TVP Historia Piątek, 29.03.2024 07:00 BYŁ TAKI DZIEŃ - 29 MARCA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1848 - w Rzymie powstał Legion Mickiewicza; 1910 - pierwsze na świecie muzeum oceanograficzne w Monaco; 1951 - wyrok śmierci dla Rosenbergów; 1963 - zmarła Pola Gojawiczyńska; 07:05 WOJENNE DZIEWCZYNY S.I - ODC. 8 Serial wojenny TVP, 45 min, Polska, 2016 Reżyseria: Michał Rogalski Scenariusz: Marek Kreutz Zdjęcia: Marian Prokop Muzyka: Bartosz Chajdecki Aktorzy: Vanessa Aleksander, Marta Mazurek, Aleksandra Pisula, Michał Czernecki, Danuta Stenka, Paweł Ławrynowicz, Krzysztof Franieczek, Kamil Szeptycki odc. 8 Witka niepokoi brak wieści od siostry. Do spółdzielni, w której od niedawna pracuje Ewka, wpadają gestapowcy. Alfons w pośpiechu przekazuje Ewce broń, którą ona ukrywa pod spódnicą. Knyst wzywa Irkę. Okazuje się, że przechwycił jej raport. Kiedy wychodzi na jaw, że kurier nie ma żadnych meldunków z Tomaszowa, Ewka i Witek jadą sprawdzić sytuację. Zawiadowca stacji wyznaje, że oddał list Knystowi. Marysia wsiada do czarnego samochodu, w którym czeka Kleim. Wypytuje on o jej kontakty z Dietrichem. Nakazuje, by zdawała mu relacje ze wszystkich spotkań Dietricha. Marysię bacznie obserwuje Jurek. W Tomaszowie Witek i Ewa spotykają się z Knystem. Porucznik informuje, że ich znajome wyjechały. Bierze Witolda na rozmowę do gabinetu. Ewa zostaje na zewnątrz z ludźmi Knysta (Grywałd i Smutny). To od nich dowiaduje się, że Irka i Brodzka zostały uwięzione. Dochodzi do strzelaniny, w wyniku której Knyst zostaje zastrzelony przez mieszkańca okolicznej wioski. Witek wraca z dziewczynami do domu. 08:00 LEON, CHŁOPIEC, KTÓRY PRZEŻYŁ PIEKŁO Reportaż, 12 min, Polska, 2022 Reżyseria: Jacek Tokarczyk Scenariusz: Jacek Tokarczyk Leon Weintraub, urodzony w 1926 roku, jest jednym z ostatnich żyjących "lodzermenschów". Urodzony i wychowany w Łodzi, więziony w gettcie na terenie miasta. Ocalały z Holocaustu. Na co dzień mieszka w Szwecji, jednak swoje rodzinne miasto odwiedza wyjątkowo chętnie i tak często na ile to możliwe. Wspomnienia Leona Weintrauba są niezwykle żywe i bogate. Wspomnienia dzieciństwa, młodości, ale także okrucieństwa wyrządzonego jemu i jego rodzinie przez Niemców. W głębi duszy rozliczył się ze swoimi oprawcami, ale jak podkreśla - przebaczyć nadal nie potrafi. Reportaż ten będzie po części sentymentalną podróżą Leona Weintrauba do czasu dzieciństwa i młodości, spędzonych w wielokulturowej Łodzi, ale przeplecioną bolesnymi obrazami sprzed lat - wojny, głodu, strachu, nieludzkiego odczłowieczenia niemieckich oprawców, koszmaru obozów zagłady, Holocaustu. 08:50 HISTORIA POLSKI - DZIECI ZAMOJSZCZYZNY Film dokumentalny, 42 min, Polska, 1998 Reżyseria: Hanna Etemadi Scenariusz: Hanna Etemadi Film ma na celu utrwalenie wspomnień i dokumentów związanych z tragicznymi wydarzeniami wokół akcji wysiedlania ludności Zamojszczyzny w okresie od listopada 1942 roku do marca 1943 roku. 09:40 SENSACJE XX WIEKU - WOJNA POLSKO - BOLSZEWICKA 1920 ROK Widowisko kameralne, 49 min, Polska, 2001 Reżyseria: Wojciech Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Jan Tarczyński Aktorzy: Krzysztof Globisz, Tadeusz Malak Zdjęcia: Adam Sikora Odtworzenie biegu wydarzeń, które sprawiły, że armie bolszewickie doszły na odległość 20 kilometrów od Warszawy w 1920 roku. 10:35 AŻ PO GRÓB Film dokumentalny, 40 min, Polska, 2023 Reżyseria: Małgorzata Orłowska Scenariusz: Małgorzata Orłowska Historia tragicznej miłości młodego mężczyzny narodowości polskiej z Frampola do koleżanki, również frampolanki, pochodzenia żydowskiego. Florian Oszust Orliński mieszkał wraz z