TVP Dokument Piątek, 22.03.2024 05:15 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.I - ODC. 8 ZAMEK CZY LEPIANKA - DYLEMATY ŚREDNIOWIECZA Cykl dokumentalny, 26 min, Polska, 2015 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Czy naprawdę ludzie w średniowieczu żyli wyłącznie w zamkach lub zimnych lepiankach? Okazuje się, że takie wyobrażenie nie ma nic wspólnego z prawdą. Rycerze i książęta na potrzeby mieszkalne budowali zagadkowe wieże, które, niestety, w większości nie przetrwały. Na szczęście takiego losu nie podzieliła unikatowa na skalę światową wieża w Siedlęcinie na Dolnym Śląsku. Radosław Kotarski odwiedza to ciekawe miejsce, by sprawdzić, w jakich warunkach żyli tam ludzie 700 lat temu. Odkrywa również tajemnicze malowidła ścienne, które przedstawiają losy dzielnego Lancelota, rycerza króla Artura. 05:50 WETERYNARZE Z SERCEM - /43/ Reality Show, 22 min, Polska, 2018 Reżyseria: Beata Szymańska Scenariusz: Beata Szymańska Program prezentuje przypadki pacjentów pojawiających się w klinikach weterynaryjnych, pracę i opiekę medyczną nad zwierzętami w ogrodach zoologicznych i innych placówkach działających na rzecz zwierząt. Odwiedzamy ośrodki rehabilitacji osób z niepełnosprawnościami i placówki wykorzystujące w swej pracy zwierzęta, np. policja czy służby celne. Zobaczymy także mniej popularne zwierzęta domowe, jak gryzonie czy zwierzęta egzotyczne. Program wskazuje, jak postępować ze zwierzętami i uczy empatii w stosunku do nich. W dzisiejszym programie odwiedzimy ośrodek w Kamionie, gdzie szkolą się przewodnicy i jednocześnie przygotowują swoje psy do pracy w służbie celnej. Pies i jego przewodnik są dla siebie w pracy partnerami, w domu przyjaciółmi. Są zawsze razem. Jeśli przewodnik zachoruje, pies pozostaje z nim w domu. Stosuje się różne metody szkolenia psów w zależności od przydzielanych im zadań, np. służba na lotnisku. Wzruszające chwile spędziliśmy też w helskim fokarium, gdzie trafiają foki znalezione na plażach, często ranne, osłabione, zagubione lub porzucone przez matki. Foki szare, żyjące w obrębie całego morza, spełniają pozytywną rolę drapieżnika i są testerem czystości morskiego ekosystemu. Wyleczone tu foki wypuszcza się na wolność. Jeżeli zobaczymy na plaży fokę, nie należy zbliżać się do niej, gdyż powoduje to wielki stres u zwierzęcia. Najlepiej z daleka zrobić zdjęcie i przesłać odpowiednim służbom. Obserwowaliśmy, jak pięć kolejnych fok, uratowanych przez pracowników Stacji Morskiej w Helu, wracało do morza. 06:25 GRECJA. OD GÓR DO MORZA - ODC. 4 SALONIKI I CHALKIDIKI (GREECE! FROM THE MOUNTAINS TO THE SHORELINE EPISODE 4 THESSALONIKI & CHALKIDIKÍ) Serial dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2016 Reżyseria: Johannes Backes, Dennis Wells Seria filmów dokumentalnych (5 odcinków) o Grecji. Od bujnych, zielonych lasów po ośnieżone góry, od wysokich klifów po nagie mielizny, Grecja jest krainą o naturalnym pięknie, z którą może konkurować jedynie jej historyczne znaczenie. Widziała najwcześniejsze cywilizacje Europy, jej filozoficznych założycieli i decydujące bitwy. Wspaniałe zdjęcia lotnicze tej wyjątkowej części Europy pokazują malownicze zatoki, zapierające dech w piersiach góry, dzikie delty rzek, malownicze wioski i klasztory. Krajobrazy, które widzimy, mogą oddychać i opowiadać swoje historie. Codzienne historie ludzi, którzy tu mieszkają i pracują, tworzą równowagę dla widoku z lotu ptaka i zapraszają publiczność do doświadczenia najbardziej autentycznej kultury greckiej. Rybacy, mnisi, rzeźbiarze - zwykli ludzie żyjący w wyjątkowych miejscach - dają oryginalny wgląd w historyczne budowle, miejsca sakralne, starożytne tradycje i zwyczaje kulinarne, które od wieków wpływają na Europę. 07:25 PRZEDSZKOLE W NATURZE (NATURE'S NURSERIES) Film dokumentalny, 48 min, Niemcy, 2020 Reżyseria: Jan Haft Film dokumentalny o najmłodszych stworzeniach i ich sposobach na przetrwanie. W wiecznie trwającym kręgu życia najważniejszym zadaniem wszystkich zwierząt jest zapewnienie przetrwania gatunku. Ale ponieważ praca nie kończy się przy porodzie, rodzice muszą być pomysłowi, aby zapewnić dobrobyt następnemu pokoleniu. Zagrożenia dla młodych są wielorakie, podobnie jak strategie obrony i przetrwania. Podczas gdy niektóre ryby ewoluowały, aby wyprodukować ogromną liczbę jaj i zwiększyć wskaźnik przeżywalności, inne zwierzęta, takie jak orzeł przedni, poświęcają całą uwagę swojemu jedynemu dziecku. Ten film dokumentalny oferuje zarówno poruszający, jak i zapierający dech w piersiach wgląd w "żłobki" dla zwierząt oraz sposób, w jaki rodzice troszczą się o swoje potomstwo. 