TVP HD Sobota, 30.03.2024 05:15 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 264 NAMYSŁÓW Magazyn, 22 min, Polska, 2022 Reżyseria: Ewa Grodzka Scenariusz: Weronika Mliczewska Zdjęcia: Jarosław Wątor, Jacek Banach Namysłów: miasto założone w XIII wieku do dziś zachowało 90 proc. średniowiecznych fortyfikacji. Historia tutejszego osadnictwa jest znacznie dłuższa, sięga nawet V w. p.n.e. , czego dowody - liczne artefakty - można zobaczyć w Izbie Regionalnej - miejskim muzeum, które mieści się w budynku dawnej szkoły ewangelickiej. Interesującą lekcję historii można zobaczyć w namysłowskiej Izbie Techniki Młynarskiej. W 600 - letnim, wciąż sprawnym, choć obecnie nieaktywnym młynie można obejrzeć niezwykłe stuletnie maszyny - mlewniki, walce, przesiewacze - i prześledzić proces technologiczny powstawania mąki. Wystarczy oddalić się od centrum zaledwie kilka kilometrów, by znaleźć się nad malowniczym Zalewem Michalickim. To miejsce aktywnego wypoczynku - surfing, żeglarstwo, kajakarstwo, liczne trasy piesze i rowerowe - ale także ostoja dzikiej przyrody. Tutaj warto zobaczyć też szlak kościołów drewnianych z najciekawszym - XVII - wiecznym kościołem pod wezwaniem św. Michała Archanioła z barokowymi polichromiami. 05:50 PRZYSTANEK SLOW FOOD - ODC. 10 SEZON IV - CHRZAN Magazyn kulinarny, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Michał Bandurski Scenariusz: Jacek Szklarek Prowadzący: Jacek Szklarek Magazyn o niezwykłych ludziach, ocalających tradycyjne produkty i potrawy, którzy poznali prawdziwy smak życia, gdy zdecydowali się żyć świadomie, zwolnić i spędzać więcej czasu wśród natury. To także opowieść o niezwykłych zakątkach regionalnej Polski, do których warto dotrzeć, by poznać piękną, (po)wolną Polskę i prawdziwy smak życia. W dzisiejszym odcinku Jacek Szklarek zabierze nas w podróż do Osjakowa, na pola uprawne chrzanu. Poznamy specyfikę uprawy tego ukochanego przez Polaków warzywa oraz dowiemy się więcej o jego korzystnych dla zdrowia właściwościach. Wspólnie ugotujemy klasyczną sztukę mięsa w sosie chrzanowym oraz zupę chrzanową. 06:20 MAKŁOWICZ W PODRÓŻY - MAKŁOWICZ W PODRÓŻY. SYCYLIA - OD ANTYKU DO BAROKU Magazyn kulinarny, 25 min, Polska, 2016 Autor: Robert Makłowicz Reżyseria: Paweł Lesisz Scenariusz: Paweł Lesisz Prowadzący: Robert Makłowicz Sycylia to perła starożytności. Byli tu Fenicjanie, Grecy, Kartagina, Rzym. Ale greckich śladów zostało na wyspie najwięcej. Dzisiejsza podróż zaczyna się w Selinunte w południowo-zachodniej części Sycylii. Na tarasie hotelu z widokiem na wspaniałe ruiny dawnej świątyni Hery Robert zaprasza na miejscowe specjały: kanapki z lokalnego ciemnego pieczywa i tagliatelle con pesto trapanese. Pesto trapanese to sos na bazie pomidorów z dodatkiem orzechów lub migdałów i oczywiście czosnku. Wszyscy siedzą przy dużym stole. Kucharze wykładają górę makaronu na stolnicę przed gośćmi, po czym mieszają go z sosem. Wszyscy jedzą widelcami, bez talerzy. Tak się tutaj jada - prosto i cudownie. Każdy, kto interesuje się nie tylko starożytnością, ale i cywilizacją, powinien przybyć do Agrigento, dawnego greckiego miasta, w którym mieszkało 200 tys. ludzi. Pozostał po nim największy w świecie zachowany starożytny kompleks - Dolina Świątyń - wzniesiony VI i V wieku przed Chrystusem. Były tu świątynie Zeusa, Hery, Apollina, Hefajstosa, Aresa, Dioniza. Do dziś najlepiej zachowała się świątynia Kastora i Polluksa. W Selinunte na nabrzeżu portowym Robert gotuje miejscowe danie: makaron z kalafiorem po sycylijsku. Piazza Armerina to luksusowa rzymska willa z IV w, jedna z najlepiej zachowanych rzymskich willi na świecie. Liczy ponad 60 pokoi. Musiał tu mieszkać ktoś ważny: rzymski prefekt albo nawet cesarz. Perystyl, czyli wewnętrzny dziedziniec widziany z galerii najlepiej pokazuje skalę domostwa. Niektóre elementy są zrekonstruowane, ale marmurowe kolumny są oryginalne. Podobnie jak mozaiki na podłogach pomieszczeń, które stanowią wspaniałą dokumentację antycznego świata: sceny z życia rodzinnego, z polowań, pieczenia mięsa na ruszcie, obecności rzymskiej w Afryce i Indiach. Kolejne zwiedzane miejsce to Noto, miasto o korzeniach antycznych, pod koniec wieku XVII zniszczone przez trzęsienie ziemi i odbudowane w stylu barokowym. Okolice Noto słyną z migdałów. Szczególnie ceniona jest odmiana Romana, niezbyt urodziwa, ale bardzo smaczna. W ogródku kawiarnianym Cafe Palazzo Rau Robert degustuje migdałowe ciasteczka, prażone migdały w czekoladzie i lody migdałowe, a do popicia wino muszkatowe. Pozostajemy na szlaku barokowym, co ważniejsze na szlaku słodkości. Wspomniane trzęsienie ziemi zniszczyło nie tylko Noto, ale i pobliskie miasto Modica. Po odbudowie prezentuje ono ten sam barokowy styl. Atrakcją jest piękne położenie na stromych zboczach. W górnym mieście króluje kościół San Giorgio, w