TVP Historia Poniedziałek, 18.03.2024 07:00 BYŁ TAKI DZIEŃ - 18 MARCA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1858 - urodził się Rudolf Diesel; 1921 - podpisano traktat ryski; 1931 - opatentowano w USA maszynkę elektryczną do golenia; 1942 - gen. Władysław Anders interweniował u Stalina w związku z drastycznym zmniejszeniem racji żywnościowych dla Wojska Polskiego; 07:10 CZAS HONORU - POWSTANIE - ODC. 11 "BRATNIA POMOC" Serial wojenny TVP, 45 min, Polska, 2014 Reżyseria: Jan Hryniak Scenariusz: Jarosław Sokół Aktorzy: Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki, Jakub Wesołowski, Maciej Zakościelny Zdziesiątkowana kompania Krawca broni resztką sił domu na Czerniakowie. Niemcy przypuszczają już trzeci atak. Wszyscy wiedzą, że przy tak niewielkim uzbrojeniu powstańcy długo się nie utrzymają. Z kompanii odłącza się na chwilę Bronek, który wyrusza na poszukiwanie tajemniczego mieszkańca z domu na Wilanowskiej. W siedzibie radia, Michał znów odbiera nietypowy sygnał. Podejrzewa, że są to instrukcje dla sowieckich agentów. Namawia umierającego z bólu Słowińskiego, by spróbował odkodować szyfrowaną informację. Rainer zastanawia się, gdzie ukryć archiwum. Pabst jednak wydaje się nieobecny i prosi kolegę o cyjanek dla siebie i swojej ukochanej Hilde. 08:15 PRÓBA MIKROFONU Film dokumentalny, 18 min, Polska, 1980 Scenariusz: Marcel Łoziński Zdjęcia: Jacek Petrycki Radiowęzeł fabryki kosmetyków "Pollena - Uroda" okazuje się zwierciadłem problemów społecznych zakładu. Sondaż wśród pracowników najniższych szczebli na temat rozumienia idei samorządności w zakładzie. Konfrontacja postaw: problem współrządzenia zakładem widziany oczami robotników i kierownictwa. 08:40 HISTORIA POLSKI - AKTION REINHARDT Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2022 Reżyseria: Michał Szymanowicz Scenariusz: Michał Szymanowicz, Witold Głowacki W nocy, z 16 na 17 marca 1942 roku, Niemcy rozpoczęli deportację Żydów z getta w Lublinie do obozu zagłady w Bełżcu. Jednocześnie zaczęli tam wywozić także Żydów lwowskich. Tak zaczęła się operacja "Reinhardt", której celem było wymordowanie ludności żydowskiej z pięciu dystryktów Generalnego Gubernatorstwa (warszawskiego, radomskiego, krakowskiego, lubelskiego i galicyjskiego). Pod koniec 1942 roku akcję rozszerzono na wcielony do Prus Wschodnich okręg białostocki. 09:40 SENSACJE XX WIEKU - CZERWONA ORKIESTRA Widowisko, 49 min, Polska, 2003 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Włodzimierz Adamski, Andrzej Szczytko, Zbigniew Paterak, Krzysztof Stelmaszczyk, Jerzy Braszka, Robert Więckiewicz, Sławomir Orzechowski, Andrzej Pściuk, Leon Charewicz, Antoni Ostrouch, Dariusz Krzemiński, Rafał Kuliński, Renata Cichecka, Mariusz Samociuk, Andrzej Bogdański Czerwona Orkiestra to komunistyczna organizacja szpiegowska, która aktywnie zaczęła działać na terenach okupowanych przez Niemców, krótko po ataku Hitlera na Rosję. Twórcą Czerwonej Orkiestry był polski Żyd z Nowego Targu, Leopold Trepper. Siatka, którą Trepper budował od 1938 roku, była najlepiej działającą organizacją szpiegowską drugiej wojny światowej i ogromnym problemem niemieckiej Abwehry. 10:35 DZIKI BAŁTYK - MIĘDZY ESTONIĄ A FINLANDIĄ ODC. 2 (WILD BALTIC SEA / WILDE OSTSEE / 2. BETWEEN ESTONIA AND FINNLAND) Serial dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2017 Reżyseria: Christoph Houschild Serial dokumentalny o dzikiej przyrodzie Bałtyku. Natura tego najbliższego nam morza oferuje wiele niespodzianek. Drugi odcinek przedstawia wyspy między Estonią, Szwecją i Finlandią. Zagłębimy się w świat dziesiątków tysięcy wysp między Estonią, szwedzką Gotlandią i fińskim Morzem Archipelagowym. Jesienią wszędzie słychać dziwne odgłosy godowe łosia. Na Gotlandii orły przednie rozmnażają się na drzewach. 