TVP Dokument Sobota, 23.03.2024 05:25 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.I - ODC. 9 320 METRÓW POD ZIEMIĄ Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2015 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Jak trudne życie wiódł górnik sto lat temu? Aby to sprawdzić, Radosław Kotarski wyrusza do Zabrza, by w zabytkowej Kopalni Węgla Kamiennego Guido na własnej skórze przekonać się o znojach pracy na dole. Na dodatek tłumaczy, dlaczego XIX - wieczni górnicy chodzili do pracy w eleganckich koszulach i sam, w podobnym ubraniu, zabiera się za fedrowanie węgla. Co najciekawsze, po paru dniach spędzonych w kopalni prowadzący zupełnie zmienia zdanie o współczesnym wyobrażeniu o górniku, którego praca jest jeszcze trudniejsza, niż mogłaby się wydawać na pierwszy rzut oka. 06:00 WETERYNARZE Z SERCEM - /44/ Reality show, 22 min, Polska, 2018 Reżyseria: Beata Szymańska Scenariusz: Beata Szymańska W poprzednim odcinku widzieliście pięć fok, Helenkę i jej czterech towarzyszy, uratowanych przez pracowników Stacji Morskiej w Helu, szczęśliwie wracających do wód Bałtyku. 29 maja Helenkę, bestialsko zamordowaną przez człowieka, znaleziono na plaży. Życiem w naturze cieszyła się zaledwie dwa tygodnie. Dzisiaj przedstawimy tymczasowych mieszkańców Ośrodka Rahabilitacji Dzikich Zwierząt, które trafiają tu z różnych powodów. To miejsce wtopione w naturę, a zwierzęta powinny przebywać w nim jak najkrócej, aby nie zatracić naturalnego instynktu i móc wrócić do swojego środowiska. Pokażemy też niezwykłe miejsce, również wtopione w naturę, ale w całości stworzone przez człowieka. Chatę Zwierzaka stworzyła pani Iwona, psycholog. To miejsce opieki dla starszych zwierząt, których los był przesądzony. Godna starość należy się zarówno ludziom, jak i zwierzętom. Przeniesiemy Was do bajkowego świata, gdzie lew odpoczywa z łanią, a wilk z zającem. 06:30 GRECJA. OD GÓR DO MORZA - ODC. 5 WSCHODNIA MACEDONIA I TRACJA (GREECE! FROM THE MOUNTAINS TO THE SHORELINE EPISODE 5 EASTERN MACEDONIA & THRACE) Serial dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2016 Reżyseria: Johannes Backes, Dennis Wells Seria filmów dokumentalnych (5 odcinków) o Grecji. Od bujnych, zielonych lasów po ośnieżone góry, od wysokich klifów po nagie mielizny, Grecja jest krainą o naturalnym pięknie, z którą może konkurować jedynie jej historyczne znaczenie. Widziała najwcześniejsze cywilizacje Europy, jej filozoficznych założycieli i decydujące bitwy. Wspaniałe zdjęcia lotnicze tej wyjątkowej części Europy pokazują malownicze zatoki, zapierające dech w piersiach góry, dzikie delty rzek, malownicze wioski i klasztory. Krajobrazy, które widzimy, mogą oddychać i opowiadać swoje historie. Codzienne historie ludzi, którzy tu mieszkają i pracują, tworzą równowagę dla widoku z lotu ptaka i zapraszają publiczność do doświadczenia najbardziej autentycznej kultury greckiej. Rybacy, mnisi, rzeźbiarze - zwykli ludzie żyjący w wyjątkowych miejscach - dają oryginalny wgląd w historyczne budowle, miejsca sakralne, starożytne tradycje i tradycje kulinarne, które od wieków wpływają na Europę. 07:30 PORTUGALIA - DZIKI ZACHÓD EUROPY (PORTUGAL - EUROPE'S WILD WEST) Film dokumentalny, 49 min, Niemcy, 2020 Reżyseria: Christian Baumeister Dokument opowiada historię odległej i dzikiej Portugalii, otoczonej ośnieżonymi górami od północy, skalistym wybrzeżem Atlantyku na zachodzie i gorącymi, piaszczystymi plażami wybrzeża Algarve na południu. Dzikie krainy Portugalii przetrwały z dala od reszty świata. Ten odizolowany zakątek Europy jest domem dla wielu stworzeń. To kraina, w której surowe, mroźne szczyty spływają do kaskadowych wodospadów. Watahy wilków krążą wokół stad dzikich koni, a drapieżniki wspinające się po drzewach obserwując lasy. To miejsce, gdzie przetrwanie jest zarezerwowane dla tych, którzy mają najostrzejsze zmysły i najlepsze sposoby na przeżycie. Postrzępione, skaliste wybrzeże Cabo Sardao jest najbardziej wysuniętą na zachód granicą Europy. Portugalia jest domem dla ponad jedenastu tysięcy par bocianów. Pomimo surowych warunków życia na szczytach skał