TVP Kultura Wtorek, 19.03.2024 09:05 POGRANICZE W OGNIU - ODC. 9/24 Serial sensacyjny, wojenny, 56 min, Polska, 1988 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Juliusz Janczur, Andrzej Konic Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Aktorzy: Janusz Bukowski, Cezary Pazura, Olaf Lubaszenko, Włodzimierz Maciudziński, Marek Lewandowski, Tomasz Budyta, Marian Dziędziel, Katarzyna Chrzanowska, Sławomir Orzechowski, Piotr Dejmek, Hanna Wrycza-Polk, Michał Pesek, Dariusz Jakubowski Aby polski wywiad mógł podsunąć Abwehrze jako agenta porucznika Sylwka Madeja, Graba oznajmia Zimmerowi, że jego kolega ze Sztabu WP w Krakowie leczy się w sanatorium. Polski wywiad spreparował chorobę Wałygi jako podstęp, tymczasem istotnie ciężko chory porucznik umiera. Abwehra daje się złapać na Madeja. Berlińska centrala Relke ma w Warszawie agenta, ps. "Monat". Zna on Madeja, jego hulaszczy tryb życia i rosnące (na polecenie Czarka) długi. Elsa Gurke (Szarotka) lokuje się w Warszawie i przyjmuje pracę w zakładzie fotograficznym. Polski wywiad obserwuje nagły i krótki pobyt Hoffmana z berlińskiej centrali, który spędza czas sam. Z ulicy do hotelu zabiera prostytutkę, potem wyjeżdża. Nikt nie zna sfotografowanej prostytutki Elsy. Ale na innym zdjęciu Relke mija Hoffmana. Wieczorem w klubie oficerskim krąży wieść, że Madej jest niewypłacalny, obecna tam Elsa bez trudu go uwodzi. Po miłosnej nocy proponuje mu 15 000 dolarów za współpracę z Abwehrą. 10:15 KAPRYŚNE LATO (ROZMARNE LETO) Film komediowy, poetycki, 72 min, Czechosłowacja, 1967 Autor: Vladislav Vanura Reżyseria: Jiri Menzel Scenariusz: Vclav Nvlt, Jiri Menzel Zdjęcia: Jaromir Šofr Aktorzy: Rudolf Hruinsk, Vlastimil Brodsk, Frantiek Rehk, Mila Myslikov, Jana Drachalov, Jii Menzel, Bohu Zhorsk i inni Adaptacja powieści Vladislava Vanury. Ironiczny i uroczy obraz małomiasteczkowej społeczności. Melancholijny, pełen ciepłego humoru portret trzech starzejących się przyjaciół. Nudę życia w małym miasteczku zburzy przyjazd ponętnej akrobatki. Do niewielkiego miasteczka przyjeżdża magik z uroczą asystentką. Trzej miejscowi notable w ciągu kilku nocy próbują uwieść uroczą asystentkę - bez powodzenia. Tymczasem sztuka ta udaje się jednej z ich żon, ale z magikiem. Kiedy magik doznaje kontuzji, żona potulnie wraca do męża. 11:40 WĘDROWIEC POLSKI - KOTLINA KŁODZKA GORĄCZKA ZŁOTA Cykl reportaży, 26 min, Polska, 2022 Reżyseria: Agnieszka Żmijewska Scenariusz: Krzysztof Koehler, Agnieszka Żmijewska Prowadzący: Krzysztof Koehler W tym odcinku Wędrowiec dociera do Kotliny Kłodzkiej, a ściślej do starej Kopalni Złota w Złotym Stoku w poszukiwaniu skarbów. Na swojej drodze spotyka Małgorzatę Szumską, która oprowadza Wędrowca po kopalni i przybliża jej historię. Poszukując złota i skarbu, Wędrowiec nieoczekiwanie znajduje się w podziemiach liczących siedem kilometrów Twierdzy Kłodzkiej. Wreszcie dociera do samego Kłodzka, miasta położonego na wzgórzu, w którym znajduje się dziewięć mostów. Poznajemy najstarszy most gotycki zdobiony rzeźbami. Odwiedzamy Lądek Zdrój, gdzie nasz bohater odbywa sesję fotograficzną. Na końcu poznajemy historię jednego z najpiękniejszych pałaców nie tylko w Polsce, ale i w Europie wybudowanego z inicjatywy Marianny Orańskiej w Kamieńcu Ząbkowickim. 