TVP Nauka Poniedziałek, 01.04.2024 06:10 ASTRONARIUM - (67) - KSIĘŻYC Magazyn, 22 min, Polska, 2018 Scenariusz: Krzysztof Czart, Maciej Mikołajewski, Bogumił Radajewski Prowadzący: Bogumił Radajewski Księżyc, nasz naturalny satelita. To dosłownie i w przenośni najbliższe nam ciało niebieskie. Losy Księżyca i Ziemi są nierozłącznie związane. W tym programie pokażemy, jak zmieniała się nasza wiedza na temat Srebrnego Globu. I jaka może być jego rola w przyszłości. 06:40 PRYWATNE ŻYCIE ZWIERZĄT - JAJO CZY KURA - CO BYŁO PIERWSZE? Reportaż, 22 min, Polska, 2019 Reżyseria: Joanna Pawlikowska Scenariusz: Joanna Pawlikowska Andrzej Kruszewicz dzieli się z widzami swoimi spostrzeżeniami na temat ciekawych zachowań zwierząt. Robi to z dużym poczuciem humoru i przymrużeniem oka, wyłapując zabawne podobieństwa do naszych, ludzkich zachowań. W zwierzęcym świecie odnajdziemy znane nam, ludziom: więzi rodzinne, zabieganie o względy tej jedynej, oszustwo i manipulacje, miłość i czułość, troskę i altruizm, hierarchię społeczną i próby obalenia władzy, pracowitość i lenistwo. W drugiej serii cyklu odkrywamy kolejne tajemnice dzikiej natury i pokazujemy zjawiska budzące emocje, występujące w ludzkim i zwierzęcym świecie. Andrzej Kruszewicz jest przewodnikiem po świecie zwierząt. Podpatruje ich zachowania, interakcje między nimi i je komentuje. Obserwacje te prowadzi na zapleczu warszawskiego ogrodu zoologicznego, korzystając z pomocy opiekunów zwierząt, którzy mają z nimi bliski kontakt i dobre relacje. Miejscem obserwacji jest również dzika przyroda i widowiska przyrodnicze, takie jak: tokowiska cietrzewi czy batalionów, zalotne tańce żurawi, prezentacje męskiej sprawności podczas rykowiska jeleni czy bukowiska łosi, zabawy młodych zwierząt, relacje w stadzie żubrów czy dzików. Zaglądamy też w zakamarki: gęste krzaki, wysokie trawy, skraje oczek wodnych, gdzie podpatrujemy mniejsze życie, mało znane, a bardzo różnorodne i kolorowe. Punktem wyjścia jest wybrane zwierzę w zoo, z którym Andrzej lub opiekun mogą nawiązać bliższy kontakt i zaprezentować jego stany emocjonalne i ciekawe zachowania. Potem w odcinku wychodzimy w teren, gdzie przedstawiamy całą plejadę polskich gatunków, od owadów przez gady, płazy, ptaki i ssaki, tropiąc wśród nich zachowania będące naszym głównym tematem. 07:20 DZIKA POLSKA - DŻENTELMENI PRZYRODY Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2008 Reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski, Marcin Kostrzyński Do najdzikszych przedstawicieli naszej przyrody należą pszczoły. Choć częściowo udomowione i zaprzęgnięte do pracy na rzecz ludzi, nie zmieniły swoich pierwotnych obyczajów. Zgodnie z nimi wylatują na łąki i pola, zapylając liczne gatunki roślin dzikich i użytkowych. Pożytek z zapylania przez pszczoły wielokrotnie przewyższa zyski z miodu. Odwiedzając jedyną w Europie średnią szkołę pszczelarską pod Lublinem, mamy okazję zajrzeć zarówno do tradycyjnych barci, jak i współczesnych uli, poznać zagadkowe obyczaje pszczół i zrozumieć, czym są dla nas i dla naszej przyrody. 07:50 PRZYRODNIK NA TROPIE - /5/ - SZARYTKA MORSKA Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2019 Reżyseria: Małgorzata Kosturkiewicz Scenariusz: Łukasz Bożycki Prowadzący: Łukasz Bożycki Bohaterka tego odcinka może ważyć aż do 300 kg i mierzyć do 2, 5 metra. Samce, jak to w świecie ssaków, są większe i cięższe od samic. Losy bohaterki od ponad 10 000 lat splecione są z człowiekiem, który od zamierzchłych czasów na nią polował ze względu na mięso, cenne futro i tłuszcz. W 2015 roku Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk zmienił kilka polskich nazw ssaków. Bohaterka tego odcinka wcześniej była foką szarą, a teraz jest szarytką morską. 08:25 WĘDRÓWKA KONTYNENTÓW - ODC. 10 AFRYKA DZIŚ (VOYAGE OF THE CONTINENTS) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2015 Podróżujemy po całym świecie, aby spotkać naukowców, którzy prowadzą najnowocześniejsze badania nad najbardziej charakterystycznymi miejscami dla wydarzeń geologicznych. Dzięki naukowcom oraz ich pracy odkrywamy miejsca w nowym świetle, krajobrazy, które często widzimy, ale rzadko przyglądamy się im z bliska. Ustalamy również kluczowe momenty dla życia w geologicznej skali czasu - pojawienie się życia, roślin, życia naziemnego, dinozaurów i człowieka. 