TVP Kultura Środa, 13.03.2024 08:35 ZAGINIONE - ODNALEZIONE - MICHAŁ GORSTKIN - WYWIÓRSKI "CHATA W ŚNIEGU" Magazyn, 12 min, Polska, 2022 Prowadzący: Rafał Wiśniewski Obiekt utracony ze zbiorów Muzeum Narodowego w Poznaniu, odzyskany w 2020 r. Sprawa obrazu Michała Gorstkina - Wywiórskiego Chata w śniegu jest przykładem działań restytucyjnych, gdzie konieczna była szybka i sprawna współpraca pracowników Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego z funkcjonariuszami polskiej policji. Czas działał na niekorzyść i istniało ryzyko, że obraz ponownie zniknie z oczu. Michał Gorstkin - Wywiórski namalował Chatę w śniegu w 1904 roku, o czym świadczy sygnatura artysty umieszczona w prawym dolnym rogu obrazu. Artysta pochodził z rosyjsko - polskiej rodziny. Pierwszą wzmiankę o obrazie Michała Gorstkina - Wywiórskiego (1861 - 1926) Chata w śniegu odnajdujemy w Archiwum Muzeum Narodowego w Poznaniu, które przed II wojną światową nosiło nazwę Muzeum Wielkopolskie. Obraz Chata w śniegu odnotowany został również w przedwojennych księgach inwentarzowych i publikacjach tego muzeum. Z tych źródeł wiemy także, że przed wojną dzieło było eksponowane w Galerii Obrazów na pierwszym piętrze budynku muzeum w sali nr 12. W listopadzie 1939 roku obiekt został wypożyczony przez Niemców do Żydowa pod Kaliszem, gdzie znajdowała się niemiecka jednostka wojskowa i skąd już nie powrócił. Powojenna inwentaryzacja potwierdziła brak obrazu w zbiorach. Obiekt znajdował się w bazie strat wojennych prowadzonej przez Wydział Restytucji Dóbr Kultury MKiDN. Na pojawienie się dzieła Michała Gorstkina - Wywiórskiego trzeba było czekać aż do maja 2019 roku, kiedy zostało wystawione w ofercie jednego z domów aukcyjnych na terenie Trójmiasta jako Pejzaż zimowy z chatą. Poważnym wyzwaniem w identyfikacji obiektu przez pracowników Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego okazał się brak archiwalnej fotografii obrazu Chata w śniegu. Trzeba pamiętać, że nie każde przedwojenne muzeum mogło sobie pozwolić na wykonywanie fotografii wszystkich swoich obiektów, co pozwoliłoby zachować ich wizerunek na przyszłość. Z obecnego punktu widzenia to poważny problem, który przeradza się w wyzwanie polegające na prowadzeniu przez badaczy, muzealników, a także pracowników resortu kultury, kwerend naukowych w poszukiwaniu coraz to nowych źródeł informacji o utraconych dziełach sztuki. Na wniosek MKiDN, funkcjonariusze Komendy Wojewódzkiej Policji w Gdańsku, przy wsparciu pracowników Muzeum Narodowego w Gdańsku zabezpieczyli obraz w domu aukcyjnym. Decyzją Prokuratury trafił on do czasowego depozytu w Muzeum Narodowym w Gdańsku. Konieczne było wyjaśnienie, jak ówczesny posiadacz wszedł w posiadanie tego obrazu oraz dlaczego tak charakterystyczny numer na jego ramie nie zwrócił dotychczas niczyjej uwagi. Dalsze działania organów ścigania pozwoliły ustalić, że posiadacz, który chciał sprzedać obraz, odziedziczył go w spadku po ojcu. Nie wiadomo od jak dawna obraz był w rodzinnej kolekcji i jak się w niej znalazł. Pewnym raczej jest, że obraz cały czas od zakończenia II wojny światowej znajdował się na terenie Polski. Zachowany numer inwentarzowy, tak charakterystyczny dla placówek muzealnych, znacznie wcześniej powinien wzbudzić czujność kogokolwiek. Ze względu na zebrany w sprawie materiał