dolnym San Pietro. Obok niego uroczy zaułek. A spacer po zabytkach Modiki kończy Antica Dolceria Bonajuto. Jest to najstarsza wytwórnia czekolady w mieście. Skąd czekolada na Sycylii? Hiszpanie, którzy władali wyspą, przywieźli ją z Nowego Świata. Kolejne zwiedzane miasto to Scicli. Pod nazwą Vigate pojawia się ono popularnych we Włoszech powieściach kryminalnych Andrei Camillerego. W restauracji Millenium, vis-a-vis miejskiego ratusza, Robert degustuje ulubione dania powieściowego komisarza Montalbano; są to arancini w kształcie stożków, linguine z owocami morza i canoli; do tego wino Milazzo spumante. Życie policjanta na Sycylii miałoby same plusy, gdyby nie mafia. Być na Sycylii i nie wspomnieć o winie to tak, jak w Charsznicy nie zająknąć się o kiszonej kapuście. Najpopularniejszy tutejszy szczep to nero d’Avola, czerwony endemik, produkowany w miasteczku Avola. W sali z beczkami i tankami Robert degustuje ten miejscowy szczep. Na Sycylii zapada zmierzch. Na pustej plaży hotelu Atena Robert zasiada do kolacji. W menu sycylijskie specjały: pasta con le sarde i pesce spada, czyli makaron z sardynkami i ryba miecznik. I oczywiście wino. 06:55 MAKŁOWICZ W PODRÓŻY. SYCYLIA - POD ETNĄ Magazyn kulinarny, 24 min, Polska, 2016 Autor: Robert Makłowicz Reżyseria: Paweł Lesisz Scenariusz: Paweł Lesisz Prowadzący: Robert Makłowicz Etna to największy czynny wulkan Europy. Wybucha dość często, słabiej czy silniej, a potoki lawy niszczą ludzkie mienie. W czasie wybuchu w 1979 roku jęzor lawy, który zszedł ze wzgórza, zerwał duży fragment asfaltowej szosy, ale ominął przydrożną kapliczkę. Miejscowi mówią, że to nie był przypadek. Ciągłe zagrożenie wybuchem wcale nie odstręcza ludzi od mieszkania na zboczach wulkanu. Lawa spływa z szybkością do 6 km na dobę, więc ludzie zdążą uciec, są bezpieczni, ale ich dobytek już nie. Leżące nad morzem miasteczko Mascali, zniszczone w 1928 roku, szybko odbudował Benito Mussolini. Jednym z powodów, dla których ludzie trzymają się Etny, jest żyzna gleba wulkaniczna. Na różnej wysokości można sadzić różne uprawy: nisko cytrusy, wyżej winorośl (tu jest chłodniej, więc wino żywsze), jeszcze wyżej jabłka, które gdzie indziej na Sycylii nie rosną. Degustacja miejscowych specjałów i trunków odbywa się na tarasie winiarni u podnóża Etny. Robert próbuje dania o nazwie pasta alla Norma. Do tego dwa rodzaje wina - czerwone i różowe. Słynna pasta alla Norma została tak nazwana na cześć opery Vincenza Belliniego, który pochodził z pobliskiej Katanii, zniszczonej przez Etnę w XVII wieku. Danie odcinka Robert gotuje w wulkanicznym krajobrazie. Będą to involtini di pesce spada, czyli roladki z miecznika. Podróżnik spod Wawelu zjeżdża potem nad Morze Jońskie, gdzie podziwia nierealne piękno Taorminy. Zatrzymuje się także w Syrakuzach, mieście genialnego Archimedesa, ale też Platona i Ajschylosa, który wystawiał swoje sztuki w zachowanym do dziś starogreckim teatrze. Trattoria Al Vecchio Lavatoio to restauracja nad dawną kamienną pralnią, znajduje się tuż obok źródła Aretuzy. Antyczna pralnia od dawna jest już nieużywana. Dziś to piwnice restauracji. Czerpiąc natchnienie ze źródła Aretuzy, Robert opiewa prozą makaron w folii (pasta a cartocio) i odkrywa, jak starożytni wyrabiali papirus. Uliczną specjalnością jest w Syrakuzach napój o nazwie selz limone e sale. Selz to włoskie określenie specyfików, które robią porządek w żołądku po przejedzeniu. Kulinarnym zwieńczeniem pobytu w Syrakuzach jest caponata di melanzane con sarde. Jest to danie warzywne, którego podstawę stanowią bakłażany i sardynki. Na Sycylii można znaleźć 50 albo i więcej odmian tego dania. Można je jeść codziennie przez dwa miesiące, każdego dnia inne. 07:30 OKRASA ŁAMIE PRZEPISY - KIPI KASZA Magazyn kulinarny, 25 min, Polska, 2024 Reżyseria: Tomasz Rostworowski Scenariusz: Tomasz Rostworowski, Karol Okrasa Zdjęcia: Adam Kubiak, Piotr Janczar Prowadzący: Karol Okrasa Od zarania dziejów polskiej kuchni kasza, gotowana w glinianych garnkach na żywym ogniu, była postawą diety. Jednak już od końca XVI wieku uważano ją za pożywienie nieco prymitywne, którym żywili się głównie ludzie ubodzy i chorzy. W roku 1610 Szymon Syreński zanotował w Zielniku: "Ludzie za znajomością chleba opuścili tę potrawę, dla chorych ją lekarzom zostawiwszy, którą potem kaszywem i kaszą nazwano". Nie mniej zdawano sobie sprawę z zalet jedzenia kaszy, czego najlepszym przykładem jest znana rymowanka: "Kipi kasza, kipi groch/Lepsza kasza niżli groch/Bo od grochu boli brzuch/A od kaszy człowiek zdrów". Dziś kasze wracają do łask, a polscy kucharze chętnie wprowadzają je do swoich menu, często inspirując się daniami kuchni włoskiej (risotto) czy hiszpańskiej (paella). Pierwszą propozycją Karola będzie inspirowana właśnie hiszpańską "paellą" potrawa z białej kaszy gryczanej z mięsem królika, kapustą kiszoną i boczkiem. Druga to paprykarz z wędzoną rybą oparty nie na ryżu, a na kaszy jęczmiennej A trzecia to racuszki z kaszy jaglanej i sera twarogowego podane z szybką konfiturą z truskawek i buraków. Jak będą wyglądać takie potrawy? Zobaczymy w programie. 