09:25 CZEKOLADOWA DYNASTIA Film dokumentalny, 45 min, Polska, 1996 Reżyseria: Jacek Butrymowicz Scenariusz: Ryszard Kaczyński Czekolada w formie stałej - w blokach i tabliczkach pojawiła się w Europie Środkowej dopiero na przełomie wieku XVIII i XIX. W Polsce ten słodki przysmak jako pierwszy zaczął produkować przybyły w połowie XIX wieku z Niemiec cukiernik Karol Wedel. Sprowadził go właściciel cukierni, Karol Grohnert. Wedel przez 6 lat był jego wspólnikiem. Podobnie jaki inni, przybyli z krajów zachodnich cukiernicy, Wedel reprezentował doskonałe rzemiosło w swoim fachu, a także specjalizację dotąd w Polsce nieznaną - wyrób czekolady. Przy ulicy Miodowej Wedel otworzył cukiernię i warsztat cukierniczy. Jego wyroby bardzo szybko zdobyły sobie uznanie warszawiaków. Szczególnym powodzeniem cieszyła się czekolada, którą Karol tak reklamował w prasowych anonsach - "zupełnie nowy i szczególny utwór cukierniczy, a nade wszystko wyborny środek leczący i łagodzący wszelkie cierpienia piersiowe, nader skuteczny na słabość w miesiącach wiosennych". Karol Wedel zmarł w 1902 roku, w wieku 89 lat. Pozostawił nie tylko świetnie zorganizowane przedsiębiorstwo, ale godnego siebie następcę syna Emila. Właścicielem firmy stał się Emil już w dniu swego ślubu i był to najwspanialszy prezent ślubny, jaki mógł mu sprawić ojciec. Cukiernicza praktyka Emila obejmowała zakłady w Niemczech, Szwajcarii, Anglii i Francji, skąd sprowadzał później maszyny do nowej fabryki przy ulicy Szpitalnej. Spadkobierca Karola znacznie rozwinął firmę, nie żałując pieniędzy na inwestycje. Oprócz nowych budynków fabrycznych wybudował narożną reprezentacyjną kamienicę, która według "Kuriera Warszawskiego" należała do najpiękniejszych budynków miasta. Na parterze tej kamienicy znalazł miejsce nowy, stylowy sklep z wyrobami Wedla. Codziennymi klientami sklepu byli Henryk Sienkiewicz i Bolesław Prus. Firma rozrastała się coraz szybciej. Aby zabezpieczyć się przed konkurencją, Emil Wedel rozpoczął oznaczanie wyrobów swoim podpisem, umieszczanym na opakowaniach projektowanych przez najlepszych warszawskich grafików. A podpis ten stał się najbardziej charakterystycznym znakiem firmy. Emil Wedel przekazał firmę swemu jedynemu synowi, Janowi. W początkach lat 20. Jan, doktor chemii uniwersytetu we Fryburgu i absolwent wydziału mechanicznego politechniki w Charlottenburgu, rozpoczął pracę w fabryce ojca. Ale nie jako jeden z dyrektorów, ale zwykły robotnik. Dopiero po kilku latach ojciec uznał, że syn ma dostatecznie duże doświadczenie i dopuścił go do spółki. I znowu firma trafiła w ręce znakomitego fachowca i wspaniałego człowieka. Jan Wedel poświęcił firmie całe życie. Ten genialny menedżer rozwinął przedsiębiorstwo na ogromną skalę. W roku 1928 zastąpił transport konny swych wyrobów samochodowym. Rok później rozpoczął budowę nowej fabryki przy ulicy Zamoyskiego na Pradze. W połowie lat 30. zakłady Wedla produkowały kilka ton słodyczy dziennie, które rozsyłane były do kilkudziesięciu sklepów w kraju i za granicą m.in. w Paryżu, Londynie, Nowym Jorku. Przez pracowników Jan Wedel postrzegany był jako człowiek bardzo wymagający i surowy, ale niezwykle sumienny i sprawiedliwy. Jak nikt dbał o swoich pracobiorców. Fabryka przy Zamoyskiego jako pierwsza w Europie miała żłobek, przedszkole, przychodnię lekarską, stołówkę, a także dom z mieszkaniami dla kadry. Część terenów przy letniskowym domu Wedlów w Świdrze przeznaczono na ośrodek wypoczynkowy dla pracowników fabryki. Najbardziej zasłużeni otrzymywali nieoprocentowane pożyczki na budowę własnych domów. Dlatego też przed wojną PPS stawiała firmę Wedla za wzór rozwiązań socjalnych. Dr Jan Wedel odpowiedział także na apel rządu o pomoc w dozbrajaniu armii i zakupił ciężkie karabiny maszynowe, które w 1939 roku załoga przekazała żołnierzom "Akademickiej" w Warszawie. W czasie okupacji na terenie fabryki Jan Wedel zorganizował tajne