TVP Nauka Niedziela, 24.03.2024 05:55 CZY WIESZ, ŻE? - /102/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 24 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 06:20 CZY WIESZ, ŻE? - /103/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 24 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 06:55 LUDZKOŚĆ Z PRZYPADKU: GEN, KTÓRY STWORZYŁ MÓZG CZŁOWIEKA (HUMAN BY CHANCE? THE GENE THAT MADE OUR BRAIN GROW / ZUFALL MENSCH? - DER KLEINE SCHRITT ZUM GROEN GEHIRN) Film dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2020 Reżyseria: Kerstin Holl Film dokumentalny, który przedstawia i ilustruje aktualne wyniki badań odkrywających sekrety umiejętności i talentów ludzi. W porównaniu z najbliższymi krewniakami genetycznymi, wypadamy dość blado przynajmniej pod względem fizycznym: jesteśmy słabsi, biegamy wolniej i wspinamy się znacznie gorzej. Mamy jednak architekturę, religię, naukę, języki, literaturę, sztukę, kulturę i wyobraźnię. Osiągnięcia te zawdzięczamy większemu mózgowi. Od czasów Karola Darwina sądziliśmy, że nasz rozwój przebiegał stale i liniowo. Nowe odkrycia z Drezna wskazują jednak na całkiem inną konkluzję: ewolucja ludzkiego mózgu nie była powolnym i stopniowym procesem, a raczej wynikiem zbiegu okoliczności wywołanego nagłą zmianą w pewnym genie. Jak doszło do dominacji ludzkości na Ziemi. Jeśli porównamy człowieka z najbliższymi genetycznie żyjącymi krewnymi - szympansami, to okaże się, że mamy niewiele zalet fizycznych. Osiągnięcia są zasługą naszego mózgu, który jest duży i zawiera miliardy neuronów. To właśnie jego szybki rozwój, zapoczątkowany około 2 miliony lat temu, pozwolił nam stać się dominującym gatunkiem na świecie. Co spowodowało tak szybki wzrost kory mózgowej? Naukowcy na całym świecie próbowali odpowiedzieć na to pytanie od wielu lat, ale teraz wydaje się, że w końcu im się to udało. 07:55 RAPORT NAUKOWY - 77 23 min, Polska, 2023 Cotygodniowy przegląd najważniejszych wydarzeń w dziedzinie nauki zarówno w Polsce, jak i na świecie. Odkrycia i dokonania naukowców, misje badające tajemnice kosmosu i naszego globu, fascynujące technologie i wydarzenia, które zmieniają historię. To niezbędnik tych, którzy chcą być na bieżąco z tym, co dzieje się w nauce, poznawać i rozumieć naszą rzeczywistość, a czasem wybiegać myślą w przyszłość. W tym programie nie zapomnimy także o ważnych rocznicach i historii nauki. 08:30 BILANS ZDROWIA Magazyn, 20 min, Polska, 2022 Autor: Marianna Dufek Z RZS, czyli reumatoidalnym zapaleniem stawów, zmaga się coraz większa liczba Polaków. Problem ten nie dotyczy już wyłącznie ludzi starszych. Pierwsze objawy zaczynają odczuwać także osoby w wieku 20 - 25 lat. Choroba przynosi nie tylko ból, ale również utrudnia codzienne funkcjonowanie. W programie o tym, jak sobie z nią radzić i kiedy skonsultować się ze specjalistą. Będziemy też szukać odpowiedzi na pytanie, dlaczego tyjemy, a także zachęcać do wykonywania badań mammograficznych. 08:55 JAK ŻYJE LAS... - DREWNO WOKÓŁ NAS Magazyn, 23 min, Polska, 2023 Scenariusz: Robert Słowik Jest obecne w naszej przestrzeni, przez wielu pożądane jako materiał. Potrafi zmienić naszą przestrzeń i nadać jej wyjątkowy charakter. Jest w wielu przypadkach niezastąpione. Drewno. Często nie zauważamy go wokół nas jako końcowej formy produktu, z którym mamy do czynienia. W tym odcinku programu zastanowimy się, jak wyglądałaby nasza codzienność, gdybyśmy nie mieli dostępu do tego jednego z najdoskonalszych naturalnych surowców, opowiemy o tym, jak pozyskuje się drewno i do czego poszczególne rodzaje tego surowca nam służą. Dokumentalny cykl "Jak żyje las...", realizowany wspólnie z Lasami Państwowymi, przybliża widzom tajniki gospodarki leśnej, obala mity, tłumaczy pojęcia i definicje z nią związane. Leśników, naukowców i ekspertów występujących w programie łączy wspólna pasja - las jako ekosystem istotny dla życia ludzi, cenne środowisko przyrodnicze dostarczające tlenu, pochłaniające dwutlenek węgla i gwarantujące równowagę zasobów wodnych, a jednocześnie źródło ważnych dla gospodarki surowców. 