300 kilometrów dalej na północ znajduje się archipelag Finlandii, zamieszkały przez niedźwiedzie brunatne. Wyspa Saaremaa jest czwartą co do wielkości na Bałtyku. Kiedyś było to bogate centrum kupieckie. Wiele małych wysepek leżących dalej o 200 km na zachód to pozostałości pradawnej rafy koralowej wystającej z morza. Szwedzka Gotlandia jest drugą największą wyspą na Bałtyku. Jak estońska Saaremaa - głównie tworzą ją płaskowyże kredowe, mające ponad 400 milionów lat. Powstały z koralowca, który wtedy rósł w ciepłych morzach, bo Gotlandia i Saaremaa leżały wówczas na równiku. 11:30 ŻYCIORYSY ODZYSKANE - KS. KAZIMIERZ LUTOSŁAWSKI Magazyn historyczny, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Piotr Mielech Scenariusz: Piotr Mielech Bohaterem odcinka jest ksiądz Kazimierz Lutosławski - lekarz, duszpasterz, pedagog, działacz skautowy, polityk, syn Franciszka i Pauliny. Przedstawiciel wybitnego rodu Lutosławskich. Był bardzo wszechstronnie wykształcony. Podobnie jak jego rodzeństwo edukację kończył poza granicami Polski, szkołę średnią w Rydze, a studia medyczne w Szwajcarii, po skończeniu których, na krótko podjął pracę w warszawskich dziecięcych szpitalach, by ponownie wyjechać z kraju do Wielkiej Brytanii. Tam, oprócz pracy lekarskiej, rozpoczął kolejne studia w Szkole Nauk Politycznych oraz naukę fizyki w Londynie. Poglądy Kazimierza Lutosławskiego charakteryzowały się silnym zabarwieniem katolicko - narodowym. 12:00 KRÓLOWA BONA - ODC. 9 Serial historyczny TVP, 56 min, Polska, 1980 Reżyseria: Janusz Majewski Scenariusz: Halina Auderska Zdjęcia: Zygmunt Samosiuk Muzyka: Zdzisław Szostak Aktorzy: Aleksandra Śląska, Zdzisław Kozień, Jerzy Zelnik, Anna Dymna, Zdzisław Wardejn, Lidia Korsakówna, Leonard Pietraszak, Jerzy Kamas, Piotr Fronczewski, Jerzy Trela, Bogusław Sochnacki, Marek Kondrat, Stanisław Ptak, Tadeusz Janczar, Stefan Szmidt Po śmierci Zygmunta Starego na uroczystości żałobne przyjeżdża jedyny już władca Rzeczypospolitej - Zygmunt August. Wobec oczekującej go z całym dworem Bony ogłasza swoje małżeństwo z Barbarą Radziwiłłówną. Oburzona postępowaniem syna królowa opuszcza Wawel i udaje się na Mazowsze, by stamtąd obserwować jego walkę o uznanie przez Sejm małżeństwa z Barbarą. Zebranych w Piotrkowie Trybunalskim posłów Zygmunt stawia przed dramatycznym wyborem: albo uznają małżeństwo z Barbarą, albo on zrzeknie się korony. 13:10 KOGEL - MOGEL Komedia, 100 min, Polska, 1988 Reżyseria: Roman Załuski Scenariusz: Roman Załuski, Ilona Łepkowska Zdjęcia: Jacek Mierosławski Muzyka: Seweryn Krajewski Aktorzy: Grażyna Błęcka - Kolska, Ewa Kasprzyk, Zdzisław Wardejn, Katarzyna Łaniewska, Małgorzata Lorentowicz, Jerzy Turek, Dariusz Siatkowski, Jerzy Rogalski, Maciek Koterski Po emocjach związanych z egzaminami wstępnymi na wydział pedagogiki Katarzyna Solska wraca do rodzinnej wsi. I tu czeka ją niespodzianka - rodzina bez jej wiedzy rozpoczęła przygotowania do zaręczyn dziewczyny z bogatym sąsiadem Kolasą. Kasia wpada w rozpacz, próbuje się sprzeciwić decyzji rodziców, ale zostaje zamknięta w swoim pokoju. W dniu wizyty narzeczonego ucieka przez okno i z poczty dzwoni na uczelnię. Otrzymuje mylną informację i jest przekonana, że nie została przyjęta na studia. Zrezygnowana wraca więc do domu i zgadza się na ślub. Tymczasem w przeddzień wesela listonosz przynosi zawiadomienie o przyjęciu na uniwersytet. O świcie następnego dnia Kasia wsiada w pociąg i odjeżdża do stolicy. Akademik jest jeszcze zamknięty, więc dziewczyna nie ma gdzie się podziać. Przypadkowo spotyka babcię poszukującą opiekunki do swojego co nieco rozwydrzonego wnuczka. I tak