ptaki dostają dokładnie to, czego potrzebują. Na dalekim południu Portugalii plaże wybrzeża Algarve są jednymi z najbardziej słonecznych i popularnych w Europie. Nic dziwnego, skoro słońce świeci tu przez trzysta dni w roku. Jednak wzdłuż sześćdziesięciokilometrowego odcinka laguny zwanej Ria Formosa to księżyc nadaje ton. 08:30 WODA - NASZA PRZYSZŁOŚĆ - ODC. 5 JORDAN - ŚWIĘTA RZEKA POKOJU (WATER IS OUR FUTURE EP. 5 THE JORDAN RIVER OF PEACE?) Serial dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Daniel Munter Pięcioodcinkowy cykl dokumentalny, opowiadający o regionach, które przeszły i nadal przechodzą radykalne zmiany. W niektórych miejscach, gdzie flora i fauna zostały kiedyś wytępione, by zrobić miejsce dla rolnictwa, przemysłu i wydobycia surowców, natura wraca do siebie. Krajobrazy kwitną nowym życiem, bo stare przemysły zostały zlikwidowane, a ludzie doceniają wartość świata przyrody. Na Wielkich Jeziorach Ameryki Północnej, w lasach deszczowych Kostaryki i na silnie zanieczyszczonych rzekach na Łużycach we wschodnich Niemczech rozległe obszary oddane monokulturom i strzeliste hałdy żużlu przekształcają się w bogate gatunkowo cuda natury. Biolodzy tworzą tereny podmokłe z terenów poprzemysłowych, ekolodzy zamieniają pastwiska dla bydła w lasy tropikalne, a dzielnice zniszczone przez wydobycie węgla brunatnego tworzą schronienie dla rzadkich gatunków. Poszczególne, niezależne odcinki serii dokumentują szereg fascynujących projektów, które pokazują, że nawet zniszczenie może zapewnić nowy początek naturze. I że wszyscy możemy pomóc zachować bioróżnorodność naszej planety na przyszłość. Odcinek 5 - "Jordan - Święta rzeka pokoju". Ta rzeka od niepamiętnych czasów jest zbawieniem Bliskiego Wschodu - Jordan. Kolebka cywilizacji, a dla chrześcijan - święta rzeka. Żyzna dolina Jordanu jak zielona wstęga wije się w pustyni i żywi 16 milionów Izraelczyków, Jordańczyków i Palestyńczyków. W drodze do Morza Martwego maleje w strumyczek. Samo morze również cierpi niedostatek wody. Jej brak od dawna jest przyczyną konfliktów w regionie. Wzgórza Golan na granicy izraelsko - syryjskiej, na północy Izraela. To dla Izraelczyków miejsce sportów zimowych na wysokości dwóch tysięcy metrów. Śnieg i deszcze zaopatrują w wodę region, w którym dominuje pustynia. W górach tych rodzą się potoki, zasilające Jordan. Jordan jest arterią życia Izraela, w którym przeciętna opadów deszczu to zaledwie połowa tego, co przypada na Europę Środkową. 09:30 WIDOKI Z RAJU. KULTURA OGRODOWA W ŚWIECIE ISLAMU - ODC. 3 MAROKO. MARZENIE O PIĘKNIE (A GLIMPSE OF PARADISE - GARDEN CULTURE IN THE ISLAMIC WORLD) Serial dokumentalny, 49 min, Niemcy, 2016 Reżyseria: Veronika Hofer Odcinek 3 - "Maroko". Marzenie o pięknie. Maroko kolorowe targi, błyszczące suki i zacienione ogrody. Podobno najwspanialsze z ogrodów są dziś dziełem artystów, romantyków i kolekcjonerów roślin z Europy. Wyruszamy w podróż do Maroka, aby zobaczyć, w jaki sposób przenieśli oni swoje marzenia o oriencie na formę ogrodową. Ten ogród znajduje się gdzieś w Maroku, nie wolno nam powiedzieć dokładnie, gdzie. Wiele osób o nim mówi, ale tylko nieliczni w nim byli. Jakieś dwadzieścia lat temu pewna para z Niemiec postanowiła zrealizować swoje marzenie o ogrodzie orientalnym. Zgodnie z islamską tradycją stworzyła nie tylko zieleń, ale też siedlisko i przestrzeń do życia. Miejsce, w którym można schronić się przed upałem i kurzem, i rozkoszować się cieniem, kolorami czy śpiewem ptaków. Idealny ogród islamski jest symbiozą architektury i natury. Wszystko do ostatniego szczegółu utrzymane jest w harmonii i przesiąknięte pragnieniem i dążeniem do piękna. Najważniejszym elementem jest woda, wokół której wszystko się kręci. Jej kluczowa rola przedstawiana jest przy użyciu wszelkich możliwych zasobów. Interesuje nas, gdzie w Maroku Europejczycy tworzyli swoje pierwsze ogrody. Wyruszamy zatem, aby dowiedzieć się więcej. Rabat, stolica Maroka leży na wybrzeżu północnego Oceanu Atlantyckiego. Zawsze wieje tu świeża oceaniczna bryza, a klimat jest łagodny przez cały rok. 10:25 WANDA GOŚCIMIŃSKA. WŁÓKNIARKA