nauczanie. Stanowczo odmówił propozycji Niemców wpisania go na honorową listę volksdeutschów. Po wojnie fabrykę znacjonalizowano. Jan Wedel został jedynie doradcą fachowym, a i tak po kilku miesiącach bezceremonialnie usunięto go nawet z tego stanowiska. Nigdy już nie przekroczył progu swego zakładu. Przychodził do mieszczącego się naprzeciwko parku i godzinami patrzył na zabudowania fabryczne. Zmarł w 1960 roku. W 1950 roku dawny Wedel stał się "Zakładami Przemysłu Cukierniczego im. 22 Lipca". Jednak wszelkie próby zdobycia zagranicznych rynków zakończyły się kompletnym fiaskiem. Dlatego też 10 lat później do nazwy państwowego zakładu dopisano "d. E. Wedel". O prawo do używania tego podpisu toczy się dzisiaj spór między obecnym właścicielem zakładów "Pepsico Food" a spadkobiercami Wedlów. Ich pełnomocnik prawny podkreśla, że roszczenia nie dotyczą reprywatyzacji, ale nazwy spółki i użycia w niej nazwiska Wedel. Zgodnie z kodeksem handlowym nie wolno używać w nazwach firm nazwisk osób bez ich zgody lub zezwolenia ich spadkobierców. Dwukrotnie sądy różnych instancji uznały racje spadkobierców Wedla, ale na skutek rewizji nadzwyczajnej zgłoszonej przez ministra sprawiedliwości w rządzie Waldemara Pawlaka Sąd Najwyższy przekazał sprawę do ponownego rozpatrzenia. 10:15 EKOLOGIKA - JEZIORO Magazyn ekologiczny, 6 min, Polska, 2015 Magazyn ekologiczny. 10:25 RAPORT NAUKOWY - 78 23 min, Polska, 2023 Cotygodniowy przegląd najważniejszych wydarzeń w dziedzinie nauki zarówno w Polsce, jak i na świecie. Odkrycia i dokonania naukowców, misje badające tajemnice kosmosu i naszego globu, fascynujące technologie i wydarzenia, które zmieniają historię. To niezbędnik tych, którzy chcą być na bieżąco z tym, co dzieje się w nauce, poznawać i rozumieć naszą rzeczywistość, a czasem wybiegać myślą w przyszłość. W tym programie nie zapomnimy także o ważnych rocznicach i historii nauki. 10:55 CZY WIESZ, ŻE? - /132/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 19 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 11:15 WIEŚ Z POMYSŁEM - WIEŚ POCZĄTKÓW ŻYCIA - JAJKOWO 5 min, Polska, 2021 Tym razem zaczniemy naszą letnią przygodę od pytania: co było pierwsze - jajko czy kura? Mieszkańcy Jajkowa zaproszą nas na pyszne dania przygotowane z jajek. Opowiedzą o tradycji dekorowania pisanek, podpowiedzą, co warto zobaczyć m.in. w Brodnickim Parku Krajobrazowym, w którym można spotkać wiele gatunków ptaków. 11:30 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - SIERPC - WIELKANOC Magazyn, 22 min, Polska, 2017 Reżyseria: Natalia Kostenko Scenariusz: Magdalena Felis Zdjęcia: Jarosław Wątor, Jacek Banach, Tomasz Jędrzejczak Prowadzący: Tomasz Bednarek Tomasz Bednarek odwiedza przepiękny skansen - Muzeum Wsi Mazowieckiej w Sierpcu. W takiej scenerii opowiada o Wielkanocy, najstarszym i najważniejszym ze wszystkich chrześcijańskich świąt. W Niedzielę Wielkanocną dopełnia się największa tajemnica wiary: Chrystus odnosi zwycięstwo nad śmiercią. Wielkanocna symbolika była tak wymowna i nacechowana emocjonalnie, że szybko przenikło do sztuk plastycznych oraz do muzyki. W Polsce powszechnie znane są piękne obrzędy związane z tym świętem oraz poprzedzającym je Wielkim Tygodniem: strojenie palm wielkanocnych, zdobienie pisanek, święcenie pokarmów, dzielenie się jajkiem czy wreszcie śmigus - dyngus. Są też mniej znane tradycje, które mają zasięg regionalny. Opowiedzą o nich kulturoznawcy ze skansenu w Sierpcu oraz z Muzeum Etnograficznego w Warszawie. Niezależnie od tego jak spopularyzowany jest wielkanocny zwyczaj, każdy kryje w sobie głęboką symbolikę, wpisaną w to niezwykłe święto radości i nadziei. Dopełnieniem podniosłej atmosfery odcinka będzie muzyka paschalna w świetnym wykonaniu. 