rodziną we Frampolu. Urodzony w 1920 roku, ukończył tam szkołę powszechną, w której poznał Gołdę Dymbort. Przed wojną 1939 roku Florian wyjechał na Śląsk, gdzie w ramach Hufców Junackich budował umocnienia wojskowe na granicy polsko - niemieckiej. Po wybuchu wojny, wraz z cofającymi się formacjami wojskowymi znalazł się najpierw za Bugiem, potem wrócił do domu. 12:05 ŚWIĘTY AUGUSTYN - ODC. 5/5 - PAŃSTWO BOŻE (SANT'AGOSTINO EP. 5) Serial biograficzny, 40 min, Włochy/Polska 2010 Reżyseria: Christian Duguay Scenariusz: Francesco Arlanch Zdjęcia: Fabrizio Lucci Muzyka: Andrea Guerra Występują: Aleksandro Preziosi, Monica Guerritore, Alexander Held, Johannes Brandrupt, Wenanty Nosul, Katy Louise Saunders, Franco Nero, Krzysztof Pieczyński, Jerzy Zelnik Do Hippony przypływają papieskie statki po Augustyna. Biskup zwleka jednak z wejściem na pokład pod pozorem, że nie załadowano jeszcze wszystkich jego dzieł. W rzeczywistości zamierza udać się do obozu Wandalów z mediacją pokojową. Jednak Waleriusz nie chce nawet o tym słyszeć. Za jego zgodą Fabiusz ogłasza pobór mieszkańców. Augustyn ostro protestuje. Jego zdaniem oznacza to rzeź ludności i zagładę miasta. Jego głos nie na wiele jednak się zdaje. Tymczasem relacje między chrześcijanką Lucyllą a Fabiuszem wyraźnie się ocieplają. Atak Rzymian na obóz Wandalów kończy się klęską. Augustyn udaje się samotnie na rozmowę z wodzem barbarzyńców Genzerykiem. Oferuje siebie w zamian za uwolnienie jeńców. Po powrocie do Hippony przedstawia Waleriuszowi i mieszkańcom warunki kapitulacji ogłoszone przez przywódcę Wandalów. Waleriusz gwałtownie się sprzeciwia i wzywa Hippończyków do dalszego oporu. Augustyn zaś oferuje im miejsce na papieskich okrętach, każąc uprzednio wyładować zmagazynowane tam swoje dzieła. Cudem ocalały z poprzedniej bitwy Fabiusz nawraca się na chrześcijaństwo i wraz z Lucyllą odpływa bezpiecznie do Rzymu. Cesarska flota, ostatnia nadzieja Waleriusza, zostaje pokonana przez Genzeryka. Augustyn zapada na ciężką chorobę i umiera. Hippona zostaje zdobyta, splądrowana i spalona. Jedyną rzeczą, którą Genzeryk rozkazuje ocalić, są pisma Augustyna. 12:50 GNIAZDO SIEROT Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2022 Reżyseria: Małgorzata Orłowska Scenariusz: Małgorzata Orłowska Zdjęcia: Mariusz Kaźmierski Historia, którą chcemy opowiedzieć, zaczyna się wraz z przybyciem do Turkowic Sióstr Służebniczek NMP. Po zakończeniu działań wojennych i odrodzeniu się państwa polskiego jesienią 1918 r. rząd polski przekazał budynki dawnego monastyru Głównemu Komitetowi Pomocy Powracającym do Kraju, który założył tam Zakład dla Sierot Wojennych. W pierwszych miesiącach funkcjonowania placówki nazywano go Zakładem Wychowawczym Dzieci Wojennych lub Gniazdem Sierot. 14:00 LEGENDY EUROPY - SZKOCJA ODC. 11 (LEGENDS OF EUROPE MYSTICAL AND FANTASY TALES 11. SCOTLAND) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Reżyseria: John Hudson Seria przedstawia nowe, niemal magiczne spojrzenie na europejskie dziedzictwo. Inspirowane nowo odkrytym zainteresowaniem odwiecznymi legendami. Czy przerażające, czy zaskakujące, te historie, inspirowane naturalnymi wspaniałościami, są jednocześnie mistycznymi i niejasnymi zagadkami do rozszyfrowania. Piraci, bestie, zaczarowane lasy, skamieniali pasterze, zaczarowane jeziora, dziwaczne potwory lub uwięzione księżniczki to bohaterowie tej serii, która z północy na południe i ze wschodu na zachód na nowo odkryje Europę. Dziś wyruszymy do Szkocji. 