09:30 ASTRONARIUM - (58) - KOSMICZNE DŻETY Magazyn, 23 min, Polska, 2018 Scenariusz: Krzysztof Czart, Maciej Mikołajewski, Bogumił Radajewski Prowadzący: Bogumił Radajewski Lektor: Maciej Gudowski Potężne wyrzuty materii pędzącej z prędkością bliską prędkości światła. Dżety to ekstremalne zjawiska, które astronomowie starają się zrozumieć od niemal stu lat. W "Astronarium" pokażemy, co wiemy na ich temat. I czego możemy się dzięki nim dowiedzieć. 10:10 ZAGADKI WSZECHŚWIATA - KOSMICZNA OAZA (SECRETS OF THE UNIVERSE) Serial, 24 min, USA, 2012 Ogromne czarne dziury, paleniska nuklearne w jądrach gigantycznych gwiazd i wulkaniczne szybkowary wewnątrz planet w przestworzach czasu i przestrzeni - wszechświat jest nieustająco przekształcany przez kipiące kotły energii. Ta seria dokumentalna podąża śladami energii do centrów mocy wszechświata. Każdy odcinek wizualizuje te sfery za pomocą najnowocześniejszych animacji opartych zarówno na danych naukowych, jak i najnowszych symulacjach superkomputerowych. Zanurz się w sercu supermasywnej czarnej dziury, leć w toksyczne krajobrazy obcych planet i jedź po wzburzonej powierzchni gwiazdy, która wkrótce ma wybuchnąć! Znajdź się w sercu potwornego huraganu, zobacz gigantyczne erupcje wulkanów na lodowatym księżycu Neptuna, Trytonie, eksploruj wulkaniczne satelity Jowisza. Seria "Zagadki wszechświata" to pełne przygód spojrzenie na kosmos, to filmy, które poinformują, zadziwią i zainspirują każdy żądny wiedzy umysł bez względu na wiek. 10:45 ZAGADKI WSZECHŚWIATA - NIEZNANE ŚWIATY (SECRETS OF THE UNIVERSE) Serial, 24 min, USA, 2012 Ogromne czarne dziury, paleniska nuklearne w jądrach gigantycznych gwiazd i wulkaniczne szybkowary wewnątrz planet w przestworzach czasu i przestrzeni - wszechświat jest nieustająco przekształcany przez kipiące kotły energii. Ta seria dokumentalna podąża śladami energii do centrów mocy wszechświata. Każdy odcinek wizualizuje te sfery za pomocą najnowocześniejszych animacji opartych zarówno na danych naukowych, jak i najnowszych symulacjach superkomputerowych. Zanurz się w sercu supermasywnej czarnej dziury, leć w toksyczne krajobrazy obcych planet i jedź po wzburzonej powierzchni gwiazdy, która wkrótce ma wybuchnąć! Znajdź się w sercu potwornego huraganu, zobacz gigantyczne erupcje wulkanów na lodowatym księżycu Neptuna, Trytonie, eksploruj wulkaniczne satelity Jowisza. Seria "Zagadki wszechświata" to pełne przygód spojrzenie na kosmos, to filmy, które poinformują, zadziwią i zainspirują każdy żądny wiedzy umysł bez względu na wiek. 11:15 LEM 59 min, Polska, 2022 Film, którego narratorem jest Stanisław Lem; nigdy wcześniej niepublikowane nagrania, w których Lem wspomina czasy II wojny światowej, a także przedstawia swój obraz rozwoju cywilizacji. 