12:00 BOCIAN BIAŁY 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Bogumił Radajewski Scenariusz: Bogumił Radajewski Bocian biały to jeden z symboli polskiej przyrody. Jego widok jest na stałe wpisany w krajobraz pól, łąk i wsi. Bociany można spotkać na terenach rozciągających się od północnej Afryki, poprzez niemal całą Europę, aż po zachodnie krańce Azji. Co piąty bocian na świecie pochodzi właśnie z Polski. W tym filmie towarzyszymy ptakom przez cały sezon lęgowy. Śledzimy trudy, z jakimi zmagają się bociany po przylocie do kraju i z wysiłkiem budują swoje wielopokoleniowe gniazda. Jesteśmy świadkami przyjścia na świat potomstwa i pierwszych kroków młodych bocianów w trudnej sztuce samodzielnego latania, a na koniec sprawdzimy, jak bociany szykują się do przebycia tysięcy kilometrów na zimowanie. 12:40 PRZYRODNIK NA TROPIE - /5/ - SZARYTKA MORSKA Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2019 Reżyseria: Małgorzata Kosturkiewicz Scenariusz: Łukasz Bożycki Prowadzący: Łukasz Bożycki Bohaterka tego odcinka może ważyć aż do 300 kg i mierzyć do 2, 5 metra. Samce, jak to w świecie ssaków, są większe i cięższe od samic. Losy bohaterki od ponad 10 000 lat splecione są z człowiekiem, który od zamierzchłych czasów na nią polował ze względu na mięso, cenne futro i tłuszcz. W 2015 roku Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk zmienił kilka polskich nazw ssaków. Bohaterka tego odcinka wcześniej była foką szarą, a teraz jest szarytką morską. 13:15 CZY WIESZ, ŻE? - /133/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 19 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 13:35 PODRÓŻE KOSMICZNE - ZIEMIA (COSMIC JOURNEYS) Serial dokumentalny, 3 min, USA, 2017 Złożone z kilkunastu filmów krótkometrażowych "Podróże kosmiczne" zabierają widza na wycieczkę po kosmicznych przestworzach, ukazując niezwykłe widoki oraz fascynujące osobliwości naszego wszechświata. Przekazy z krążących wokół Ziemi satelitów, zdjęcia wykonane przez załogi stacji kosmicznych, obrazy sąsiednich planet to dla widza tej serii spotkanie twarzą w twarz z efektami najnowocześniejszych badań międzygwiezdnych i wiedzą naukową na ich temat. Zawarte w tym odcinku "Podróży kosmicznych", niezwykłe, wykonane z kosmosu zdjęcia naszej planety pozwalają nam ujrzeć kulę ziemską z innej, niewidzianej wcześniej perspektywy. 13:45 WĘDRÓWKA KONTYNENTÓW - EUROPA: NIESPOKOJNA PRZYSZŁOŚĆ (VOYAGE OF CONTINENTS - TURBULENT FUTURE - ODC. 5/5) Serial dokumentalny, 50 min, Francja, 2012 Reżyseria: Christopher Hooke Muzyka: Sylvain Moreau Kontynenty europejski i północnoamerykański zaczęły się rozdzielać 180 milionów lat temu. Dzięki temu powstał Atlantyk. Jednak krańce płyt tektonicznych, na których te kontynenty leżą, wciąż są bardzo blisko siebie. Na ich styku leży wulkaniczna Islandia, wyspa rozdarta przez ryft, który oddziela Europę od Ameryki Północnej. Jądro Ziemi uwalnia tędy swoje ciepło. Mamy tu gejzery, gotujące się błoto i szczeliny, które rozrywają Islandię. Zanurzając się w ten niespokojny uskok, praktycznie można dotykać jednocześnie Europy i Ameryki Północnej. W tym punkcie kontynenty odsuwają się od siebie dwa centymetry rocznie. Z kolei Europa Południowa, przy Morzu Śródziemnym, to miejsce najnowszych projektów w geologicznej historii Europy. 60 milionów lat temu kolizja Afryki z Europą przemieściła miliardy ton skał i wyniosła je na tysiące metrów ponad poziom morza. Tak powstały Alpy. Wznoszą się one na kontynencie do wysokości 4 800 metrów. Alpy zaś to idealny krajobraz dla poszukiwaczy kryształów, pięknych skarbów geologicznych, które dla badaczy są kapsułami czasu, zabierającymi nas do okresu formowania się Alp. Kryształy powstają w wyjątkowych warunkach. Kwarc, z którego wytworzył się kryształ, był w czasie kolizji Europy i Afryki wpychany w dół, w kierunku jądra Ziemi. Pod ciężarem obu kontynentów cząsteczki uległy dekompozycji, przemieściły się, skompresowały i w końcu zostały wypchnięte z powrotem do wnętrza Alp, aby tam utworzyć gładkie sześciościany kryształu. Autorzy tej niezwykłej serii dokumentalnej przekonują widzów, że wydarzenia tektoniczne są nieprzewidywalne. Energia z Ziemi jest siłą tak wielką, że może poruszać ogromne płyty tektoniczne, nieustannie zmieniając oblicze Europy. Poddawana olbrzymim siłom tektonicznym Europa nigdy nie będzie taka sama. Przyszłość naszego kontynentu rzeczywiście jest niespokojna. 