15:00 GALERIA SZTUKI NA EKRANIE - WIELKANOC W SZTUCE, CZĘŚĆ 1 (EXPOSITION ON SCREEN. EASTER IN ART, PART 1) Cykl dokumentalny, 45 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Phil Grabsky Kolejna odsłona serii "Galeria sztuki na ekranie" to "Wielkanoc w sztuce, część 1". Wielkanoc jest najważniejszym świętem chrześcijaństwa, obchodzonym na pamiątkę Zmartwychwstania Jezusa wkrótce po Jego ukrzyżowaniu. Każdy, kto interesuje się sztuką czy ogólnie kulturą wizualną, musi poznać dzieje Chrystusa, ponieważ z nimi związane są najwspanialsze, najbardziej sugestywne, najgłębiej poruszające i najpiękniejsze obrazy w całym dorobku naszej kultury. Z pewnością żadna inna historia nie została tak dobrze zilustrowana w sztuce Zachodu. Wielkanoc jest najważniejszym świętem chrześcijaństwa, obchodzonym na pamiątkę Zmartwychwstania Jezusa wkrótce po Jego ukrzyżowaniu. Ambicje, ból, cierpienie, chwała - w tym pełnym napięcia dramacie są wszystkie elementy klasycznej tragedii. Ich autorzy znani są jako Mateusz, Marek, Łukasz i Jan. To nie tylko historia Wielkanocy, ale też historia sztuki. 15:50 SEKRETY STAROŻYTNYCH INŻYNIERÓW - /4/ (ANCIENT ENGINEERING) Serial dokumentalny, 50 min, Niderlandy (Holandia), 2021 Wkrótce po inwazji Normanów na Anglię w 1066 r. rozpoczęto budowę fortec, jakich nikt nigdy wcześniej nie widział. Jedną z najpotężniejszych był ogromny i nie do zdobycia bastion w Caerphilly, uznawany do dziś za arcydzieło średniowiecznej inżynierii. Jak ówczesnym budowniczym i inżynierom udało się stworzyć tak niezwykłe konstrukcje? Jaki wpływ miały te potężne, średniowieczne twierdze i pionierskie techniki budowlane na inżynierię obronną aż do czasów współczesnych? Czwarty odcinek z 10-odcinkowej serii dokumentalnej ukazującej najbardziej niezwykłe i intrygujące osiągnięcia inżynierii z czasów starożytnych, które inspirują także inżynierów współczesnych. 16:50 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - PIRAMIDY XX WIEKU Cykl dokumentalny, 19 min, Polska, 1995 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Prowadzący: Bogusław Wołoszański Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony fortyfikacjom Linii Maginota, Linii Zygfryda oraz Wałowi Atlantyckiemu. 17:15 HISTORIA POLSKI - GENERAŁOWIE TUŁACZE Film dokumentalny, 40 min, Polska, 2023 Reżyseria: Mirosław Basaj, Dariusz Jakubiak Film to refleksja nad życiem trzech generałów: Stanisława Maczka, Stanisława Sosabowskiego i Władysława Andersa. Swoich bliskich wspominają: córka generała Andersa, wnuczka generała Maczka i prawnuk generała Sosabowskiego. 18:00 ŻYCIORYSY ODZYSKANE - LECH NEYMAN I STANISŁAW KASZNICA Magazyn historyczny, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Piotr Mielech Scenariusz: Piotr Mielech Lech Neyman (ps. "Butrym", "Domarat"), urodzony w Poznaniu, mgr prawa Uniwersytetu Poznańskiego; przed 1939 r. działacz akademicki, członek Obozu Narodowo Radykalnego, pracownik Prokuratorii Generalnej w Poznaniu. We wrześniu 1939 r. porucznik rezerwy WP, adiutant 56. pp. , ciężko ranny w Bitwie nad Bzurą; członek konspiracyjnej Grupy "Szaniec", komisarz polityczny Komisariatu Ziem Zachodnich Związku Jaszczurczego, kierownik Wydziału Zachodniego Służby Cywilnej Narodu, główny ideolog "Myśli Zachodniej" konspiracyjnego obozu narodowego. Działacz Organizacji Polskiej poziomu "A"; komendant Okręgu krakowskiego NSZ, po wojnie kierownik antykomunistycznych struktur cywilnych NSZ w Poznaniu. Aresztowany 14 lutego 1947 r. Skazany na karę śmierci i zamordowany 12 maja 1948 r. Stanisław Kasznica ("Stanisław", "Wąsal", "Wąsowski", "Przepona") (1908 - 1948). Urodzony we Lwowie, związany z Poznaniem, syn rektora Uniwersytetu Poznańskiego, mgr prawa Uniwersytetu Poznańskiego; przed 1939 r. działacz akademicki, lider