TVP Historia Piątek, 05.04.2024 07:00 BYŁ TAKI DZIEŃ - 5 KWIETNIA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1794 - zgilotynowano Dantona; 1908 - urodził się Herbert von Karajan; 1952 - uzgodniono projekt i lokalizację Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie; 1989 - podpisano końcowy dokument wieńczący obrady Okrągłego Stołu; 07:05 WOJENNE DZIEWCZYNY S.I - ODC. 12 Serial wojenny TVP, 45 min, Polska, 2016 Reżyseria: Michał Rogalski Scenariusz: Marek Kreutz Zdjęcia: Marian Prokop Muzyka: Bartosz Chajdecki Aktorzy: Vanessa Aleksander, Marta Mazurek, Aleksandra Pisula, Michał Czernecki, Marek Gierszał, This Maag, Katrin Buhring, Marek Ślosarski, Maria Dębska, Beata Fido, Bartosz Szczerbiak odc. 12 Komendant granatowej policji domaga się łapówki. Za dziesięć tysięcy ma wypuścić wszystkich zatrzymanych. Ewka z Irką wpadają na pomysł jak zdobyć pieniądze. Tymczasem w pensjonacie Margarete spotyka się z Brennerem. Wymieniają wiedzę na temat samobójstwa Dietricha. Joachimowie wychodzą na wolność. Dziewczyny znajdują im tymczasowe schronienie. Gestapo urządza kocioł w domu Szczęsnych. Szukają Irki, Marysi, Kamila. Ewka wpada w pułapkę i zostaje aresztowana razem z matką Irki. Marysi udaje się znaleźć tymczasowe mieszkanie dla ojca i siostry. Zamieszkują u Celiny - matki chłopca, który pomógł Marysi ukryć się przed Niemcami podczas wpadki po wyjściu z getta. Matka Irki zostaje zwolniona z gestapo. Schulze chce ją wykorzystać jako przynętę. Dom Szczęsnych jest pod obserwacją. Witold rozpaczliwie próbuje wyciągnąć Ewkę z aresztu. Wszystko na próżno. Ewka odjeżdża wraz z transportem więźniów. 08:00 NIE TAKA PROSTA HISTORIA - BONA Magazyn, 25 min, Polska, 2021 Scenariusz: Wiktor Świetlik Prowadzący: Wiktor Świetlik Uważam, że śmiało można dziś bronić tezy, że najmądrzejszym polskim władcą w historii był, przepraszam, była żona króla Bona Sforza. Z Boną niełatwo było się zmierzyć jej przeciwnikom, ale też nie jest łatwo nam zmierzyć się z polskim, kultowym serialem, z lat osiemdziesiątych z Aleksandrą Śląską w roli głównej. A to dlatego, że w tym przypadku o zgodność z realiami historycznymi zadbano z pieczołowitością, którą dziś rzadko można spotkać w popularnych filmach dokumentalnych, a zdecydowanie to nie była taka prosta historia. 08:35 HISTORIA POLSKI - KAMIENNY ŚLAD. NATOLIN '39 Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2023 Reżyseria: Hanna Zofia Etemadi Scenariusz: Hanna Zofia Etemadi Film opowiada o zapomnianej, pierwszej egzekucji zbiorowej, dokonanej przez Niemców 13 listopada 1939 roku w Natolinie. Tę przejmującą historię poznamy dzięki wywiadom ze znawcami tematu, archiwaliom oraz inscenizacjom aktorskim, zrealizowanym na podstawie zeznań świadków rozstrzelania. W rolach świadków wystąpili aktorzy: Joanna Lissner, Dagmara Bąk, Jadwiga Wianecka, Stanisław Biczysko, Aleksander Buchowiecki, Jędrzej Czerwonogrodzki. Zeznania czytali Zuzanna Lipiec oraz Tomasz Marzecki. W filmie wzięli również udział harcerze z ursynowskich szczepów: 69. WDHiZ im. Bohaterów Monte Cassino i 53. WDHiZ im. gen. Józefa Zachariasza Bema. 09:30 SENSACJE XX WIEKU - WALLENBERG Cykl dokumentalny, 48 min, Polska, 2002 Reżyseria: Wojciech Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Adam Sikora Jak to się stało, że Raoul Wallenberg, członek potężnej i wpływowej szwedzkiej rodziny bankierów, w 1945 roku, tuż przed końcem wojny znalazł się w radzieckim więzieniu i dwa lata później został zamordowany? Dyplomata, który uratował kilkadziesiąt tysięcy istnień ludzkich, został zamordowany w specjalnym oddziale więzienia na Łubiance. Wstrzyknięto mu truciznę. Dlaczego? 