08:05 VITO ODKRYWA POLSKĘ - ODC. 4 SEZON I - BIESZCZADY Cykl reportaży, 25 min, Polska, 2023 Prowadzący: Vito Raho Vito Raho to urodzony w Apulii, regionie w południowych Włoszech, fotograf, podróżnik i przewodnik turystyczny. Przez całe życie był typem niespokojnego ducha i odwiedził kilkadziesiąt państw, z czego w kilkunastu mieszkał na stałe. Pomaga mu w tym wielka inteligencja lingwistyczna i łatwość w zjednywaniu sobie ludzi. Vito chce wybrać się w kolejną podróż i sprawdzić, czy byłby w stanie zostać na dłużej w Polsce. Tym razem wyrusza na bieszczadzkie szlaki. Spotyka ludzi, którzy kochają dziką przyrodę i górskie wyprawy w nieznane. W Bieszczadach życie jest trudne, ale piękne, czy to będzie miejsce dla Vita? Co go tu zachwyci, a co mocno zdziwi? Na pewno spodoba mu się zwiedzanie tego regionu z poziomu końskiego grzbietu. 08:35 NA RATUNEK OGRODOM - ODC. 4 Reality show, 23 min, Polska, 2022 Reżyseria: Kinga Dobrzyńska Scenariusz: Michał Kołłb - Sielecki Prowadzący: Katarzyna Cichocka Polacy kochają ogrody, ale nie zawsze potrafią o nie zadbać. Na szczęście marzenia się spełniają. Trzeba im tylko pomóc. W programie, jak za dotknięciem czarodziejskiej różdżki, w ciągu zaledwie trzech dni zaniedbane ogrody i balkony zmieniają się nie do poznania. I to w ramach ograniczonego i z góry określonego budżetu. Na ratunek polskim ogrodom, razem ze swoją ekipą, wyrusza doświadczona architektka krajobrazu, Katarzyna Cichocka, która od 15 lat z pasją realizuje swoje oryginalne projekty w całej Polsce. Sama uwielbia otaczać się zielenią i kocha naturę. Tak jak nowe wyzwania i dlatego z wielkim entuzjazmem i całym bagażem kreatywnych pomysłów udaje się w swoją nową misję. Taras Kasi i Kacpra ma 70 m2. Dłuższy bok tego ogrodu na dachu zajmie wymarzony przez gospodarza trawnik. Na jego obrzeżach pojawią się donice z wysokimi trawami i roślinami kwitnącymi, takimi jak hortensje czy szałwia omszona. 09:10 KORONA GÓR POLSKI - TURBACZ Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Mariusz Pilis Scenariusz: Mariusz Pilis Zdjęcia: Wojciech Jachymiak, Krzysztof Skrok Prowadzący: Marta Manowska Cykliczny program poświęcony polskim górom, szczytom, których zdobycie razem z nami gwarantuje wejście do elitarnego klubu zdobywców Korony Polskich Gór. Nad Gorczańskim Parkiem Narodowym rozpościera się Turbacz, najwyższy szczyt Gorców, w okresie letnim pokryty białymi, puchatymi owcami, których wypas na tych terenach jest powszechny i popularny. Gorce to góry zamieszkane przez Wołochów, wędrowny, koczowniczy lud żyjący właśnie głównie z owiec. Nawet teraz można zobaczyć pozostałości po tamtych przyzwyczajeniach - wypas owiec rozpoczyna się jeszcze w maju i prowadzący wygon górale pozostają w górach aż do jesieni, kiedy powracają do wiosek, żeby przezimować. Jest to również teren wyjątkowo ukochany przez Władysława Orkana. Ten pisarz okresu Młodej Polski urodził się właśnie w Gorcach i mimo próby osadzenia w Krakowie, ostatecznie powrócił na te ziemie i tam rozpoczął budowę domu. Po jego śmierci w Krakowie, pociąg przewożący jego trumnę do Zakopanego zatrzymywał się na każdej stacji, aby każdy mógł pożegnać Dumaca z Gorców. 09:40 RODZINKA.PL - ODC. 243 "KRUCHE SZKŁO" SEZON 13 Serial komediowy TVP, 24 min, Polska, 2018 Reżyseria: Patrick Yoka Scenariusz: Jacques Davidts, Karol Klementewicz, Patrick Yoka Zdjęcia: Marcin Figurski Aktorzy: Magdalena Stużyńska, Małgorzata Kożuchowska, Tomasz Karolak, Maciej Musiał, Adam Zdrójkowski, Mateusz Pawłowski, Agata Kulesza, Julia Wieniawa - Narkiewicz, Wiktoria Gąsiewska, Adam Sikora Do Ludwika przychodzi Agata z prośbą o przygotowanie do egzaminów na architekturę. Boscy nie chcą puścić Kacpra nad Wisłę. Viola opowiada o wspaniałym działaniu octu jabłkowego. Filip podrywa Magdę. Natalia zastaje płaczącą Paulę w pokoju Kuby, pociesza ją. 10:15 RODZINKA.PL - ODC. 244 "ZABAWA W CHOWANEGO" SEZON 13 Serial komediowy TVP, 25 min, Polska, 2018 Reżyseria: Patrick Yoka Scenariusz: Jacques Davidts, Karol Klementewicz, Patrick Yoka Zdjęcia: Marcin Figurski Aktorzy: Olga Kalicka, Małgorzata Kożuchowska, Tomasz Karolak, Maciej Musiał, Adam Zdrójkowski, Mateusz Pawłowski, Jacek Braciak, Agata Kulesza, Julia Wieniawa - Narkiewicz, Adam Sikora, Krzysztof Dracz, Wiktoria Gąsiewska Ojciec Magdy zleca Ludwikowi pewien projekt. Zosia demonstruje Kacprowi sposób na pozbycie się złośliwego starszego brata. Ogólne poruszenie w domu wywołuje wizyta Pauli. Tomek cieszy się, że stosunki Natalii i Magdy się polepszyły. Kacper chce pojechać sam w Bieszczady. 