dowodowy, prokuratura podjęła stanowczą decyzję o zwrocie obrazu Michała Gorstkina - Wywiórskiego do jego macierzystych zbiorów tj. do Muzeum Narodowego w Poznaniu, gdzie obraz oficjalnie powrócił w październiku 2020 r. 09:05 POGRANICZE W OGNIU - ODC. 6/24 Serial sensacyjny, wojenny, 58 min, Polska, 1988 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Juliusz Janczur, Andrzej Konic Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Aktorzy: Janusz Bukowski, Cezary Pazura, Olaf Lubaszenko, Włodzimierz Adamski, Janusz Sadowski, Andrzej Szczytko, Grażyna Walasek, Piotr Grabowski, Dariusz Siatkowski, Miłogost Reczek, Tadeusz Somogi, Andrzej Szejnach, Marian Glinka Współpracownik polskiego wywiadu w gdańskiej policji niemieckiej, Hubert, ujawnia Czarkowi istnienie przecieku w sztabie WP. Radca Wetter, jego zastępca Voraczek i wysłannik berlińskiej centrali, porucznik Relke, w komórce Abwehry w Gdańsku czekają na tajny dokument ze sztabu WP. Jego cenę ustalono z polskim oficerem na 10 tys. dolarów. Dowodem prawdomówności Huberta jest kopia jednego z dawnych dokumentów sztabu WP, rozesłanych do jednostek. W którejś z nich zaginął? Tropy wiodą do jednostki w Chełmnie. Dowodzi nią por. Sarna, wśród oficerów jest por. Konrad. Czarek i Sarna zastawiają pułapkę. Aresztowany Konrad usiłuje popełnić samobójstwo. Jego nieświadomym wspólnikiem okazuje się porucznik Rubanek. Zdezorientowana niestawieniem się Konrada na spotkanie Abwehra szuka przecieku w komórce gdańskiej. 10:15 EROICA Dramat wojenny, 80 min, Polska, 1957 Reżyseria: Andrzej Munk Scenariusz: Jerzy Stefan Stawiński Zdjęcia: Jerzy Wójcik Muzyka: Jan Krenz Aktorzy: Edward Dziewoński, Barbara Połomska, Ignacy Machowski, Kazimierz Opaliński, Leon Niemczyk, Mariusz Dmochowski, Roman Kłosowski, Bogumił Kobiela, Józef Kostecki, Tadeusz Łomnicki, Józef Nowak, Wojciech Siemion Jedno z czołowych osiągnięć "szkoły polskiej", będące swoistym rozrachunkiem z mitologizowaniem wojennej przeszłości. Na VIII MFF w Mar del Plata w 1959 r. "Eroica" otrzymała III Nagrodę (za najlepszy film, najlepszy scenariusz i nagrodę FIPRESCI), a wcześniej, w 1958 r. "Syrenę Warszawską" Polskiej Kroniki Filmowej. Film należy do rzadko spotykanego gatunku - składa się z dwóch luźno ze sobą związanych tematycznie nowel. Nowela I: SCHERZO ALLA POLACCA, Nowela II: OSTINATO - LUGUBRE Część pierwsza opowiada o warszawskim cwaniaku, który przypadkowo wciągnięty w powstanie warszawskie zdobywa się na czyn bohaterski, choć właściwie niepotrzebny. Gdy wybucha powstanie, Dzidziuś Górkiewicz w popłochu opuszcza stolicę. Jest dobrze zarabiającym handlarzem i nie ma ochoty ginąć. Dociera do żony w Zalesiu. Żona Dzidziusia roztacza przed nim perspektywy spokojnego życia. Tymczasem Górkiewicz ruszony porywem patriotyzmu w ostatniej chwili postanawia wrócić do walczącej Warszawy. Akcja drugiego opowiadania rozgrywa się w niemieckim oflagu i po raz pierwszy przedstawiono w niej życie polskich oficerów w obozie jenieckim w czasie ostatniej wojny. Do legendy urasta tu ucieczka por. Zawistowskiego. Tylko najbardziej wtajemniczeni wiedzą, że cały czas jest on w obozie - ukryty w przewodzie wentylacyjnym. Mimo starań i opieki kolegów bohater umiera - z zimna i samotności. A wszystko po to, by zachować legendę, która podtrzymywała na duchu wszystkich