Obozu Narodowo - Radykalnego w Poznaniu. We wrześniu 1939 r. podporucznik rezerwy WP, w 7. dywizjonie artylerii konnej, odznaczony na polu bitwy Orderem Virtuti Militari i Krzyżem Walecznych; organizator struktur i członek konspiracyjnej Grupy "Szaniec", członek poziomu "Z" Organizacji Polskiej, kierownik Administracji Ogólnej Służby Cywilnej Narodu, członek prezydium Tymczasowej Narodowej Rady Politycznej kierującej NSZ, oficer KG NSZ, powstaniec warszawski, komendant Okręgu Częstochowa NSZ, organizator struktur antykomunistycznych w Wielkopolsce w 1945, komendant Obszaru Zachód: komendant NSZ, szef wywiadu OP; Aresztowany 14 lutego 1947 r. Skazany na karę śmierci, i zamordowany 12 maja 1948 r. 18:30 POLSKIE 100 LAT - POLITYKA OKUPANTA SOWIECKIEGO 1937 - 1941 Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2019 Reżyseria: Maciej Dancewicz Scenariusz: Mirosław Chojecki, Piotr Weychert Lektor: Tomasz Marzecki Wykonawcy: Kazimierz Kaczor Muzyka: Michał Lorenc W wyniku układu sowiecko - niemieckiego z 23 września 1939 roku z jego modyfikacją 28 września ziemie okupowane przez Związek Sowiecki stanowiły 51, 6 procent Polski z ludnością stanowiącą 37, 3 procent, czyli 13 milionów 200 tysięcy osób. Celem polityki sowieckiej była pełna inkorporacja zagarniętych ziem. Już w październiku 1939 roku zorganizowano wybory do Zgromadzeń Ludowych Zachodniej Białorusi i Zachodniej Ukrainy. Zgromadzenia te natychmiast wysłały prośby do Rady Najwyższej Związku Sowieckiego o włączenie okupowanych ziem do sowieckich republik: białoruskiej i ukraińskiej, co natychmiast uczyniono. Był to w późniejszym okresie argument, że to ludność tych terenów sama zadecydowała o swojej przynależności do Związku Sowieckiego. Powszechną formą represji stały się deportacje obywateli polskich do odległych rejonów Związku Sowieckiego. Dotknęły one głównie Polaków, w pewnym stopniu Żydów (ponad 20 procent) oraz uciekinierów z ziem zajętych przez Niemców, w mniejszym zaś Ukraińców i Białorusinów. Łącznie zesłano według danych sowieckich około 325 tysięcy osób. Dane ambasady polskiej w Moskwie mówią o co najmniej 980 tysiącach osób deportowanych. Daleko była posunięta współpraca pomiędzy gestapo i NKWD. Na podstawie wspólnych ustaleń wiosną 1940 roku podjęto szeroką akcję na terenach okupowanych przez Związek Sowiecki i Niemcy, której celem była likwidacja polskich elit umysłowych i politycznych. Sowieci zamordowali przebywających w trzech obozach: (Starobielsk, Kozielsk i Ostaszków) ponad 21 tys. polskich oficerów, jeńców wojennych. 10 kwietnia 2010 roku doszło do katastrofy polskiego samolotu rządowego w Smoleńsku z delegacją, która leciała na obchody 70. rocznicy Zbrodni Katyńskiej. Zginęło w niej 96 osób, wśród nich: prezydent Rzeczypospolitej Lech Kaczyński z małżonką, ostatni prezydent na uchodźstwie Ryszard Kaczorowski, wicemarszałkowie Sejmu i Senatu, grupa parlamentarzystów, dowódcy wszystkich rodzajów Sił Zbrojnych, szefowie instytucji państwowych, duchowni, przedstawiciele ministerstw, organizacji kombatanckich i społecznych oraz załoga samolotu. 