TVP Historia Piątek, 12.04.2024 07:00 BYŁ TAKI DZIEŃ - 12 KWIETNIA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1893 - w Paryżu powstała Olympia, sławny kabaret i teatr muzyczny; 1945 - zmarł F. D. Roosevelt; 1956 - "Po prostu" opisało sklepy "za żółtymi firankami"; 1982 - pierwsza emisja Radia Solidarność; 07:05 WOJENNE DZIEWCZYNY S.II - ODC. 17 (SERIA II ODC. 4) Serial wojenny TVP, 45 min, Polska, 2017 Reżyseria: Michał Rogalski, Łukasz Ostalski Scenariusz: Marek Kreutz, Ewa Popiołek Aktorzy: Marta Mazurek, Aleksandra Pisula, Vanessa Aleksander, Michał Czernecki, Józef Pawłowski, Tomasz Włosok, Katrin Buhring, This Maag, Sebastian Jasnoch Ewka dowodzi akcją kradzieży formularza rozkazu wyjazdu w Hotelu Europejskim. Pomagają jej w tym Irka oraz Marysia, która zatrudniła się w hotelowej restauracji jako kelnerka. Po udanej akcji Ewka spotyka się ze Stefanem w kawiarni. Mężczyzna przekazuje jej podrobiony dokument. Zjawia się Powała, który nalega na ujawnienie miejsca pobytu Kamila Brodzkiego. Ewka podejrzewa, że na wydaniu wyroku na Kamila zależy Stefanowi, który podkochuje się w Irce. Kamil pod nieobecność Irki opuszcza kryjówkę u Lesia i udaje się do burdelu, gdzie nadużywa alkoholu. Narzeczona odnajduje go dzięki Ninie. W burdelu przebywa także volksdeutsch Polanek, który rozpoznaje Brodzkiego i chce donieść na gestapo. Przerażona Irka wypycha go przez okno, szpicel ginie na miejscu. Jadzia, właścicielka budynku, zarządzająca burdelem, nakazuje parze opuścić kryjówkę. Ewka dostarcza do mieszkania Leokadii podrobiony Marschbefehl, na który czeka kurier. Orsza dziękuje za udaną akcję, żegna się z żoną Leokadią i udaje na dworzec. W wyniku działań Margarethe, Orsza zostaje zatrzymany przez żandarmów. Wieziony na przesłuchanie połyka śmiertelną dawkę trucizny. 08:00 NIE TAKA PROSTA HISTORIA - THE CROWN Magazyn, 25 min, Polska, 2021 Scenariusz: Wiktor Świetlik Prowadzący: Wiktor Świetlik Czy królowa Elżbieta czasem płacze? Czy ma braki w wykształceniu? Co łączy wielki smog, Winstona Churchilla i pewną uroczą sekretarkę? Odpowiemy na te pytania, a także porozmawiamy o czarnych owcach rodziny królewskiej z gośćmi kolejnego odcinka, w którym to przyjrzymy się serialowi "The Crown". 08:35 HISTORIA POLSKI - OPRAWCY Z KATYNIA - OPRAWCY Z KATYNIA CZ. 1 Serial dokumentalny, 52 min, Polska, 2020 Reżyseria: Cdric Tourbe, Cedric Tourbe, Cedric Tourbe Scenariusz: Olivia Gomolinski, Cdric Tourbe, Olivia Gamolinski W 1940 r. Związek Radziecki zarządził egzekucję 22.000 polskich jeńców wojennych, z czego 4.500 zamordowano w lesie katyńskim w Rosji. Film dokumentalny "Oprawcy z Katynia" opowiada po raz pierwszy historię masakry w Katyniu przedstawioną z punktu widzenia obu stron: ofiar i sprawców. W niezwykle szczegółowy sposób reżyser Cedric Tourbe pokazuje, jak doszło do tej zbrodni przeciwko ludzkości i przybliża mechanizmy funkcjonowania państwa sowieckiego oraz tajnej policji NKWD. 09:35 SENSACJE XX WIEKU - NAJWIERNIEJSZY ŻOŁNIERZ HITLERA Cykl dokumentalny, 45 min, Polska, 2002 Reżyseria: Wojciech Pacyna Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Adam Sikora Prowadzący: Bogusław Wołoszański Rommel zdawał sobie sprawę, że nie wygra z aliantami, jeżeli nie otrzyma posiłków. Wprowadzony w błąd przez brytyjski wywiad uznał, że nic złego się nie stanie jeżeli na kilka tygodni uda się do Europy. 