Film dokumentalny, 21 min, Polska, 1975 Reżyseria: Wojciech Wiszniewski Scenariusz: Wojciech Wiszniewski Muzyka: Janusz Hajdun Film wyprodukowany przez łódzką Wytwórnię Filmów Oświatowych. Inscenizowany film dokumentalny Wojciecha Wiszniewskiego, jedno z najlepszych dzieł tego utalentowanego, przedwcześnie zmarłego reżysera, którego najważniejsze filmy powstały w Wytwórni Filmów Oświatowych. Oryginalny formalnie, kreacyjny dokument zrealizowany został na kanwie historii Wandy Gościmińskiej, łódzkiej włókniarki, słynnej przodowniczki pracy, symbolu i produktu epoki socjalistycznej propagandy sukcesu. Odwołując się do tej postaci, socrealistycznego posągu lat 50. , Wiszniewski demaskuje fałsz i zakłamanie tamtych czasów oraz mechanizmy, w których człowiek przestaje już być osobą, a staje się narzędziem ideologicznej manipulacji. Autorem zdjęć do tego intrygującego filmu jest zdobywca Oscara (55th Academy Awards), Zbigniew Rybczyński. 10:50 DROGA DŹWIĘKU RADIOWEGO (RADIO) Film dokumentalny, 12 min, Polska, 1951 Reżyseria: Wiesław Drymer Scenariusz: Wiesław Drymer, B. Klimaszewski Film wyprodukowany przez łódzką Wytwórnię Filmów Oświatowych. Film popularnonaukowy ukazujący budowę mikrofonu i wzmacniacza, wyjaśniający ich działanie oraz sposoby przepływu dźwięku pomiędzy urządzeniami. W filmie ukazywane są również kulisy powstawania audycji radiowych w Polskim Radiu. Radio ukazane jest jako medium niezbędne do szerzenia informacji i propagandy w całym kraju. 11:10 LENA NA KAUKAZIE - GRUZJA - TBILISI. KUCHNIA I BAZARY Cykl reportaży, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Hanna Jewsiewicka, Konrad Zagórski, Jowita Baraniecka - Ogden Lena to dziennikarka, podróżniczka, obywatelka świata. Absolwentka dziennikarstwa na warszawskim SWPS. Autorka bloga podróżniczego "Razem Taniej". Prowadziła poranne audycje w radiu Kampus oraz telewizyjne reportaże z wydarzeń kulturalnych dla TVP. Autorka programu "Moje LA" i reportażu "To jest Birma". Wraz ze swoim chłopakiem podróżuje od 2013 roku. Byli razem w 74 krajach od Azji Południowo - Wschodniej, przez Amerykę Centralną, Bałkany czy Afrykę Północno - Zachodnią. W tej serii dokumentalnej Lena Urbańska zabierze widzów w podróż po Kaukazie - od magicznej, gruzińskiej Swanetii i jej wież, przez ormiańskie czterotysięczniki, z największym z nich, Aragacem na czele, aż po niezwykłe, futurystyczne budynki stolicy Azerbejdżanu, Baku. W każdym odcinku będzie starała się dowiedzieć, gdzie bije puls Kaukazu. Czym naprawdę żyją jego mieszkańcy, ci starzy, którzy wciąż wspominają Związek Radziecki, i ci najmłodsi, którym bliżej do Europy czy Ameryki. Będzie patrzeć, jak się bawią, jak świętują, jak pracują, jak jedzą i jak walczą. W każdym z 24 - minutowych odcinków będzie przewodnik, który poprowadzi nawet przez najbardziej skomplikowane zagadnienia. 11:45 ODYSEJA - RZECZYWISTOŚĆ, CZY FIKCJA - ODC. 5 MITYCZNE MORZE (ODYSSEY: BEHIND THE MYTH EP. 5 THE MYTHICAL SEA) Film dokumentalny, 53 min, Francja, 2022 Reżyseria: Massimo Brega Mini - seria dokumentalna (6 odcinków) odsłaniająca tajemnice eposu greckiego. Kim był Homer i jakie jest znaczenie "Odysei?" W tym dokumencie podążamy śladami Ulissesa, znanego również pod greckim imieniem Odyseusz, bohatera równie aktualnego dzisiaj, jak prawie trzy tysiące lat temu, w podróży przez jedne z najbardziej fascynujących krajobrazów i pejzaży morskich regionu śródziemnomorskiego. Z pomocą wybitnych międzynarodowych uczonych staramy się rozwiązać zagadki, które wciąż dotyczą jednego z największych dzieł literackich ludzkości i jego enigmatycznego autora. Odc. 5 - "Mityczne morze". Morze. Od zawsze wywołuje emocje tych, którzy je obserwują albo po nim żeglują, pobudza wyobraźnię i inspiruje powstanie niezliczonych utworów literackich. W tym odcinku ruszymy śladami Odyseusza, by znaleźć miejsca jego przerażających morskich przygód i rozwiązać zagadki, które się w nich kryją. Dowiemy się także, że Homer był nie tylko wspaniałym poetą. W swoich eposach, stworzonych blisko trzy tysiące lat temu, wykazał się tak ogromną wiedzą o morskich zjawiskach, że możemy go nazwać ojcem oceanografii. Podróż rozpoczniemy na archipelagu Li Galli w południowej części Włoch, gdzie zbadamy pochodzenie mitu o Syrenach i ich zwodniczych pieśniach. Następnie pożeglujemy dalej przez Cieśninę Messyńską na spotkanie ze Scyllą i Charybdą, morskimi potworami, które przeraziły Odyseusza i jego towarzyszy w czasie jednego z najbardziej dramatycznych epizodów w "Odysei". Polecimy nad Alpami do niezwykłego laboratorium, by z pomocą uznanych specjalistów dowiedzieć się więcej o dogłębnej oceanograficznej wiedzy Homera. 