10:20 BALLADA O PRAWDZIWYM KŁAMSTWIE Film dokumentalny, 74 min, Polska, 2007 Reżyseria: Andrzej Trzos - Rastawiecki Scenariusz: Andrzej Trzos - Rastawiecki Zdjęcia: Jacek Mierosławski Wykonawcy: Piotr Fronczewski - Kto wybierał w Polsce rząd? - Naród. - Czy rząd miał rządzić? - Rząd miał rządzić, a partia kierować. - Kto układał listy kandydatów? - To miała zastrzeżone partia. - Czy partia przygotowywała kilka list? - Nie, na liście wyborczej umieszczała tylko tych, którzy mieli wejść do sejmu - To po co były wybory? - No jak to po co? Żeby ludzie mogli poprzeć. - A popierali? - Oczywiście! Wybory władz były prawdziwym świętem w Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej. Czasem garniturów, często czerwonych krawatów, udekorowanych barwami państwowymi komisji. Do urn tłumnie ściągali mieszkańcy kraju, aby swym głosem dać wyraz poparcia dla rządzących. W zwartych kolumnach do komisji maszerowali żołnierze i urzędnicy. W szpitalach głosowali lekarze i pielęgniarki, urny donoszono ciężko chorym pacjentom. Dzięki specjalnym dokumentom swój obowiązek mogli wypełnić także podróżujący po kraju kolejarze. Lata trudu władz w politycznym uświadamianiu społeczeństwa przynosiły owoce. Średnio 90 procent głosów była "za". Jeżeli nawet "pomylono się" podczas liczenia, większość narodu popierała Polską Zjednoczoną Partię Robotniczą. Dyscyplina panowała także w samej organizacji. Zgodnie z zasadą "centralizmu demokratycznego" to ścisły Komitet Centralny wybierał pierwszego sekretarza, oczywiście po konsultacji kandydatury z Moskwą. Zadaniem posłusznych "dołów" była akceptacja "elekta". Dokumentowi Andrzeja Trzosa - Rastawieckiego rytm nadają sekwencje prostych pytań i odpowiedzi. Obnażają one liczne paradoksy PRL - u oraz wielką rolę ówczesnej propagandy. To właśnie ona stanowiła główne narzędzie, za pomocą którego próbowano ukształtować społeczeństwo i skłonić je, w imię budowy socjalizmu, do bezwarunkowego posłuszeństwa rządzącym. Propaganda była też groźną bronią, za pomocą której władze zwalczały warstwy społeczne nie pasujące do wizji państwa proponowanej przez polski reżim oraz potężnego Wielkiego Brata - Związek Sowiecki. Rzecznik rządu w latach 1981 - 1989, Jerzy Urban, celnie określił zadaniaprzed nim stawiane: "w zasadzie nie kłamałem, czyli nie kłamałem świadomie; każdy rzecznik kłamie, bo kłamie źródło jego informacji". Do swego filmu Trzos - Rastawiecki zaprosił znanego aktora, Piotra Fronczewskiego. Przewrotną i wciągającą opowieść uzupełniają bogate materiały archiwalne. 