TVP Historia Czwartek, 04.04.2024 07:00 BYŁ TAKI DZIEŃ - 4 KWIETNIA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1794 - bitwa pod Racławicami; 1939 - wykopaliska koło Messyny, odkrycie tzw. Pałacu Nestora; 1968 - zamordowano Martina Luthera Kinga; 1982 - ukazał się pierwszy numer miesięcznika "Kontakt"; 07:10 WOJENNE DZIEWCZYNY S.I - ODC. 11 Serial wojenny TVP, 41 min, Polska, 2016 Reżyseria: Michał Rogalski Scenariusz: Marek Kreutz Zdjęcia: Marian Prokop Muzyka: Bartosz Chajdecki Aktorzy: Vanessa Aleksander, Marta Mazurek, Aleksandra Pisula, Michał Czernecki, Danuta Stenka, Łukasz Lewandowski, Marek Gierszał, This Maag, Katrin Buhring, Marek Ślosarski, Maria Dębska odc. 11 Malina zabiera Marysię do getta, aby spotkała się z ojcem i siostrą. Na miejscu Marysia z przerażeniem obserwuje nieludzkie warunki, w jakich żyją. Kiedy wychodzą z getta, trafiają na szmalcowników. Marysi udaje się zbiec, dzięki pomocy Franka, który wpuszcza ją do swojego mieszkania, aby przeczekała obławę. Ewa idzie na spotkanie do fotografa, czyli skrzynki kontaktowej. Zastaje tam Witka, który wyznaje jej miłość. Dziewczyny stają na odprawie przed majorem Alfą. Udaje im się uniknąć sądu, ale za niesubordynację zostają odsunięte od wszystkich działań konspiracyjnych. Tymczasem do Warszawy przyjeżdża Margarethe Von Losein, siostra Dietricha. Postanawia samodzielnie wyjaśnić zagadkę samobójczej śmierci brata. Gdy wraca do pensjonatu, w którym się zatrzymała, czeka na nią oficer gestapo, Schulze. On również prowadzi śledztwo w sprawie Dietricha, a także zaginionego Kleima. Proponuje Margaret współpracę. Według niego kluczem do zagadki jest Alicja Janiak. Ewa chce kolejny raz udać się do mecenasa Kasprzyckiego, aby wydobyć od niego pieniądze, które ukradł rodzinie Joachimów. Marysia próbuje wyprowadzić z getta rodzinę. 08:00 SPÓR O HISTORIĘ - WŁADCY POLSCY: BOLESŁAW II SZCZODRY Debata, 31 min, Polska, 2016 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Prowadzący: Maciej Zakrocki Bolesław Szczodry, zwany też Śmiałym. Najstarszy syn Kazimierza Odnowiciela. Poprzez sojusz z papieżem Grzegorzem VII i koronację w Gnieźnie, w czasie świąt Bożego Narodzenie w 1076 roku - w częściowo odbudowanej już po najeździe czeskim katedrze - wzmocnił międzynarodową pozycję Polski. Wkrótce jednak Polską zaczęły targać konflikty wewnętrzne. Przeciwko królowi zwróciło się rycerstwo i możni. W 1079 roku, po zabójstwie krakowskiego biskupa Stanisława, król został wygnany z kraju. Udał się na Węgry. Tu wkrótce zmarł w nieznanych okolicznościach. 08:40 HISTORIA POLSKI - HISTORIA KOWALSKICH Film dokumentalny, 59 min, Polska, 2008 Reżyseria: Arkadiusz Gołębiewski, Maciej Pawlicki Scenariusz: Arkadiusz Gołębiewski, Maciej Pawlicki Aktorzy: Maja Barełkowska, Artur Lis, Jolanta Grusznic - Nowicka, Wenanty Nosul, Ewelina Gnysińska, Maciej Rayzacher, Jerzy Pożarowski, Stefan Knothe, Ireneusz Dydliński, Mikołaj Muller, Dymitr Hołówko, Krzysztof Gostkiewicz, Wiesława Gutowska - Siemianowska, Wojciech Glanc, Andrzej Pośniak Zdjęcia: Tomasz Madejski, Adam Palenta Muzyka: Marcin Pospieszalski Fabularyzowany dokument Arkadiusza Gołębiewskiego i Macieja Pawlickiego był prezentowany podczas 34. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni. Na przykładzie historii Kowalskich i innych rodzin zamordowanych przez niemieckie oddziały SS za pomoc Żydom, twórcy podejmują próbę rekonstrukcji życia typowego polskiego miasteczka oraz stosunków polsko - żydowskich w latach okupacji. Relacje naocznych świadków tamtych wydarzeń przeplatają się z fragmentami inscenizowanymi. Polska i Ukraina były jedynymi krajami w Europie, gdzie Niemcy za pomoc udzieloną Żydowi karali śmiercią całe rodziny. Miejscem akcji filmu jest wieś Ciepielów koło Radomia, a główny wątek koncentruje się wokół tragedii Bronisławy i Adama Kowalskich, którzy za udzielenie pomocy żydowskim sąsiadom zapłacili najwyższą cenę: zginęli wraz z pięciorgiem swoich małych dzieci. 6 grudnia 1942 roku stał się jednym z najczarniejszych dni w historii tej wioski. Niemieccy żandarmi, którzy zaledwie kilka tygodni wcześniej w opustoszałym majątku Ciepielów utworzyli posterunek, rankiem zorganizowali obławę na rodziny Kowalskich, Obuchiewiczów, Skoczylasów i dwie rodziny Kosiorów. Dowodzeni przez Carla Bruno esesmani za ukrywanie Żydów spalili żywcem 34 Polaków. W Ciepielowie, typowym polskim miasteczku, przed wojną żyła w symbiozie społeczność polska i znacznie liczniejsza - żydowska. Mimo różnic kulturowych i wyznaniowych rodziły się wielkie przyjaźnie i miłości. Starsi również żyli w dobrych stosunkach z sąsiadami, choć zdarzali się i tacy, którym Żydzi w polskim miasteczku zawadzali. O mordzie sprzed 67 lat nie mówiło się dotąd wiele, ta bulwersująca sprawa owiana była milczeniem. We wspomnieniach krewnych osób pomordowanych sprawa ta ciągle jednak wywołuje silne emocje. 10:10 SENSACJE XX WIEKU - NAJWAŻNIEJSZA BITWA CHURCHILLA Cykl dokumentalny, 45 min, Polska, 2001 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański W czerwcu 1941 roku premier Churchill po raz pierwszy zwołał posiedzenie rządu. Sytuacja była ogólnie trudna. Pod Dunkierką nieprzyjaciel okrążył 200 tysięcy żołnierzy brytyjskich. Jaki będzie ich los? Na posiedzeniu rządu minister spraw zagranicznych lord Halifax zaczął zastanawiać się jak powinien postąpić rząd, gdyby Hitler przedstawił rozsądne warunki zawarcia pokoju? 11:00 W SŁUŻBIE PODZIEMNEGO PAŃSTWA - TAŚMY JAGODY Cykl dokumentalny, 44 min, Polska, 2023 Reżyseria: Jolanta Buratowska - Palka Scenariusz: Jolanta Buratowska - Palka, Marek Szczepanek Zdjęcia: Jakub Palka Biograficzna opowieść o Tadeuszu Franiszynie, który jako członek AK filmował kamerą sceny i sytuacje z okupacyjnego Krakowa i Małopolski. Był aktywnym członkiem ruchu oporu. Film dokumentalny zawiera kilka warstw: sylwetkę samego Tadeusza Franiszyna, jego unikatowe taśmy, historię ich powstania, odzyskania i publikacji. Historia z tłem funkcjonowania Biura Informacji i Propagandy AK, a zwłaszcza działań związanych z próbą stworzenia zespołu filmowych korespondentów wojennych przy AK. 12:10 GAZDA Z DIABELNEJ - ODC. 3/6 Serial dla młodych widzów TVP, 55 min, Polska, 1979 Reżyseria: Grzegorz Warchoł Scenariusz: Cezary Chlebowski Zdjęcia: Jan Hesse Aktorzy: Adam Probosz, Marek Skolak, Maciej Śliwowski, Paweł Wiśniewski, Konrad Wlazło Janek i drwal Nieściorek doprowadzają do porządku zniszczone i opuszczone schronisko na Diabelnej. Atak niemieckich dywersantów zupełnie ich zaskakuje. Niemcy atakują schronisko, chcąc wykraść ukryte tam archiwa gestapo. Nieściorek jest ciężko ranny, Janek obezwładnia dwóch eskortujących go esesmanów, ale i on odnosi w walce poważne rany. Nieoczekiwanie przychodzi im z pomocą patrol wojskowy, zaalarmowany przez Rysia, który był mimowolnym świadkiem zdarzenia. 