23 września wyjechał do Rzymu, a następnie do Winnicy na Ukrainie, aby tam w polowej kwaterze Hitlera przedstawić mu sytuację w Afryce Północnej i uzyskać niezbędne dostawy broni i amunicji. 10:25 AXIS MUNDI KAROLA SCHAYERA Film dokumentalny, 66 min, Polska, 2023 Reżyseria: Wojciech Królikowski Scenariusz: Wojciech Królikowski Zdjęcia: Sławomir Chdowski, Mieczysław Herba, Kamil Szołtysik Bohaterem filmu jest Karol Schayer, wybitny modernistyczny architekt, wielce zasłużony dla Śląska. "Pamiętam moje pierwsze wrażenia z pobytu w Katowicach z roku 1923. Przypominam sobie doskonale niewielkie, ruchliwe centrum handlowe, niektóre wystawy sklepowe z napisami: Tu mówią po polsku i te beznadziejne w swojej architekturze domy mieszkalne, szare, zakopcone, z wygódkami na podestach klatek schodowych, przykładem niewymagającym komentarzy, co do wymagań i poziomu kultury przedwojennego kresowego budownictwa niemieckiego". Wkrótce miało się to zmienić. A wszystko za sprawą grupy genialnych architektów z Politechniki Lwowskiej. W Katowicach w latach 30. XX wieku powstał jeden z najnowocześniejszych budynków muzealnych w Europie: Muzeum Śląskie. Pewien młody architekt, Karol Schayer, śmiałą wizję przekuł w czyn swoje Opus Magnum - miejsce niezwykłe, gdzie przeszłość miała tworzyć więź z teraźniejszością i wyznaczać perspektywę na przyszłość. Niemcy po zajęciu Katowic we wrześniu 1939 roku, uznali ten gmach za przykład sztuki zdegenerowanej, pomnik pychy polsko - żydowskiej. Postanowili zburzyć muzeum i konsekwentnie przez całą wojnę realizowali swój obłąkańczy plan. Od 1940 roku rozpoczęło się bezprecedensowe, metodyczne burzenie gmachu o kubaturze 90.000 m3 kawałek po kawałku, ręcznie trwało to aż do stycznia 1945 roku, w efekcie hitlerowcy rozebrali gmach do fundamentów. Zostało trochę fotografii, rysunków, planów, wspomnień, legenda genialnego architekta i dzieła jego życia. 11:40 ARCHIWUM ZIMNEJ WOJNY - AMERYKA NA STRAŻY WOLNOŚCI Magazyn, 30 min, Polska, 2023 Reżyseria: Jan Sosiński Scenariusz: Jan Sosiński, Andrzej Mietkowski Muzyka: Piotr Dziki Chancewicz Prowadzący: Andrzej Mietkowski Od czasu żelaznej kurtyny trwa próba sił wolnego świata z sowiecką i rosyjską ekspansją. Sekretna pomoc dla narodów ujarzmionych trwa od lat 40. Radia z Zachodu przebijały żelazną kurtynę, rozwijał się przerzut zakazanych książek. Z czasem - finansowanie Solidarności i dysydentów w bloku sowieckim. Teraz przyszedł czas na Javeliny, Haymarsy i Leopardy. O historii pomocy dostarczanej przez Zachód mówić będą m.in. historyk dr hab. Sebastian Ligarski; płk dr hab. Juliusz Tym z Instytutu Strategii Wojskowej oraz historyk emigracji dr hab. Sławomir Łukasiewicz. 