14:50 WIELKIE WYNALAZKI - /11/ (GREAT INVENTIONS) Serial dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania/Niemcy/Niderlandy (Holandia), 2020 Nasi przodkowie z trudem rozpoznaliby świat, w którym my żyjemy dziś. Wszędzie, na całej planecie diametralnie zmienił się krajobraz, istniejące niegdyś nieprzyjazne człowiekowi środowiska zostały okiełznane w sposób, jaki naszych antenatów wprawiłby w najwyższe zdumienie i niedowierzanie. Zmieniło się życie codzienne, ale ludzkość sięgnęła także po to, co niecodzienne - wylądowaliśmy na Księżycu oraz spojrzeliśmy miliardy lat wstecz, bo chcieliśmy wiedzieć, jakie były początki wszechświata. Siłą napędową tych wszystkich osiągnięć jest niezwykły dar człowieka - wynalazczość. W tej 35-odcinkowej serii przyglądamy się sukcesom i porażkom człowieka na przestrzeni dziejów, jego genialnym pomysłom i niektórym... cóż, także niektórym mniej genialnym. Każdy odcinek celebruje wielkie wynalazki, które zmieniły nasz świat. 15:45 ENCYKLOPEDIA TVP NAUKA - DATA WIELKANOCY 3 min, Polska, 2023 Autor: Piotr Kot Wielkanoc jest świętem ruchomym. Wypada w pierwszą niedzielę po pierwszej pełni Księżyca przypadającej po równonocy wiosennej. Algorytm, który wymaga znajomości czterech działań i może jeszcze zaokrąglenia ułamków, opracował na początku XIX w. Carl Friedrich Gauss - wielki niemiecki matematyk. Drugi algorytm obliczania Wielkanocy - niewymagający uwzględniania wyjątków, ale z większą liczbą działań do wykonania - opracował w 1991 r. belgijski meteorolog i astronom amator, Jean Meeus. 15:50 RAPORT NAUKOWY - 78 23 min, Polska, 2023 Cotygodniowy przegląd najważniejszych wydarzeń w dziedzinie nauki zarówno w Polsce, jak i na świecie. Odkrycia i dokonania naukowców, misje badające tajemnice kosmosu i naszego globu, fascynujące technologie i wydarzenia, które zmieniają historię. To niezbędnik tych, którzy chcą być na bieżąco z tym, co dzieje się w nauce, poznawać i rozumieć naszą rzeczywistość, a czasem wybiegać myślą w przyszłość. W tym programie nie zapomnimy także o ważnych rocznicach i historii nauki. 16:25 CZY WIESZ, ŻE? - /134/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 26 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 16:50 PODRÓŻE KOSMICZNE - WEWNĘTRZNA ENERGIA SŁOŃCA (COSMIC JOURNEYS) Serial dokumentalny, 4 min, USA, 2017 Złożone z kilkunastu filmów krótkometrażowych "Podróże kosmiczne" zabierają widza na wycieczkę po kosmicznych przestworzach, ukazując niezwykłe widoki oraz fascynujące osobliwości naszego wszechświata. Przekazy z krążących wokół Ziemi satelitów, zdjęcia wykonane przez załogi stacji kosmicznych, obrazy sąsiednich planet to dla widza tej serii spotkanie twarzą w twarz z efektami najnowocześniejszych badań międzygwiezdnych i wiedzą naukową na ich temat. Słońce - ognista kula plazmy w samym centrum Układu Słonecznego - jest źródłem wszelkiego życia w naszym Układzie Słonecznym. Odcinek ukazuje budowę gwiazdy: od jej zjawiskowo wyglądającej powierzchni, kipiącej nieustannie energią oraz falującej ognistymi rozbłyskami i eksplozjami, aż po wewnętrzne jądro Słońca, w którym znajduje się piec nuklearny osiągający temperaturę 15 milionów stopni Celsjusza. 17:00 ASTRONARIUM - (68) - MIĘDZYNARODOWA UNIA ASTRONOMICZNA Magazyn, 22 min, Polska, 2018 Scenariusz: Krzysztof Czart, Maciej Mikołajewski, Bogumił Radajewski Prowadzący: Bogumił Radajewski Największe na świecie spotkanie poświęcone tajemnicom wszechświata. Miejsce, gdzie najwybitniejsi naukowcy dyskutują o najważniejszych odkryciach ostatnich lat. Właśnie tak wyglądają kongresy Międzynarodowej Unii Astronomicznej. W tym programie pokażemy, czym jest i jak działa ta największa astronomiczna organizacja na świecie. 