Kasia trafia do domu docenta Wolańskiego. Z czasem okazuje się, że bardzo dobrze radzi sobie z upiornym Piotrusiem. Zbieg okoliczności sprawia, że żona docenta posądza go o romans z Kasią. Dziewczyna czym prędzej chce opuścić dom Wolańskich, ale nie dopuszcza do tego Piotruś. W końcu rozpoczynają się zajęcia na uczelni i Kasia wyprowadza się. Okazuje się, że Wolańska zupełnie nie radzi sobie z prowadzeniem domu, a Piotruś zamęcza domowników, tęskniąc za swą opiekunką. Rad nie rad, docent Wolański udaje się na poszukiwania dziewczyny. A odnajduje ją w tłumie studentów na swoim wykładzie. Scenariusz film napisany został przez Romana Załuskiego wspólnie z Iloną Łepkowską, współautorką scenariusza filmu "Och, Karol", seriali "M jak miłość", czy "Na dobre i na zła". Roman Załuski jest absolwentem PWSTTviF w Łodzi. Jako realizator filmów fabularnych zadebiutował w roku 1970 filmem "Dom". Jego kolejne realizacje to m.in. "Kardiogram", "Anatomia miłości", "Jeśli się odnajdziemy", "Och, Karol", "Głód serca". Zajmuje się również reżyserią teatralną, sporadycznie występuje też jako aktor. 15:20 ŻYCIODAJNE RZEKI PÓŁWYSPU IBERYJSKIEGO - ODC. 3 TAG (IBERIA'S RIVERS OF LIFE / FLÜSSE DES LICHTS EP. 3 TAJO / TEJO TAGUS) Serial dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Michael Gregor Seria dokumentalna opowiadająca o największych rzekach Hiszpanii i Portugalii. Wielkie rzeki z dala od destynacji turystycznych ukazują nieznany i mistyczny Półwysep Iberyjski. Podobnie jak ludzkie naczynia krwionośne, rzeki są ścieżkami życia. Niemal każda zaawansowana cywilizacja zawdzięcza swój rozwój istnieniu tych pulsujących strumieni życia. Rzeki były pierwszymi autostradami; transportowały wiedzę, dobra, odkrywców i zdobywców. Podążając za tymi wielkimi strumieniami, znajdujemy zapomniane krajobrazy zamieszkane przez niezwykłych ludzi, z często wyjątkowymi biografiami. Odcinek trzeci przedstawia rzekę Tag - to najdłuższa rzeka na Półwyspie Iberyjskim, przebiega przez Hiszpanię i Portugalię. Jej źródła są na wysokości 1593 m n.p.m. w Górach Iberyjskich, na stokach Sierra de Albarracin. Płynie w kierunku południowo - zachodnim przez Nową Kastylię, a następnie przez Estremadurę. Na terenie Hiszpanii dorzecze Tagu otaczają od wschodu obficie zraszane, dosyć wysokie góry: Kastylijskie i Iberyjskie. Nad Tagiem leży miasto Toledo. 16:15 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - UROK PANCERZA Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 1995 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Wykonawcy: Cezary Kiliman, Jerzy Lankajtes, Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Zbigniew Maziarz Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony broni pancernej, roli, jaką odegrały czołgi. Pokazano eksponaty zgromadzone w Muzeum Czołgów w Bovington w Wielkiej Brytanii. 16:45 HISTORIA POLSKI - WIZY ŻYCIA Film dokumentalny, 50 min, Polska, 1997 Scenariusz: Andrzej Miłosz Zdjęcia: Jacek Siwecki Muzyka: Lech Brański Sławny z filmu Spielberga Schindler uratował przed Holocaustem około 1000 Żydów. W 1940 roku japoński konsul na Litwie, w Kownie, Chiune Sugihara, przy współudziale oficerów polskiego wywiadu ocalił o wiele większą liczbę Żydów, wystawiając im wizy japońskie - wbrew zaleceniom japońskiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych. 17:50 SPÓR O HISTORIĘ - SŁOWIANIE ZACHODNI Debata, 30 min, Polska, 2019 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Prowadzący: Tomasz Muller Prokop, w szóstym wieku po Chrystusie, mówił o Słowianach: "Wszyscy oni jednego języka używają - ani też kształtem ciał się nie różnią. Każdy bowiem jest słusznego wzrostu i bardzo silny". Inni zaś dodawali, że "znoszą oni