10:45 BLISKIE SPOTKANIA Z GRIZZLY - ODC. 2 PRYWATNE ŻYCIE (GRIZZLY ENCOUNTERS PART 2: THE PRIVATE LIFE OF BEARS) Film dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2020 Reżyseria: Annette Scheurich, Klaus Scheurich Dwuczęściowy film dokumentalny o niedźwiedziach. Silnych, dzikich, pewnych siebie, ale samotnikach i oryginalnych przedstawicielach fauny. Jedynie życie matki nie jest samotne. Jednym z niewielu miejsc, w których niedźwiedzie grizzly nadal swobodnie wędrują, są Parki Narodowe Alaski. Tutaj niedźwiedź nie ma się czego obawiać poza głodem, chorobami i innymi niedźwiedziami. Jedzenie, bezpieczeństwo, reprodukcja i strach to siły napędowe - niewiele różniące się od naszych ludzkich pragnień i konieczności do życia. Będziemy podążać za grizzly w Parku Narodowym Denali i na wybrzeżu Katmai. Popatrzymy na świat z niedźwiedziego punktu widzenia, zdając sobie sprawę, że życie niedźwiedzia obraca się wokół podobnych rzeczy jak nasze: potrzeb i emocji. Odcinek 2 - "Prywatne życie". Niedźwiedzie brunatne, grizzly - to w przyrodzie waga ciężka. Dzikie, potężne, tajemnicze o reputacji groźnych awanturników. Tymczasem, gdy je poznamy bliżej - odkrywamy, że to czułe olbrzymy ze złożonym życiem społecznym. Każdy ma odmienną osobowość. Docierając do głębi ich natury i oddzielając fakty od fikcji - odkrywamy zadziwiającą prawdę o stworzeniach, wywołujących największy strach na planecie. Poza wszystkim - życie w społeczności niedźwiedziej wymaga umiejętności i oświadczenia. Najlepszym miejscem do poznania życia prywatnego niedźwiedzi - jest z pewnością wybrzeże Katmai na Alasce. 11:45 VITO ODKRYWA POLSKĘ - ODC. 5 SEZON I - DOLINA DUNAJCA Cykl reportaży, 25 min, Polska, 2023 Prowadzący: Vito Raho Vito Raho to urodzony w Apulii, regionie w południowych Włoszech, fotograf, podróżnik i przewodnik turystyczny. Przez całe życie był typem niespokojnego ducha i odwiedził kilkadziesiąt państw, z czego w kilkunastu mieszkał na stałe. Pomaga mu w tym wielka inteligencja lingwistyczna i łatwość w zjednywaniu sobie ludzi. Vito chce wybrać się w kolejną podróż i sprawdzić, czy byłby w stanie zostać na dłużej w Polsce. Tym razem sprawdza, co jest pięknego w Dolinie Dunajca. Najpierw wyrusza na partol z nowosądeckim zastępem WOPR. Odwiedza także Galicyjskie Miasteczko i Sądecki Park Etnograficzny. A na sam koniec upiecze chleb w młynie. Co rodowitego Włocha zachwyci w Małopolsce? 12:20 MAKŁOWICZ W PODRÓŻY - MAKŁOWICZ W PODRÓŻY. PODRÓŻ 47 CHORWACJA "PELJEAC I KONAVLE" (181) Magazyn kulinarny, 24 min, Polska, 2015 Autor: Robert Makłowicz Reżyseria: Paweł Lesisz Scenariusz: Paweł Lesisz Prowadzący: Robert Makłowicz Białe słońce przegania mgiełkę znad morza i zmienia jego toń w lazur. Wiaterek szemrze w koronach palm. Poranek w południowej Dalmacji. Robert Makłowicz na tarasie hotelu w miejscowości Orebić raczy się śniadaniem. Na stoliku typowy zestaw - w miejscowym języku velike makjato - wzbogacony o strudel z jabłkami. Dalmacja to kraina historyczna w Chorwacji, Bośni i Hercegowinie oraz Czarnogórze, na wschodnim wybrzeżu Adratyku. Trasa podróży przez południową Chorwację prowadzi z półwyspu Peljesac aż za Dubrovnik, do mniej turystycznego regionu Konavle. Najbliższy ląd to wyspa Korcula i nieco dalsza wyspa Mljet. Na końcu półwyspu, w cichej zatoczce, schowała się wioska Loviste. Nawet w sezonie nie ma tam tłumów. Tutaj krakowski smakosz uczył się podstaw dalmatyńskiej kuchni. Wraz z nim odwiedzamy nadmorską restaurację. Jej właściciel Gordan Matijasević wyciąga właśnie z wody kosz z langustami i zaprasza na degustację sałatki, której głównym składnikiem jest ten skorupiak. W kieliszkach białe wino, a rozmowa dotyczy dalmatyńskiej kuchni. Półwysep Peljesac to nie tylko ryby i skorupiaki. To także jedno z najsłynniejszych miejsc w Dalmacji, gdzie uprawia się winorośl. W miasteczku Orebic krakowski podróżnik degustuje najbardziej znane gatunki miejscowego czerwonego wina: postup i dingac. Znad morza Robert jedzie do wnętrza półwyspu, gdzie jest o kilka stopni chłodniej. Winiarską stolicą środka półwyspu jest miasteczko Kuna. Kiedyś ludne, w czasie II wojny spalone, dziś ma niewielu mieszkańców, głównie winiarzy. W Kunie Peljeskiej wina można się napić w rodzinnych konobach. Konoba to rodzaj gospody we wnętrzach miejscowych domów. Oprócz wina można tu także dostać coś do jedzenia. Gospodarze, z którymi Robert gawędzi po chorwacku, podają wino czerwone i różowe. Do tego dalmatyńskie przysmaki, m.in. z dzikich szparagów. Po degustacji Robert udaje się na przechadzkę. Droga, po której stąpa, została wytyczona w czasach Austro-Węgier, a jej najstarszy odcinek pochodzi z czasów napoleońskich. Danie główne odcinka to manitra, czyli makaron po dalmatyńsku w sosie z młodym bobem i kalmarami. Robert przyrządza je w nadmorskim miasteczku Trstenik. Swoją