12:45 TACY BYLIŚMY - ZBIGNIEW WODECKI Cykl reportaży, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Michał Bandurski Scenariusz: Michał Bandurski Serial dokumentalny, którego twórcy śledzą losy największych gwiazd polskiej estrady. W każdym odcinku w nostalgiczny sposób wyjaśniają, jaki wpływ miała twórczość muzycznych idoli na nasze życie oraz na nas samych. Tym razem autorzy przypominają karierę Zbigniewa Wodeckiego, który zaczynał od Bacha, a potem zdobywał miłość szerokiej publiczności takimi przebojami, jak "Pszczółka Maja" i "Chałupy, Welcome to". 13:15 PODRÓŻE MAŁEJ I DUŻEJ - S. 3, ODC. 4 KATALONIA Magazyn, 23 min, Polska, 2021 Relacje z podróży mamy, Moniki Witkowskiej, pilotki wycieczek i podróżniczki, z malutką córeczką, Laurą, która poznaje nowe kraje od trzeciego tygodnia życia. Program zawiera praktyczne porady dotyczące podróży z malutkim dzieckiem, informacje merytoryczne dotyczące odwiedzanych miejsc (ciekawostki turystyczne, jak i praktyczne informacje finansowo - organizacyjne) okraszane śmiechem i uśmiechem prowadzącej i jej uroczej córeczki. Program, za sprawą temperamentu dziewczyn, jak i nieuniknionych zmian dotyczących dorastania małego dziecka, cechuje dynamizm i nieoczekiwane zwroty akcji. Program inspiruje do podróży z dzieckiem i podpowiada, jak przeprowadzić taki wyjazd na własną rękę i niskobudżetowo. Rozrywka i praktyczny poradnik podróżniczy w jednym. 13:45 SKARBY DZIKIEJ AUSTRALII - ODC. 3 KAKADU (AUSTRALIA’S WILD TREASURE (3/6) KAKADU) Cykl dokumentalny, 51 min, Australia, 2020 Reżyseria: Aaron Pedersen Zrealizowany przez doświadczoną ekipę filmowców serial dokumentalny pokazujący różnorodne i wyjątkowe krajobrazy i ekosystemy Australii, które nie mają sobie równych. Sześć wyjątkowych miejsc o znaczeniu ekologicznym i naturalnie pięknych, w których zwierzęta przystosowały się do swoich konkretnych siedlisk, każde niesamowite na swój własny sposób. Niezapomniana podróż po niezwykłych krajobrazach, które tworzą ten australijski kontynent. Część 3 - "Kakadu". Na północy kraju znajduje się jeden z najbardziej malowniczych obszarów podmokłych na świecie. W Parku Narodowym Kakadu życie wyznaczają pory roku. Park Narodowy Kakadu ciągnie się od skalnych formacji na południu po północne wybrzeże Australii. To niezwykły tygiel życia utworzony przez coroczne monsuny. W połowie października nastaje pora roku, o której rdzenna ludność mówi Kunumeleng - "pora oczekiwania". Na obszarach zalewowych koryta rzek wypełniają się wodą. Przed nadejściem monsunu ze wszystkich tutejszych zwierząt chyba najbardziej wygłodzone są krokodyle różańcowe. 14:45 OBCY PRZYBYSZE W EUROPIE - ODC. 3 NUTRIE (THEY CAME TO STAY - OUR ALIEN ANIMAL NEIGHBOURS) Serial dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2021 Reżyseria: Herbert Ostwald Cykl dokumentalny (3 części) opowiadający o gatunkach zwierząt, które zostały przeniesione do innych niż ich rodzime ekosystemy. Dlaczego ptak nandu - spokrewniony ze strusiem, drepcze po zaśnieżonych polach północnych Niemiec. Nieoczekiwanie nad katedrą w Kolonii przelatują stada jasnozielonych papug. A podobne do bobra nutrie z pomarańczowymi zębami obgryzają francuskie i holenderskie tamy kanałowe. Wszystkie te gatunki są obce i podejrzewa się, że powodują szkody ekologiczne i ekonomiczne. Choć UE chce walczyć z takimi inwazyjnymi zwierzętami, walka z nimi okazuje się trudna i uciążliwa, a nieprzygotowana biurokracja, skłóceni naukowcy i niedoinformowani obywatele ułatwiają rozprzestrzenianie się tych zwierząt. Czy należy walczyć z