11:35 ARCHIWUM ZIMNEJ WOJNY - NOWA TWARZ DEZINFORMACJI Magazyn, 30 min, Polska, 2023 Reżyseria: Jan Sosiński Scenariusz: Jan Sosiński, Andrzej Mietkowski Muzyka: Piotr Dziki Chancewicz Prowadzący: Andrzej Mietkowski Machina propagandowa Kremla kręci się na pełnych obrotach. Przez rok ogłupiali obywateli "specjalną operacją wojskową". I dlatego Rosjanie popierają tę wojnę. Spójny przekaz zakłócają odszczepieńcy: watażka Igor Girkin, blogerzy bez nadzoru. Pół świata zastanawia się, czy podział ról wynika z uzgodnionego planu, czy też Putin traci kontrolę nad przestrzenią informacyjną. O porównaniach deformacji i propagandy rosyjskiej z przykładami sowieckich manipulacji z okresu zimnej wojny mówić będą m.in. dr Jerzy Marek Nowakowski - historyk i dziennikarz; Marek Budzisz - analityk, ekspert ds. Rosji oraz Piotr Skwieciński - publicysta i dyplomata. 12:10 GAZDA Z DIABELNEJ - ODC. 4/6 Serial dla młodych widzów TVP, 49 min, Polska, 1979 Reżyseria: Grzegorz Warchoł Scenariusz: Cezary Chlebowski Zdjęcia: Jan Hesse Aktorzy: Adam Probosz, Marek Skolak, Maciej Śliwowski, Paweł Wiśniewski, Konrad Wlazło Rannego Janka odwiedzają w szpitalu przyjaciele, wśród nich Rysio i Magda, piękna warszawianka pracująca w miejscowej restauracji. Na oddziale leży również drwal Nieściorek, ciężko ranny w potyczce z niemieckimi dywersantami. Pomiędzy paczką miejscowych dzieci a Rysiem wciąż dochodzi do spięć i drobnych utarczek. Wkrótce niechętny stosunek Staszka, Józka, Grzesia i braci Panków do Rysia zmieni się radykalnie. Powodowani ciekawością chłopcy przedostają się do budynku dawnej szkoły SS. Nieświadomi niebezpieczeństwa, chcą wypróbować znalezione tam narty. Nie wiedzą, że przed ewakuacją Niemcy zaminowali teren wokół budynku. Rysio przeprowadza chłopców przez pole minowe, ratując im życie. 13:15 NIEPROSZONY GOŚĆ Film dokumentalny, 23 min, Polska, 2023 Reżyseria: Tomasz Kamiński Scenariusz: Tomasz Kamiński Zdjęcia: Michał Bożek, Marian Przybylski Lektor: Alina Kamińska, Krzysztof Gadacz Film dokumentalny o mało znanym epizodzie z życia Józefa Czapskiego, który w 1945 r. jako wysłannik gen. Andersa, podjął w komunizującym Paryżu walkę o uzyskanie poparcia dla niepodległości Polski, wykorzystując swoje przedwojenne znajomości m.in. z Charles'em de Gaulle'em i sławnymi pisarzami, takimi jak Andre Malraux czy Andre Gide. 13:50 LEGENDY EUROPY - PROWANSJA ODC. 12/12 (LEGENDS OF EUROPE MYSTICAL AND FANTASY TALES 12. PROVENCE) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Reżyseria: John Hudson Seria przedstawia nowe, niemal magiczne spojrzenie na europejskie dziedzictwo. Inspirowane nowo odkrytym zainteresowaniem odwiecznymi legendami. Czy przerażające, czy zaskakujące, te historie, inspirowane naturalnymi wspaniałościami, są jednocześnie mistycznymi i niejasnymi zagadkami do rozszyfrowania. Piraci, bestie, zaczarowane lasy, skamieniali pasterze, zaczarowane jeziora, dziwaczne potwory lub uwięzione księżniczki to bohaterowie tej serii, która z północy na południe i ze wschodu na zachód na nowo odkryje Europę. Dziś wyruszymy do Prowansji. 14:50 NA RATUNEK NOTRE DAME - CZĘŚĆ 1. (SAVING NOTRE DAME / SAUVER NOTRE DAME) Film dokumentalny, 42 min, Francja, 2020 Reżyseria: Charlene Gravel, Quentin Domart Dwuczęściowy film dokumentalny. Kiedy 15 kwietnia 2019 roku wybuchł pożar Katedry Notre Dame, świat wstrzymał oddech. Ogień ugaszono, ale wszyscy byli przerażeni ogromem zniszczeń. Katedra nadal stoi, ale ogólna stabilność budynku została osłabiona. Archeolodzy badają każdy kawałek zwęglonego gruzu, aby dowiedzieć się więcej o konstrukcji budynku, podczas gdy technicy, kamieniarze i stolarze, pod nadzorem głównego architekta Notre - Dame, pracują niestrudzenie, aby wzmocnić pozostałą konstrukcję, zanim będzie zbyt późno. Ten kluczowy etap jest pełen niebezpieczeństw, ale jest niezbędny do odrodzenia Notre - Dame. W filmie ukazano prace po 53 i 252 dniach od pożaru. 