12:20 JULIE ANDREWS, NIEZAPOMNIANA MARY POPPINS. (JULIE ANDREWS FOREVER) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2020 Reżyseria: Yves Riou Julie Andrews pierwsze swoje słynne role zagrała w wielkich hollywoodzkich produkcjach - magicznych musicalach z lat 60. XX wieku, zdobywając Oscara za rolę Mary Poppins, oraz nominację do tej nagrody za "Dźwięki muzyki". Kolejną nominację otrzymała za rolę śpiewaczki - transwestyty w komedii muzycznej swego męża Blake ’ a Edwardsa "Victor/Victoria". Występowała też w broadwayowskich musicalach: m. in. jako niezapomniana Eliza w "My Fair Lady". 13:25 JESZCZE NIE WIECZÓR Film obyczajowy, 99 min, Polska, 2008 Reżyseria: Jacek Bławut Scenariusz: Jacek Bławut, Jacek Piotr Bławut, Stanisław Józefowicz Aktorzy: Jan Nowicki, Nina Andrycz, Sonia Bohosiewicz, Irena Kwiatkowska, Danuta Szaflarska, Teresa Szmigielówna, Beata Tyszkiewicz, Ewa Krasnodębska, Bożena Mrowińska, Zofia Perczyńska, Anna Grażyna Suchocka, Zofia Wilczyńska, Stefan Burczyk, Wieńczysław Gliński, Witold Gruca Zdjęcia: Wojciech Staroń Muzyka: Tomasz Stroynowski "Jeszcze nie wieczór" to pełnometrażowy debiut wybitnego dokumentalisty Jacka Bławuta. To film o miłości, przemijaniu i aktorach, ich ekscentryczności, marzeniach zagrania jeszcze jednej, może już ostatniej wielkiej roli. Do Domu Aktora w Skolimowie przyjeżdża na rekonwalescencję gwiazdor kina i teatru Jerzy (Jan Nowicki). Przybycie niepoprawnego ekscentryka zakłóca ustabilizowane życie mieszkańców, tym bardziej że Jerzy namawia ich do wspólnego wystawienia "Fausta" Goethego. Równocześnie flirtuje z Małgorzatą, zmysłową pracownicą ośrodka (Sonia Bohosiewicz). W 2008 roku na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni film otrzymał Srebrne Lwy i nagrodę australijskich dystrybutorów Złotego Kangura, a Jan Nowicki nagrodę za pierwszoplanową rolę męską. W 2009 roku Jacek Bławut na Ogólnopolskim Festiwalu Sztuki Filmowej Prowincjonalia we Wrześni odebrał Nagrodę Główną - Jańcia Wodnika. 15:20 POKOLENIE Dramat wojenny, 84 min, Polska, 1954 Reżyseria: Andrzej Wajda Scenariusz: Bohdan Czeszko Zdjęcia: Jerzy Lipman Muzyka: Andrzej Markowski Aktorzy: Tadeusz Łomnicki, Urszula Modrzyńska, Tadeusz Janczar, Ryszard Kotys, Janusz Paluszkiewicz, Roman Polański, Zbigniew Cybulski, Tadeusz Fijewski, Ludwik Benoit, Kazimierz Wichniarz, Stanisław Milski, Zofia Czerwińska, August Kowalczyk Jeden z ważniejszych filmów polskiej kinematografii powojennej. Zrealizowane w 1954 roku "Pokolenie" pojawiło się na ekranach niemal w tym samym czasie co "Celuloza" Jerzego Kawalerowicza i "Człowiek na torze" Andrzeja Munka. Był to dla polskiego filmu i sztuki w ogóle czas przełomu. Kończyła się epoka realizmu socjalistycznego. Awangardę rodzimej kultury zaczynali tworzyć uzdolnieni debiutanci, czasem nie pierwszej już młodości, których głos dotychczas tłumił kaganiec stalinowskiej cenzury. W poezji pojawiły