Wilgoć zwabia też większość owadów. Jesienią, od października zaczynają pojawiać się liczniej motyle. Tworzą masowe skupienia na ścianach jaskiń w pobliżu otworów. W miarę zbliżania się zimy ilość tych motyli rośnie, pojawiają się komary. Z początkiem mrozów cały zespól jest już uformowany. Przy silnych mrozach przesuwa się on nieco ku wnętrzu jaskiń, nigdy jednak daleko za linie zasięgu światła. Gatunki, które przeżyją zaczynają opuszczać swoje zimowiska w kwietniu, do czerwca ściany są niemal puste. W życiu owadów tworzących ten zimowy zespól jaskinie odgrywają role schronienia, kwatery zimowej. Są to gatunki zimujące w postaci dojrzalej, a nie w postaci jaj lub poczwarek jak większość owadów. Jaskinia Ciemna jest jedną z najstarszych siedzib człowieka w Polsce. Tutaj odkryto jedne z pierwszych śladów człowieka na ziemiach polskich, pochodzące sprzed ok. 122 tys. lat. Jest to zarazem jedno z kilkudziesięciu centrów pojawienia się gromad ludzkich w Europie Środkowej. Po jaskiniach w Ojcowskim Parku Narodowym oprowadzą nas pasjonaci przyrody: Tomasz Kłosowski i Marcin Kostrzyński. 16:30 CZY WIESZ, ŻE? - /41/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 21 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 17:00 ASTRONARIUM - (50) - "DROGA MLECZNA" Magazyn, 23 min, Polska, 2017 Scenariusz: Krzysztof Czart, Maciej Mikołajewski, Bogumił Radajewski Prowadzący: Bogumił Radajewski Lektor: Maciej Gudowski Potrzeba naprawdę ciemnego nieba, aby zobaczyć ją w całej okazałości. Jest to widok jedyny w swoim rodzaju. Droga Mleczna, świetlista wstęga dzieląca nieboskłon na dwie części. Fascynowała nas od tysięcy lat. Dziś wiemy, że tak naprawdę to obraz Galaktyki, w której mieszkamy. W tym programie pokażemy, co takiego wiemy na temat Drogi Mlecznej. 17:35 WYNALAZKI, KTÓRE ZMIENIŁY ŚWIAT - SAMOLOT. ODC. 2/6 (REVOLUTIONS: THE IDEAS THAT CHANGED THE WORLD) 50 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Nat Sharman Samochód. Samolot. Smartfon. Rakieta. Robot. Teleskop. Uznajemy te urządzenia za coś oczywistego, ale każde z nich jest szczytem ludzkich osiągnięć, a jego historia sięga daleko w przeszłość. Powstawały latami, często w wyniku zaskakujących przypadków albo dzięki wielkim, przełomowym odkryciom, a nawet cudom. Kosztowały lata walki i poświęcenia zdeterminowanych jednostek. Każdy z tych wynalazków zrodził się, aby zaspokoić podstawowe ludzkie potrzeby i zrealizować odwieczne marzenia człowieka: potrzebę komunikacji, pragnienie odnalezienia naszego miejsca we wszechświecie czy potrzeby odkrywania i podróżowania. Ta seria to podróż przez historię człowieka, opowiedziana z perspektywy tych sześciu technologicznych cudów. Ujawnia, jak nauka, wynalazczość, często przypadek rozwijały się i uzupełniały, w wyniku czego zmieniły świat na zawsze, ale i ukształtowały współczesnego człowieka. Bohaterem odcinka jest samolot. 18:35 BILANS ZDROWIA Magazyn, 20 min, Polska, 2022 Z badań wynika, że prawie 90% Polek z wyższym wykształceniem poddałoby się operacji plastycznej, gdyby mogło. Dwie trzecie marzy o poprawieniu twarzy, połowa brzucha, co czwarta ud. Tylko co piąta kobieta jest zadowolona ze swojego ciała. I ten obraz własnego ciała ma niewiele wspólnego z tym, jak wyglądamy. A standardy windowane są coraz wyżej. Dziś w programie o tym, czy ta postawa może być groźna dla zdrowia i czy jest objawem choroby. Mówić będziemy także o tym, jak leczyć brodawki i co robić, gdy ciało obce dostanie się do oka. 19:00 DZIKA POLSKA - ŚLADAMI KRÓLA PODMOKŁYCH KNIEI Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2007 Reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski, Marcin Kostrzyński Tym razem Tomasz Kłosowski i Marcin Kostrzyński wybrali się tropem łosia na biebrzańskie bagna. Dolina Biebrzy - kraina bagien, zalewisk, podmokłych głuchych lasów. Wielka ostoja dzikich zwierząt. Króluje wśród nich właśnie łoś, największy przedstawiciel jeleniowatych. Był czas, gdy ten władca moczarów pozostawał zdetronizowany. Wytrzebili go kłusownicy, zdziesiątkowały wojny. A jednak się odrodził. Dzięki wysiłkom przyrodników, ale też dlatego, że tu, nad Biebrzą znalazł potrzebne mu do życia bagienne ostępy. Dziś znów w nich króluje, spotykając się tu oko w oko ze swym niedawnym prześladowcą i dzisiejszym sprzymierzeńcem, człowiekiem, który postanowił objąć potężnego zwierza na wiele lat całkowitą ochroną. Zapraszamy do królestwa łosi. 19:30 KORONA GÓR POLSKI - TURBACZ Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Mariusz Pilis Scenariusz: Mariusz Pilis Zdjęcia: Wojciech Jachymiak, Krzysztof Skrok Prowadzący: Marta Manowska Cykliczny program poświęcony polskim górom, szczytom, których zdobycie razem z nami gwarantuje wejście do elitarnego klubu zdobywców Korony Polskich Gór. Nad Gorczańskim Parkiem Narodowym rozpościera się Turbacz, najwyższy szczyt Gorców, w okresie letnim pokryty białymi, puchatymi owcami, których wypas na tych terenach jest powszechny i popularny. Gorce to góry zamieszkane przez Wołochów, wędrowny, koczowniczy lud żyjący właśnie głównie z owiec. Nawet teraz można zobaczyć pozostałości po tamtych przyzwyczajeniach - wypas owiec rozpoczyna się jeszcze w maju i prowadzący wygon górale pozostają w górach aż do jesieni, kiedy powracają do wiosek, żeby przezimować. Jest to również teren wyjątkowo ukochany przez Władysława Orkana. Ten pisarz okresu Młodej Polski urodził się właśnie w Gorcach i mimo próby osadzenia w Krakowie, ostatecznie powrócił na te ziemie i tam rozpoczął budowę domu. Po jego śmierci w Krakowie, pociąg przewożący jego trumnę do Zakopanego zatrzymywał się na każdej stacji, aby każdy mógł pożegnać Dumaca z Gorców. 20:00 WSZECHŚWIAT ŻYWY? - ŁOWCY PLANET (LIVING UNIVERSE) 42 min, Francja, 2018 Od zarania dziejów spoglądaliśmy w nocne niebo i zastanawialiśmy się. A im bardziej patrzyliśmy, tym dalej widzieliśmy. W ciągu ostatnich 50 lat zerwaliśmy kajdany grawitacji i po raz pierwszy zapuściliśmy się do granic Układu Słonecznego. To było zarówno objawienie, jak i rewolucja. Teraz jesteśmy gotowi przekroczyć jeszcze dalszy próg. Najtęższe umysły ludzkości pracują nad skonstruowaniem statków kosmicznych i teleskopów, które zabiorą nas poza Układ Słoneczny i w głąb wszechświata. Nikt z nas nie wie, co znajdziemy, ale wiemy, czego szukamy: dowodu na istnienie życia, we wszystkich jego formach, poza Ziemią. To kwintesencja ludzkich poszukiwań. Szukamy towarzystwa i otuchy w dotychczas samotnym i rozszerzającym się wszechświecie. Ta seria dokumentalna to eksploracja naszej własnej planety, a także planet, które dopiero zaczynamy rozumieć. To wizualna odyseja oparta na najnowszych osiągnięciach nauki przefiltrowanych przez czołowych światowych ekspertów w dziedzinie eksploracji kosmosu, planetologii i astrobiologii. 