12:15 DROGA - ODC. 3/6 - OSTATNICH GRYZĄ PSY Serial obyczajowy TVP, 57 min, Polska, 1973 Reżyseria: Sylwester Chęciński Scenariusz: Andrzej Mularczyk Zdjęcia: Andrzej Ramlau, Jacek Stachlewski Muzyka: Jerzy Derfel Aktorzy: Wiesław Golas, Zofia Walkiewicz, Mirosława Dubrawska, Maciej Damięcki, Zygmunt Malawski, Mieczysław Waśkowski, Bogusław Sochnacki, Bohdan Łazuka, Zdzisław Kuźniar Marian Szyguła obiecuje choremu przyjacielowi, że zaopiekuje się jego córką podczas egzaminów do zespołu pieśni i tańca "Mazowsze". Aleksandra Wróbel - która sama siebie nazywa Anitą - śpiewa marnie i nie zostaje przyjęta. Jest jednak atrakcyjną dziewczyną, więc od razu znajduje się "łowca talentów", który obiecuje wykreować ją na solistkę. W rzeczywistości Czarny chce uczynić z Oli Wróbel prostytutkę. Marianek robi wszystko, by wyrwać naiwną dziewczynę z jego szponów. 14:30 NA RATUNEK NOTRE DAME - CZĘŚĆ 2. (SAVING NOTRE DAME / SAUVER NOTRE DAME) Film dokumentalny, 55 min, Francja, 2020 Reżyseria: Quentin Domart, Charlene Gravel Część druga filmu dokumentalnego. Kiedy 15 kwietnia 2019 roku wybuchł pożar Katedry Notre Dame, świat wstrzymał oddech. Ogień ugaszono, ale wszyscy byli przerażeni ogromem zniszczeń. Katedra nadal stoi, ale ogólna stabilność budynku została osłabiona. Archeolodzy badali każdy kawałek zwęglonego gruzu, aby dowiedzieć się więcej o konstrukcji budynku, podczas gdy technicy, kamieniarze i stolarze, pod nadzorem głównego architekta Notre - Dame, cały czas pracują niestrudzenie, aby wzmocnić pozostałą konstrukcję, zanim będzie zbyt późno. Ten kluczowy etap jest pełen niebezpieczeństw, ale jest niezbędny do odrodzenia Notre - Dame. W filmie ukazano prace po 53 i 252 dniach od pożaru. 15:35 SEKRETY STAROŻYTNYCH INŻYNIERÓW - /6/ (ANCIENT ENGINEERING) Serial dokumentalny, 50 min, Niderlandy (Holandia), 2021 Architektura wielkich świątyń wznoszonych w czasach starożytnych niejednokrotnie stanowiła kamień milowy w rozwoju technik budowlanych i przesuwała granice inżynierii sztuki budowlanej. Na świątynie nie szczędzono wydatków, często budowane były przez dziesięciolecia, a nawet stulecia. Jedną z takich niezwykłych świątyń jest Angkor Wat w głębi dżungli kambodżańskiej. 900-letni kompleks zajmujący ponad 400 akrów na bagnach nękanych plagą monsunów. Największy zabytek religijny na świecie pod względem powierzchni lądowej. Niekończące się korytarze i kolosalne konstrukcje tej świątyni ukazują niezwykle precyzyjne rzemiosło kamieniarskie oraz arcydzieła dekoracji rzeźbiarskiej. Szósty odcinek z 10-odcinkowej serii dokumentalnej "Sekrety starożytnych inżynierów" ukazującej najbardziej niezwykłe i intrygujące osiągnięcia inżynierii z czasów starożytnych, które inspirują także inżynierów współczesnych. 16:30 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - PODWODNA WOJNA CZ 2 Cykl dokumentalny, 29 min, Polska, 1991 Scenariusz: Maciej Zakrocki, Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Lektor: Bogusław Wołoszański Część druga audycji, w której Bogusław Wołoszański przedstawia przebieg działań wojennych prowadzonych przez niemieckie okręty podwodne u - booty. W programie wykorzystano archiwalne materiały filmowe. W tym odcinku autorzy skupiają się na początkowym okresie II wojny światowej, kiedy to obie strony konfliktu doskonaliły swój sprzęt i techniki działań. 