08:20 WODA - NASZA PRZYSZŁOŚĆ - ODC. 4 NIDERLANDY - SOJUSZ Z WODĄ (WATER IS OUR FUTURE EP. 4 THE NETHERLANDS THE PACT WITH WATER) Serial dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Michael R. Gärtner Pięcioodcinkowy cykl dokumentalny, opowiadający o regionach, które przeszły i nadal przechodzą radykalne zmiany. W niektórych miejscach, gdzie flora i fauna zostały kiedyś wytępione, by zrobić miejsce dla rolnictwa, przemysłu i wydobycia surowców, natura wraca do siebie. Krajobrazy kwitną nowym życiem, bo stare przemysły zostały zlikwidowane, a ludzie doceniają wartość świata przyrody. Na Wielkich Jeziorach Ameryki Północnej, w lasach deszczowych Kostaryki i na silnie zanieczyszczonych rzekach na Łużycach we wschodnich Niemczech rozległe obszary oddane monokulturom i strzeliste hałdy żużlu przekształcają się w bogate gatunkowo cuda natury. Biolodzy tworzą tereny podmokłe z terenów poprzemysłowych, ekolodzy zamieniają pastwiska dla bydła w lasy tropikalne, a dzielnice zniszczone przez wydobycie węgla brunatnego tworzą schronienie dla rzadkich gatunków. Poszczególne, niezależne odcinki serii dokumentują szereg fascynujących projektów, które pokazują, że nawet zniszczenie może zapewnić nowy początek naturze. I że wszyscy możemy pomóc zachować bioróżnorodność naszej planety na przyszłość. Odcinek 4 - "Niderlandy - Sojusz z wodą". Do Amsterdamu przybywają miliony turystów rocznie. Miasto pokrywa sieć malowniczych kanałów - to znana atrakcja. Mniej znany jest fakt, że przez stulecia kanały nie tylko służyły do transportu i jako ścieki, ale stale zagrażały Amsterdamowi. Duże barki towarowe nadal pływają kanałami, budząc zaciekawienie turystów. Port w Amsterdamie nadal jest połączony z morzem. Holendrzy kontrolują jednak przypływy za pomocą systemu śluz i pomp. Obecnie Amsterdam położony jest metr poniżej poziomu morza, a niektóre dzielnice nawet niżej. Gdyby nie śluzy, Amsterdam nie nadawałby się do życia. Amsterdam nie jest jedyny. Nazwa Niderlandy, czyli niskie lądy, doskonale tu pasuje. Około jedna czwarta kraju leży poniżej poziomu morza. By nie znaleźć się pod wodą, Holendrzy od stuleci umacniali brzegi. Za pomocą solidnych grobli i piasku. 250 kilometrów piaszczystych wydm i plaż poskramia siłę fal. Dla większości Holendrów i zagranicznych turystów plaże są świetnym miejscem na rekreację. 09:25 WIDOKI Z RAJU. KULTURA OGRODOWA W ŚWIECIE ISLAMU - ODC. 2 INDIE. SPLENDOR CZASÓW MOGOŁÓW (A GLIMPSE OF PARADISE - GARDEN CULTURE IN THE ISLAMIC WORLD) Serial dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2016 Reżyseria: Veronika Hofer Pięcioodcinkowy cykl dokumentalny - podróż po świecie islamu. Rozpoczyna się w ogrodach Imperium Perskiego, obejmuje zielone oazy na subkontynencie indyjskim, w Afryce Północnej i południowej Hiszpanii, a kończy refleksją o przyszłości w państwach Zatoki Perskiej. Ogrody są wehikułem do poznania i zrozumienia całego obszaru kulturowego w jego odrębności. Dokument skierowany jest do odbiorców zainteresowanych podróżami i kulturą, ale także do tych, którzy chcą poznać rejony o coraz większym znaczeniu na świecie, ich historię i kulturę. Odcinek 2 - "Indie". Splendor czasów Mogołów. Indie. Gęsto zaludnione i pełne kolorytu, biedne i pogrążone w chaosie. A jednak tutejsze ogrody świadczą o ich bogactwie i porządku. W jaki sposób zdołały uzyskać balans pomiędzy orientalną wspaniałością i rygorem islamskiej kultury ogrodowej? Wyruszyliśmy w odkrywczą podróż do najwspanialszych ogrodów kultywowanych pośród harmidrui zgiełku współczesnych Indii. W Indiach mieszka prawie jedna piąta ludności świata. To sprawiło, że okręg rządowy w Nowym Delhi stał się ważnym punktem na politycznej mapie świata. Prezydent Indii mieszka i rządzi za tą bramą i w tym ogrodzie. Teren ten, widziany z góry, wygląda jak dywan, z wzorem poprzecinanym surową geometrią osi i kanałów nawadniających. Jest to jednak zdecydowanie ogród, zaprojektowany według islamskich zasad. Jak to możliwe, że głowa państwa w kraju zamieszkanym w dużej mierze przez Hindusów żyje w otoczeniu ogrodów islamskich? Ogród powstał ponad sto lat temu, gdy Brytyjczycy przenieśli siedzibę rządu z Kalkuty do Delhi w północnych Indiach. Zbudowali w tym celu nowe miasto, Nowe Delhi, z własną siedzibą rządu i ogrodem. W ten sposób brytyjscy władcy kolonialni skupili się na poznanych tu ogrodach, łącząc zawarte w nich pomysły z własnym zamiłowaniem do wystawnych kwietników. 