winiarnię ma tutaj legendarny winiarz, pan Miljenko Grgić, jeden z ojców założycieli winiarstwa w Kalifornii, który na starość powrócił do ojczyzny przodków, by i w Chorwacji szerzyć winiarską kulturę. Peljeska winiarnia pana Miljenka, który ma dziś 92 lata, to w porównaniu z jego kalifornijskimi biznesem winnym skala kieszonkowa - tylko dwa szczepy: posip z Korculi i plavac mali z Peljesca. Plavac mali to ojciec kalifornijskiego szczepu zinfandel. Emigranci z Dalmacji zawieźli szczepy plavac mali do Stanów. Miasteczko Cavtat to dziś niewielki kurort. Na nabrzeżu przystani tłumy turystów. Walory tego regionu docenili już starożytni Grecy, którzy założyli tu kolonię o nazwie Epidaurum. Cavtat to wrota do regionu Konavle. Żeby zrozumieć istotę tego miejsca, trzeba oddalić się od morza. Tam są góry małe, tutaj wielkie, a pomiędzy nimi "polje" - tak się nazywa na Bałkanach szeroka, płaska dolina, gdzie uprawia się winorośl. Kolejne zwiedzane miasteczko to Gruda. Na słonecznych ulicach można zobaczyć turystów na rowerach. Miejscowi, jeśli jeżdżą, to samochodami, albo siedzą w kawiarniach. Latem odbywają się tu zabawy i festyny ludowe z mnóstwem lokalnych przysmaków. Ostatni etap podróży to niewielki półwysep Prevlaka, kres dzisiejszej Dalmacji. Pierwsza góra na horyzoncie to granica z Czarnogórą. Dalej jest Bośnia i Hercegowina. Prevlaka to brama do Boki Kotorskiej, która kiedyś też była Dalmacją. Stacjonowała tam austro-węgierska marynarka wojenna. 13:00 MAGICZNE PODHALE Z SEBASTIANEM KARPIELEM BUŁECKĄ - ODC. 5 SEZON I - PĘKSOWY BRZYZEK Magazyn, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Jakub Baryga Scenariusz: Jakub Baryga Zdjęcia: Łukasz Rogowski, Aleksander Macierzyński, Adam Sienkiewicz Prowadzący: Sebastian Karpiel-Bułecka Wykonawcy: Sebastian Karpiel-Bułecka Sebastian odwiedza miejsca, które należą do najważniejszych zabytków Zakopanego. Kościół p.w. Matki Bożej Częstochowskiej, zwany po prostu Starym Kościółkiem, powstał w połowie XIX w. i do dziś zachwyca swoim klimatem. Odwiedzając Stary Kościółek w Zakopanem, nie można ominąć cmentarza, który znajduje się tuż obok. Stary Cmentarz na Pęksowym Brzyzku, zwany Cmentarzem Zasłużonych. Nieodłącznym elementem architektury sakralnej są witraże, te najpiękniejsze podziwiać można w Kaplicy Na Jaszczurówce, która jest zdaniem Sebastiana - jednym z najpiękniejszych drewnianych kościołów w całym kraju. Gościem specjalnym w tym odcinku będzie Halina Opalińska, witrażystka. 13:40 NA TROPIE PRZYPRAW. PIKANTNIE I SŁODKO. - GAŁKA MUSZKATOŁOWA 22 min, Polska, 2021 Blok kulturalno - kulinarny opowiadający historie, anegdoty związane z przyprawami. Ciekawa narracja prowadzących połączona z przygotowaniem potraw z przyprawami. Gałka. 14:15 TRĘDOWATA Melodramat, 91 min, Polska, 1976 Reżyseria: Jerzy Hoffman Scenariusz: Stanisław Dygat Zdjęcia: Stanisław Loth Muzyka: Wojciech Kilar, Piotr Marczewski Aktorzy: Elżbieta Starostecka, Leszek Teleszyński, Jadwiga Barańska, Czesław Wołłejko, Lucyna Brusikiewicz, Irena Malkiewicz, Anna Dymna, Gabriela Kownacka, Mariusz Dmochowski, Piotr Fronczewski, Zbigniew Józefowicz, Janusz Bylczyński, Barbara Drapińska, Aleksander Gąssowski, Wiesława Kwaśniewska Trzecia ekranizacja wydanej w 1908 r. powieści Heleny Mniszkówny (do 1939 r. książka była wznawiana przeszło 20 razy). Tytuł "Trędowata" stał się w powszechnej świadomości symbolem kiczu, hasłem wywołującym charakterystyczne reakcje - miażdżące opinie krytyków i aplauz tzw. szerokiej publiczności. Z takim przyjęciem spotkały się obie przedwojenne adaptacje filmowe - niema z 1920 r. , w reżyserii Edwarda Puchalskiego i Józefa Węgrzyna, z Jadwigą Smosarską i Bolesławem Mierzejewskim, oraz dźwiękowa z 1936 r. , w reżyserii Juliusza Gardana, z Elżbietą Barszczewską i Franciszkiem Brodniewiczem w rolach nieszczęśliwych kochanków. Po wojnie powieść Mniszkówny, długo niewydawana, staje się mitem, na czarnym rynku za odbitki maszynopisowe płacono horrendalne sumy. Gdy wreszcie książkę w 1973 r. wznowiono, zniknęła z księgarni błyskawicznie, a jej adaptacje sceniczne zaczęły ratować budżet teatrów, które zdecydowały się wprowadzić na afisz tytuł niezawodnie przyciągający masową publiczność. Wreszcie z fenomenem "Trędowatej" zmierzył się twórca "Potopu". Już w czasie realizacji Jerzy Hoffman podkreślał, że nie chce robić pastiszu ani parodii, tylko zwyczajny melodramat, film całkiem serio o nieszczęśliwej miłości. Wykreślił z tekstu wiele wątków ubocznych, zredukował do minimum egzotyczną otoczkę "z życia wyższych sfer". Zrealizował kulturalny film w stylu retro, z pięknymi zdjęciami Stanisława Lotha (wnętrza pałacu w Łańcucie, powozy, parki i ogrody, m.in. w Książu) i dobrą muzyką Wojciecha Kilara. W pierwszoplanowych rolach wystąpili Elżbieta Starostecka (piękna, wrażliwa Stefcia Rudecka), Leszek