stłoczonych w obozie żołnierzy. "Eroica" to nie pierwszy przykład współpracy scenarzysty Jerzego Stefana Stawińskiego i reżysera Andrzeja Munka. Wcześniej zrealizowali film "Człowiek na torach". Po wielu samodzielnych sukcesach - Stawiński jest m.in autorem scenariusza do filmu "Kanał", a Munk zdobył wiele nagród w dziedzinie filmu dokumentalnego - ich drogi spotkały się w "Eroice". W filmie tym swoją uwagę skupili na temacie bohaterstwa. W obu nowelach przedstawili bohaterstwo, które właściwie nie przyniosło żadnego konkretnego sukcesu, ale od niego ważniejsze dla autorów stały się pobudki psychiczne kierujące postępowaniem ludzi w trudnych momentach. W ten sposób przedstawili różnorodność charakterów, bogactwo ludzkich typów - studium psychologiczne bohaterów. Film prawie całkowicie zrealizowany został w plenerach, głównie w Warszawie, w Bukowinie i na Śląsku. Jest to także pierwszy polski film szerokoekranowy. 11:50 TAMTE LATA, TAMTE DNI - ADAM WORONOWICZ Magazyn, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Joanna Makowska Scenariusz: Marta Perchuć - Burzyńska, Joanna Makowska Prowadzący: Marta Perchuć - Burzyńska Marta Perchuć - Burzyńska rozmawia z wybitnymi artystami o dzieciństwie, domu rodzinnym i najważniejszych doświadczeniach, które w istotny sposób wpłynęły na ich życie i drogę twórczą. Rozmowy realizowane są w miejscach, które dla bohaterów programu mają największe znaczenie sentymentalne. Tym razem swoimi wspomnieniami podzieli się z nami aktor, Adam Woronowicz. Nasz gość opowie nam, dlaczego jego zdaniem dworzec jest alegorią życia pełnego zakrętów i niespodzianek. Wspomnimy najciekawsze role Adama Woronowicza na deskach rozmaitych polskich teatrów oraz wyjątkową rolę błogosławionego księdza Jerzego Popiełuszki w filmie "Popiełuszko. Wolność jest w nas". 13:30 KSIĘŻNA ŁOWICKA Dramat historyczny, 89 min, Polska, 1932 Reżyseria: Janusz Warnecki, Mieczysław Krawicz Scenariusz: Wiktor Brumer Zdjęcia: Zbigniew Gniazdowski Muzyka: Feliks Rybicki Aktorzy: Jadwiga Smosarska, Henryk Małkowski, Stanisław Łapiński, Władysław Neubelt, Ztefan Jaracz, Henryk Rzetkowski, Józef Grodnicki, Michał Halicz, Władysław Lenczewski, Roman Dereń, Aleksander Zelwerowicz, Kazimierz Wojciechowski, Stefan Wroncki, Aleksander Gąssowski, Janina Romanówna, Aleksander Bogusiński, Loda Niemirzanka, Henryk Rzetkowski Historyczno - kostiumowa epopeja zrealizowana na kanwie powieści Wacława Gąsiorowskiego z okazji setnej rocznicy wybuchu powstania listopadowego. Głównym wątkiem filmu jest całkowicie wymyślona na użytek scenariusza miłość żony Wielkiego Księcia Konstantego i Waleriana Łukasińskiego, konspiratora i bojownika o wolność Polski. Dość swobodny stosunek twórców filmu do prawdy historycznej nie znalazł, oględnie mówiąc, uznania w oczach przedwojennych krytyków. Doceniono natomiast wierne odtworzenie realiów epoki. Sceny z udziałem wojska zrealizowano przy wsparciu Szkoły Podchorążych Piechoty z Ostrowi Mazowieckiej. Sprawnie opowiedziana fabuła i dramatyczny wątek romansowy sprawiły, że film cieszył się wielkim powodzeniem zarówno w kraju, jak i za granicą. Główną bohaterką utworu Krawicza i Warneckiego jest hrabianka Joanna Grudzińska, która poświęca swą miłość do Łukasińskiego i bierze ślub z Wielkim Księciem Konstantym. Ma nadzieję, że będąc żoną faktycznego władcy zniewolonej Polski, jakoś pomoże swym rodakom. Trwa w małżeństwie nawet wówczas, gdy Łukasiński zostaje aresztowany i poddany torturom. Kiedy wybucha powstanie listopadowe, bojownicy szturmują Belweder, by zgładzić Konstantego. Joanna ukrywa go, a kiedy spiskowcy odchodzą ucieka razem z mężem. 