11:10 LENA NA KAUKAZIE - AZERBEJDŻAN - KRAJ OGNIA Cykl reportaży, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Hanna Jewsiewicka, Konrad Zagórski, Jowita Baraniecka - Ogden Lena to dziennikarka, podróżniczka, obywatelka świata. Absolwentka dziennikarstwa na warszawskim SWPS. Autorka bloga podróżniczego "Razem Taniej". Prowadziła poranne audycje w radiu Kampus oraz telewizyjne reportaże z wydarzeń kulturalnych dla TVP. Autorka programu "Moje LA" i reportażu "To jest Birma". Wraz ze swoim chłopakiem podróżuje od 2013 roku. Byli razem w 74 krajach od Azji Południowo - Wschodniej, przez Amerykę Centralną, Bałkany czy Afrykę Północno - Zachodnią. W tej serii dokumentalnej Lena Urbańska zabierze nas w podróż po Kaukazie - od magicznej, gruzińskiej Swanetii i jej wież, przez ormiańskie czterotysięczniki, z największym z nich, Aragacem na czele, aż po niezwykłe, futurystyczne budynki stolicy Azerbejdżanu, Baku. W każdym odcinku będziemy się starali się dowiedzieć, gdzie bije puls Kaukazu. Czym naprawdę żyją jego mieszkańcy ci starzy, którzy wciąż wspominają Związek Radziecki, i ci najmłodsi, którym bliżej do Europy czy Ameryki. Będziemy patrzeć, jak się bawią, jak świętują, jak pracują, jak jedzą i jak walczą. W każdym z 24 - minutowych odcinków będziemy mieli przewodnika, który poprowadzi nawet przez najbardziej skomplikowane zagadnienia. Będziemy chodzić po nieutartych szlakach, ale jednocześnie nie tracić z pola widzenia tego, co może zainteresować masowego widza w Polsce, i za granicą. 11:45 ODYSEJA - RZECZYWISTOŚĆ, CZY FIKCJA - ODC. 4 Z GWIAZD W PODZIEMIA (ODYSSEY: BEHIND THE MYTH EP. 4 FROM THE STARS TO THE UNDERWORLD) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2022 Reżyseria: Massimo Brega Mini - seria dokumentalna (6 odcinków) odsłaniająca tajemnice eposu greckiego. Kim był Homer i jakie jest znaczenie "Odysei?" W tym dokumencie podążamy śladami Ulissesa, znanego również pod greckim imieniem Odyseusz, bohatera równie aktualnego dzisiaj, jak prawie trzy tysiące lat temu, w podróży przez jedne z najbardziej fascynujących krajobrazów i pejzaży morskich regionu śródziemnomorskiego. Z pomocą wybitnych międzynarodowych uczonych staramy się rozwiązać zagadki, które wciąż dotyczą jednego z największych dzieł literackich ludzkości i jego enigmatycznego autora. Odc. 4 - "Z gwiazd w podziemia". By dowiedzieć się więcej o światopoglądzie Homera, najlepiej zacząć od długiego związku między Odyseuszem i piękną boginką, nimfą Kalipso. Epizod z Kalipso pokazuje ogromną wiedzę Homera o astronomii, nawigacji, budowie okrętów i morskich wyprawach. Dzięki Homerowi dowiadujemy się jak budowano okręty w starożytnej Grecji. Także tego, jakiego typu były okręty Odyseusza. Homeryckie opisy gwiazdozbiorów nadal mają znaczenie we współczesnej astronomii. Zejście bohatera do Podziemi pozwoliło nam na zapoznanie się z zawiłymi regułami ofiarnymi starożytnych Greków oraz ich relacji ze światem pozagrobowym. Dochodzimy więc do ciekawej konkluzji. Człowiek zawsze zastanawiał się na swoim pochodzeniem i sensem życia. Myślenie magiczne daje nam pewne odpowiedzi. "Odyseja" jako wyraz szamanizmu zawiera wizję życia i świata Greków. Jest literackim przedstawieniem naszego głodu wiedzy. 12:45 EKSTREMALNE WYZWANIA - ODC. 4 MOKRADŁA (LIFE AT THE EXTREME WITH DAVINA MCCALL EP. 4 WET) Serial dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Barny Revill Serial dokumentalny (4 odcinki) opowiadający o odkryciach Daviny McCall, która mierzy się z ekstremalnymi warunkami w środowisku naturalnym. Chce się dowiedzieć w jaki sposób niektóre zwierzęta i ludzie mogą przeżyć w najbardziej nieprzyjaznym otoczeniu? Udaje się w egzotyczne miejsca, poddając się najgorętszym, najzimniejszym, najgłębszym i najbardziej mokrym warunkom życia na Ziemi, aby osobiście doświadczyć i poczuć na własnej skórze na czym polega życie w ekstremalnych warunkach. Odc. 4 - "Mokradła". Tym razem Davina wybrała się do kostarykańskiej dżungli, jednego z najbardziej wilgotnych miejsc na ziemi. Choć dla ludzi jest dość nieprzyjazna, zwierzęta ją uwielbiają. Tropikalne temperatury i duże ilości wody sprawiają, że rośnie tu jeden z najbogatszych lasów deszczowych na świecie. Kostaryka położona jest na wąskim skrawku lądu, który oddziela Amerykę Północną od Południowej. Choć kraj zajmuje mniej niż jedną czwartą powierzchni Wielkiej Brytanii, jest domem dla oszałamiającej różnorodności życia. 