intruzami? Kiedy gatunek zwierząt jest rzeczywiście rodzimy? A może ciągła zmiana natury jest regułą? Seria dociera do sedna problemu ze zwierzęcymi intruzami, wybierając jako przykłady trzy istotne, a także interesujące gatunki. Odcinek 3 - "Nutrie". Wyglądają jak bobry, a ogony mają jak szczury. De facto - nimi nie są. To nutrie. Zamorskie gryzonie okazały się wytrzymałymi zawodnikami, szybko rozmnażającymi się w Europie. Jak wpływają na środowisko? Czy to cenny nabytek, a może zagrożenie? Nutrie z Neuss mają znakomite warunki. Tymczasem - 80 km na północny zachód - ich krewni budzą wiele kontrowersji. W Niderlandach, Jari Bremer wychodzi jak co dzień do pracy. Jest członkiem specjalnej jednostki. Na granicy niemiecko - niderlandzkiej także żyją nutrie amerykańskie. Jari Bremer dokładnie przepatruje kanały i drogi wodne po niderlandzkiej stronie. Jednak jak zwierzęta trafiły z Ameryki do Europy? 15:50 GLOBALNA NAUKA - ODC. 4 ROBOTYKA I SZTUCZNA INTELIGENCJA - PRZYSZŁOŚĆ LUDZKOŚCI (GLOBAL SCIENCE E04: ROBOTICS & A. I. - THE FUTURE OF HUMANITY) Cykl dokumentalny, 50 min, Francja, 2020 Reżyseria: Yohann Thiriet Ta seria dokumentalna (6 odcinków) przybliży największe odkrycia na arenie współczesnych badań naukowych, przedstawiając najbardziej niesamowite przełomy, które kształtują świat i jego przyszłość. Odc. 4 - "Robotyka i sztuczna inteligencja, przyszłość ludzkości". Wyglądają jak coś rodem z fantastyki naukowej, ale są prawdziwe powstają w laboratoriach na całym świecie. W przyszłości będą przypominać ludzi, zwierzęta i stworzenia, których jeszcze nie widzieliśmy. Posiądą zadziwiające zdolności, w tym inteligencję. Witajcie w nowym świecie, gdzie sztuczna inteligencja jest naszym sprzymierzeńcem, samochody nie potrzebują kierowców, a granice między człowiekiem i maszyną powoli się zacierają. W dwudziestym pierwszym wieku roboty opuściły fabryki i laboratoria. Nie ograniczają się już do prostych, powtarzalnych zadań. Stwory z metalu i plastiku przeniknęły niemal wszystkie obszary naszego życia. Spotykamy je na ulicach, w szkołach, w naszych domach, a nawet w salach koncertowych. Te nowoczesne maszyny nie są już uważane za proste narzędzia, współpracują z nami i się komunikują. Weszliśmy w erę robota społecznego. Choć wyglądają figlarnie, te małe urządzenia nie są już tylko ciekawostkami, wkrótce będą uczestniczyły w naszym życiu codziennym. Badacze z Arabii Saudyjskiej stworzyli pierwszego robota mówiącego w języku arabskim i rozpoznającego lokalne dialekty. Pytanie o rolę, jaką roboty i sztuczna inteligencja będą odgrywać w naszym życiu, nie jest niczym nowym, ale kontekst technologiczny wciąż się zmienia, a zagadnienia te stają się coraz istotniejsze. W ostatecznym rozrachunku to my, ludzie, musimy zdecydować, co zrobimy z naszymi maszynami. Jak bardzo chcemy je rozwinąć? I dokąd nas zaprowadzą? 16:50 PODRÓŻ PRZEZ WŁOCHY - ODC. 3 VIA POPILIA (VIA ITALIA LA POPILIA) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2020 Reżyseria: Benoit Felici Czteroodcinkowa mini - seria dokumentalna. Podróż po starych Włoszech. To najlepszy sposób na odkrycie pięknych i tajemniczych krain na Półwyspie Peloponeskim. Pojawiają się różne regiony Italii. Podążamy za pięknymi krajobrazami i spotykamy tych wszystkich, którzy nadal je ożywiają. Odc. 3. Via Popilia została zbudowana w 132 roku przed naszą erą. Miała połączyć Rzym z Civitas Foederata Regium, czyli obecnym Reggio Calabria. Nazwa Via Popilia pochodzi od nazwiska konsula Gajusza Popiliusza Laenasa, który zlecił budowę drogi. Powstała zaledwie w cztery lata. Rozpoczynała się w Kapui, drugim po Rzymie najważniejszym mieście antycznym. Dziś odkryjemy miejsca, przez które przechodziła Via Popilia i spotkamy ludzi, nadających im życie. Via Popilia odchodziła od Via Appii, kierowała się na południe i biegła wzdłuż wybrzeża Morza Tyrreńskiego. Docierała do obecnych miejscowości Vietri, Salerno i Cilento. Następnie zmierzała w stronę gór Parku Narodowego Pollino. Biegła przez Laino Borgo i dalej na południe przez Cosenzę. Jej trasa przechodziła wzdłuż wybrzeża w kierunku cypla. Przecinała