17:05 HISTORIA POLSKI - OPRAWCY Z KATYNIA - OPRAWCY Z KATYNIA CZ. 2 Serial dokumentalny, 52 min, Polska, 2020 Reżyseria: Cedric Tourbe Scenariusz: Cedric Tourbe, Olivia Gamolinski W 1940 r. Związek Radziecki zarządził egzekucję 22.000 polskich jeńców wojennych, z czego 4.500 zamordowano w lesie katyńskim w Rosji. Film dokumentalny "Oprawcy z Katynia" opowiada po raz pierwszy historię masakry w Katyniu widzianą z obu stron: ofiar i sprawców. W niezwykle szczegółowy sposób reżyser Cedric Tourbe pokazuje, jak doszło do tej zbrodni przeciwko ludzkości i przybliża mechanizmy funkcjonowania państwa sowieckiego oraz tajnej policji NKWD. 18:00 ŚLADAMI ESKULAPA - CHŁOPIEC CZY DZIEWCZYNKA Cykl dokumentalny, 22 min, Polska, 2021 Scenariusz: Wiktor Szymborski, Paweł F. Nowakowski Muzyka: Marcin Gałażyn Prowadzący: Paweł Nowakowski, Wiktor Szymborski W tym odcinku opowiadamy o historii i rozwoju położnictwa. 18:30 POLSKIE 100 LAT - POLITYKA SOWIECKA WOBEC POLSKI 1941 - 43 Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2019 Reżyseria: Krzysztof Talczewski Scenariusz: Mirosław Chojecki, Piotr Weychert Muzyka: Michał Lorenc Wykonawcy: Kazimierz Kaczor, Tomasz Marzecki Po agresji sowieckiej na Polskę 17 września 1939 roku nie istniały żadne kanały łączności między rządem Rzeczypospolitej w Londynie a rządem sowieckim. Dopiero po ataku Niemców na dotychczasowego sojusznika nawiązane zostały stosunki polsko - sowieckie. Podpisany został układ pomiędzy ambasadorem sowieckim w Londynie Iwanem Majskim i premierem rządu Rzeczypospolitej generałem Władysławem Sikorskim. Moskwa uznała za niebyły pakt Ribbentrop - Mołotow, ogłosiła amnestię dla bezpodstawnie uwięzionych i zesłanych do łagrów Polaków. Na terenie Związku Sowieckiego miała powstać polska armia podległa rządowi w Londynie. Jednak tworzenie Armii napotykało na mnóstwo przeszkód ze strony sowieckiej. Do sierpnia 1942 roku nastąpiła ewakuacja polskiego wojska do Iranu. Gdy w kwietniu 1943 roku Niemcy odkryli w Katyniu masowe groby oficerów polskich, których poszukiwano na próżno, Moskwa stwierdziła, że zamordowani oni zostali przez hitlerowców. Wniosek rządu Rzeczypospolitej do Międzynarodowego Czerwonego Krzyża w Genewie o zbadanie sprawy spowodował zerwanie przez Stalina stosunków z polskim rządem. Tym samym Stalin miał wolne ręce i bez przeszkód ze strony Wielkiej Brytanii i Stanów Zjednoczonych mógł realizować własną politykę przy pomocy tworzonych przez siebie struktur agenturalnych. 19:00 WOJENNE DZIEWCZYNY S.II - ODC. 18 (SERIA II ODC. 5) Serial wojenny TVP, 42 min, Polska, 2017 Reżyseria: Michał Rogalski Scenariusz: Ewa Popiołek Aktorzy: Aleksandra Pisula, Marta Mazurek, Vanessa Aleksander, Michał Czernecki, Józef Pawłowski, Katrin Buhring, This Maag, Sebastian Jasnoch Doktor Andrzej zabiera Konstantego do szpitala. Marysia bandażuje głowę i twarz ojcu, by nie zdradzała żydowskiego pochodzenia. W siedzibie Abwehry Margarethe otrzymuje informację o śmierci Orszy. Ustala, że numer rozkazu wyjazdu należał do Strochowa mieszkającego w hotelu Europejskim. Wściekła na nieudolność gestapo Niemka, udaje się tam i