17:30 INTELIGENTNE ZWIERZĘTA - ODC. 6 WĘDROWCY (ANIMAL EINSTEINS EP. 6 TRAVELLERS) Serial dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Joanne Stevens W tym odcinku dowiemy się, jak zwierzęta radzą sobie w czasie wędrówki i jak znajdują właściwą drogę, skąd płetwale błękitne wiedzą, gdzie uzupełniać zapasy pożywienia na długim szlaku migracji, jak to się dzieje, że węże i pająki mogą latać i jak żuki wykorzystują Drogę Mleczną w nawigacji. W wędrówce przez życie zwierzęta potrzebują sprawnego umysłu i wytrzymałości, aby bezpiecznie dotrzeć do celu. Wędrowcy. Dzięki tym zwierzętom przez tysiące lat pokonywaliśmy najsurowsze z krain. Wielbłądy są doskonale przystosowane do życia na pustyni. Latem mogą przetrwać bez jedzenia i wody cały tydzień. Gdy dotrą do wodopoju, wypijają jednorazowo nawet do stu litrów wody. Ich długie rzęsy chronią oczy przed piaskiem, szerokie stopy pomagają rozkładać ciężar ciała podczas wędrówki przez pustynię. Wielbłąd pokonuje nawet 40 kilometrów dziennie. Prowadzone przez dorosłego samca wielbłądy dwugarbne - baktriany wędrują przez monotonny krajobraz. Szukając pastwisk, migrują, by uniknąć ekstremalnych zimowych temperatur. Bez tych zwierząt nie przemierzylibyśmy pustyni. Z czasem jednak nasz sposób podróżowania znacznie się udoskonalił. 18:25 ENCYKLOPEDIA TVP NAUKA - DATA WIELKANOCY 3 min, Polska, 2023 Autor: Piotr Kot Wielkanoc jest świętem ruchomym. Wypada w pierwszą niedzielę po pierwszej pełni Księżyca przypadającej po równonocy wiosennej. Algorytm, który wymaga znajomości czterech działań i może jeszcze zaokrąglenia ułamków, opracował na początku XIX w. Carl Friedrich Gauss - wielki niemiecki matematyk. Drugi algorytm obliczania Wielkanocy - niewymagający uwzględniania wyjątków, ale z większą liczbą działań do wykonania - opracował w 1991 r. belgijski meteorolog i astronom amator, Jean Meeus. 18:35 PRYWATNE ŻYCIE ZWIERZĄT - JAJO CZY KURA - CO BYŁO PIERWSZE? Reportaż, 22 min, Polska, 2019 Reżyseria: Joanna Pawlikowska Scenariusz: Joanna Pawlikowska Andrzej Kruszewicz dzieli się z widzami swoimi spostrzeżeniami na temat ciekawych zachowań zwierząt. Robi to z dużym poczuciem humoru i przymrużeniem oka, wyłapując zabawne podobieństwa do naszych, ludzkich zachowań. W zwierzęcym świecie odnajdziemy znane nam, ludziom: więzi rodzinne, zabieganie o względy tej jedynej, oszustwo i manipulacje, miłość i czułość, troskę i altruizm, hierarchię społeczną i próby obalenia władzy, pracowitość i lenistwo. W drugiej serii cyklu odkrywamy kolejne tajemnice dzikiej natury i pokazujemy zjawiska budzące emocje, występujące w ludzkim i zwierzęcym świecie. Andrzej Kruszewicz jest przewodnikiem po świecie zwierząt. Podpatruje ich zachowania, interakcje między nimi i je komentuje. Obserwacje te prowadzi na zapleczu warszawskiego ogrodu zoologicznego, korzystając z pomocy opiekunów zwierząt, którzy mają z nimi bliski kontakt i dobre relacje. Miejscem obserwacji jest również dzika przyroda i widowiska przyrodnicze, takie jak: tokowiska cietrzewi czy batalionów, zalotne tańce żurawi, prezentacje męskiej sprawności podczas rykowiska jeleni czy bukowiska łosi, zabawy młodych zwierząt, relacje w stadzie żubrów czy dzików. Zaglądamy też w zakamarki: gęste krzaki, wysokie trawy, skraje oczek wodnych, gdzie podpatrujemy mniejsze życie, mało znane, a bardzo różnorodne i kolorowe. Punktem wyjścia jest wybrane zwierzę w zoo, z którym Andrzej lub opiekun mogą nawiązać bliższy kontakt i zaprezentować jego stany emocjonalne i ciekawe zachowania. Potem w odcinku wychodzimy w teren, gdzie przedstawiamy całą plejadę polskich gatunków, od owadów przez gady, płazy, ptaki i ssaki, tropiąc wśród nich zachowania będące naszym głównym tematem. 19:00 DZIKA POLSKA - PEŁNA ENERGII - PROMYK NAD ŻABIM OCZKIEM Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2010 Reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski Cykl filmów przyrodniczych prezentujący piękne zakątki, dzikie zwierzęta i ludzi, którzy je chronią. W tym odcinku wizyta w Wigierskim Parku Narodowym. Poszukiwanie naturalnych kolektorów słonecznych. 