15:35 SEKRETY STAROŻYTNYCH INŻYNIERÓW - /5/ (ANCIENT ENGINEERING) Serial dokumentalny, 50 min, Niderlandy (Holandia), 2021 We współczesnym świecie budowle poświęcone Bogu wciąż dominują w panoramie wielu miast. Te nowoczesne cuda architektury niejednokrotnie inspirowane są wcześniejszymi budowlami sakralnymi. Budowanie świątyń swój punkt kulminacyjny osiągnęło w średniowieczu. W Europie pojawił się wtedy nowy ruch inżynieryjny, zaczęto stosować pionierskie metody w budowie świątyń. Wzniesione wówczas gotyckie katedry są uznawane za jedne z najbardziej radykalnych, pięknych i spektakularnych budowli, jakie kiedykolwiek powstały. Dziesiątki gotyckich katedr w całej Europie stoją do dziś; to ikoniczne budowle. Najbardziej charakterystyczną z nich jest katedra Notre Dame w Paryżu. Piąty odcinek 10 - odcinkowej serii dokumentalnej ukazującej najbardziej niezwykłe i intrygujące osiągnięcia inżynierii z czasów starożytnych, które inspirują także inżynierów współczesnych. 16:35 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - INWAZJA, KTÓREJ NIE BYŁO CZ. 1 Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 1993 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Ułłowicz Prowadzący: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański Audycja cykliczna popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony niemieckim przygotowaniom do odparcia inwazji aliantów w rejonie Calais, m.in. montażu działa Todt. 17:05 HISTORIA POLSKI - MURY RUNĄ - CZ. 1 Cykl dokumentalny, 47 min, Polska, 2010 Reżyseria: Jerzy Modlinger, Bogdan Saganowski Muzyka: Bogdan Saganowski Kluczowy dla odzyskania naszej niepodległości rok 1989 nie obrasta taką legendą jak np. rok 1918 czy 1944 (powstanie warszawskie). Wybory 4 czerwca i powołanie rządu Tadeusza Mazowieckiego były pokojową, zwycięską rewolucją. Bez hekatomby krwi przebicie się do mitologicznej świadomości Polaków wydaje się niemal niemożliwe. A jednak - konieczne. Tym, co przeszkadza Polakom w uwewnętrznieniu tamtej historycznej chwili, jest wielość sprzecznych narracji opisujących te czasy. A przecież wielość narracji jest także dowodem niezwykłości tamtego okresu. Osoby o zupełnie innych światopoglądach i hierarchiach wartości zjednoczyły się w dziele odbudowy niepodległości. Polacy wykazali swą wielkość, pokazując zdolność do współpracy. Przeszli demokratyczną próbę ognia, zanim jeszcze wywalczyli prawdziwą demokrację. "Mury runą" jest próbą opowiedzenia o tych kluczowych wydarzeniach właśnie z zachowaniem wielości narracji. Spojrzeniem na rok 1989 z różnych perspektyw. Władza, przestraszona nadciągającą katastrofą gospodarczą, kuszona przez Zachód, zachęcana do inicjatywy przez Gorbaczowa próbuje stworzyć plan zachowania władzy przy pozorach podzielenia się nią z opozycją. Plan obarczenia opozycji odpowiedzialnością za błędy władzy, bez realnego wpływu na bieg wydarzeń. Opozycja ma jedno jedyne żądanie i hasło: "Nie ma wolności bez Solidarności" - o wolnych wyborach nikt nawet nie marzy. Tak dochodzi do spotkań na Zawrat, w Magdalence, wreszcie do Obrad Okrągłego Stołu. 