13:45 GRECJA. OD GÓR DO MORZA - ODC. 5 WSCHODNIA MACEDONIA I TRACJA (GREECE! FROM THE MOUNTAINS TO THE SHORELINE EPISODE 5 EASTERN MACEDONIA & THRACE) Serial dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2016 Reżyseria: Johannes Backes, Dennis Wells Seria filmów dokumentalnych (5 odcinków) o Grecji. Od bujnych, zielonych lasów po ośnieżone góry, od wysokich klifów po nagie mielizny, Grecja jest krainą o naturalnym pięknie, z którą może konkurować jedynie jej historyczne znaczenie. Widziała najwcześniejsze cywilizacje Europy, jej filozoficznych założycieli i decydujące bitwy. Wspaniałe zdjęcia lotnicze tej wyjątkowej części Europy pokazują malownicze zatoki, zapierające dech w piersiach góry, dzikie delty rzek, malownicze wioski i klasztory. Krajobrazy, które widzimy, mogą oddychać i opowiadać swoje historie. Codzienne historie ludzi, którzy tu mieszkają i pracują, tworzą równowagę dla widoku z lotu ptaka i zapraszają publiczność do doświadczenia najbardziej autentycznej kultury greckiej. Rybacy, mnisi, rzeźbiarze - zwykli ludzie żyjący w wyjątkowych miejscach - dają oryginalny wgląd w historyczne budowle, miejsca sakralne, starożytne tradycje i tradycje kulinarne, które od wieków wpływają na Europę. 14:45 PORTUGALIA - DZIKI ZACHÓD EUROPY (PORTUGAL - EUROPE'S WILD WEST) Film dokumentalny, 49 min, Niemcy, 2020 Reżyseria: Christian Baumeister Dokument opowiada historię odległej i dzikiej Portugalii, otoczonej ośnieżonymi górami od północy, skalistym wybrzeżem Atlantyku na zachodzie i gorącymi, piaszczystymi plażami wybrzeża Algarve na południu. Dzikie krainy Portugalii przetrwały z dala od reszty świata. Ten odizolowany zakątek Europy jest domem dla wielu stworzeń. To kraina, w której surowe, mroźne szczyty spływają do kaskadowych wodospadów. Watahy wilków krążą wokół stad dzikich koni, a drapieżniki wspinające się po drzewach obserwując lasy. To miejsce, gdzie przetrwanie jest zarezerwowane dla tych, którzy mają najostrzejsze zmysły i najlepsze sposoby na przeżycie. Postrzępione, skaliste wybrzeże Cabo Sardao jest najbardziej wysuniętą na zachód granicą Europy. Portugalia jest domem dla ponad jedenastu tysięcy par bocianów. Pomimo surowych warunków życia na szczytach skał ptaki dostają dokładnie to, czego potrzebują. Na dalekim południu Portugalii plaże wybrzeża Algarve są jednymi z najbardziej słonecznych i popularnych w Europie. Nic dziwnego, skoro słońce świeci tu przez trzysta dni w roku. Jednak wzdłuż sześćdziesięciokilometrowego odcinka laguny zwanej Ria Formosa to księżyc nadaje ton. 15:45 WODA - NASZA PRZYSZŁOŚĆ - ODC. 5 JORDAN - ŚWIĘTA RZEKA POKOJU (WATER IS OUR FUTURE EP. 5 THE JORDAN RIVER OF PEACE?) Serial dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Daniel Munter Pięcioodcinkowy cykl dokumentalny, opowiadający o regionach, które przeszły i nadal przechodzą radykalne zmiany. W niektórych miejscach, gdzie flora i fauna zostały kiedyś wytępione, by zrobić miejsce dla rolnictwa, przemysłu i wydobycia surowców, natura wraca do siebie. Krajobrazy kwitną nowym życiem, bo stare przemysły zostały zlikwidowane, a ludzie doceniają wartość świata przyrody. Na Wielkich Jeziorach Ameryki Północnej, w lasach deszczowych Kostaryki i na silnie zanieczyszczonych rzekach na Łużycach we wschodnich Niemczech rozległe obszary oddane monokulturom i strzeliste hałdy żużlu przekształcają się w bogate gatunkowo cuda natury. Biolodzy tworzą tereny podmokłe z terenów poprzemysłowych, ekolodzy zamieniają pastwiska dla bydła w lasy tropikalne, a dzielnice zniszczone przez wydobycie węgla brunatnego tworzą schronienie dla rzadkich gatunków. Poszczególne, niezależne odcinki serii dokumentują szereg fascynujących projektów, które pokazują, że nawet zniszczenie może zapewnić nowy początek naturze. I że wszyscy możemy pomóc zachować bioróżnorodność naszej planety na przyszłość. Odcinek 5 - "Jordan - Święta rzeka pokoju". Ta rzeka od niepamiętnych czasów jest zbawieniem Bliskiego Wschodu - Jordan. Kolebka cywilizacji, a dla chrześcijan - święta rzeka. Żyzna dolina Jordanu jak zielona wstęga wije się w pustyni i żywi 16 milionów Izraelczyków, Jordańczyków i Palestyńczyków. W drodze do Morza Martwego maleje w strumyczek. Samo morze również cierpi niedostatek wody. Jej brak od dawna jest przyczyną konfliktów w regionie. Wzgórza Golan na granicy izraelsko - syryjskiej, na północy Izraela. To dla Izraelczyków miejsce sportów zimowych na wysokości dwóch tysięcy metrów. Śnieg i deszcze zaopatrują w wodę region, w którym dominuje pustynia. W górach tych rodzą się potoki, zasilające Jordan. Jordan jest arterią życia Izraela, w którym przeciętna opadów deszczu to zaledwie połowa tego, co przypada na Europę Środkową. 