19:30 STACJA ARKTYKA - POGODA W ARKTYCE Cykl dokumentalny, 23 min, Polska, 2023 Reżyseria: Sambor Wilk Scenariusz: Odeta Moro, Patrycja Koskowska Wyprawa na biegun to jedna z najbardziej skomplikowanych operacji naukowych. Życie kilka tygodni na odludziu i poświęcenie się bez reszty badaniom naukowym to historia, którą chcemy opowiedzieć i pokazać. Zarejestrowane materiały video uzupełnione są animacjami oraz grafikami podkreślającymi efekty prowadzonych przez lata pomiarów. Badania, które będziemy obserwowali, są bardzo ważnie dla polskiej i światowej nauki, a polskie polarnictwo, z tradycjami sięgającymi XIX wieku, cieszy się ogólnoświatowym uznaniem. Poznamy jego genezę, interdyscyplinarną współpracę naukowców z wielu dziedzin i nieocenione efekty i korzyści, jakie z ich pracy czerpie cały świat. W filmie poznamy ludzi, którzy zostali zakwalifikowani do najnowszej edycji badań na biegunie. Widzowie dowiedzą się, jak wygląda trening przygotowujący do tak trudnego wyjazd. Poznają, jakie zagrożenia i niebezpieczeństwa mogą spotkać uczestników wyprawy oraz usłyszą, z jaką motywacja i oczekiwaniami wyjeżdżają członkowie zespołu, który najbliższe kilka miesięcy spędzi na badaniach i eksploracji bieguna. 20:00 O NIEZWYKŁEJ EWOLUCJI LUDZKICH NARZĄDÓW (THE SECRET HISTORY OF OUR EVOLUTION) Film dokumentalny, 90 min, Francja, 2018 W tym filmie dokumentalnym poznajemy spektakularną i zaskakującą historię naszych organów wewnętrznych. Od naszego DNA, poprzez oczy, do naszego mózgu, film ukazuje, jak kształtowało się ciało człowieka, jak ewoluowało i poprzez tysiąclecia dostosowywało się do warunków życia. 21:40 WIELKIE WYNALAZKI - /2/ (GREAT INVENTIONS) Serial dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania/Niderlandy (Holandia)/Niemcy, 2020 Nasi przodkowie z trudem rozpoznaliby świat, w którym my żyjemy dziś. Wszędzie, na całej planecie diametralnie zmienił się krajobraz, istniejące niegdyś nieprzyjazne człowiekowi środowiska zostały okiełznane w sposób, jaki naszych antenatów wprawiłby w najwyższe zdumienie i niedowierzanie. Zmieniło się życie codzienne, ale ludzkość sięgnęła także po to, co niecodzienne - wylądowaliśmy na Księżycu oraz spojrzeliśmy miliardy lat wstecz, bo chcieliśmy wiedzieć, jakie były początki wszechświata. Siłą napędową tych wszystkich osiągnięć jest niezwykły dar człowieka - wynalazczość. W tej 35-odcinkowej serii przyglądamy się sukcesom i porażkom człowieka na przestrzeni dziejów, jego genialnym pomysłom i niektórym... cóż, także niektórym mniej genialnym. Każdy odcinek celebruje wielkie wynalazki, które zmieniły nasz świat. 22:35 ENCYKLOPEDIA TVP NAUKA - WILHELM ROENTGEN 2 min, Polska, 2023 Autor: Piotr Kot Był pierwszym laureatem Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki. Niemiecki fizyk Wilhelm Roentgen zasłużył się przede wszystkim jako odkrywca promieniowania X, które zrewolucjonizowało wiele dziedzin ludzkiego życia, a zwłaszcza medycynę. Odkrycia nowego promieniowania Roentgen dokonał w 1895 roku. Szybko zauważył, że dzięki nowemu promieniowaniu można wykonywać zdjęcia ukazujące wnętrze ciała. Roentgen nazwał je promieniowaniem X, ponieważ początkowo nie wiedział co to za promieniowanie, natomiast X oznacza niewiadomą. Takiego nazewnictwa używa dotąd obecnie większość krajów, choć głównie w Polsce i Niemczech stosuje się także nazwę promieniowanie rentgenowskie. Rok po odkryciu Roentgen został zaproszony do Berlina w celu wygłoszenia wykładu na temat promieni X. Kilka miesięcy później zaczęto je stosować w medycynie do prześwietleń ludzkiego ciała. 22:50 RAPORT NAUKOWY - 78 23 min, Polska, 2023 Cotygodniowy przegląd najważniejszych wydarzeń w dziedzinie nauki zarówno w Polsce, jak i na świecie. Odkrycia i dokonania naukowców, misje badające tajemnice kosmosu i naszego globu, fascynujące technologie i wydarzenia, które zmieniają historię. To niezbędnik tych, którzy chcą być na bieżąco z tym, co dzieje się w nauce, poznawać i rozumieć naszą rzeczywistość, a czasem wybiegać myślą w przyszłość. W tym programie nie zapomnimy także o ważnych rocznicach i historii nauki. 