Teleszyński (zabójczo przystojny ordynat Waldemar Michorowski), Czesław Wołłejko (bardzo prawdziwy w roli starego ordynata), Jadwiga Barańska (trochę z przymrużeniem oka zagrana baronowa Elzonowska), Irena Malkiewicz (godna księżna Podhorecka; w "Trędowatej" z 1936 r. debiutowała rolą Melanii). Ordynat Michorowski poznaje guwernantkę swej kuzynki Luci. Zakochuje się w pannie Stefanii Rudeckiej, zdobywa jej wzajemność. Ich miłość bulwersuje arystokratyczne środowisko. Szlachetnie urodzone damy i wykwintni panowie podczas balu jednoznacznie dają odczuć ubogiej dziewczynie, że wśród nich zawsze będzie trędowata, a jej małżeństwo z panem na Głębowiczach byłoby niewybaczalnym mezaliansem. Zrozpaczona Stefcia biegnie w strugach ulewnego deszczu przez park. Wkrótce spełni się to, co jej przeznaczone. 16:00 SAMI SWOI (CZARNO - BIAŁY) Komedia, 80 min, Polska, 1967 Reżyseria: Sylwester Chęciński Scenariusz: Andrzej Mularczyk Zdjęcia: Stafan Matyjaszkiewicz Muzyka: Wojciech Kilar Aktorzy: Wacław Kowalski, Władysław Hańcza, Zdzisław Karczewski, Ilona Kuśmierska, Jerzy Janeczek, Aleksander Fogiel, Maria Zbyszewska, Halina Buyno, Witold Pyrkosz Film był bardzo ciepło przyjęty przez krytyków i publiczność. Do dziś uznawany jest za najzabawniejszą komedię w historii polskiego kina. Autor scenariusza, Andrzej Mularczyk, zaczerpnął pomysł na opowieść o repatriantach zza Buga ze wspomnień rodzinnych. Jak sam powiedział w jednym z wywiadów prasowych, pierwowzorem Kazimierza Pawlaka był stryj Jaśko, który osiedlił się na ziemiach odzyskanych. Wybrał wieś Tymowa ponoć tylko dlatego, że zobaczył pasące się na łące krowy swego sąsiada z Boryczówki, z którym był skłócony. W filmie znalazło się też wiele pomysłów nawiązujących do osobistych przeżyć Wacława Kowalskiego (odtwórca roli Pawlaka), który pochodził z Kresów Wschodnich. "Sami swoi" to opowieść o perypetiach dwóch zwaśnionych rodzin, przesiedleńców zza Buga. Jak niegdyś mieszkają obok siebie, bo jak sami twierdzą - po co szukać obcego wroga, kiedy swój jest pod ręką. Zajadłe spory sąsiadów, ciągnące się kilkadziesiąt lat, kończą się wreszcie dzięki Witii, synowi Pawlaka, i Jadźce, córce Kargula. 17:35 PUŁKOWNIK KWIATKOWSKI Komediodramat, 122 min, Polska, 1995 Reżyseria: Kazimierz Kutz Scenariusz: Jerzy Stefan Stawiński Zdjęcia: Grzegorz Kędzierski Muzyka: Jan Kanty Pawluśkiewicz Aktorzy: Marek Kondrat, Renata Dancewicz, Zbigniew Zamachowski, Adam Ferency, Artur Barciś Akcja filmu toczy się w roku 1945. Wszechwładne UB, wspomagane przez "towarzyszy radzieckich", coraz sumienniej i skuteczniej likwiduje polską "reakcję". W koszarowym szpitalu na Ziemiach Zachodnich pracuje lekarz nazwiskiem Andrzej Kwiatkowski. W cywilu ginekolog, w armii musiał przedzierzgnąć się w chirurga. Właśnie kończy operować Kiziora - pułkownika UB z Warszawy. Jedno niewłaściwe pociągnięcie skalpelem, jeden źle założony szef i eskulap może skończyć w kazamatach. A sprawa jest delikatna - Kizior jest ranny w twarz. Jednak Kwiatkowskiego ręka nie zawodzi. Ubecki dostojnik nie stanie się ofiarą złośliwych kpinek podwładnych. W nagrodę za dobrą robotę lekarz dostaje tydzień urlopu, który postanawia spędzić w rodzinnych stronach, czyli w Warszawie. Na gruzach swego dawnego domu przypadkiem odnajduje Krysię - przed wojną podlotka, teraz piękną kobietę. Zafascynowany urodą dziewczyny zaprasza ją na kolację do ekskluzywnej restauracji. Tu Krysię zaczyna napastować radziecki oficer. Kwiatkowskiemu nie pozostaje nic innego, jak znokautować natręta. Przebiegły medyk ratuje wszakże swą skórę, podając się za ważnego funkcjonariusza bezpieki. Maskarada udaje się, a Kwiatkowski zdobywa podziw Krysi. By zamienić go w miłość, postanawia pomóc kilku niewinnie uwięzionym ludziom, podając się za zastępcę ministra Radkiewicza. Mimo że rozgrywa się w tragicznych czasach, film Kutza tchnie niekłamanym komizmem. Reżyser w mistrzowski sposób cieniuje humor, dzięki czemu widz śmieje się nawet wówczas, gdy akcja przenosi się do katowni UB, więzień czy gabinetu diabolicznego (świetny Krzysztof Globisz) Mieczysława Moczara. Koniec zabawy wprawdzie jest raczej gorzki, lecz zakończenie "Pułkownika..." pozostaje otwarte. Nie burzy jednoznacznie nastroju, daje nadzieję. Kutz zrobił komedię przewrotną i inteligentną, serwując widzom jednocześnie uśmiech na twarzy i ponure mrowienie w duszy. Dopomógł w tym znakomity scenariusz, napisany zresztą na podstawie wydarzeń autentycznych, i popisowe aktorstwo, zwłaszcza odtwórcy głównej roli, Marka Kondrata. Srebrne Grona na XXVI Lubuskim Lecie Filmowym w Łagowie w 1996 roku. Nagrody dla Marka Kondratai Renaty Dancewicz na XX Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych Gdynia '95. "Pułkownik Kwiatkowski" był reklamowany na kasetach wideo jako "najlepsza komedia sezonu". Obsypany nagrodami film Kazimierza Kutza to z pewnością wydarzenie artystyczne dużej rangi, a także przednia próbka nieznanej strony talentu twórcy "Soli ziemi czarnej". Już we wcześniejszej o rok komedii pt. "Zawrócony" Kutz pokazał, że potrafi śmiać się z rzeczy ponurych i złowrogich, nie przekraczając przy tym granic dobrego smaku. W "Pułkowniku..." umiejętność tę jeszcze wydoskonalił. 