12:15 NA WSZELKI WYPADEK! - AMPUTACJA KOŃCZYNY 22 min, Polska, 2023 Reżyseria: Alicja Chmielewska Scenariusz: Piotr Poraj - Poleski Nikt z nas przecież nie liczy się z tym, że niespodziewanie może spotkać go jakiś nagły wypadek czy uraz. Nikt też nie nosi cały czas przy sobie, tak na wszelki wypadek, apteczki pierwszej pomocy, leków czy środków opatrunkowych. Warto jednak wiedzieć, jak zachować się w różnych nagłych okolicznościach i jak można pomóc sobie lub innym w nieoczekiwanych sytuacjach, zwłaszcza takich, kiedy potrzebna jest natychmiastowa pomoc, a nie możemy wezwać karetki i liczyć na szybką i fachową pomoc medyczną. Według statystyk do wielu niebezpiecznych wypadków dochodzi w trakcie wykonywania domowych remontów. Nie zawsze wiemy, jak prawidłowo posługiwać się młotkiem, piłą, pilarką tarczową. Chwila nieuwagi, brak umiejętności może skończyć się poważnym wypadkiem i utratą kończyny. W tym odcinku pokażemy, jak najskuteczniej udzielić pierwszej pomocy. 12:45 RAPORT NAUKOWY - 77 23 min, Polska, 2023 Cotygodniowy przegląd najważniejszych wydarzeń w dziedzinie nauki zarówno w Polsce, jak i na świecie. Odkrycia i dokonania naukowców, misje badające tajemnice kosmosu i naszego globu, fascynujące technologie i wydarzenia, które zmieniają historię. To niezbędnik tych, którzy chcą być na bieżąco z tym, co dzieje się w nauce, poznawać i rozumieć naszą rzeczywistość, a czasem wybiegać myślą w przyszłość. W tym programie nie zapomnimy także o ważnych rocznicach i historii nauki. 13:20 DORWAĆ WIRUSA - ODC. 2 Cykl dokumentalny, 26 min, Polska, 2022 Reżyseria: Aleksandra Ciekot Scenariusz: Bogumił Radajewski W odcinku poznajemy pierwsze przypadki zachorowań, drogi przemieszczania się wirusa, moment zdefiniowania przez WHO Sars-CoV-2 i choroby Covid-19 i przypominamy, jakie działania sanitarne zostały podjęte na świecie owładniętym pandemią. "Dorwać wirusa" - cykl dokumentalny ukazujący osiągnięcia naukowców pracujących na froncie walki z chorobami wirusowymi. Przez pryzmat pandemii koronawirusa w przystępny i zrozumiały sposób wyjaśniamy, co wiadomo na temat najgroźniejszych patogenów, w jaki sposób zapobiega się ich rozprzestrzenianiu, jak pracuje się nad szczepionkami i lekami przeciwwirusowymi, jak przewiduje się kierunki mutacji i pojawianie się nowych odmian wirusów. Każdy odcinek poświęcony jest innemu aspektowi badań nad wirusami. Tajniki wirusologii tłumaczą wybitni eksperci z kraju i ze świata. Program bogato ilustrowany ujęciami z okresu pandemii SARS-CoV-2, zdjęciami z laboratoriów oraz grafiką komputerową wyjaśniającą działanie wirusów, terapii i innych omawianych zjawisk. 14:00 ZOO QUEST W KOLORZE ODC. 1 (ZOO QUEST) Serial dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2016 Dzięki niezwykłemu odkryciu w BBC Film Vaults, najlepsze z wczesnych przygód Davida Attenborough Zoo Quest można teraz oglądać jak nigdy dotąd w kolorze, a wraz z nimi niezwykłą opowieść o tym, jak powstał ten pionierski serial telewizyjny. Po raz pierwszy wyemitowany w grudniu 1954 roku Zoo Quest był jednym z najpopularniejszych seriali telewizyjnych swoich czasów i zapoczątkował karierę młodego Davida Attenborough jako prezentera przyrody. Zoo Quest całkowicie zmienił sposób, w jaki widzowie postrzegali świat, ujawniając dziką przyrodę i społeczności plemienne, których nigdy wcześniej nie sfilmowano ani nawet nie widziano. 15:00 POLSKIE PARKI NARODOWE - DRAWIEŃSKI PARK NARODOWY Film dokumentalny, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Rafał Kołodziej Scenariusz: Agnieszka Niwińska Prowadzący: Dariusz Gross Prowadzącym program jest Dariusz Gross, dziennikarz, zafascynowany przyrodą poszukiwacz - odkrywca. Pokazuje parki narodowe, które znamy jako turyści, z innej, zaskakującej strony, przez pryzmat pracy naukowców zgłębiających sekrety ekosystemów i pracujących nad ich zachowaniem dla przyszłych pokoleń. To program pokazujący osobliwości przyrody i ukazujący wyjątkowość poszczególnych parków narodowych w Polsce, w którym spotykają się nowoczesne technologie badawcze z odwiecznym dziełem natury. 