23:25 INTELIGENTNE ZWIERZĘTA - ODC. 6 WĘDROWCY (ANIMAL EINSTEINS EP. 6 TRAVELLERS) Serial dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Joanne Stevens W tym odcinku dowiemy się, jak zwierzęta radzą sobie w czasie wędrówki i jak znajdują właściwą drogę, skąd płetwale błękitne wiedzą, gdzie uzupełniać zapasy pożywienia na długim szlaku migracji, jak to się dzieje, że węże i pająki mogą latać i jak żuki wykorzystują Drogę Mleczną w nawigacji. W wędrówce przez życie zwierzęta potrzebują sprawnego umysłu i wytrzymałości, aby bezpiecznie dotrzeć do celu. Wędrowcy. Dzięki tym zwierzętom przez tysiące lat pokonywaliśmy najsurowsze z krain. Wielbłądy są doskonale przystosowane do życia na pustyni. Latem mogą przetrwać bez jedzenia i wody cały tydzień. Gdy dotrą do wodopoju, wypijają jednorazowo nawet do stu litrów wody. Ich długie rzęsy chronią oczy przed piaskiem, szerokie stopy pomagają rozkładać ciężar ciała podczas wędrówki przez pustynię. Wielbłąd pokonuje nawet 40 kilometrów dziennie. Prowadzone przez dorosłego samca wielbłądy dwugarbne - baktriany wędrują przez monotonny krajobraz. Szukając pastwisk, migrują, by uniknąć ekstremalnych zimowych temperatur. Bez tych zwierząt nie przemierzylibyśmy pustyni. Z czasem jednak nasz sposób podróżowania znacznie się udoskonalił. 00:25 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - WIELKANOC Magazyn, 22 min, Polska, 2017 Reżyseria: Natalia Kostenko Scenariusz: Magdalena Felis Zdjęcia: Jarosław Wątor, Jacek Banach, Tomasz Jędrzejczak Prowadzący: Tomasz Bednarek Tomasz Bednarek odwiedza przepiękny skansen - Muzeum Wsi Mazowieckiej w Sierpcu. W takiej scenerii opowiada o Wielkanocy, najstarszym i najważniejszym ze wszystkich chrześcijańskich świąt. W Niedzielę Wielkanocną dopełnia się największa tajemnica wiary: Chrystus odnosi zwycięstwo nad śmiercią. Wielkanocna symbolika była tak wymowna i nacechowana emocjonalnie, że szybko przenikło do sztuk plastycznych oraz do muzyki. W Polsce powszechnie znane są piękne obrzędy związane z tym świętem oraz poprzedzającym je Wielkim Tygodniem: strojenie palm wielkanocnych, zdobienie pisanek, święcenie pokarmów, dzielenie się jajkiem czy wreszcie śmigus - dyngus. Są też mniej znane tradycje, które mają zasięg regionalny. Opowiedzą o nich kulturoznawcy ze skansenu w Sierpcu oraz z Muzeum Etnograficznego w Warszawie. Niezależnie od tego jak spopularyzowany jest wielkanocny zwyczaj, każdy kryje w sobie głęboką symbolikę, wpisaną w to niezwykłe święto radości i nadziei. Dopełnieniem podniosłej atmosfery odcinka będzie muzyka paschalna w świetnym wykonaniu. 01:00 STACJA ARKTYKA - POGODA W ARKTYCE Cykl dokumentalny, 23 min, Polska, 2023 Reżyseria: Sambor Wilk Scenariusz: Odeta Moro, Patrycja Koskowska Wyprawa na biegun to jedna z najbardziej skomplikowanych operacji naukowych. Życie kilka tygodni na odludziu i poświęcenie się bez reszty badaniom naukowym to historia, którą chcemy opowiedzieć i pokazać. Zarejestrowane materiały video uzupełnione są animacjami oraz grafikami podkreślającymi efekty prowadzonych przez lata pomiarów. Badania, które będziemy obserwowali, są bardzo ważnie dla polskiej i światowej nauki, a polskie polarnictwo, z tradycjami sięgającymi XIX wieku, cieszy się ogólnoświatowym uznaniem. Poznamy jego genezę, interdyscyplinarną współpracę naukowców z wielu dziedzin i nieocenione efekty i korzyści, jakie z ich pracy czerpie cały świat. W filmie poznamy ludzi, którzy zostali zakwalifikowani do najnowszej edycji badań na biegunie. Widzowie dowiedzą się, jak wygląda trening przygotowujący do tak trudnego wyjazd. Poznają, jakie zagrożenia i niebezpieczeństwa mogą spotkać uczestników wyprawy oraz usłyszą, z jaką motywacja i oczekiwaniami wyjeżdżają członkowie zespołu, który najbliższe kilka miesięcy spędzi na badaniach i eksploracji bieguna. 01:40 PODWODNY ŚWIAT WULKANÓW MORZA ŚRÓDZIEMNEGO (THE FIRE UNDER THE SEA) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2021 Wyjątkowe nurkowanie w Morzu Śródziemnym z międzynarodową ekspedycją w poszukiwaniu nieodkrytych podwodnych wulkanów, prowadzoną przez zwycięzcę Fotografa Dzikiej Przyrody Roku 2021 i nominowanego do nagrody Emmy, Laurenta Ballesty. 75% aktywności wulkanicznej ma miejsce pod powierzchnią, a nauka ma niewiele danych na temat tych zjawisk na takich głębokościach. 02:45 DZIKA POLSKA - PEŁNA ENERGII - PROMYK NAD ŻABIM OCZKIEM Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2010 Reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski Cykl filmów przyrodniczych prezentujący piękne zakątki, dzikie zwierzęta i ludzi, którzy je chronią. W tym odcinku wizyta w Wigierskim Parku Narodowym. Poszukiwanie naturalnych kolektorów słonecznych.