przeprowadza śledztwo. Nakłania Zuzię do współpracy, szantażując wywiezieniem matki do Auschwitz. Natalia Wieleżyńska dostaje od listonosza donos na Marysię, który napisała jej córka Kasia. Dzięki działalności podziemia list nie dociera do gestapo, dpkąd został zaadresowany przez zazdrosną o Andrzeja dziewczynę. Kobieta nie może uwierzyć w to, że jej córka była gotowa sięgnąć po tak radykalne środki, by pozbyć się konkurentki. Z radiostacji ukrytej w piwnicy, radiotelegrafista odbiera wiadomość o śmierci Orszy. Alfa zrywa siatkę i wydaje zakaz kontaktowania się z hotelem. Andrzej proponuje Marysi tymczasowe zamieszkanie w pawilonie szpitalnym. Ze względu na donos Kasi, kobieta nie może wrócić do mieszkania Wieleżyńskiej. Irena wbrew rozkazowi Alfy udaje się do hotelu, by ostrzec Zuzię. Przed budynkiem czeka na nią Kamil. Po chwili zjawiają się Niemcy. 21:00 WOJNA O TRONY. PRAWDZIWA HISTORIA EUROPY S.III - HENRYK IV - WALKA O TRON. 1590 - 1594. ODC. 1/6 (REAL WAR OF THRONES. ODC. 1/6) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Reżyseria: Vanessa Pontet, Alain Brunard W burzliwych czasach średniowiecznej Europy żądne władzy dynastie walczyły o dominację na kontynencie. Walczono na polach bitew, jednak często decydujące boje rozgrywały się w kuluarach. Za grubymi murami zamków zawierano strategiczne sojusze, dochodziło do aktów cudzołóstwa, spisków, zdrad i morderstw. Bezlitosne intrygi doprowadziły do zerwania więzi w wielu znamienitych rodach i wpłynęły na sposób, w jaki kierowały one swoimi imperiami. Serial przybliża losy postaci bezpośrednio zaangażowanych w spory dynastyczne, przedstawia ich motywacje w dążeniu do osiągnięcia celu oraz prezentuje skutki ich dobrych i złych decyzji. Dokument ukazuje również, jak pragnienie władzy i ludzkie namiętności były istotnymi czynnikami w tworzeniu się narodów europejskich. 22:05 SENSACJE XX WIEKU - NAJWIERNIEJSZY ŻOŁNIERZ HITLERA Cykl dokumentalny, 45 min, Polska, 2002 Reżyseria: Wojciech Pacyna Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Adam Sikora Prowadzący: Bogusław Wołoszański Rommel zdawał sobie sprawę, że nie wygra z aliantami, jeżeli nie otrzyma posiłków. Wprowadzony w błąd przez brytyjski wywiad uznał, że nic złego się nie stanie jeżeli na kilka tygodni uda się do Europy. 23 września wyjechał do Rzymu, a następnie do Winnicy na Ukrainie, aby tam w polowej kwaterze Hitlera przedstawić mu sytuację w Afryce Północnej i uzyskać niezbędne dostawy broni i amunicji. 23:05 BAT 21 Dramat, 100 min, USA, 1988 Reżyseria: Peter Markle Scenariusz: William C. Anderson, George Gordon Aktorzy: Danny Glover, Gene Hackman, Jarry Reed, David Marshall Grant, Clayton Rohner, Erich Anderson, Joe Dorsey Film wojenny o Wietnamie, odbiegający od kasowych dzieł tego gatunku. Reżyser Peter Markle świadomie unika spektakularnych efektów pirotechnicznych, widowiskowych scen walk, krwawej strzelaniny i przesadnego pokazywania siły bohatera typu Rambo, koncentrując się raczej na ludzkim aspekcie sprawy. Zainspirowany rzeczywistymi wydarzeniami film opowiada o ryzykownej akcji ratowania amerykańskiego oficera zagubionego na ogarniętym