13:20 NAJMNIEJSZE KRAJE EUROPY - ODC. 1 ANDORA - MAŁY WIELKI KRAJ (MICROSTAATEN EP. 1 ANDORRA - KLEINES LAND GANZ GROSS / EUROPE'S MICROSTATES) Serial dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2021 Reżyseria: Michael Gregor Seria dokumentalna opowiadająca o najmniejszych państwach Europy. Mikropaństwa Andory, Liechtensteinu, Luksemburga, Malty, Monako i San Marino są bardzo łatwe do przeoczenia. Są wciśnięte między największe kraje. Niemniej jednak mikropaństwom udało się zachować własne tradycje oraz florę i faunę, które obecnie są rzadkością dla reszty świata. Niezwykłe lokalizacje mikropaństw często znajdują się w ekstremalnych regionach górskich lub przybrzeżnych, co czyni je rajem dla zagrożonych gatunków. Jednak stabilność ich środowiska naturalnego jest zagrożona przez problemy środowiskowe, które należy rozwiązać. Podróżujemy do każdego z tych mikropaństw i opowiadamy historie ich odważnych wysiłków na rzecz zachowania ich naturalnych cech i kulturowej autonomii. Odcinek pierwszy to wycieczka do Andory. Jest to małe państwo w południowo - zachodniej Europie, bez dostępu do morza. Leży w Pirenejach, granicząc od północy z Francją, a od południa z Hiszpanią. Niektórym kojarzy się wyłącznie z zakupami w strefie bezcłowej, innym z jazdą na nartach zimą, ale to fascynujący kraj w pięknych górach - świetne miejsce na spędzenie wakacji. 14:25 GIGANCI HISTORII - CHRZEŚCIJAŃSTWO OD JEZUSA CHRYSTUSA DO KONSTANTYNA WIELKIEGO Teleturniej, 45 min, Polska, 2023 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Mikołaj Korzyński Prowadzący: Przemysław Babiarz Dziś chrześcijaństwo to religia jednej trzeciej mieszkańców Ziemi. Choć dzieli się na liczne odłamy, jego korzenie pozostają od ponad 2 tysięcy lat niezmienne. Zaczęło się w Palestynie od narodzin Jezusa z Nazaretu, od których liczymy nadejście nowej ery w historii świata. Wiara w jego nauczanie, męczeńską śmierć i Zmartwychwstanie przekazywana była ustnie na terenie rzymskiej Judei. Po stłumieniu powstań żydowskich i zburzeniu Jerozolimy w roku 70, wraz z migracją ludności, jego wyznawcy zaczęli rozprzestrzeniać się po całym obszarze cesarstwa. Nad Tybrem, z powodu odmowy składania hołdu tradycyjnym bóstwom chrześcijanie budzili nieufność. Za panowania cesarza Nerona doszło do pierwszych prześladowań, które osiągnęły apogeum w III wieku. 16:15 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - EBEN EMAEL CZ 3 Cykl dokumentalny, 28 min, Polska, 1992 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Prowadzący: Bogusław Wołoszański Cykl popularyzujący wiedzę o historii II wojny światowej. Bogusław Wołoszański przedstawia historię zdobycia przez niemieckich spadochroniarzy fortu Eben Emael, pełniącego kluczową rolę w belgijskim systemie obronnym. Fort ten, zbudowany w newralgicznym miejscu połączenia Mozy z Kanałem Alberta, miał w maju 1940 roku zagrodzić drogę wojskom niemieckim w ich pochodzie w głąb Belgii i Francji. Opanowanie fortu przez niemieckich spadochroniarzy pozwoliło na sforsowanie Kanału Alberta przez główne siły niemieckie i w konsekwencji szybkie opanowanie Belgii. W trzeciej części Bogusław Wołoszański opowiada o desancie niemieckich spadochroniarzy na fort. Jeden z belgijskich weteranów walk relacjonuje, co przeżywali obrońcy Eben Emael. 