18:00 ŚLADAMI ESKULAPA - CZARNE JEST CZARNE A BIAŁE JEST BIAŁE Cykl dokumentalny, 21 min, Polska, 2021 Scenariusz: Wiktor Szymborski, Paweł F. Nowakowski Prowadzący: Paweł Nowakowski, Wiktor Szymborski W tym odcinku opowiadamy o higienie jamy ustnej. 18:30 POLSKIE 100 LAT - KOŚCIÓŁ I PAŃSTWO 1956 - 1989 Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2020 Reżyseria: Paweł Woldan Scenariusz: Mirosław Chojecki, Piotr Weychert Muzyka: Michał Lorenc Wykonawcy: Kazimierz Kaczor, Tomasz Marzecki W pierwszym okresie po przejęciu władzy każda nowa ekipa komunistyczna (w 1945, 1956, 1970 roku) czyniła wiele wysiłków, by stworzyć propagandowe wrażenie, że odradza się wolna, sprawiedliwa i demokratyczna Polska, a wolności religijne będą respektowane. Jednak każda ekipa po umocnieniu się rozpoczynała wojnę z Kościołem, dążąc do jego marginalizacji jeśli nie unicestwienia. Kościół w Polsce przez dziesiątki lat był właściwie jedyną strukturą, funkcjonującą oficjalnie, która nie poddała się komunizmowi. Tym między innymi Polska różniła się od innych tzw. demoludów, gdzie kościoły zostały praktycznie spacyfikowane lub sprowadzone do działalności w podziemiu. W 1978 roku kardynał Karol Wojtyła został wybrany papieżem i przyjął imię Jana Pawła II. Jego pierwsza pielgrzymka do kraju (1979 rok) i następne miała ogromny wpływ na przemiany w Polsce. Stan wojenny to okres, w którym Kościół, tak jak zawsze, stanął po stronie społeczeństwa. Wydaje się, że bez tego wsparcia przemiany byłyby niemożliwe. 19:00 WOJENNE DZIEWCZYNY S.I - ODC. 13 Serial wojenny TVP, 42 min, Polska, 2016 Reżyseria: Michał Rogalski Scenariusz: Marek Kreutz Zdjęcia: Marian Prokop Muzyka: Bartosz Chajdecki Aktorzy: Vanessa Aleksander, Marta Mazurek, Aleksandra Pisula, Michał Czernecki, Katrin Buhring, Marek Ślosarski, Maria Dębska, Beata Fido, Bartosz Szczerbiak odc. 13 Ewce udaje się uciec z transportu. Znajduje kryjówkę u Nawrota, dawnego kumpla złodzieja, który mieszka w Otwocku. Okazuje się, że wraz z nim mieszka Rozi, schroniła się u niego po egzekucji kochanka gestapowca. Marysia, szukając pracy w kawiarni Europejska, spotyka dawnego nauczyciela muzyki. Tymczasem kierowca Margarete, Herman, na rozkaz swojej pracodawczyni poszukuje Marysi. Witold, Irka i Marysia cieszą się ze szczęśliwego powrotu Ewki. Nie mogą jednak dłużej zostać w Warszawie, sytuacja staje się zbyt niebezpieczna. Witold organizuje ich transport na wieś. Margarete szantażuje Marysię, żąda zwrotu zdjęć kompromitujących jej brata. Po odzyskaniu fotografii Margarete rozkazuje Hermanowi zabić Marysię. Joachimowie muszą natychmiast uciekać. Marysia zostawia rodzinę w nieczynnej zajezdni, gdzie wcześniej spotykali się z dowództwem i udaje się do profesora muzyki po pomoc. Niestety, zostaje zatrzymana podczas łapanki. Tymczasem ciężarówka z pozostałymi dojeżdża do zaprzyjaźnionego majątku na wsi. Na miejscu Stefan prosi parobka o wodę. To Kamil, który jednak nie rozpoznaje dawnego kolegi i twierdzi, że nazywa się Filip Socha. 