cierpliwie mróz i gorąco, obnażenia ciała i niedostatek żywności." Te cechy z pewnością ułatwiały Słowianom zajmowanie nowych terytoriów. Słowianie zachodni, którzy zajmowali wschodnią i środkową część Europy, wyprawiali się za Łabę. Dokąd jeszcze udało m się dotrzeć? Jakie tereny udało im się zająć? Co stanęło na drodze ekspansji? Maksymalny zasięg na Zachodzie. Kiedy zajęli te ziemie? Z kim sąsiadowali? Czy wyróżniali się czymś szczególnym? Bitwa nad Dołężą [Tollense] w dzisiejszej Meklemburgii. Znalezisko archeologiczne sprzed 3300 lat, odkryte w 2016 roku. Nic o tym dotąd nie wiedzieliśmy. O czym to może świadczyć? Dlaczego Słowianie zachodni przegrali konfrontację z Niemcami? Plemiona zachodniosłowiańskie na obecnym terenie Polski. 19:00 CZAS HONORU - POWSTANIE - ODC. 12 "WARSZAWA" Serial wojenny TVP, 44 min, Polska, 2014 Reżyseria: Jan Hryniak Scenariusz: Jarosław Sokół Aktorzy: Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki, Jakub Wesołowski, Maciej Zakościelny Czas honoru Powstanie Odcinek 12 Warszawa Na Czerniakowie sytuacja staje się krytyczna. Nawet gdy powstańcy otrzymują wsparcie ogniowe z drugiej strony Wisły, uderza ono w pozycje Polaków, a nie w Niemców. Podczas ostrzału Janek zostaje ranny. Władek próbuje wymóc na Siergiejewie kolejny desant berlingowców. Orlicki chwali Michała za złamanie szyfru używanego przez Armię Czerwoną. Niestety, nie traktuje tej informacji poważnie, ponieważ została ona uzyskana od Niemca. Michał ma zgodę na przeniesienie na Czerniaków. Ostatnią noc w Śródmieściu spędza z Halszką. Rainer dostaje rozkaz likwidacji obozu przejściowego. Nakazuje Woźniakowi osobiście nadzorować transport więźniów do innych placówek. W tej chwili interesuje go już tylko archiwum. Władek informuje Bronka, Bolka i Janka o koniecznym odwrocie z Czerniakowa. Część rannych trzeba ewakuować na praską stronę. Pomimo odniesionych ran Janek chce walczyć dalej. Bronek ma przeprawić się na praską stronę z rannymi i tam na terenach kontrolowanych przez Armię Czerwoną organizować polskie podziemie. Gdy zapada zmrok, Siergiejew stara się wyprowadzić grupę rannych powstańców do łodzi, aby przeprawić się na praską stronę Wisły. Podczas próby przedarcia się do rzeki, eskorta zostaje ostrzelana przez Niemców. O świcie niedobitki grupy lądują na drugim brzegu Wisły. Między Bronkiem a Siergiejewem dochodzi do decydującej rozmowy. Na barykadzie ochraniającej właz kanałowy, Ruda i Władek chcą wziąć ślub. Żołnierze z Czerniakowa ewakuują się kanałami do Śródmieścia. 22:00 WOJNA KOREAŃSKA - NIEKOŃCZĄCA SIĘ WOJNA (THE KOREAN WAR) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Reżyseria: John Maggio Wielu historyków uznaje wojnę koreańską za najważniejszy konflikt od czasów II wojny światowej. Mimo milionów ofiar i uchodźców o wojnie tej często już się nie pamięta. Tymczasem tak naprawdę nigdy się ona nie zakończyła i wpływa na relacje między państwami do dziś. Po otwarciu archiwów w Rosji, Stanach Zjednoczonych, Chinach i Korei Południowej dostępne są nowe materiały historyczne, w tym kolorowe filmy i setki zdjęć, pozwalające odkryć na nowo ten mało znany konflikt, który ukształtował nasz świat. 23:10 SENSACJE XX WIEKU - CZERWONA ORKIESTRA Widowisko, 49 min, Polska, 2003 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Włodzimierz Adamski, Andrzej Szczytko, Zbigniew Paterak, Krzysztof Stelmaszczyk, Jerzy Braszka, Robert Więckiewicz, Sławomir Orzechowski, Andrzej Pściuk, Leon Charewicz, Antoni Ostrouch, Dariusz Krzemiński, Rafał Kuliński, Renata Cichecka, Mariusz Samociuk, Andrzej Bogdański Czerwona Orkiestra to komunistyczna organizacja szpiegowska, która aktywnie zaczęła działać na terenach okupowanych przez Niemców, krótko po ataku Hitlera na Rosję. Twórcą Czerwonej Orkiestry był polski Żyd z Nowego Targu, Leopold Trepper. Siatka, którą Trepper budował od 1938 roku, była najlepiej działającą organizacją szpiegowską drugiej wojny światowej i ogromnym problemem niemieckiej Abwehry. 