16:50 WIDOKI Z RAJU. KULTURA OGRODOWA W ŚWIECIE ISLAMU - ODC. 3 MAROKO. MARZENIE O PIĘKNIE (A GLIMPSE OF PARADISE - GARDEN CULTURE IN THE ISLAMIC WORLD) Serial dokumentalny, 49 min, Niemcy, 2016 Reżyseria: Veronika Hofer Odcinek 3 - "Maroko". Marzenie o pięknie. Maroko kolorowe targi, błyszczące suki i zacienione ogrody. Podobno najwspanialsze z ogrodów są dziś dziełem artystów, romantyków i kolekcjonerów roślin z Europy. Wyruszamy w podróż do Maroka, aby zobaczyć, w jaki sposób przenieśli oni swoje marzenia o oriencie na formę ogrodową. Ten ogród znajduje się gdzieś w Maroku, nie wolno nam powiedzieć dokładnie, gdzie. Wiele osób o nim mówi, ale tylko nieliczni w nim byli. Jakieś dwadzieścia lat temu pewna para z Niemiec postanowiła zrealizować swoje marzenie o ogrodzie orientalnym. Zgodnie z islamską tradycją stworzyła nie tylko zieleń, ale też siedlisko i przestrzeń do życia. Miejsce, w którym można schronić się przed upałem i kurzem, i rozkoszować się cieniem, kolorami czy śpiewem ptaków. Idealny ogród islamski jest symbiozą architektury i natury. Wszystko do ostatniego szczegółu utrzymane jest w harmonii i przesiąknięte pragnieniem i dążeniem do piękna. Najważniejszym elementem jest woda, wokół której wszystko się kręci. Jej kluczowa rola przedstawiana jest przy użyciu wszelkich możliwych zasobów. Interesuje nas, gdzie w Maroku Europejczycy tworzyli swoje pierwsze ogrody. Wyruszamy zatem, aby dowiedzieć się więcej. Rabat, stolica Maroka leży na wybrzeżu północnego Oceanu Atlantyckiego. Zawsze wieje tu świeża oceaniczna bryza, a klimat jest łagodny przez cały rok. 17:50 ODYSEJA - RZECZYWISTOŚĆ, CZY FIKCJA - ODC. 5 MITYCZNE MORZE (ODYSSEY: BEHIND THE MYTH EP. 5 THE MYTHICAL SEA) Film dokumentalny, 53 min, Francja, 2022 Reżyseria: Massimo Brega Mini - seria dokumentalna (6 odcinków) odsłaniająca tajemnice eposu greckiego. Kim był Homer i jakie jest znaczenie "Odysei?" W tym dokumencie podążamy śladami Ulissesa, znanego również pod greckim imieniem Odyseusz, bohatera równie aktualnego dzisiaj, jak prawie trzy tysiące lat temu, w podróży przez jedne z najbardziej fascynujących krajobrazów i pejzaży morskich regionu śródziemnomorskiego. Z pomocą wybitnych międzynarodowych uczonych staramy się rozwiązać zagadki, które wciąż dotyczą jednego z największych dzieł literackich ludzkości i jego enigmatycznego autora. Odc. 5 - "Mityczne morze". Morze. Od zawsze wywołuje emocje tych, którzy je obserwują albo po nim żeglują, pobudza wyobraźnię i inspiruje powstanie niezliczonych utworów literackich. W tym odcinku ruszymy śladami Odyseusza, by znaleźć miejsca jego przerażających morskich przygód i rozwiązać zagadki, które się w nich kryją. Dowiemy się także, że Homer był nie tylko wspaniałym poetą. W swoich eposach, stworzonych blisko trzy tysiące lat temu, wykazał się tak ogromną wiedzą o morskich zjawiskach, że możemy go nazwać ojcem oceanografii. Podróż rozpoczniemy na archipelagu Li Galli w południowej części Włoch, gdzie zbadamy pochodzenie mitu o Syrenach i ich zwodniczych pieśniach. Następnie pożeglujemy dalej przez Cieśninę Messyńską na spotkanie ze Scyllą i Charybdą, morskimi potworami, które przeraziły Odyseusza i jego towarzyszy w czasie jednego z najbardziej dramatycznych epizodów w "Odysei". Polecimy nad Alpami do niezwykłego laboratorium, by z pomocą uznanych specjalistów dowiedzieć się więcej o dogłębnej oceanograficznej wiedzy Homera. 18:55 CZESŁAW NIEMEN Film dokumentalny, 57 min, Polska, 2007 Reżyseria: Eugeniusz Szpakowski Scenariusz: Eugeniusz Szpakowski Zdjęcia: Sebastian Arndt Muzyka: Czesław Niemen Film dokumentalny o życiu i twórczości Czesława Niemena. Pierwsza część dotyczy lat młodzieńczych tego wielkiego muzyka. Lat spędzonych na Białorusi w rodzinnych Starych Wasiliszkach. Był to okres kształtowania się osobowości artystycznej Czesława Niemena, wówczas Czesława Wydrzyckiego, który od najmłodszych lat przejawiał uzdolnienia plastyczne i muzyczne. Już wtedy śpiewał w chórze kościelnym, był uczniem Pedagogicznego Liceum Muzycznego w Grodnie. Pierwsza część kończy się w momencie, kiedy Wydrzyccy zdecydowali się na wyjazd do Polski i osiedlili się w Białogardzie. Druga część dokumentu dotyczy kariery estradowej Czesława Niemena w Polsce. Jej początków, warunków życia w "nowej" ojczyźnie. Autorzy opowiadają o tym, jak zaczynała się jego kariera, jak poznał przyjaciół, jaka była jego droga do Niebiesko - Czarnych. W tej części twórcy zastanawiają się także nad atmosferą towarzyszącą narodzinom nowej muzyki (tzw. big bitu) w Polsce. W jakim sensie Czesław Niemen był wyjątkowy? Czym nas porwał? Część ta zawiera również prezentację