21:00 WOJNA O TRONY. PRAWDZIWA HISTORIA EUROPY S.II - OSTATNI WALEZJUSZE. ODC. 6/6 (REAL WAR OF THRONES. ODC. 6/6) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2017 Reżyseria: Vanessa Pontet, Alain Brunard W burzliwym okresie średniowiecznej Europy głodne władzy dynastie walczyły między sobą o dominację na kontynencie. Starli się krwią i żelazem na polach bitew - ale prawdziwa walka o władzę rozgrywała się na osobności. Za kamiennymi murami zamku znajdował się świat strategicznych sojuszy, cudzołóstwa, zdrady i morderstwa. Bezwzględna intryga rozdzieliła wiele legendarnych rodzin i ukształtowała sposób, w jaki rządzili swoimi imperiami. Te epickie wojny trwały przez wiele pokoleń i wstrząsały Europą i nadal rozbrzmiewają w niezliczonych hitach i serialach: " Królowie przeklęci" (The Accursed Kings), "Tudorowie" The Tudors" czy w największym hicie współczesnej telewizji, jakim jest "Gra o tron" (Game of Thrones). 22:05 SENSACJE XX WIEKU - WALLENBERG Cykl dokumentalny, 48 min, Polska, 2002 Reżyseria: Wojciech Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Adam Sikora Jak to się stało, że Raoul Wallenberg, członek potężnej i wpływowej szwedzkiej rodziny bankierów, w 1945 roku, tuż przed końcem wojny znalazł się w radzieckim więzieniu i dwa lata później został zamordowany? Dyplomata, który uratował kilkadziesiąt tysięcy istnień ludzkich, został zamordowany w specjalnym oddziale więzienia na Łubiance. Wstrzyknięto mu truciznę. Dlaczego? 23:05 OBYWATEL JONES (MR. JONES) Dramat, 113 min, Wielka Brytania/Polska/Ukraina, 2019 Reżyseria: Agnieszka Holland Scenariusz: Andrea Chalupa Aktorzy: James Norton, Peter Sarsgaard, Vanessa Kirby, Krzysztof Pieczyński, Kenneth Cranham Zdjęcia: Tomasz Naumiuk Muzyka: Antoni Łazarkiewicz Młody dziennikarz Gareth Jones (James Norton) zyskał sławę, pisząc artykuł o swoim spotkaniu z Adolfem Hitlerem, zaraz po przejęciu przez niego władzy w 1933 roku. Teraz ambitny Walijczyk przymierza się do kolejnego wielkiego tematu gwałtownej modernizacji Związku Radzieckiego. Chcąc gruntownie zbadać sprawę, reporter decyduje się na podróż do Moskwy, aby przeprowadzić wywiad ze Stalinem. Na miejscu poznaje młodą dziennikarkę Adę Brooks (Vanessa Kirby), pracującą dla Waltera Duranty’ego (Peter Sarsgaard), dzięki której odkrywa, że prawda o stalinowskim reżimie jest brutalnie tłumiona przez sowieckich cenzorów. Słysząc zatrważające plotki na temat wielkiej klęski głodowej w ZSRR, Jones udaje się w samotną podróż przez Ukrainę. Dziennikarz staje się naocznym świadkiem tragedii Hołodomoru. Miliony ludzi umierają z głodu, podczas gdy tony zboża sprzedawane są za granicę, by sfinansować proces industrializacji radzieckiego imperium. Po powrocie do Londynu, Jones pisze artykuł ukazujący horror, którego doświadczył. Publikacja jest wyciszana, a jej autentyczność podważana przez zachodnich dziennikarzy, pozostających pod wpływem Kremla. Pomimo śmiertelnych pogróżek, Gareth nie ustaje w walce o prawdę. Swoimi odkryciami postanawia podzielić się z młodym, aspirującym pisarzem George’em Orwellem. (Filmweb) 02:00 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - KURSK CZ. 1 Cykl dokumentalny, 23 min, Polska, 1994 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Zbigniew Maziarz Prowadzący: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Pierwsza część odcinka poświęconego bitwie o Kursk.