15:30 GIGANCI NAUKI - POGODA I KLIMAT Teleturniej, 45 min, Polska, 2022 Reżyseria: Tomasz Motyl Prowadzący: Łukasz Nowicki Teleturniej oparty na oryginalnym formacie TVP, dedykowany wyłącznie wiedzy naukowej, znakomite połączenie emocji i zabawy z edukacją i misją popularyzacji nauki. Każdy odcinek to jeden temat i jeden zwycięzca, ten, który zna najlepsze odpowiedzi na pytania przygotowywane przez ekspertów, dziennikarzy i konkurentów. Teleturniej, w którym liczy się wyłącznie wiedza. Dla zawodników to rywalizacja, dla widzów pełna emocji przygoda z zagadkami i tajemnicami nauki. Na zwycięzcę teleturnieju czeka tytuł Giganta Nauki i nagroda 20 tys. PLN. Teleturniej składa się z 3 rund i finału wieńczącego dzieło. Zasady poszczególnych rund różnią się od siebie, punkty poszczególnych rund sumują się. Burze, tornada, gradobicia, inwersje temperatury, gwałtowne zmiany ciśnienia, cyklony i cała gama ekstremalnych zjawisk pogodowych. To na szczęście nie prognoza pogody, tylko spis tematów i zagadnień, z którymi zmierzą się uczestnicy tego odcinka teleturnieju. W roli głównej Pogoda i Klimat, czyli klimatyczny odcinek "Gigantów nauki", po jego obejrzeniu każdy będzie mógł śmiało powiedzieć, że zna się na pogodzie. 16:30 STACJA ARKTYKA - SKANOWANIE LODOWCA Cykl dokumentalny, 23 min, Polska, 2023 Reżyseria: Sambor Wilk Scenariusz: Odeta Moro, Patrycja Koskowska Przemieszczanie się po lodowcu w miejscu, gdzie ubywa masy w wyniku zjawiska cielenia, graniczyłoby z szaleństwem. Dlatego Oskar Głowacki bada lodowiec na różne sposoby. Jego międzynarodowy zespół skanuje lodowce. Ten nowatorski sposób pozwoli lepiej oszacować ich wielkość oraz ocenić, dlaczego lodowce cielą się i jaka jest trasa gór lodowych, które lodowiec urodził. To dość ważne zagadnienie w epoce globalnych zmian klimatu, kiedy woda z topniejących lodowców odpowiada za połowę notowanego obecnie wzrostu średniego poziomu morza wynoszącego przeszło 3 mm na rok. Dzięki najnowocześniejszym urządzeniom pokażemy, jak przeprowadza się takie badanie, a następnie zobaczymy jego efekty na monitorze komputera. Wykona je dr Paulina Lewińska, członkini zespołu Oskara Głowackiego z AGH w Krakowie. 17:00 DZIKA POLSKA - ZŁOWIĆ NOCNEGO ŁOWCĘ Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2007 Reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Bohaterem tego wydania programu są sowy, a opowiadać o nich będą prof. dr hab. Przemysław Busse oraz Wojciech Busse ze Stacji Badania Wędrówek Ptaków Uniwersytetu Gdańskiego w Przebendowie. Właśnie tam, w ramach Akcji Bałtyckiej, trwającym już ponad 40 lat programie badania wędrówek ptaków, od 1994 roku znakuje się także sowy. Największe natężenie ich przelotów przypada na pierwsze dni listopada. Zeszłej jesieni padł rekord - zaobrączkowano ponad 600 sów! To więcej niż w ciągu ostatnich 40 lat badań. Znakowanie tych ptaków to zadanie dla nocnych marków - ptaki obrączkuje się bowiem od zmroku do świtu. Nie jest to łatwe - sowy mają dużo piór i zaplątują się w sieci. Trzeba też stale uważać na ich mocne dzioby i szpony, które mogą przeszyć dłoń na wylot. Ekipa "Dzikiej Polski" podjęła wyzwanie i będzie uczestniczyć w nocnej akcji łapania sów. 17:30 DZIKA POLSKA - OSTOJA NA ZIELONEJ NÓŻCE Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2007 Reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski, Marcin Kostrzyński W tym wydaniu programu opowiemy widzom o miejscu i przedsięwzięciu niezwykłym. W Wandzinie, małej kaszubskiej osadzie, pośród pięknych lasów, ludzie "po przejściach" odnajdują szczęście, spokój i dzielą się nim z