twórczości Czesława Niemena w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych. Czy był to człowiek sukcesu, czy wielkich niepowodzeń? Na ile sam się do nich przyczynił? Dlaczego ówczesna władza go nienawidziła? Kto był inspiratorem kłamliwych artykułów? Co powiedzą dziś autorzy tamtych paszkwili? Nie została pominięta także twórczość muzyka w zespołach Akwarele i Niemen - Enigmatic. W tym okresie powstają jego największe przeboje: "Dziwny jest ten świat", "Czy mnie jeszcze pamiętasz" i wiele innych. Część trzecia filmu dotyczy lat, kiedy artysta skoncentrował się na pracy we własnym studiu muzycznym, kiedy w swoich kompozycjach wykorzystywał instrumenty elektroniczne i syntezatory. Kiedy Niemen odkrywał dla młodzieży Norwida, pokazywał świat poezji w ogóle. 20:00 NAJNIEBEZPIECZNIEJSZE MIASTA ŚWIATA - ODC. 3 KABUL (DANGEROUS CITIES 3. KABUL / LES VILLES LES PLUS DANGEROUSES DE MONDE: CABOUL) Cykl dokumentalny, 52 min, Francja, 2022 Reżyseria: Gary Grabli Mini - seria dokumentalna (3 odcinki) o najbardziej niebezpiecznych miastach świata. Rio - oprócz idyllicznych plaż Copacabana, energii muzyki samby i czujnego oka Chrystusa Odkupiciela, Rio de Janeiro ma inną stronę. To miasto w stanie wiecznej wojny. Ciężko uzbrojeni handlarze narkotyków kontrolują fawele, podczas gdy specjalnie wyszkolona policja walczy o ich zniszczenie. Czasami fawele stają się polami bitew. Kapsztad - tu wielu najbogatszych ludzi w kraju ma wille nad oceanem. Ale jest też ciemna strona tego zapierającego dech w piersiach, pięknego i najniebezpieczniejszego miasta w Afryce. Kabul - miasto obecnie kontrolowane przez talibów, jest jednym z najniebezpieczniejszych miast na świecie. Ludność licząca cztery miliony ludzi stoi w obliczu ataków terrorystycznych, ucisku talibów i głodu. Odc. 3 - Kabul. Talibowie przejęli kontrolę nad stolicą Afganistanu. Aby przejąć teren, rozmieszczali ciężarówki typu pick - up przejęte od tajnych służb byłego reżimu. Mundury, kałasznikowy i M4 również odebrano armii afgańskiej i amerykańskiej jako łupy wojenne. Afganistan leży na skraju Azji Środkowej i Południowej. Liczy 40 milionów mieszkańców. Stolica - Kabul - znajduje się na wysokości 1800 metrów i otoczona jest pasmem górskim Hindukusz. Zimą temperatury spadają do 20 stopni poniżej zera, za to latem upał jest przytłaczający. Kabul jest bardzo różnorodny etnicznie. Można tu napotkać Tadżyków, Pasztunów, Sunnitów, Uzbeków, Hazarów szyickich i mniejszość sikhijską. Do 2021 roku mieszkańcy Kabulu cieszyli nowoczesnym życiem. Obecnie nękają ich ataki terrorystyczne, uciski i głód. Ludziom żyje się tu jak w piekle. Zagrożenie ze strony talibów czuć nawet w domach. 21:15 HAKERZY - NOWI ŻOŁNIERZE CHIN (CHINA’S HACKER ARMY / LES NOUVEAUX SOLDATS DE LA CHINE) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2021 Reżyseria: Thomas Lafarge Film dokumentalny o hakerach z Chin. Niewiele osób było zaskoczonych, kiedy Microsoft oskarżył chińskich hakerów wspieranych przez państwo o wejście na ich serwery w celu zaatakowania co najmniej 60 000 globalnych użytkowników. Był to jeden z ostatnich z serii chińskich cyberataków. Chiny odpowiadają za 80% przypadków szpiegostwa gospodarczego, z którym mieliśmy do czynienia w Departamencie Sprawiedliwości od uchwalenia stosowanych ustaw w latach 90 - tych. Chiny twierdzą, że tylko starają się ukraść zagraniczne technologie. Pierwsze chińskie ataki hakerskie zostały wywołane dwoma międzynarodowymi wydarzeniami. W 1999 - tym roku, w nocy z 7 - ego na 8 - y maja, podczas operacji NATO w Jugosławii, amerykańskie rakiety zniszczyły chińską ambasadę w Belgradzie. Rosną obawy o bezpieczeństwo i doprowadziły do zakazu lub ograniczenia dostępu Huawei do sieci 5G w wielu krajach, w tym w Ameryce, Wielkiej Brytanii i Australii. "Istnieją dwa rodzaje dużych firm: te, które zostały zhakowane przez Chińczyków, i te, które nie wiedzą, że zostały zhakowane przez Chińczyków" - twierdził w 2014 r. dyrektor FBI James Comey. Chiny mają już największą na świecie sieć nadzoru, wykorzystują technologie do podporządkowania mniejszości, cenzurowania treści i szpiegowania dysydentów. Przez dziesięciolecia zachodni przywódcy chcieli wierzyć, że wzrost gospodarczy Chin nie stanowi zagrożenia dla innych krajów. Ten kraj jest regularnie wymieniany jako źródło numer jeden cyberataków. To niekończąca się bitwa o wpływy gospodarcze i geopolityczne. Dyskretne starcie, które dotyka nas wszystkich. Internet i wszystkie urządzenia do niego podłączone są terenem wojny, w której każdy chwyt jest dozwolony. W tej wojnie od niedawna główne skrzypce grają Chiny. Ich cel: do 2049 - ego roku, czyli do setnej rocznicy Republiki Ludowej, stać się największą światową potęgą. By to osiągnąć, Chiny muszą być mistrzami w sztuce nowoczesnego szpiegowania. 