miasta Palmi i Scilla i prowadziła aż do obecnego portu Reggio Calabria. Via Popilia miała pięćset kilometrów długości. Łączyła Rzym z Cieśniną Mesyńską, otwierając szlak do Sycylii i Afryki Północnej. Areny w Kapui były miejscem, gdzie szkolono gladiatorów. Patrząc na amfiteatr, można sobie wyobrazić walki dzikich zwierząt. Wykorzystywano przy nich specjalny system zapadni. Podłoga areny otwierała się powoli, a spod niej wyłaniali się gladiatorzy. Stłumione odgłosy, wydawane przez publiczność, dochodziły nawet do podziemnych cel. Okrzyki widzów wciąż odbijają się echem w ścianach amfiteatru. To tu wypromowano największych zawodników nieistniejącego już świata. Dziś tylko niektóre odcinki Via Popilii znane są geografom. Od kilku lat trwają badania mające na celu poszerzenie wiedzy o drodze. 17:50 ODYSEJA - RZECZYWISTOŚĆ, CZY FIKCJA - ODC. 6 OSTATNI AKT: POWRÓT (ODYSSEY: BEHIND THE MYTH) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2022 Reżyseria: Massimo Brega Mini - seria dokumentalna (6 odcinków) odsłaniająca tajemnice eposu greckiego. Kim był Homer i jakie jest znaczenie "Odysei?" W tym dokumencie podążamy śladami Ulissesa, znanego również pod greckim imieniem Odyseusz, bohatera równie aktualnego dzisiaj, jak prawie trzy tysiące lat temu, w podróży przez jedne z najbardziej fascynujących krajobrazów i pejzaży morskich regionu śródziemnomorskiego. Z pomocą wybitnych międzynarodowych uczonych staramy się rozwiązać zagadki, które wciąż dotyczą jednego z największych dzieł literackich ludzkości i jego enigmatycznego autora. Odc. 6 - "Ostatni akt: powrót". Po dziesięciu latach morskich wędrówek Odyseusz zapragnął wrócić do rodziny i do swojego królestwa, Na wyspie Scheria oczarowywał króla Alkinoosa i jego dwór opowieściami o swoich przygodach. Nadszedł jednak czas powrotu do domu. Z 24 - ch ksiąg "Odysei" pierwsze 12 dotyczy dziesięcioletniej podróży, chociaż opisanych jest tylko 35 dni. Tych, które dotyczyły najbardziej znanych przygód. W dalszych 12 - tu księgach Homer wprowadza intrygujące rozciągnięcie tempa narracji. Czas wydłuża się poza wszelkie ramy. Cała druga połowa dzieła opisuje wydarzenia, które miały miejsce w ciągu zaledwie pięciu dni. Opisują one powrót Odyseusza do swoich bliskich w Itace i krwawą zemstę na zalotnikach. Co jednak działo się w Itace w czasie długiej nieobecności króla? Historia i sposób jej opowiadania nadal odbija się echem w naszej świadomości blisko trzy tysiące lat od jej narodzin. Przez dalsze tysiąclecia będzie pobudzać nasze pragnienia wiedzy i przygód oraz inspirować naszą własną odyseję. 18:50 POWRÓT PISARZY. SERGIUSZ PIASECKI Cykl dokumentalny, 33 min, Polska, 2018 Reżyseria: Robert Lis, Arkadiusz Biedrzycki Scenariusz: Sławomir Koper, Justyna Elminowska, Ewa Mroczkowska Pierwszy odcinek serii, w której popularny pisarz Łukasz Orbitowski podąża śladami polskich pisarzy emigracyjnych, poświęcony jest postaci Sergiusza Piaseckiego. To przestępca, który literaturze i swojej miłości do niej zawdzięczał wolność, a być może nawet i życie. Orbitowski podążając przemytniczym szlakiem Piaseckiego, biegnącym między Wilnem i Mińskiem snuje opowieść o tej nietuzinkowej osobowości i udowadnia, że polska literatura zawdzięcza mu dużo więcej niż on jej. Nikt bowiem tak jak on precyzyjnie, naturalistycznie, ale też z pewną poetycką wrażliwością i z pełnią humoru nie opisywał nizin społecznych - mętów, bandytów, kontrabandystów, agentów wywiadu, narkomanów, prostytutek i innych. 19:25 POWRÓT PISARZY. KAZIMIERZ WIERZYŃSKI Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2018 Reżyseria: Robert Lis, Arkadiusz Biedrzycki Scenariusz: Sławomir Koper, Justyna Elminowska, Ewa Mroczkowska Odwiedzając Lwów, Łukasz Orbitowski spróbuje opowiedzieć o fenomenie odzyskanej niepodległości i jego wpływie na niezwykły rozkwit literatury, która miała miejsce w dwudziestoleciu międzywojennym. Na przykładzie poety Kazimierza Wierzyńskiego i jego niezwykle pogmatwanych losów z emigracją do Nowego Jorku - prześledzi także typowy dla emigracyjnej formacji życiorys. 