wojną terytorium wroga. Ukazuje dramat człowieka, który, choć swoje życie zawodowe poświęcił karierze wojskowej, po raz pierwszy znajduje się w samym centrum działań wojennych. Dotychczas na odległość wydawał rozkazy, teraz ma okazję przyjrzeć się konfliktowi od środka, przekonać się, jaką cenę płacą niewinni ludzie za bezsensowną wojnę na górze. Wietnam, rok 1972. Podczas lotu rozpoznawczego nad terytorium wroga nad dżunglą zostaje zestrzelony amerykański bombowiec. Z płonącej maszyny ratuje się na spadochronie jedynie 53 - letni podpułkownik Iceal Hambleton (Gene Hackman), kryptonim Bat 21, ekspert w dziedzinie uzbrojenia rakietowego sił powietrznych Stanów Zjednoczonych. Komunistyczna partyzantka próbuje pojmać wroga. Na pomoc zestrzelonemu oficerowi spieszy kapitan Bartholomew Clark (Danny Glover), pilot samolotu zwiadowczego, któremu udaje się zlokalizować rozbitka. Ponieważ w miejscu otoczonym siłami wroga natychmiastowa akcja jest zbyt ryzykowna, Hambleton musi spędzić noc w dżungli. Przerażonego sytuacją, wyczerpanego i wygłodniałego oficera podtrzymuje na duchu Clark, który przez cały czas nawiązuje z nim kontakt radiowy. Hambleton musi sam stawić czoło wielu niebezpieczeństwom. Podczas kradzieży żywności zostaje zaatakowany przez wietnamskiego wieśniaka, którego zabija w obronie własnej. Niebawem jest świadkiem śmierci pilota helikoptera, Rossa Carvera (David Marshall Grant), który miał wyrwać go z piekła. Tymczasem lotnictwo amerykańskie przygotowuje się do zaplanowanej od dawna operacji zbombardowania okolicy, gdzie został odkryty konwój czołgów nieprzyjaciela. Dziesiątkom niewinnych Wietnamczyków grozi śmiertelne niebezpieczeństwo. W zagrożeniu jest również życie podpułkownika Hambletona. Dzięki interwencji przełożonego Clarka, pułkownika George'a Walkera (Jerry Reed), rozpoczęcie ataku udaje się odwlec o 24 godziny. Obowiązuje jednak całkowity zakaz wszelkich lotów zwiadowczych i ratowniczych. Chcąc ocalić Iceala Hambletona, zdesperowany kapitan Clark uprowadza helikopter Walkera, choć nie potrafi sterować maszyną. 01:00 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - DOPISAĆ LOSY Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2022 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki "Dopisać losy" Dziś opowieść zaczynamy 3 września 1939 roku, kiedy to nad ranem 16. Pułk Ułanów Wielkopolskich otrzymuje od generała Stanisława Grzmota - Skotnickiego, dowódcy Pomorskiej Brygady Kawalerii rozkaz osłaniania w miejscowości Bykowiec odwrotu polskich oddziałów w kierunku Bydgoszczy. Zgodnie z naszą filozofią nie zajmujemy się szerokimi bitewnymi panoramami, ale koncentrujemy na jednym szczególe. Pod Krojantami zajmiemy się poszukiwaniem miejsca jednej tankietki, osłaniającej szarżę polskiej kawalerii. 01:40 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - OBRONA HELU CZ. 1 Cykl dokumentalny, 20 min, Polska, 1995 Scenariusz: Maciej Zakrocki, Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Prowadzący: Bogusław Wołoszański Magazyn historyczny Bogusława Wołoszańskiego. Pierwsza część programu poświęconego obronie Helu w 1939 roku.