się nazwiska Herberta, Grochowiaka, Białoszewskiego, a w prozie i dramacie - Hłaski, Nowakowskiego, Mrożka. W filmie zaczynał się rodzić kierunek, ochrzczony później mianem "szkoły polskiej". Za jej pierwsze dzieło uważa się właśnie "Pokolenie". Debiutancki film Andrzeja Wajdy powstawał w niezwykłej atmosferze. Realizowali go ludzie bardzo młodzi (sam reżyser był wówczas jeszcze studentem) i pełni zapału, głodni nowych jakości artystycznych, opozycyjnych wobec "propagandowo - produkcyjnych" zadań sztuki. Wokół Andrzeja Wajdy skupiło się wiele przyszłych znakomitych nazwisk polskiego, a nawet światowego kina. Jerzy Lipman, Stefan Matyjaszkiewicz, Roman Polański, Tadeusz Łomnicki, Tadeusz Janczar, Zbigniew Cybulski, Kazimierz Kutz - podówczas jedynie asystent reżysera. Rezultatem ich pracy był film niezwykły - poruszający hołd dla pokolenia "Kolumbów", a zarazem utwór niebanalny pod względem plastycznym, o oryginalnie komponowanych kadrach i ciekawym, kontrastowym montażu. W warstwie fabularnej "Pokolenie" jest opowieścią o grupie lewicujących młodych ludzi, zaangażowanych w konspiracyjną walkę z hitlerowskim okupantem. Główny bohater, Stach, rozpoczyna pracę w stolarni Berga. Działa tam komórka AK. Stach jednak zaprzyjaźnia się z robotnikiem związanym z lewicową Gwardią Ludową. Sekuła wyjaśnia mu istotę wyzysku kapitalistycznego i mobilizuje do nauki. Na tajnych kompletach Stach poznaje Dorotę - aktywistkę ZWM. Pod wpływem dziewczyny postanawia wstąpić do organizacji. Składa przysięgę wojskową, stara się też pozyskać do organizacji kolegę, ale on odmawia. Wkrótce Stach zostaje niesłusznie oskarżony o kradzież drewna i pobity przez niemieckiego oficera. Kolega zmaltretowanego chłopaka wykonuje na Niemcu wyrok, czym narusza zasady konspiracji. Tymczasem wybucha powstanie w getcie. Ta nieskomplikowana historia, miejscami z konieczności nagięta do socrealistycznych rygorów, pozwoliła reżyserowi mistrzowsko oddać klimat moralny, któremu podlegali polscy dwudziestolatkowie w czasie okupacji. Ich patriotyzm, ofiarność, odwagę i poświęcenie ukazał Wajda w błysku młodzieńczego idealizmu. Udała mu się rzecz niezmiernie rzadka. Dawkując umiejętnie patos i liryzm, wykreował bohaterów czystych moralnie, lecz nie śmiesznych, naiwnych, czy infantylnych. Przeciwnie - żyjących w obliczu codziennie dokonującej się apokalipsy, świadomych otaczającego ich barbarzyństwa, doświadczających cierpienia i niejednej tragedii. Być może dlatego, po nawet kilkudziesięciu latach, debiutancki film Wajdy wytrzymuje próbę czasu. 17:00 POGRANICZE W OGNIU - ODC. 10/24 Serial sensacyjny, wojenny, 53 min, Polska, 1988 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Juliusz Janczur, Andrzej Konic Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Aktorzy: Cezary Pazura, Olaf Lubaszenko, Janusz Bukowski, Włodzimierz Maciudziński, Marek Lewandowski, Tomasz Budyta, Marian Dziędziel, Katarzyna Chrzanowska, Sławomir Orzechowski, Michał Pesek, Dariusz Jakubowski, Jan Monczka Polski wywiad śledzi każdy krok Elzy. Niezależnie od "zwerbowanego" przez nią Madeja, Czarek