16:55 HISTORIA POLSKI - KAMIENNY ŚLAD. NATOLIN '39 Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2023 Reżyseria: Hanna Zofia Etemadi Scenariusz: Hanna Zofia Etemadi Film opowiada o zapomnianej, pierwszej egzekucji zbiorowej, dokonanej przez Niemców 13 listopada 1939 roku w Natolinie. Tę przejmującą historię poznamy dzięki wywiadom ze znawcami tematu, archiwaliom oraz inscenizacjom aktorskim, zrealizowanym na podstawie zeznań świadków rozstrzelania. W rolach świadków wystąpili aktorzy: Joanna Lissner, Dagmara Bąk, Jadwiga Wianecka, Stanisław Biczysko, Aleksander Buchowiecki, Jędrzej Czerwonogrodzki. Zeznania czytali Zuzanna Lipiec oraz Tomasz Marzecki. W filmie wzięli również udział harcerze z ursynowskich szczepów: 69. WDHiZ im. Bohaterów Monte Cassino i 53. WDHiZ im. gen. Józefa Zachariasza Bema. 17:45 WOJOWNICY CZASU - OSTATNIA REDUTA, CZYLI KONFEDERACI W ZAGÓRZU Cykl reportaży, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski Zdjęcia: Grzegorz Gajewski, Krzysztof Krzyżanowski Muzyka: Krzysztof Ridan Po śmierci zwycięzcy spod Wiednia, króla Jana III Sobieskiego na polskim tronie zasiadł wybrany w trybie wolnej elekcji elektor Saksonii z dynastii Wettynów. Wówczas to zaczyna się nieuchronny upadek Rzeczypospolitej, którego finałem są jej trzy rozbiory. Poprzedza je jednak desperacki zryw w obronie wiary i niepodległości - konfederacja barska. 18:20 ARCHIWUM ZIMNEJ WOJNY - NOWA TWARZ DEZINFORMACJI Magazyn, 30 min, Polska, 2023 Reżyseria: Jan Sosiński Scenariusz: Jan Sosiński, Andrzej Mietkowski Muzyka: Piotr Dziki Chancewicz Prowadzący: Andrzej Mietkowski Machina propagandowa Kremla kręci się na pełnych obrotach. Przez rok ogłupiali obywateli "specjalną operacją wojskową". I dlatego Rosjanie popierają tę wojnę. Spójny przekaz zakłócają odszczepieńcy: watażka Igor Girkin, blogerzy bez nadzoru. Pół świata zastanawia się, czy podział ról wynika z uzgodnionego planu, czy też Putin traci kontrolę nad przestrzenią informacyjną. O porównaniach deformacji i propagandy rosyjskiej z przykładami sowieckich manipulacji z okresu zimnej wojny mówić będą m.in. dr Jerzy Marek Nowakowski - historyk i dziennikarz; Marek Budzisz - analityk, ekspert ds. Rosji oraz Piotr Skwieciński - publicysta i dyplomata. 19:00 WOJENNE DZIEWCZYNY S.I - ODC. 12 Serial wojenny TVP, 45 min, Polska, 2016 Reżyseria: Michał Rogalski Scenariusz: Marek Kreutz Zdjęcia: Marian Prokop Muzyka: Bartosz Chajdecki Aktorzy: Vanessa Aleksander, Marta Mazurek, Aleksandra Pisula, Michał Czernecki, Marek Gierszał, This Maag, Katrin Buhring, Marek Ślosarski, Maria Dębska, Beata Fido, Bartosz Szczerbiak odc. 12 Komendant granatowej policji domaga się łapówki. Za dziesięć tysięcy ma wypuścić wszystkich zatrzymanych. Ewka z Irką wpadają na pomysł jak zdobyć pieniądze. Tymczasem w pensjonacie Margarete spotyka się z Brennerem. Wymieniają wiedzę na temat samobójstwa Dietricha. Joachimowie wychodzą na wolność. Dziewczyny znajdują im tymczasowe schronienie. Gestapo urządza kocioł w domu Szczęsnych. Szukają Irki, Marysi, Kamila. Ewka wpada w pułapkę i zostaje aresztowana razem z matką Irki. Marysi udaje się znaleźć tymczasowe mieszkanie dla ojca i siostry. Zamieszkują u Celiny - matki chłopca, który pomógł Marysi ukryć się przed Niemcami podczas wpadki po wyjściu z getta. Matka Irki zostaje zwolniona z gestapo. Schulze chce ją wykorzystać jako przynętę. Dom Szczęsnych jest pod obserwacją. Witold rozpaczliwie próbuje wyciągnąć Ewkę z aresztu. Wszystko na próżno. Ewka odjeżdża wraz z transportem więźniów. 