15:15 NA KREDYT Film obyczajowy, 29 min, Polska, 2008 Reżyseria: Przemysław Nowakowski Scenariusz: Przemysła Nowakowski Zdjęcia: Romuald Lewandowski Muzyka: Jan Komar Aktorzy: Łukasz Garlicki, Magdalena Popławska, Magdalena Górska, Karolina Gorczyca, Sławomir Grzywkowski Współczesna wersja średniowiecznej legendy o parze kochanków, którzy nie mogli się spotykać, ponieważ ciążyła nad nimi klątwa. Agnieszka i Lucek nie spotykają się. Jednak nie z powodu klątwy, lecz kredytu. Agnieszka pracuje w ciągu dnia jako lekarka w szpitalu, a Lucek nocą jako Dj w klubie. Postanowili, że zainwestują we wspólną przyszłość. Wzięli kredyt i kupili mieszkanie. Spłata rat wymaga, żeby pracowali coraz więcej. Ich godziny pracy rozmijają się. Pewnego dnia znajdują wyjście: będą nagrywać nawzajem swoje życie i przesyłać sobie video - listy. Zaczynają od prostej rejestracji życia codziennego. Potem jednak Lucek zaczyna niebezpiecznie zagłębiać się w wykreowany świat. Z czasem traci kontakt z Agnieszką - a tym samym - z rzeczywistością. I wtedy poznaje Werę. (www. studiomunka. pl) 16:05 POGRANICZE W OGNIU - ODC. 7/24 Serial sensacyjny, wojenny, 57 min, Polska, 1988 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Juliusz Janczur, Andrzej Konic Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Aktorzy: Cezary Pazura, Olaf Lubaszenko, Janusz Bukowski, Jan Monczka, Magdalena Michalak, Beata Paluch, Ewa Sałacka, Andrzej Mrożewski, Witold Skaruch, Leon Niemczyk, Edward Lubaszenko, Romuald Drobaczyński, Jerzy Zygmunt Nowak Wywiadom zachodniej Europy wiadomo o tajnym liście ministra spraw zagranicznych Niemiec do księcia Hohenzollerna. Czarek - jako Austriak Otto Strauss zdobywa dokument. Wynika z niego, że Niemcy chcą rewizji wschodnich granic, Gdańska i i korytarza, za co na konferencji w Locarno zagwarantują Europie pokój. Sztab polskiego wywiadu lekceważy dokument. Kaleta postanawia publicznym procesem oficerów Konrada i Rubanka dowieść prawdziwych zamiarów wobec Polski. Rozgłos procesu przyćmiony zostaje wieścią, że do pokojowej Nagrody Nobla kandydują wspólnie ministrowie spraw zagranicznych Niemiec i Francji. Czarek werbuje do wywiadu porucznika Sylwestra Madeja. 17:15 RZECZ POLSKA S.I - CUKIERNICA JULII KEILOWEJ Cykl dokumentalny, 12 min, Polska, 2018 Reżyseria: Tomasz Filiks, Anna Zakrzewska Scenariusz: Tomasz Filiks, Anna Zakrzewska Muzyka: Bartosz Kruczyński Wykonawcy: Marek Sosenko, Stanisław Lenartowicz 100 najlepszych polskich projektów na 100 - lecie Niepodległości! W tym odcinku to cukiernica projektu Julii Keilowej. Obiekt powstał w latach 30. i był przykładem modnego w tamtych czasach stylu Art Deco. Wykonana w jednej z warszawskich firm platerniczych cukiernica i dziś zachwyca swoim pięknem. 