19:05 WOJENNE DZIEWCZYNY S.I - ODC. 9 Serial wojenny TVP, 45 min, Polska, 2016 Reżyseria: Michał Rogalski Scenariusz: Marek Kreutz Zdjęcia: Marian Prokop Muzyka: Bartosz Chajdecki Aktorzy: Vanessa Aleksander, Marta Mazurek, Aleksandra Pisula, Michał Czernecki, Krzysztof Franieczek, Krzysztof Wach, Kamil Szeptycki odc. 9 Za radą Witka Marysia opowiada Dietrichowi, że jest szantażowana przez gestapo. Irka i Ewka udają się do mieszkania Brodzkiej po tajemniczą kasetkę, którą zostawił Kamil. Po licznych przygodach zdobywają kasetkę, jest w niej notes z zaszyfrowanymi informacjami. Ewka, która poprzednią noc spędziła z Witkiem, teraz go odrzuca. Ewa i Marysia otwierają sejf Dietricha. Znajdują tam broń, kompromitujące zdjęcia Dietricha oraz zaszyfrowane zapisy, identyczne jak te, które są w notesie Kamila. Jurka aresztuje gestapo. Wypytują o noc, podczas której zastrzelono niemieckiego oficera. Zeznania prowadzą do Marysi, która zostaje przywieziona na przesłuchanie. Z opresji ratuje ją Kleim. Jurek trafia na Pawiak. Kleim w zamian za pieniądze i zdjęcia kompromitujące Dietricha obiecuje go uwolnić. Nie zamierza jednak dotrzymać obietnicy. Gdy Marysia, dowiaduje się, że Jurek został rozstrzelany, zamiast przekazać Kleimowi pieniądze, strzela do niego z broni Dietricha. 21:05 WOJNA O TRONY. PRAWDZIWA HISTORIA EUROPY S.II - ZWAŚNIENI BRACIA. ODC. 5/6 (REAL WAR OF THRONES. ODC. 5/6) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2017 Reżyseria: Vanessa Pontet, Alain Brunard W burzliwym okresie średniowiecznej Europy głodne władzy dynastie walczyły między sobą o dominację na kontynencie. Starli się krwią i żelazem na polach bitew, ale prawdziwa walka o władzę rozgrywała się na osobności. Za kamiennymi murami zamku znajdował się świat strategicznych sojuszy, cudzołóstwa, zdrady i morderstwa. Bezwzględna intryga rozdzieliła wiele legendarnych rodzin i ukształtowała sposób, w jaki rządzili swoimi imperiami. Te epickie wojny trwały przez wiele pokoleń i wstrząsały Europą i nadal rozbrzmiewają w niezliczonych hitach i serialach: "Królowie przeklęci" (The Accursed Kings), "Dynastia Tudorów" (The Tudors) czy w największym hicie współczesnej telewizji, jakim jest "Gra o tron" (Game of Thrones). 22:10 CRISTIADA Dramat historyczny, 139 min, Meksyk, 2012 Reżyseria: Dean Wright Aktorzy: Andy Garcia, Eva Longoria, Mauricio Kuri, Peter O'Toole Epicki film historyczny opowiadający o wybuchu i przebiegu tzw. Cristiady, powszechnego powstania w obronie wiary katolickiej w latach 20. XX wieku w Meksyku. Reżyserski debiut Deana Wrighta, specjalisty od efektów specjalnych m.in. w filmach "Titanic", "Władca Pierścieni: Dwie wieże"(2002) czy "Władca Pierścieni: Powrót króla" (2003). 00:40 SENSACJE XX WIEKU - WOJNA POLSKO - BOLSZEWICKA 1920 ROK Widowisko kameralne, 49 min, Polska, 2001 Reżyseria: Wojciech Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Jan Tarczyński Aktorzy: Krzysztof Globisz, Tadeusz Malak Zdjęcia: Adam Sikora Odtworzenie biegu wydarzeń, które sprawiły, że armie bolszewickie doszły na odległość 20 kilometrów od Warszawy w 1920 roku. 01:50 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ODZYSKANY POMNIK ODC. 259 Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2021 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Kiedy we wrześniu 1939 roku Niemcy wkroczyli do wsi Wola Wiązowa w powiecie Bełchatów, rozpoczęli swoje rządy od zniszczenia pomnika marszałka Józefa Piłsudskiego, odsłoniętego rok wcześniej. Popiersie z brązu i krzyż Virtuti Militari zabrali na złom, a sam monument obalili. Zapobiegliwi mieszkańcy granitową bryłę przysypali piaskiem i tak przetrwała wojnę i czasy komuny. Ostatnio grupa miłośników historii postanowiła pomnik odszukać. Po wielu próbnych wykopach udało się go odnaleźć. Dziś sprawą otwartą jest przywrócenie go na dawne miejsce i do dawnej świetności. 02:30 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - BUNKRY DOVER Cykl dokumentalny, 19 min, Polska, 1995 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Prowadzący: Bogusław Wołoszański Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Pierwsza część odcinka poświęconego fortyfikacjom w Dover.