21:05 WIELKIE WYNALAZKI - /3/ (GREAT INVENTIONS) Serial dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania/Niderlandy (Holandia)/Niemcy, 2020 Nasi przodkowie z trudem rozpoznaliby świat, w którym my żyjemy dziś. Wszędzie, na całej planecie diametralnie zmienił się krajobraz, istniejące niegdyś nieprzyjazne człowiekowi środowiska zostały okiełznane w sposób, jaki naszych antenatów wprawiłby w najwyższe zdumienie i niedowierzanie. Zmieniło się życie codzienne, ale ludzkość sięgnęła także po to, co niecodzienne - wylądowaliśmy na Księżycu oraz spojrzeliśmy miliardy lat wstecz, bo chcieliśmy wiedzieć, jakie były początki wszechświata. Siłą napędową tych wszystkich osiągnięć jest niezwykły dar człowieka - wynalazczość. W tej 35-odcinkowej serii przyglądamy się sukcesom i porażkom człowieka na przestrzeni dziejów, jego genialnym pomysłom i niektórym... cóż, także niektórym mniej genialnym. Każdy odcinek celebruje wielkie wynalazki, które zmieniły nasz świat. 22:10 DZIKA POLSKA - W KRAINIE JASKIŃ I WĄWOZÓW Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2007 Reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michalowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski, Marcin Kostrzyński Lektor: Dariusz Odija Jura Krakowsko-Częstochowska - największy w Polsce obszar występowania jurajskich wapieni, rejon, w którym grupuje się większa część jaskiń naszego kraju (1804 jaskinie o długości 31833 m). Prawie 1/3 z nich leży w Ojcowskim Parku Narodowym. W głębokich jaskiniach Ojcowa hibernują nietoperze. Wilgoć zwabia też większość owadów. Jesienią, od października zaczynają pojawiać się liczniej motyle. Tworzą masowe skupienia na ścianach jaskiń w pobliżu otworów. W miarę zbliżania się zimy ilość tych motyli rośnie, pojawiają się komary. Z początkiem mrozów cały zespól jest już uformowany. Przy silnych mrozach przesuwa się on nieco ku wnętrzu jaskiń, nigdy jednak daleko za linie zasięgu światła. Gatunki, które przeżyją zaczynają opuszczać swoje zimowiska w kwietniu, do czerwca ściany są niemal puste. W życiu owadów tworzących ten zimowy zespól jaskinie odgrywają role schronienia, kwatery zimowej. Są to gatunki zimujące w postaci dojrzalej, a nie w postaci jaj lub poczwarek jak większość owadów. Jaskinia Ciemna jest jedną z najstarszych siedzib człowieka w Polsce. Tutaj odkryto jedne z pierwszych śladów człowieka na ziemiach polskich, pochodzące sprzed ok. 122 tys. lat. Jest to zarazem jedno z kilkudziesięciu centrów pojawienia się gromad ludzkich w Europie Środkowej. Po jaskiniach w Ojcowskim Parku Narodowym oprowadzą nas pasjonaci przyrody: Tomasz Kłosowski i Marcin Kostrzyński. 22:45 WYNALAZKI, KTÓRE ZMIENIŁY ŚWIAT - SAMOLOT. ODC. 2/6 (REVOLUTIONS: THE IDEAS THAT CHANGED THE WORLD) 50 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Nat Sharman Samochód. Samolot. Smartfon. Rakieta. Robot. Teleskop. Uznajemy te urządzenia za coś oczywistego, ale każde z nich jest szczytem ludzkich osiągnięć, a jego historia sięga daleko w przeszłość. Powstawały latami, często w wyniku zaskakujących przypadków albo dzięki wielkim, przełomowym odkryciom, a nawet cudom. Kosztowały lata walki i poświęcenia zdeterminowanych jednostek. Każdy z tych wynalazków zrodził się, aby zaspokoić podstawowe ludzkie potrzeby i zrealizować odwieczne marzenia człowieka: potrzebę komunikacji, pragnienie odnalezienia naszego miejsca we wszechświecie czy potrzeby odkrywania i podróżowania. Ta seria to podróż przez historię człowieka, opowiedziana z perspektywy tych sześciu technologicznych cudów. Ujawnia, jak nauka, wynalazczość, często przypadek rozwijały się i uzupełniały, w wyniku czego zmieniły świat na zawsze, ale i ukształtowały współczesnego człowieka. Bohaterem odcinka jest samolot. 