podsuwa jej inną drogą pocztę między sztabem WP a MSW. Chce wytropić łącznika Elzy z Berlinem. Tymczasem ona sama jedzie do Niemiec. Na granicy rewizja - pozornie rutynowa - wykrywa w jej bagażu ważne dokumenty dotyczące uzbrojenia armii polskiej. Polski wywiad nie przekazywał ich Elzie. Niemiecki też nie wie, od kogo pochodziły. Sąd skazuje Elzę na 15 lat. Madej w Pradze, w hotelu Palace, wymienia dokumenty sztabu WP na dolary. Potem schodzi do baru, gdzie obserwują go ucharakteryzowani Czarek i Zygmunt. Przez moment pojawia się w barze Relke. Czarek ukrywa przed nim twarz. 20:00 TEATR TELEWIZJI - ANTYGONA W NOWYM JORKU Spektakl teatralny, 118 min, Polska, 1994 Autor: Janusz Głowacki Reżyseria: Kazimierz Kutz Muzyka: Joanna Wnuk Nazarowa Scenografia i kostiumy: Ryszard Melliwa Występują: Anna Dymna (Anita), Jerzy Trela (Sasza), Jan Peszek (Pchełka), Jerzy Grałek (Policjant), Ryszard Jasiński (John, jego zwłoki) "Stary jestem, mało piszę, już niedługo mi także na wspólną morgę. Muszę się spieszyć z sądami. Za trzy najważniejsze polskie sztuki ostatnich lat uważam "Emigrantów" Mrożka, "Do piachu" Różewicza i "Antygonę z Tomkins Square Park" Głowackiego. Kropka" - stwierdził Jan Kott w komentarzu krytycznym do polskiej wersji sztuki, opublikowanej na łamach "Dialogu" (1992). Głośny dramat Janusza Głowackiego, napisany na zamówienie amerykańskiego teatru Arena Stage, miał swą polską premierę w warszawskim Teatrze Ateneum 13 lutego 1993 r., w reżyserii Izabelli Cywińskiej (sztuka nadal pozostaje w repertuarze, w tej samej obsadzie: Maria Ciunelis, Piotr Fronczewski, Janusz Michałowski, Henryk Talar). "Antygona..." była pierwszą sztuką pisanią przez autora po angielsku - jak sam przyznał, jeszcze wtedy nie znał języka dość dobrze, więc zjawił się z tekstem u pisarki Joan Torrez, która urodziła się na Brooklynie, i razem poprawiali zdanie po zdaniu. "Antygona w Nowym Jorku" stała się kolejnym sukcesem autora. Wyjeżdżając z Polski w 1981 r. na premierę "Kopciucha" w londyńskim Royal Court Theatre, Janusz Głowacki był już pisarzem znanym i cenionym. Znalazłszy się w Nowym Jorku przez dłuższy czas mieszkał na dolnym Manhattanie - "też groziło mi, że trafię na ulicę, bez mieszkania i pieniędzy", wspominał. Dzisiaj jest jednym z najbardziej znanych w świecie polskich pisarzy współczesnych. Za swoją pierwszą sztukę pisaną na emigracji, "Polowanie na karaluchy", otrzymał w 1986 r. prestiżową nagrodę Stowarzyszenia Amerykańskich Krytyków Teatralnych - za najlepszą sztukę roku. Z powodzeniem wystawiane były również na scenach amerykańskich i nie tylko "Kopciuch", "Fortynbras się upił" i oczywiście "Antygona...". Reżyser Kazimierz Kutz, który zrealizował dwie spośród trzech sztuk wymienionych przez Jana Kotta (również "Do piachu") tak skomentował "Antygonę w Nowym Jorku" i jej przesłanie: "Dramat Głowackiego jest historią o współczesnej Ameryce, miejscu, do którego ludzie przybywają, by tkwić tam w stanie beznadziei. Dla Pchełki i Saszy Ameryka była rajem. Ponieważ wizja raju upadła, "Antygona..." opowiada o tym, jak raj przybrał wymiar piekła". 