19:55 ŻYJE SIĘ TYLKO DWA RAZY (YOU ONLY LIVE TWICE) Film sensacyjny, 112 min, Wielka Brytania 1967 Reżyseria: Lewis Gilbert Scenariusz: Roald Dahl Aktorzy: Sean Connery, Akiko Wakabayashi, Tetsuro Tamba, Mie Hama, Teru Shimada, Karin Dor, Lois Maxwell, Donald Pleasence, Bernard Lee i inni Gdy amerykańska rakieta przenosząca ładunki nuklearne znika w niewyjaśnionych okolicznościach po wylądowaniu w Japonii, o jej przechwycenie zostają oskarżeni Rosjanie. Wzajemne stosunki obu mocarstw stają się bardzo napięte i międzynarodowy konflikt wydaje się nieunikniony. Chcąc temu zapobiec, brytyjskie służby wywiadowcze wysyłają agenta Jamesa Bonda na Daleki Wschód, by tam przeprowadził śledztwo w sprawie kradzieży rakiety. Niebawem okazuje się, że rzeczywistym winowajcą jest demoniczny przestępca Ernst Stavro Blofeld, opętany pragnieniem wywołania III wojny światowej. Bond ma się skontaktować w Tokio z niejakim Hendersonem, ale mężczyzna zostaje zabity wkrótce po przybyciu agenta 007 do Japonii. Od tej chwili Bond może liczyć już tylko na siebie. Ślad prowadzi do fabryki chemicznej Osato, gdzie na Bonda czyhają liczne zasadzki. Wreszcie udaje mu się odkryć siedzibę Blofelda mieszcząca się w wygasłym wulkanie. W przebraniu japońskiego rybaka i w towarzystwie swej rzekomej żony, przydzielonej mu do pomocy przez japońskie tajne służby, Bond dostaje się do kwatery Blofelda. Piąty z kolei film o przygodach brytyjskiego superagenta wyróżnia się spośród poprzednich głównie tym, że rozgrywa się w Japonii. Scenariusz pióra współczesnego pisarza angielskiego i scenarzysty Roalda Dahla wydaje się spójniejszy niż w przypadku niektórych innych filmów z tej serii. Również odtwórca głównej roli Sean Connery był tutaj - zdaniem krytyków - mniej "manekinowaty" niż dotychczas, choć niezniszczalność kreowanego przezeń bohatera uczyniła z Bonda postać mechaniczną, mało wiarygodną, jednowymiarową. Chyba nie przeszkadzało to bardzo widzom, skoro wciąż powstawały kolejne filmy o sławetnym 007. 22:00 WEEKEND OSTERMANA (OSTERMAN WEEKEND, THE) Film akcji, 97 min, USA, 1983 Reżyseria: Sam Peckinpah Aktorzy: Rutger Hauer, John Hurt, Craig T. Nelson, Burt Lancaster, Dennis Hopper, Chris Sarandon Ostatni film Sama Peckinpaha. Dziennikarz John Tanner (Rutger Hauer), autor demaskatorskich programów telewizyjnych, dowiaduje się od współpracownika CIA Lawrence'a Fassetta (John Hurt), że trzej jego przyjaciele z branży medialnej (Dennis Hopper, Craig T. Nelson i Chris Sarandon) to sowieccy agenci. Mają oni zwyczaj odwiedzać Tannera (mieszkającego z żoną i małym synem) w weekendy, by w wesołej gromadce bawić się i pić. Przed kolejną wizytą przyjaciół CIA instaluje w domu dziennikarza system kamer pozwalających podglądać wszystko, co robią uczestnicy spotkania, nawet w intymnym odosobnieniu. Za konsoletą aparatury zasiada wścibski Fassett, ale tak naprawdę całą akcją kręci wszechwładny szef CIA (Burt Lancaster), który ma ambicje prezydenckie. 23:50 KARIERA NIKODEMA DYZMY - ODC. 5/7 Serial obyczajowy, 47 min, Polska, 1979 Reżyseria: Jan Rybkowski, Marek Nowicki Scenariusz: Jan Rybkowski, Marek Nowicki, Witold Orzechowski Zdjęcia: Marek Nowicki Muzyka: Piotr Marczewski Aktorzy: Roman Wilhelmi, Leonard Pietraszak, Mariusz Dmochowski, Bronisław Pawlik, Tadeusz Pluciński, Bogusz Bilewski, Halina Golanko, Igor Śmiałowski, Hanna Balińska, Ryszard Barycz, Arkadiusz Bazak, Barbara Brylska, Krystyna Ciechomska, Liliana Głąbczyńska, Zofia Merle, Lech Ordon, Witold Pyrkosz, Ewa Szykulska, Izabella Trojanowska, Wojciech Pokora Nikodem Dyzma obejmuje prezesurę Banku Zbożowego. Sprytnie dobiera współpracowników, aby nadrabiali niedostatki wiedzy i umiejętności pana prezesa. Jego "prawą ręką" zostaje Krzepicki, zręczny karierowicz, który w sukcesach szefa upatruje swoją życiową szansę. Dyzma czuje się coraz pewniej, w banku rządzi żelazną ręką. W kręgach elit politycznych jest nazywany "ekonomicznym Napoleonem", wszyscy go podziwiają i fetują, a panie wręcz uwielbiają. Hrabina Koniecpolska zaprasza pana Nikodema na tajne "posiedzenie loży". Bierze w nim udział dwanaście dam z towarzystwa, natchnionych i roznegliżowanych oraz on, jedyny mężczyzna - Wielki Trzynasty. Zmęczony szaleństwami upojnej nocy Dyzma dowiaduje się, że zagraża mu poważne niebezpieczeństwo. W Warszawie pojawia się Boczek, były zwierzchnik pana Nikodema z prowincjonalnej poczty. Nachodzi prezesa, grozi ujawnieniem prawdy. Nie mogąc zaspokoić rosnącego apetytu Boczka, Dyzma wynajmuje bandziorów, którzy mają unieszkodliwić szantażystę. 