innymi. To miejsce nosi nazwę Ośrodek Readaptacji Stowarzyszenia Solidarni "Plus", Eko Szkoła Życia. Pierwsi bezdomni zjawili się tam jesienią 1992 roku. W zrujnowanym pałacu, bez prądu, wody, ogrzewania, łóżek i jakichkolwiek mebli, zamieszkało 130 osób. Ludzie z sąsiednich wsi przyszli im z pomocą. Przynosili, co mieli: proste narzędzia, jajka, trochę zboża. Mieszkańcy Wandzina pracowali ciężko. Sami kopali fundamenty, budowali, robili pustaki i zdobywali niezbędne materiały. Jednocześnie hodowali świnie, krowy, kury, uprawiali ziemię, zakładali tunele foliowe. Warto było, bowiem dziś Wandzin jest kwitnącym przedsiębiorstwem i ma jeszcze większe możliwości niesienia pomocy potrzebującym. W ramach opracowanego przez ONZ programu ochrony bioróżnorodności hoduje się tam zagrożonego wyginięciem królika białego, popielańskiego, a także mrozoodporne odmiany drzew owocowych. Jest tam odremontowany pałac, zabudowania gospodarskie, hotel i hospicjum. Króliki wandzińskie zdobywają wiele nagród na targach, co jest wielką satysfakcją dla opiekujących się nimi ludzi. Poza tym w Wandzinie pensjonariusze hodują jedną z najstarszych odmian kur - kurę zielononóżkę kuropatwianą, której jaja mają właściwości zdrowotne. 18:00 MEGAKONSTRUKCJE - KOLEJ (SUPERTRAINS - THE RACE FOR SPEED) Serial dokumentalny, 50 min, Francja/Niemcy, 2021 Historia ludzkości to także historia technologii, ponieważ wynalazki i maszyny czynią otaczający nas świat bardziej przystępnym dla człowieka. Dzięki nim pokonujemy duże odległości, zdobywamy żywność, pozyskujemy energię i wszystko, co nam niezbędne do życia. Seria "Megakonstrukcje" opowiada o spektakularnych i pionierskich kamieniach milowych w inżynierii, od rzymskiego mostu Pont du Gard po francuską szybką kolej TGV. Każdy odcinek omawia jeden rodzaj osiągnięć technicznych, a więc budowę i działanie: gigantycznych tam, kanałów żeglugowych, tuneli wydrążonych pod górami i morzami oraz wiaduktu Millau, najdłuższego mostu wantowego na świecie. 19:00 CZY WIESZ, ŻE? - /104/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 24 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 19:30 CZY WIESZ, ŻE? - /105/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 24 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 20:00 ZOO QUEST W KOLORZE ODC. 1 (ZOO QUEST) Serial dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2016 Dzięki niezwykłemu odkryciu w BBC Film Vaults, najlepsze z wczesnych przygód Davida Attenborough Zoo Quest można teraz oglądać jak nigdy dotąd w kolorze, a wraz z nimi niezwykłą opowieść o tym, jak powstał ten pionierski serial telewizyjny. Po raz pierwszy wyemitowany w grudniu 1954 roku Zoo Quest był jednym z najpopularniejszych seriali telewizyjnych swoich czasów i zapoczątkował karierę młodego Davida Attenborough jako prezentera przyrody. Zoo Quest całkowicie zmienił sposób, w jaki widzowie postrzegali świat, ujawniając dziką przyrodę i społeczności plemienne, których nigdy wcześniej nie sfilmowano ani nawet nie widziano. 21:05 DZIKA POLSKA - ZŁOWIĆ NOCNEGO ŁOWCĘ Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2007 Reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Bohaterem tego wydania programu są sowy, a opowiadać o nich będą prof. dr hab. Przemysław Busse oraz Wojciech Busse ze Stacji Badania Wędrówek Ptaków Uniwersytetu Gdańskiego w Przebendowie. Właśnie tam, w ramach Akcji Bałtyckiej, trwającym już ponad 40 lat programie badania wędrówek ptaków, od 1994 roku znakuje się także sowy. Największe natężenie ich przelotów przypada na pierwsze dni listopada. Zeszłej jesieni padł rekord - zaobrączkowano ponad 600 