22:20 JAKIEGO KOLORU JEST MIŁOŚĆ? Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2015 Reżyseria: Alina Mrowińska Scenariusz: Alina Mrowińska Małżeństwo Monika i Wojtek to niezwykła para. Obydwoje są niepełnosprawni, ale urodziła im się zdrowa córeczka Ula. Bardzo się kochają, wspierają w trudnych chwilach i każdego dnia walczą o normalne życie. Ona to niewidoma psycholog, on - informatyk z porażeniem mózgowym. Mają po trzydzieści lat, poznali się na portalu randkowym dla niepełnosprawnych. Monika mówi: napisał do mnie, że kiepsko chodzi i bełkocze. Odpisałam, że to może być problem, bo ja nie widzę. Jak my się porozumiemy? Wtedy Wojtek stwierdził, że na pewno dadzą radę. Od dwóch lat są małżeństwem. Ona nie ma pracy, ale on jest informatykiem w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich. Uzupełniają się we wszystkim, pomagają sobie w podstawowych czynnościach każdego dnia. Ona zastępuje mu ręce w czynnościach wymagających precyzji (zapina koszulę, przeniesie kubek z herbatą, talerz zupy), on służy za jej oczy - opisuje świat, którego Monika nigdy nie widziała. 23:25 MIASTO GNIEWU S.II - /10/ Serial fabularyzowany TVP, 30 min, Polska, 2019 Reżyseria: Dawid Sawicki Scenariusz: Dawid Sawicki Muzyka: Tomasz Kamiński Konflikt w gangu nowodworskim trwa. Bandyci walczą ze sobą o wpływy z przestępczych interesów, głównie z narkotyków. Zanim jednak nowodworscy gangsterzy zajęli się na masową skalę narkotykami, ich źródłem dochodu były przede wszystkim haracze z agencji towarzyskich i prostytutek stojących przy drodze. Mieli ambicje opodatkować wszystkie trasy w Polsce i pobierać opłaty od wszystkich prostytutek. Dopiero przejęcie terenu podległego Dariuszowi i Grzegorzowi Karwowskim przez Zwierzaka i zastrzelonego później Oboja, zmieniło strategię działania gangsterów. Wtedy młode wilki bardziej skupiły się na zyskach z narkotyków, a kontrolowanie burdeli i tirówek zeszło na drugi plan. Zanim jednak do tego doszło, bracia Karwowscy toczyli z gangsterami z Modlina krwawą walkę o strefy wpływów, której najkrwawszym elementem było podłożenie bobmy w pubie EB w Nowym Dworze Mazowieckim. Pub EB to ulubione miejsce spotkań gangsterów z Modlina. Wiedzieli o tym konkurenci z Nowego Dworu. Do wykonania wyroku Dariusz Karwowski zatrudnił Daniela Eberchardta ps. Chulio i Marka N. ps. Marek, pochodzącego z Marek byłego antyterrorysty. Pech chciał, że bomba eksplodowała, zanim gangsterzy, dla których była przeznaczona, pojawili się w pubie. Zginęły cztery niewinne osoby. Właściciel pubu i trzech młodych mężczyzn, dorabiających sobie w lokalu na wakacje. W tym odcinku widzowie dowiedzą się bardziej szczegółowo o konflikcie gangu z Nowego Dworu Mazowieckiego z gangiem z Modlina. Poznają genezę tych dwóch grup. Temat miejsca, czyli burdele i trasy tirówek związany jest z odcinkiem w sposób oczywisty. To w gangu nowodworskim było w pewnym czasie głównym źródłem dochodu. Opowiemy historię kontrolowania i haraczowania burdeli i tirówek, przejmowania burdeli od konkurentów, pozyskiwania i zmuszania kobiet do prostytucji. Postaramy się dotrzeć do prostytutek, które w tamtym czasie pracowały dla gangsterów. Wychodząc poza lokalne polskie podwórko, spróbujemy dotrzeć do gangsterów i kobiet, które z Polski były wywożone na teren Niemiec i tam sprzedawane do domów publicznych. Porozmawiamy również z policjantami, którzy pracowali przy sprawach dotyczących handlu żywym towarem. 24:00 MIASTO GNIEWU S.II - /11/ KOSTNICA Serial fabularyzowany TVP, 30 min, Polska, 2019 Reżyseria: Dawid Sawicki Scenariusz: Dawid Sawicki Muzyka: Tomasz Kamiński Cykl dokumentalny opowiadający o początkach zorganizowanej przestępczości w Polsce. Druga seria. W tym odcinku widzowie dowiedzą się z punktu widzenia technicznego, od biegłego z zakresu balistyki, jak działa pocisk wystrzelony w ciało, i z punktu widzenia naukowego - medycznego, jakie spustoszenie robi pocisk w ciele człowieka. Z lekarzem medycyny sądowej porozmawiamy o tym, jak można ustalić przyczynę śmierci, kiedy w ciele denata znajduje się ponad 70 kul. Poszukamy odpowiedzi na pytanie, kto jest winny zabójstwa, jeśli jest dwóch sprawców. Jak stwierdzić, który z nich oddał śmiertelny strzał. Pokażemy, jak wygląda sala sekcyjna w Zakładzie Medycyny Sądowej i dlaczego tak ważne w sprawach o zabójstwo jest przeprowadzenie sekcji zwłok. Jakich informacji dostarcza policji, prokuraturze i sądowi ciało zamordowanej osoby. 