23:50 BILANS ZDROWIA Magazyn, 20 min, Polska, 2022 Z badań wynika, że prawie 90% Polek z wyższym wykształceniem poddałoby się operacji plastycznej, gdyby mogło. Dwie trzecie marzy o poprawieniu twarzy, połowa brzucha, co czwarta ud. Tylko co piąta kobieta jest zadowolona ze swojego ciała. I ten obraz własnego ciała ma niewiele wspólnego z tym, jak wyglądamy. A standardy windowane są coraz wyżej. Dziś w programie o tym, czy ta postawa może być groźna dla zdrowia i czy jest objawem choroby. Mówić będziemy także o tym, jak leczyć brodawki i co robić, gdy ciało obce dostanie się do oka. 00:25 KORONA GÓR POLSKI - TURBACZ Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Mariusz Pilis Scenariusz: Mariusz Pilis Zdjęcia: Wojciech Jachymiak, Krzysztof Skrok Prowadzący: Marta Manowska Cykliczny program poświęcony polskim górom, szczytom, których zdobycie razem z nami gwarantuje wejście do elitarnego klubu zdobywców Korony Polskich Gór. Nad Gorczańskim Parkiem Narodowym rozpościera się Turbacz, najwyższy szczyt Gorców, w okresie letnim pokryty białymi, puchatymi owcami, których wypas na tych terenach jest powszechny i popularny. Gorce to góry zamieszkane przez Wołochów, wędrowny, koczowniczy lud żyjący właśnie głównie z owiec. Nawet teraz można zobaczyć pozostałości po tamtych przyzwyczajeniach - wypas owiec rozpoczyna się jeszcze w maju i prowadzący wygon górale pozostają w górach aż do jesieni, kiedy powracają do wiosek, żeby przezimować. Jest to również teren wyjątkowo ukochany przez Władysława Orkana. Ten pisarz okresu Młodej Polski urodził się właśnie w Gorcach i mimo próby osadzenia w Krakowie, ostatecznie powrócił na te ziemie i tam rozpoczął budowę domu. Po jego śmierci w Krakowie, pociąg przewożący jego trumnę do Zakopanego zatrzymywał się na każdej stacji, aby każdy mógł pożegnać Dumaca z Gorców. 01:05 WSZECHŚWIAT ŻYWY? - ŁOWCY PLANET (LIVING UNIVERSE) 42 min, Francja, 2018 Od zarania dziejów spoglądaliśmy w nocne niebo i zastanawialiśmy się. A im bardziej patrzyliśmy, tym dalej widzieliśmy. W ciągu ostatnich 50 lat zerwaliśmy kajdany grawitacji i po raz pierwszy zapuściliśmy się do granic Układu Słonecznego. To było zarówno objawienie, jak i rewolucja. Teraz jesteśmy gotowi przekroczyć jeszcze dalszy próg. Najtęższe umysły ludzkości pracują nad skonstruowaniem statków kosmicznych i teleskopów, które zabiorą nas poza Układ Słoneczny i w głąb wszechświata. Nikt z nas nie wie, co znajdziemy, ale wiemy, czego szukamy: dowodu na istnienie życia, we wszystkich jego formach, poza Ziemią. To kwintesencja ludzkich poszukiwań. Szukamy towarzystwa i otuchy w dotychczas samotnym i rozszerzającym się wszechświecie. Ta seria dokumentalna to eksploracja naszej własnej planety, a także planet, które dopiero zaczynamy rozumieć. To wizualna odyseja oparta na najnowszych osiągnięciach nauki przefiltrowanych przez czołowych światowych ekspertów w dziedzinie eksploracji kosmosu, planetologii i astrobiologii. 02:10 DZIKA POLSKA - ŚLADAMI KRÓLA PODMOKŁYCH KNIEI Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2007 Reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski, Marcin Kostrzyński Tym razem Tomasz Kłosowski i Marcin Kostrzyński wybrali się tropem łosia na biebrzańskie bagna. Dolina Biebrzy - kraina bagien, zalewisk, podmokłych głuchych lasów. Wielka ostoja dzikich zwierząt. Króluje wśród nich właśnie łoś, największy przedstawiciel jeleniowatych. Był czas, gdy ten władca moczarów pozostawał zdetronizowany. Wytrzebili go kłusownicy, zdziesiątkowały wojny. A jednak się odrodził. Dzięki wysiłkom przyrodników, ale też dlatego, że tu, nad Biebrzą znalazł potrzebne mu do życia bagienne ostępy. Dziś znów w nich króluje, spotykając się tu oko w oko ze swym niedawnym prześladowcą i dzisiejszym sprzymierzeńcem, człowiekiem, który postanowił objąć potężnego zwierza na wiele lat całkowitą ochroną. Zapraszamy do królestwa łosi.