17:40 KTÓRĘDY PO SZTUKĘ - MARTA DESKUR Magazyn, 5 min, Polska, 2019 Reżyseria: Anna Zakrzewska Scenariusz: Tomasz Filiks Wykonawcy: Urszula Wolak Marta Deskur jest jedną z najciekawszych polskich artystek współczesnych. Od lat 90. zajmuje się malarstwem, fotografią i sztuką wideo. Tematem jej prac często jest ciało kobiety. Tworzy prace wideo o charakterystycznym, onirycznym klimacie. W filmie "Mycie stóp, mycie włosów" podejmuje z jednej strony biblijny temat Marii Magdaleny, która włosami otarła stopy Jezusa, z drugiej mówi o kształtowaniu wizerunku i rolach kulturowych, do pełnienia których zmuszane są młode kobiety. O pracy Marty Deskur opowie Urszula Wolak. 17:55 PASJA I UTOPIA. DROGA DO KINA BRACI TAVIANICH (LA PASSIONE E L'UTOPIA/ THE ILLUSIONARY TAVIANI) Film dokumentalny, 93 min, Włochy, 2015 Reżyseria: Canale Mario Wspominając pięć dekad pracy na planie, reżyserzy Paolo i Vittorio Taviani opowiadają o swoim podejściu do narracji w filmie i o najważniejszych scenach, jakie stworzyli. 20:00 NA WSCHÓD OD HOLLYWOOD - W CO GRAJĄ LUDZIE (SEURAPELI) Komedia, 117 min, Finlandia, 2020 Reżyseria: Jenni Toivoniemi Scenariusz: Jenni Toivoniemi Zdjęcia: Jarmo Kiuru Aktorzy: Eero Milonoff, Emmi Parviainen, Laura Birn, Christian Hillborg Grupa dobrych przyjaciół postanawia zorganizować przyjęcie niespodziankę z okazji zbliżających się urodzin Mitzi. Pełen nostalgii weekend spędzony w idyllicznie położonym domu ma przypomnieć bohaterom czasy, kiedy byli nastolatkami. Czy coś może pójść nie tak? Z pewnością, zwłaszcza że jubilatka nie wydaje się zachwycona pomysłem grupy. Skołowana kobieta liczyła raczej na spokojny weekend, a na to najwyraźniej się nie zanosi. Napięcie wzrasta z chwilą, gdy jej najlepsza przyjaciółka Veronika pojawia się ze swoim nowym chłopakiem Mikaelem. Znajome otoczenie i dawne rytuały sprawiają, że bohaterowie zapominają na chwilę o dorosłości. Wspólnie spędzony czas zmusi ich jednak do ponownej oceny przeszłości i teraźniejszości. 22:05 W 80 DNI DOOKOŁA ŚWIATA - ODC. 6 (AROUND THE WORLD IN 80 DAYS) Serial przygodowy, 48 min, Francja/Włochy/Niemcy, 2021 Reżyseria: Brian Kelly, Steve Barron, Charles Beeson Aktorzy: David Tennant, Ibrahim Koma, Jason Watkins, Leonie Benesch Wynajęty przez Bellamy’ego bandyta wyrzuca trójkę podróżnych za burtę statku płynącego z Jokohamy do San Francisco. Rozbitkowie lądują na bezludnej wysepce na Pacyfiku. Muszą znaleźć słodką wodę i żywność, zbudować szałas i tratwę. Ta fatalna przygoda wystawia na ciężką próbę ich przyjaźń. Na domiar złego Passepartout przyznaje, że wziął łapówkę od agenta Bellamy’ego, by przeszkodzić swojemu panu w realizacji 80 - dniowej podróży dookoła świata. 02:30 KLAN ROSSELLINICH (THE ROSSELLINIS) Film dokumentalny, 52 min, Włochy/Litwa, 2020 Reżyseria: Alessandro Rossellini Scenariusz: Andrea Paolo Massara, Davis Simanis Film dokumentalny Alessandro Rosselliniego, wnuka słynnego reżysera Roberto Rosselliniego, opowiadający o ich kosmopolitycznej rodzinie. Roberto Rossellini był najbardziej znanym reżyserem włoskiego neorealizmu, a jego film "Rzym, miasto otwarte" wszedł do historii kina. Miał za sobą trzy małżeństwa, w tym ze słynną szwedzką aktorką Ingrid Bergman i był ojcem sześciorga dzieci z tych związków. Dzieci te, obecnie dorosłe, wspominają, jak były zmuszone w sposób nieuświadomiony rywalizować między sobą o miłość i względy słynnego ojca i jak bardzo próbował on wpływać na ich życie i karierę. Życie w tej słynnej rodzinie dla części z nich okazało się trudne do udźwignięcia, stąd problemy z uzależnieniami i z własną tożsamością.