00:15 ZAPOMNIANY GENERAŁ TADEUSZ JORDAN ROZWADOWSKI Film dokumentalny, 53 min, Polska, 2011 Reżyseria: Piotr Boruszkowski Scenariusz: Piotr Boruszkowski Zdjęcia: Michał Jarosiński Film dokumentalny przypominający postać i historię jednego z najbardziej niezwykłych i niestety zapomnianych polskich generałów Tadeusza Jordana Rozwadowskiego. Pochodził z rodziny o długich tradycjach patriotycznych. Jego przodkowie walczyli u boku Króla Jana III Sobieskiego pod Wiedniem w Powstaniach Kościuszkowskim, Listopadowym i Styczniowym. Tadeusz Rozwadowski studiował w Wojskowej Akademii Technicznej w Wiedniu. Szybko ujawnił się jego talent stratega i konstruktora. Jego wynalazki to bardzo skuteczny przyrząd celowniczy oraz granato - szrapnel, którego podczas I wojny światowej używały armie niemiecka i austriacka. Za zasługi na polach bitewnych został odznaczony przez cesarza Wilhelma II Krzyżem Żelaznym I klasy. Już w 1916 roku nawiązał współpracę z Tymczasową Radą Stanu. Został pierwszym szefem Sztabu Generalnego Wojska Polskiego. O niezwykłej roli generała Rozwadowskiego w walce o niepodległość Polski oraz jego udziale w budowaniu II Rzeczpospolitej opowiada autorom filmu prof. Wojciech Roszkowski oraz biograf generała dr Mariusz Patelski. Unikatowe są wypowiedzi pani Kazimiery Rozwadowskiej, ostatniej już z żyjących i pamiętających generała Rozwadowskiego. Film przedstawia fakty z biografii generała Rozwadowskiego oraz tło historyczne wybuchu I wojny światowej i odzyskania przez Polskę niepodległości, nie tylko w formie wypowiedzi historyków i świadków, ale także inscenizacji przypominających widzom atmosferę tamtych czasów. W rolę generała Rozwadowskiego wcielił się Tomasz Marzecki. 01:25 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - NA ŚCIEŻKACH PAMIĘCI Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2021 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki W tym odcinku pt. "Na ścieżkach pamięci" głównym bohaterem opowieści jest generał broni Stanisław Szeptycki, jedna z najciekawszych postaci wojska II Rzeczpospolitej. Karierę zaczynał w c.k. armii austro - węgierskiej, ale w momencie narodzin Legionów natychmiast poprosił o przeniesienie do nich. 4 listopada 1918 roku Rada Regencyjna mianowała go generałem dywizji i inspektorem generalnym broni oraz powierzyła mu tymczasowo dowództwo nad wszystkimi oddziałami Wojska Polskiego na obszarze byłej okupacji austro - węgierskiej, a także tej części Galicji, która znajdowała się pod polską władzą. 16 listopada 1918 roku Józef Piłsudski mianował go szefem Sztabu Generalnego. Dalej w karierze zaliczył stanowisko ministra Spraw Wojskowych, a co ciekawe po II wojnie światowej, już w wieku niemal 80 lat, ciągle działał społecznie w PCK. Był świetnym żołnierzem i wielkim patriotą. W Korczynie planujemy poszukiwania na terenie pałacowych ogrodów, a znalezione przedmioty będą zalążkiem ekspozycji muzealnej w gnieździe rodowym wielkiego generała. 02:05 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - NARODZINY WOJNY - LUFTWAFFE CZ. 2 Cykl dokumentalny, 19 min, Polska, 1994 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Prowadzący: Bogusław Wołoszański Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Druga część odcinka poświęconego genezie wojny, pokazująca przygotowania Niemiec do rozpoczęcia działań militarnych. Audycja poświęcona Luftwaffe. Obraz w całości tworzą czarno - białe archiwalne materiały filmowe.