sów! To więcej niż w ciągu ostatnich 40 lat badań. Znakowanie tych ptaków to zadanie dla nocnych marków - ptaki obrączkuje się bowiem od zmroku do świtu. Nie jest to łatwe - sowy mają dużo piór i zaplątują się w sieci. Trzeba też stale uważać na ich mocne dzioby i szpony, które mogą przeszyć dłoń na wylot. Ekipa "Dzikiej Polski" podjęła wyzwanie i będzie uczestniczyć w nocnej akcji łapania sów. 21:40 LUDZKOŚĆ Z PRZYPADKU: GEN, KTÓRY STWORZYŁ MÓZG CZŁOWIEKA (HUMAN BY CHANCE? THE GENE THAT MADE OUR BRAIN GROW / ZUFALL MENSCH? - DER KLEINE SCHRITT ZUM GROEN GEHIRN) Film dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2020 Reżyseria: Kerstin Holl Film dokumentalny, który przedstawia i ilustruje aktualne wyniki badań odkrywających sekrety umiejętności i talentów ludzi. W porównaniu z najbliższymi krewniakami genetycznymi, wypadamy dość blado przynajmniej pod względem fizycznym: jesteśmy słabsi, biegamy wolniej i wspinamy się znacznie gorzej. Mamy jednak architekturę, religię, naukę, języki, literaturę, sztukę, kulturę i wyobraźnię. Osiągnięcia te zawdzięczamy większemu mózgowi. Od czasów Karola Darwina sądziliśmy, że nasz rozwój przebiegał stale i liniowo. Nowe odkrycia z Drezna wskazują jednak na całkiem inną konkluzję: ewolucja ludzkiego mózgu nie była powolnym i stopniowym procesem, a raczej wynikiem zbiegu okoliczności wywołanego nagłą zmianą w pewnym genie. Jak doszło do dominacji ludzkości na Ziemi. Jeśli porównamy człowieka z najbliższymi genetycznie żyjącymi krewnymi - szympansami, to okaże się, że mamy niewiele zalet fizycznych. Osiągnięcia są zasługą naszego mózgu, który jest duży i zawiera miliardy neuronów. To właśnie jego szybki rozwój, zapoczątkowany około 2 miliony lat temu, pozwolił nam stać się dominującym gatunkiem na świecie. Co spowodowało tak szybki wzrost kory mózgowej? Naukowcy na całym świecie próbowali odpowiedzieć na to pytanie od wielu lat, ale teraz wydaje się, że w końcu im się to udało. 22:45 DZIKA POLSKA - OSTOJA NA ZIELONEJ NÓŻCE Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2007 Reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski, Marcin Kostrzyński W tym wydaniu programu opowiemy widzom o miejscu i przedsięwzięciu niezwykłym. W Wandzinie, małej kaszubskiej osadzie, pośród pięknych lasów, ludzie "po przejściach" odnajdują szczęście, spokój i dzielą się nim z innymi. To miejsce nosi nazwę Ośrodek Readaptacji Stowarzyszenia Solidarni "Plus", Eko Szkoła Życia. Pierwsi bezdomni zjawili się tam jesienią 1992 roku. W zrujnowanym pałacu, bez prądu, wody, ogrzewania, łóżek i jakichkolwiek mebli, zamieszkało 130 osób. Ludzie z sąsiednich wsi przyszli im z pomocą. Przynosili, co mieli: proste narzędzia, jajka, trochę zboża. Mieszkańcy Wandzina pracowali ciężko. Sami kopali fundamenty, budowali, robili pustaki i zdobywali niezbędne materiały. Jednocześnie hodowali świnie, krowy, kury, uprawiali ziemię, zakładali tunele foliowe. Warto było, bowiem dziś Wandzin jest kwitnącym przedsiębiorstwem i ma jeszcze większe możliwości niesienia pomocy potrzebującym. W ramach opracowanego przez ONZ programu ochrony bioróżnorodności hoduje się tam zagrożonego wyginięciem królika białego, popielańskiego, a także mrozoodporne odmiany drzew owocowych. Jest tam odremontowany pałac, zabudowania gospodarskie, hotel i hospicjum. Króliki wandzińskie zdobywają wiele nagród na targach, co jest wielką satysfakcją dla opiekujących się nimi ludzi. Poza tym w Wandzinie pensjonariusze hodują jedną z najstarszych odmian kur - kurę zielononóżkę kuropatwianą, której jaja mają właściwości zdrowotne. 