20:00 ABSOLUTNI AMATORZY (A BUNCH OF AMATEURS) Film dokumentalny, 95 min, Wielka Brytania, 2022 Reżyseria: Kim Hopkins Film jest dokumentalną odsłoną dobrze znanych brytyjskich feel - good - movies, gdzie grupa bohaterów robi wszystko by uratować ukochane przez siebie miejsce. Przywodzi na myśl filmowe komediodramaty Kena Loacha, będąc zarazem pięknym hołdem dla miłości do kina. Bradford Movie Makers to najstarszy i jeden z ostatnich amatorskich klubów filmowych na świecie, założony w 1932 roku, kiedy złota era Hollywood inspirowała powstanie podobnych inicjatyw w różnych zakątkach globu. Klub przyciąga fanów kina w różnym wieku, głównie mężczyzn. Spotykają się w każdy poniedziałek w podupadłym, ozdobionym graffiti klubie, aby wspólnie obejrzeć film. Dodatkowo planują projekty, w których łączą swoje talenty i pasję do majsterkowania. Prezentują je skromnej publiczności w chylącym się ku upadkowi budynku. Właściciel od pięciu lat nie żąda czynszu, a oni nie mają funduszy na koncie. Wydaje się, że są reprezentantami wymierającego gatunku pasjonatów, niektórzy zresztą wyglądają, jakby pochodzili z minionej epoki. Łączy ich wspólnota, życzliwość i pasja, mimo że pojawiają się między nimi napięcia i zazdrość. Kiedy pojawia się epidemia COVID - 19 i klub musi zostać zamknięty, okazuje się, jak wielką wartością jest grupa kinofilskich zapaleńców, dla których amatorski klub filmowy staje się całym światem i antidotum na bezosobową erę cyfrową. 2022 Sheffield Award: Audience Award 21:50 LEGENDA ORIENT EXPRESSU (ORIENT EXPRESS - A TRAIN WRITES HISTORY) Film dokumentalny, 58 min, Niemcy, 2020 Wprowadzenie Orient Expressu - zwanego również "pociągiem pociągów" - na tory wymagało nie lada wytrwałości. Kilkukrotnie ambitny projekt Georges' a Nagelmackersa był bliski porażki, ponieważ belgijski przedsiębiorca stanął w obliczu bankructwa swojej firmy produkującej wagony sypialne, Compagnie International des Wagons - Lits (CIWL). Mimo to nie ustawał w dążeniu do celu - połączenia stolic Europy siecią nocnych pociągów. 23:00 ULICA BRZOZOWA Film dokumentalny, 8 min, Polska, 1947 Scenariusz: Wojciech Jerzy Has, Stanisław Różewicz Zdjęcia: Władysław Forbert Muzyka: Henryk Swolkień Impresja filmowa Jerzego Hasa o odradzaniu się Warszawy z ruin. Film skupia się na ulicy Brzozowej i Starym Mieście. 23:10 SOWIECI, DO DOMU Film dokumentalny, 23 min, Polska, 1989 Reżyseria: Andrzej Soroczyński Film przedstawia protesty mieszkańców, którzy organizują demonstracje przeciwko przebywaniu wojska radzieckiego w Polsce, na długo przed rokiem 1993. 23:35 KOBIETY PRACUJĄCE Film dokumentalny, 5 min, Polska, 1978 Reżyseria: Piotr Szulkin Scenariusz: Piotr Szulkin Zdjęcia: Jacek Zygadło Muzyka: Jerzy Maksymiuk Szereg mikro - scenek ukazujących trudne i monotonne prace kobiece. 23:50 JESZCZE DZIEŃ ŻYCIA (ANOTHER DAY OF LIFE) Film animowany, 85 min, Francja/Polska/Hiszpania/Niemcy/Belgia, 2018 Reżyseria: Damian Nenow, Ral De La Fuente Scenariusz: Ral De La Fuente, Amaia Remirez Muzyka: Mikel Salas Wykonawcy: Marcin Dorociński, Arkadiusz Jakubik, Tomasz Borkowski, Olga Bołądź Historia trzymiesięcznej wyprawy wybitnego reportera Ryszarda Kapuścińskiego do ogarniętej wojną i chaosem Angoli, gdzie linia frontu zmienia się jak w kalejdoskopie. Podczas wyprawy Kapuściński zdaje sobie sprawę, że jest świadkiem wydarzeń, których znaczenie będzie wymagać wyjścia poza rolę obserwatora. To pozwoli mu narodzić się ponownie zarówno jako pisarzowi, jak i człowiekowi. Pod względem formalnym film jest stylizowaną animacją z fragmentami zdjęć dokumentalnych. Przy pomocy narracji animacyjnej opowiedziano historię dziejącą się w przeszłości oraz oddano surrealistyczne realia wojny. Dokument pozwolił autorom uwzględnić pamięć tych, którzy przeżyli, a historii dodać realizmu. 