22:10 LEKKIE OBYCZAJE - CHIŃCZYK NA WYNOS (UN CUENTO CHINO) Film obyczajowy, komediowy, 93 min, Hiszpania, 2011 Reżyseria: Sebastin Borensztein Scenariusz: Sebastin Borensztein Aktorzy: Ricardo Darn Ricardo Darn, Muriel Santa Ana, Ignacio Huang W romantycznej scenerii, w ślicznie udekorowanej łodzi, nad pięknym jeziorem przystojny młody człowiek chce się oświadczyć ukochanej. Nagle dzieje się coś dziwnego - z nieba spada krowa, wprost na zakochaną parę. Mrukliwy Roberto prowadzi w Buenos Aires sklep żelazny. Z pogardą patrzy na klientów i wykłóca się z producentami gwoździ o swoje zamówienia. Jego życie jest spokojne i uporządkowane. Tylko pozornie. Roberto pasjami przeczesuje prasę codzienną w poszukiwaniu pikantnych, pełnych absurdu, ociekających krwią wiadomości o wydarzeniach, które przytrafiły się ludziom na całym świecie. Najciekawsze wkleja do albumów z wycinkami, które zapełniają jego mieszkanie. Z kolei Chińczyk Jun przyjechał do Buenos Aires, aby odszukać stryja. Nie zna słowa po hiszpańsku, nikt nie jest w stanie go zrozumieć, jedyne, co ma, to adres wytatuowany na przedramieniu. W jaki sposób los połączy obu mężczyzn i co wspólnego z nimi ma krowa z początku opowieści, można się przekonać, oglądając tę ciepłą, zabawną, a przede wszystkim pełną smaku komedię, która podbiła serca publiczności i krytyków. 23:55 WSPOMNIENIA: GENEZA "OBCEGO" (MEMORY: THE ORIGINS OF ALIEN) Film dokumentalny, 95 min, USA, 2019 Reżyseria: Alexandre O. Philippe Scenariusz: Alexandre O. Philippe Zdjęcia: Robert Muratore Muzyka: Jon Hegel Dokument opowiada historię powstawania filmu "Obcy - ósmy pasażer Nostromo" w reżyserii Ridleya Scotta. Odkrywamy jego korzenie sięgające do mitologii egipskiej i greckiej, parazytologii, kosmicznych horrorów H. P. Lovecrafta i prac Francisa Bacona. Jest zapisem rozmów z twórcami filmu, kulturoznawcami, specjalistami od efektów specjalnych i niepublikowanych materiałów z produkcji. 01:40 KINO MOCNYCH WRAŻEŃ - SZPIEG, KTÓRY MNIE KOCHAŁ (SPY WHO LOVED ME, THE) Film sensacyjny, 120 min, Wielka Brytania 1977 Reżyseria: Lewis Gilbert Scenariusz na podstawie powieści Iana Fleminga: Christopher Wood, Richard Maibaum Aktorzy: Roger Moore, Barbara Bach, Curt Jurgens, Richard Kiel, Caroline Munro, Walter Gotell, Geoffrey Ken, Bernard Lee i inni "Szpieg, który mnie kochał" od razu zajął w cyklu filmów o przygodach Jamesa Bonda jedną z wyższych pozycji, a trzy nominacje do Oscara (za kierownictwo artystyczne, muzykę i piosenkę) potwierdzały jego klasę w swoim gatunku. W rodzimej Wielkiej Brytanii, podobnie jak poprzednie obrazy z tej serii, został kasowym rekordzistą roku. Nic w tym dziwnego, ma bowiem wszystkie atuty klasycznego "bonda": wartką akcję pełną nieoczekiwanych zwrotów, okraszoną dużą dawką humoru i wyjątkowo bogatą w efekty specjalne (na uwagę zasługuje zwłaszcza pomysłowy samochód zamieniający się w małą łódź podwodną), erotyczny smaczek i piękne, egzotyczne plenery. Niezwykli są też przeciwnicy superagenta 007; oprócz tradycyjnego już wroga - milionera owładniętego żądzą władzy nad światem, James