00:55 KARIERA NIKODEMA DYZMY - ODC. 6/7 Serial obyczajowy, 55 min, Polska, 1979 Reżyseria: Jan Rybkowski, Marek Nowicki Scenariusz: Jan Rybkowski, Marek Nowicki, Witold Orzechowski Zdjęcia: Marek Nowicki Muzyka: Piotr Marczewski Aktorzy: Roman Wilhelmi, Leonard Pietraszak, Mariusz Dmochowski, Bronisław Pawlik, Tadeusz Pluciński, Bogusz Bilewski, Halina Golanko, Igor Śmiałowski, Hanna Balińska, Ryszard Barycz, Arkadiusz Bazak, Barbara Brylska, Krystyna Ciechomska, Liliana Głąbczyńska, Zofia Merle, Lech Ordon, Witold Pyrkosz, Ewa Szykulska, Izabella Trojanowska, Wojciech Pokora Nikodem Dyzma wraz ze swym doradcą Krzepickim, bliskim przyjacielem hrabiny Przełęskiej, zastanawiają się, jak się pozbyć Kunickiego, właściciela Koborowa. Pan prezes pragnie zdobyć majątek i piękną Ninę. Obmyślają sprytną intrygę, wciągając do pomocy w realizacji niezbyt legalnych planów komisarza policji, który akurat zabiegał o protekcję Dyzmy. Kunicki zostaje aresztowany w związku z aferą z przeszłości. Dowody przeciwko niemu są niepodważalne. Komisarz "wspaniałomyślnie" proponuje mu wolność, pod warunkiem, że zrzeknie się wszelkich praw do majątku Niny i z zagranicznym paszportem wyjedzie z kraju na zawsze. Dyzma przyjeżdża do Koborowa jako triumfator, w euforii powtarza: "Nina... majątek... fabryki... grube miliony... wszystko moje..." 03:00 KARIERA NIKODEMA DYZMY - ODC. 7/7 Serial obyczajowy, 62 min, Polska, 1979 Reżyseria: Jan Rybkowski, Marek Nowicki Scenariusz: Jan Rybkowski, Marek Nowicki, Witold Orzechowski Zdjęcia: Marek Nowicki Muzyka: Piotr Marczewski Aktorzy: Roman Wilhelmi, Grażyna Barszczewska, Leonard Pietraszak, Mariusz Dmochowski, Bronisław Pawlik, Tadeusz Pluciński, Bogusz Bilewski, Halina Golanko, Igor Śmiałowski, Hanna Balińska, Ryszard Barycz, Arkadiusz Bazak, Barbara Brylska, Liliana Głąbczyńska Nikodem doprowadza do formalnego unieważnienia małżeństwa Kunickich. Już może poprowadzić do ołtarza piękną i teraz bogatą Ninę. Rozpoczynają się przygotowania do ślubu. Na horyzoncie pojawiają się jednak ciemne chmury. Terkowski, zaciekły wróg Dyzmy od czasu pamiętnego rautu rządowego, wpada na ślad jego mało chwalebnej przeszłości. Z kłopotu wybawiają swego Wielkiego Trzynastego "pątniczki" z loży dwunastu. Wskutek ich starań Terkowski z dnia na dzień zostaje wysłany na zamorską placówkę dyplomatyczną. W kraju coraz wyraźniej rysuje się kryzys gospodarczy i - w efekcie - także rządowy. Władze podejmują decyzję o sprzedaży zmagazynowanego zboża; na znak protestu Dyzma składa dymisję z prezesury Banku Zbożowego i wyjeżdża po ślubie z Niną do Koborowa. W trakcie przyjęcia w majątku zjawia się dyrektor gabinetu prezydenta, prosząc w imieniu głowy państwa, by pan Nikodem podjął się misji utworzenia nowego rządu. Dyzma rozważa propozycję, która wszystkich obecnych wprowadza w stan euforii. Powszechnego uwielbienia dla "męża opatrznościowego" narodu i państwa nie podziela tylko Żorż Ponimirski. "Dyzma to zwykły łajdaki oszust" - woła, wybuchając szalonym śmiechem. Hrabina Przełęska gorąco przeprasza towarzystwo za wybryk siostrzeńca, który jest niespełna rozumu. 04:20 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 93 ŻYWE MUZEUM PIERNIKA W TORUNIU Magazyn, 23 min, Polska, 2018 Reżyseria: Agnieszka Grabarska Scenariusz: Agnieszka Grabarska Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Kolejnym miejscem na szlaku podróży po Polsce jest Toruń, jedno z najstarszych polskich miast. Jest położony nad Wisłą, wzdłuż której rozciągają się urokliwe Bulwary Filadelfijskie. Na pierwszym miejscu skojarzeń turystów z Toruniem pozostaje Mikołaj Kopernik. Wychowany w Toruniu astronom, dorastał wśród typowych, niezmiennie kultowych wypieków kulinarnych tego miasta - pierników. Tradycja wypieku ciastek z miodem i przyprawami sięga tu drugiej połowy XIV wieku - pierwsze wzmianki o toruńskich piernikach pochodzą z około 1380 roku. Ich spopularyzowaniu sprzyjało położenie miasta - żyzna Ziemia Chełmińska i Kujawy zapewniały stały dopływ dobrej mąki, a wysoko rozwinięta hodowla pszczół dostarczała duże ilości dobrej jakości składnika. O korzenne przyprawy było łatwo z racji położenia na szlaku handlowym łączącym Lwów z Gdańskiem. Do wyrobu pierników ściągano przyprawy z całego świata, a gotowe wypieki wędrowały w drugą stronę, docierając w wiele zakątków globu. Dziś kultowe toruńskie specjały sławi Żywe Muzeum Piernika - miejsce, do którego dociera się prawie z zamkniętymi oczami, bo już z daleka czuć wabiący zapach wypiekanych tutaj smakołyków. Można się tu przenieść się w czasie i zostać czeladnikiem cukierniczej manufaktury. Żywe Muzeum Piernika w 2017 roku zostało nagrodzone w konkursie na najlepszy Produkt Turystyczny Certyfikat Polskiej Organizacji Turystycznej.