23:20 RAPORT NAUKOWY - 77 23 min, Polska, 2023 Cotygodniowy przegląd najważniejszych wydarzeń w dziedzinie nauki zarówno w Polsce, jak i na świecie. Odkrycia i dokonania naukowców, misje badające tajemnice kosmosu i naszego globu, fascynujące technologie i wydarzenia, które zmieniają historię. To niezbędnik tych, którzy chcą być na bieżąco z tym, co dzieje się w nauce, poznawać i rozumieć naszą rzeczywistość, a czasem wybiegać myślą w przyszłość. W tym programie nie zapomnimy także o ważnych rocznicach i historii nauki. 23:55 ZAGADKI WSZECHŚWIATA - KOSMICZNA OAZA (SECRETS OF THE UNIVERSE) Serial, 24 min, USA, 2012 Ogromne czarne dziury, paleniska nuklearne w jądrach gigantycznych gwiazd i wulkaniczne szybkowary wewnątrz planet w przestworzach czasu i przestrzeni - wszechświat jest nieustająco przekształcany przez kipiące kotły energii. Ta seria dokumentalna podąża śladami energii do centrów mocy wszechświata. Każdy odcinek wizualizuje te sfery za pomocą najnowocześniejszych animacji opartych zarówno na danych naukowych, jak i najnowszych symulacjach superkomputerowych. Zanurz się w sercu supermasywnej czarnej dziury, leć w toksyczne krajobrazy obcych planet i jedź po wzburzonej powierzchni gwiazdy, która wkrótce ma wybuchnąć! Znajdź się w sercu potwornego huraganu, zobacz gigantyczne erupcje wulkanów na lodowatym księżycu Neptuna, Trytonie, eksploruj wulkaniczne satelity Jowisza. Seria "Zagadki wszechświata" to pełne przygód spojrzenie na kosmos, to filmy, które poinformują, zadziwią i zainspirują każdy żądny wiedzy umysł bez względu na wiek. 00:25 ZAGADKI WSZECHŚWIATA - NIEZNANE ŚWIATY (SECRETS OF THE UNIVERSE) Serial, 24 min, USA, 2012 Ogromne czarne dziury, paleniska nuklearne w jądrach gigantycznych gwiazd i wulkaniczne szybkowary wewnątrz planet w przestworzach czasu i przestrzeni - wszechświat jest nieustająco przekształcany przez kipiące kotły energii. Ta seria dokumentalna podąża śladami energii do centrów mocy wszechświata. Każdy odcinek wizualizuje te sfery za pomocą najnowocześniejszych animacji opartych zarówno na danych naukowych, jak i najnowszych symulacjach superkomputerowych. Zanurz się w sercu supermasywnej czarnej dziury, leć w toksyczne krajobrazy obcych planet i jedź po wzburzonej powierzchni gwiazdy, która wkrótce ma wybuchnąć! Znajdź się w sercu potwornego huraganu, zobacz gigantyczne erupcje wulkanów na lodowatym księżycu Neptuna, Trytonie, eksploruj wulkaniczne satelity Jowisza. Seria "Zagadki wszechświata" to pełne przygód spojrzenie na kosmos, to filmy, które poinformują, zadziwią i zainspirują każdy żądny wiedzy umysł bez względu na wiek. 01:00 CZY WIESZ, ŻE? - /106/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 23 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 01:35 POLSKIE PARKI NARODOWE - DRAWIEŃSKI PARK NARODOWY Film dokumentalny, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Rafał Kołodziej Scenariusz: Agnieszka Niwińska Prowadzący: Dariusz Gross Prowadzącym program jest Dariusz Gross, dziennikarz, zafascynowany przyrodą poszukiwacz - odkrywca. Pokazuje parki narodowe, które znamy jako turyści, z innej, zaskakującej strony, przez pryzmat pracy naukowców zgłębiających sekrety ekosystemów i pracujących nad ich zachowaniem dla przyszłych pokoleń. To program pokazujący osobliwości przyrody i ukazujący wyjątkowość poszczególnych parków narodowych w Polsce, w którym spotykają się nowoczesne technologie badawcze z odwiecznym dziełem natury. 02:15 LEM 59 min, Polska, 2022 Film, którego narratorem jest Stanisław Lem; nigdy wcześniej niepublikowane nagrania, w których Lem wspomina czasy II wojny światowej, a także przedstawia swój obraz rozwoju cywilizacji.