Bond musi tym razem zmierzyć się z olbrzymem o stalowych (dosłownie!) szczękach i nieziemskiej wprost sile, podnoszącym jedną ręką bloki skalne i rozrywającym samochody na strzępy. Gra go mierzący 218 cm Richard Kiel, jeden z najwyższych aktorów w historii kina, który pojawia się także w następnym filmie z tej serii - "Moonrakerze". Specjalnie na potrzeby relizatorów "Szpiega" zbudowano w 1976 r. wówczas największą na świecie halę zdjęciową "007 Stage" w Pinewood Studios w Wielkej Brytanii. Dzięki swym potężnym rozmiarom (102, 5 m długości, 42, 5 m szerokości, 12, 5 m wysokości) mogła ona pomieścić 264 tys. litrów wody, makietę ogromnego tankowca naturalnych rozmiarów i trzy łodzie podwodne. W tajemniczych okolicznościach giną dwa nuklearne okręty podwodne: brytyjski i radziecki. Sprawcą "kradzieży" jest szalony milioner Stromberger, który kieruje całą operacją ze swej supernowoczesnej podwodnej stacji u wybrzeży Sardynii. Udało mu się wytropić łodzie, a następnie ukryć je w potężnym tankowcu, dzięki specjalnemu urządzeniu służącemu do śledzenia okrętów podwodnych. Znajdujące się na ich pokładzie rakiety atomowe mają zostać wystrzelone w kierunku Nowego Jorku i Moskwy, dając początek nuklearnej zagładzie. Mikrofilm zawierający plany urządzenia dostał się jednak w ręce niejakiego Fekkesha z Kairu. Milioner wysyła tam swoich ludzi: Sandora i Szczęki z rozkazem odebrania mikrofilmu. Takie samo zadanie otrzymują od swych rządów James Bond i jego radziecka koleżanka po fachu, major Ania Amasova. Pierwsze spotkanie obojga pod piramidami zapowiada ostrą rywalizację. Dopiero na mocy międzynarodowego porozumienia Bond i Amasova razem przystępują do akcji. Starcie w Egipcie z ludźmi szalonego milionera nie przynosi efektu. Oboje udają się na Sardynię w nadziei, że cenną taśmę lub rozwiązanie zagadki zaginionych okrętów znajdą w siedzibie Strombergera. 03:55 MROCZNE OBLICZE HOLLYWOOD S.I - ODC. 3 "KLEOPATRA" (THE DARK SIDE OF HOLLYWOOD - "CLEOPATRE" EP. 3) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2020 Reżyseria: Claudia Collao Scenariusz: Claudia Collao Muzyka: Guillaume Tunzini Są filmy, które osiągają status kultowych. Zdarzają się też takie, które stają się największymi porażkami kasowymi, a później również osiągają status kultowych. Niektóre filmy nigdy nie zostały ukończone lub są nadmiernie skrócone, ale z perspektywy czasu uznawane są za świetne. Claudia Collao w swojej czteroczęściowej serii "Mroczne oblicze Hollywood" przygląda się kilku filmom cenionym dziś, ale ponoszącym kasową klęskę w momencie premiery lub zrealizowanym w formie zupełnie nieodpowiadającej wizji ich twórców. W trzeciej części poznajemy losy filmu "Kleopatra" Josepha L. Mankiewicza, najdroższej produkcji w dziejach kina, która doprowadziła do kłopotów finansowych wytwórni 20th Century Fox, mimo zdobycia czterech Oscarów i kilku nominacji do tej nagrody. Film zasłynął również z powodu gorącego romansu Elizabeth Taylor z Richardem Burtonem. Pozostałe odcinki to "Chciwość" Ericha von Stroheima, "Zdobywca" Dicka Powella i "Wrota niebios" Michaela Cimino.