00:40 PAN NA KSIĘŻYCU Film dokumentalny, 61 min, Polska, 1993 Reżyseria: Jan Sosiński Scenariusz: Jan Sosiński, Krzysztof Czechowicz Zdjęcia: Jacek Siwecki Film dokumentalny przybliżający sylwetkę Andrzeja Zauchy, tragicznie zmarłego wokalisty jazzowego i piosenkarza. O życiu i twórczości artysty opowiadają jego znajomi i przyjaciele, a ich wspomnienia ilustrowane są fragmentami utworów muzycznych, materiałów filmowych i spektakli teatralnych. 01:50 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - "TAKA RODZINNA HISTORIA" ODC. 319 Magazyn historyczny, 25 min, Polska, 2023 Autor: Bartek Wieczorek Scenariusz: Izabela Fatalska Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju. 1. Karol Macierzyński został zestrzelony nad Słowacją we grudniu 1944 roku w halifaksie, którym zamierzano dokonać zrzutu pod Miechowem dla AK. Niemiecki junkers zestrzelił polski samolot, który uderzył w zbocze góry. Załoga zginęła. Macierzyński był tylnym strzelcem samolotu. Dziś jego wnuk, Marek Macierzyński dba o miejsce katastrofy halifaksa. 2. Kryptonim "Błudko". W starum kamieniołomie założono gułag, obóz dla polskich partyzantów. Między Józefowem a Suścem zorganizowano obóz (poczatkowo 3 baraki) dla "niechetnych władzy ludowej". W obozie "Błutko" Rosjanie z NKWD rozstrzelali około 70 Polaków. 02:25 CZESŁAW MIŁOSZ W BERKELEY Film dokumentalny, 53 min, Polska, 1996 Scenariusz: Tomasz Kamiński W niedużym, biało tynkowanym domu nad Zatoką San Francisco mieszkał od 1962 roku, trzydzieści kilka lat. "Przeżyłem tutaj dużo momentów pięknych i dużo bardzo trudnych, wypiłem bardzo dużo whisky, pijąc często samotnie, do lustra. Ludzie w Polsce wyobrażają sobie Amerykę inną niż jest ona naprawdę. Nie uzmysławiają sobie towarzyszącej życiu ogromnej samotności, która jest nie tylko plagą przyjezdnych, ale i tu urodzonych Amerykanów". W dwójnasób dokuczać musi emigrantowi, człowiekowi wykształconemu i wrażliwemu, poecie, polskiemu poecie. "Polakowi z Wilna - dodaje Czesław Miłosz. Moja rodzina mówiła po polsku co najmniej od XVI wieku. Ale odrębność wobec "koroniarzy", mieszkańców Wielkiego Księstwa, trwała tu bardzo długo, do czasów mojej młodości. Gdyby historia potoczyła się inaczej, odmiennie przebiegały wzajemne stosunki polsko - litewskie to może określałbym się piszącym po polsku Litwinem..." Czesław Miłosz (30 czerwca 1996 r. kończył 85 lat) opowiada o swojej młodości, pierwszych próbach poetyckich, debiucie w "Żagarach" - dodatku do wileńskiego "Słowa", studiach - porzucił polonistyczne, bo urażało jego męską dumę niemal wyłącznie niewieście towarzystwo i ukończył piekielnie nudne prawo z litewską determinacją, by nie wracać do dam - o pierwszej pracy w wileńskiej, a następnie w warszawskiej rozgłośni Polskiego Radia. Pracy także niezbyt satysfakcjonującej, bo urzędniczej. To wówczas właśnie Gałczyński napisał liście: "Przyszedł do mnie urzędnik Miłosz i czegoś ode mnie żądał". Chodziło o niedostarczoną audycję - wyjaśnia po latach poeta. Następne lata były jednak jeszcze trudniejsze - wojna, okupacja, powojenna decyzja podjęcia pracy w "ludowej" dyplomacji, ostracyzm części środowiska, wreszcie - dramatyczny punkt zwrotny ucieczka z ambasady w Paryżu i pozostanie na Zachodzie. Ów okres, nader burzliwy, wspominają także wieloletni przyjaciele i znajomi poety, Jerzy Turowicz, Jerzy Giedroyć i Zofia Hertz. Dla polskich środowisk emigracyjnych był napiętnowanym kolaboracją lewicowcem, zaś zachodnioeuropejskim intelektualistom autor "Zniewolonego umysłu" jawił się jako znieważający Kraj Rad faszysta. Dlatego chętnie skorzystał z zaproszenia Uniwersytetu Kalifornijskiego w Berkeley na wykłady i został już tu na stałe jako profesor języków i literatur słowiańskich. Czujemy się tak, jakby to Iwan Karamazow nam wykładał - żartowali na początku studenci, kwitując jego twardy, słowiański akcent. Interesująco i ze swadą Miłosz rozważa też ogólne zagadnienia literatury. "Dlaczego ludzie piszą powieści, po angielsku "fiction"? Dlatego, że chcieliby coś opowiedzieć o sobie, o własnym życiu, ale nie mają odwagi. Bo autobiografia to część biografii, którą można opowiadać bez rumieńców na twarzy..." 03:30 NIEZNANY ŻOŁNIERZ Film dokumentalny, 46 min, Polska, 1992 Autor: Zbigniew Szaniawski Reżyseria: Edmund Zbigniew Szaniawski Scenariusz: Edmund Zbigniew Szaniawski, Witold Lisowski Zdjęcia: Krzysztof Langda, Dariusz Kopciński Program poświęcony powstaniu Grobu Nieznanego Żołnierza w Warszawie.