01:20 O CZYM MARZĄ TYGRYSY Film dokumentalny, 24 min, Polska, 2003 Reżyseria: Wiktor Skrzynecki Zdjęcia: Wojciech Staroń, Małgorzata Łupina Opowieść artystów cyrkowych, dziś już na emeryturze, o blaskach i cieniach pracy na arenie. Wspomnienia układają się w barwną paletę niebanalnych przeżyć i ciągle żywych emocji. Poparte licznymi materiałami filmowymi z dawnych i współczesnych lat, tworzą wizerunek profesji i ludzi, którzy nie zważając na trud, ból i niebezpieczeństwo dążą do wyczynów niemożliwych dla innych. Jedyną zapłatą uzasadniającą mordercze treningi i karkołomne popisy jest szczery uśmiech i spontaniczne oklaski widzów. Artyści twierdzą, że właśnie to liczy się dla nich najbardziej - daje poczucie pięknie spełnionego życia. Pan Michał występował na arenie jako człowiek - guma, potrafił robić ze swoim ciałem nieprawdopodobne rzeczy, wyginać je i splatać wbrew anatomicznej budowie. Ćwiczenia rozpoczął w wieku sześciu lat i - jak wspomina - początki były najtrudniejsze. Wypracowanie gibkości i niezwykłej elastyczności wiązało się z dużym bólem. U szczytu kariery, w wieku 33 lat, musiał zrezygnować z zawodu. Kręgosłup nie wytrzymał obciążenia, pan Michał przeszedł na rentę. Uszkodzony kręgosłup stale daje o sobie znać. Jego żona, pani Halina, była treserką węży, a później tygrysów. Podczas jednego z występów została zaatakowana przez czworonożnego drapieżnika. Wykonując numer, potknęła się i upadła, a wtedy tygrys chwycił ją za głowę i kark, próbował pożreć. Asystujący jej na arenie mąż bezskutecznie próbował odciągnąć zwierzę. Po chwili do ataku ruszyły pozostałe tygrysy. Jak udało się opanować sytuację, pani Halina nie pamięta, straciła przytomność. Kiedy wykurowała rany, wróciła do pracy. Te i podobne opowieści, dramatyczne i zabawne zarazem anegdoty, oddają to, co jest istotą życia artysty cyrkowego - trud, aplauz, niebezpieczeństwo. 01:55 PODSŁUCHANE ŻYCIE Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2009 Reżyseria: Krystyna Mokrosińska Scenariusz: Krystyna Mokrosińska Lektor: Andrzej Piszczatowski, Sławomir Pacek, Kazimierz Wysota, Sławomir Holland Zdjęcia: Tomasz Kowalewski Polska Kronika Filmowa, Dziennik Telewizyjny, dziennikowe twory RSW Prasa, tworzyły w PRL wizję szczęścia, sukcesów gospodarczych i narodowej jedności. Wśród nielicznej grupy tych, którzy domagali się prawdy był Jan Józef Lipski. "Podsłuchane życie" nie jest biografią tego niezwykłego człowieka, jest opowieścią o wolności jednostki w zniewolonym państwie. W filmie zderza się oficjalna propaganda Polskiej Kroniki Filmowej, Dziennika Telewizyjnego, reżimowej prasy - z działalnością J. J. Lipskiego. Historię Jana Józefa Lipskiego wyznaczają wydarzenia symboliczne dla całej historii PRL, w których sam Lipski brał udział lub które wręcz organizował - list 34 w obronie wolności słowa, obrona skazanych za słowo - Janusza Szpotańskiego, za czynny sprzeciw wobec reżimu (wysadzenie auli w Opolu przez braci Kowalczyków), czy przeciw wpisaniu do konstytucji przewodniej roli partii. Trzecią stroną tej filmowej konfrontacji są raporty SB i działania podjęte wobec J. J. Lipskiego i jego rodziny. Refleksję budzą fakty ludzkiej, krótkiej pamięci. Organizator KOR, obrońca robotników Radomia nie przeszedł w pierwszej turze wyborów 1989 roku w Radomiu, bo był socjalistyczny, a nie chrześcijański. Kilka lat później oficjalnie odmówiono rodzinie pogrzebu kościelnego, ale żegnało Lipskiego na cmentarzu 4 księży mówiących o Nim - to był człowiek prawdy, człowiek ewangeliczny. "Podsłuchane życie" nie jest ani biografią ani kroniką zdarzeń jest opowieścią o niezwykłym życiu. W filmie znalazły się wypowiedzi: Władysława Bartoszewskiego, Jerzego Eislera, Andrzeja Friszke, Jana Tomasza Lipskiego, Jana Olszewskiego, Agnieszki Lipskiej - Onyszkiewicz, Zbigniewa Romaszewskiego, Marii Lipskiej, Marii Lipskiej - Dmochowskiej, Mirosława Chojeckiego, Jacka Szymanderskiego i księdza Adama Bonieckiego. 02:55 ŻYŁOWANIE ŻYCIA Film dokumentalny, 29 min, Polska, 1996 Reżyseria: Aleksandra Czarnecka, Dariusz Pawelec Aktorzy: Piotr Cyrwus Zdjęcia: Dariusz Pawelec Film jest portretem Ryszarda Milczewskiego, poety zaliczanego do formacji "kaskaderów" literatury polskiej. Fascynująca jest zarówno jego poezja, trwale zapisana w najnowszej literaturze, jak i biografia, zakończona tragiczną śmiercią. Literacka i osobista biografia poety jest też fragmentem dziś już egzotycznego życia literackiego lat siedemdziesiątych.