20:00 NIEPROSZONY GOŚĆ Film dokumentalny, 23 min, Polska, 2023 Reżyseria: Tomasz Kamiński Scenariusz: Tomasz Kamiński Zdjęcia: Michał Bożek, Marian Przybylski Lektor: Alina Kamińska, Krzysztof Gadacz Film dokumentalny o mało znanym epizodzie z życia Józefa Czapskiego, który w 1945 r. jako wysłannik gen. Andersa, podjął w komunizującym Paryżu walkę o uzyskanie poparcia dla niepodległości Polski, wykorzystując swoje przedwojenne znajomości m.in. z Charles ' em de Gaulle ' em i sławnymi pisarzami, takimi jak Andre Malraux czy Andre Gide. 20:25 OBYWATEL JONES (MR. JONES) Dramat, 113 min, Wielka Brytania/Polska/Ukraina, 2019 Reżyseria: Agnieszka Holland Scenariusz: Andrea Chalupa Aktorzy: James Norton, Peter Sarsgaard, Vanessa Kirby, Krzysztof Pieczyński, Kenneth Cranham Zdjęcia: Tomasz Naumiuk Muzyka: Antoni Łazarkiewicz Młody dziennikarz Gareth Jones (James Norton) zyskał sławę, pisząc artykuł o swoim spotkaniu z Adolfem Hitlerem, zaraz po przejęciu przez niego władzy w 1933 roku. Teraz ambitny Walijczyk przymierza się do kolejnego wielkiego tematu gwałtownej modernizacji Związku Radzieckiego. Chcąc gruntownie zbadać sprawę, reporter decyduje się na podróż do Moskwy, aby przeprowadzić wywiad ze Stalinem. Na miejscu poznaje młodą dziennikarkę Adę Brooks (Vanessa Kirby), pracującą dla Waltera Duranty’ego (Peter Sarsgaard), dzięki której odkrywa, że prawda o stalinowskim reżimie jest brutalnie tłumiona przez sowieckich cenzorów. Słysząc zatrważające plotki na temat wielkiej klęski głodowej w ZSRR, Jones udaje się w samotną podróż przez Ukrainę. Dziennikarz staje się naocznym świadkiem tragedii Hołodomoru. Miliony ludzi umierają z głodu, podczas gdy tony zboża sprzedawane są za granicę, by sfinansować proces industrializacji radzieckiego imperium. Po powrocie do Londynu, Jones pisze artykuł ukazujący horror, którego doświadczył. Publikacja jest wyciszana, a jej autentyczność podważana przez zachodnich dziennikarzy, pozostających pod wpływem Kremla. Pomimo śmiertelnych pogróżek, Gareth nie ustaje w walce o prawdę. Swoimi odkryciami postanawia podzielić się z młodym, aspirującym pisarzem George’em Orwellem. (Filmweb) 22:30 SENSACJE XX WIEKU - NAJWAŻNIEJSZA BITWA CHURCHILLA Cykl dokumentalny, 45 min, Polska, 2001 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański W czerwcu 1941 roku premier Churchill po raz pierwszy zwołał posiedzenie rządu. Sytuacja była ogólnie trudna. Pod Dunkierką nieprzyjaciel okrążył 200 tysięcy żołnierzy brytyjskich. Jaki będzie ich los? Na posiedzeniu rządu minister spraw zagranicznych lord Halifax zaczął zastanawiać się jak powinien postąpić rząd, gdyby Hitler przedstawił rozsądne warunki zawarcia pokoju? 23:30 GENIALNY BARBARZYŃCA Film dokumentalny, 43 min, Polska, 2020 Reżyseria: Marta Węgiel Scenariusz: Marta Węgiel Zdjęcia: Maciej Mroziewski Wykonawcy: Wojciech Siemion, Krzysztof Gadacz, Edward Lubaszenko Film dokumentalny o Józefie Chełmońskim, wybitnym przedstawicielu polskiego malarstwa realistycznego XIX wieku. 01:10 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - DROGA DO WOJNY Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 1993 Scenariusz: Maciej Zakrocki, Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Ładysław Lipkowski Prowadzący: Bogusław Wołoszański Kolejny odcinek cyklu poświęcony jest wydarzeniom związanym z prowadzonymi przez Niemców przygotowaniami do wojny. Omówiono między innymi współpracę Hitlera z Mussolinim oraz działania prowadzące do aneksji Austrii. Program bogato ilustrowany archiwalnymi materiałami filmowymi.