TVP Dokument Sobota, 20.04.2024 05:20 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.IV - ODC. 37 ATOMOWA TAJEMNICA Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2017 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Jak w czasach zimnej wojny przygotowywano się do nadejścia atomowej katastrofy? Gdzie miały chronić się najważniejsze osoby w państwie? Jak miało wyglądać ich codzienne życie pod ziemią? Aby to sprawdzić, Radosław Kotarski rusza do obiektów, o których do niedawna wiedziało zaledwie kilkanaście osób w państwie, a umiejscowienie sekretnych budowli było jedną z najważniejszych tajemnic. Poza tym zastanawia się, czy na terenie Polski znajdowały się kiedyś głowice nuklearne, które mogły rozpocząć III wojnę światową. 05:55 WETERYNARZE Z SERCEM - /72/ Reality show, 25 min, Polska, 2019 Reżyseria: Beata Szymańska Scenariusz: Beata Szymańska Program prezentuje przypadki pacjentów pojawiających się w klinikach weterynaryjnych, pracę i opiekę medyczną nad zwierzętami w ogrodach zoologicznych i innych placówkach działających na rzecz zwierząt. Odwiedzamy ośrodki rehabilitacji osób z niepełnosprawnościami i placówki wykorzystujące w swej pracy zwierzęta, np. policja czy służby celne. Zobaczymy także mniej popularne zwierzęta domowe, jak gryzonie czy zwierzęta egzotyczne. Program wskazuje, jak postępować ze zwierzętami i uczy empatii w stosunku do nich. 06:25 BALEARY. NIEUJARZMIONA PRZYRODA (BALEARES, THE UNTAMED ARCHIPELAGO / BALEARES, ARCHIPELAGO INDOMITO EN) Film dokumentalny, 52 min, Hiszpania, 2019 Reżyseria: Ruben Casas Oche Film dokumentalny, przyrodniczy. W samym sercu zachodniej części Morza Śródziemnego archipelag Balearów kryje świat, którego nawet narastająca inwazja człowieka nie była w stanie zniszczyć. To jeden z najczęściej wybieranych kierunków podróży w zachodniej części Morza Śródziemnego, a powody są oczywiste. Znajdziemy tu urokliwe zatoczki, przepiękne zachody słońca i zapierającą dech w piersiach przyrodę. Baleary mają wiele do zaoferowania - możesz zwiedzać nadmorskie miasteczka, odkrywać krajobrazy niczym z filmu lub też uprawiać sporty wodne. Szczególnie spokojne są Minorka i Formentera, dwie małe, rajskie wyspy na Morzu Śródziemnym. Większymi wyspami są Majorka i Ibiza. Na pierwszej wyróżniają się stolica, Palma, Park Narodowy Cabrera oraz Sierra de Tramontana. Ibiza z kolei ze względu na swoją bioróżnorodność i kulturę została wpisana na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Znajdują się tu bowiem ruiny osady fenickiej w Sa Caleta, nekropolia w Puig des Molins oraz starówka miasta Eivissa. Film nagrodzony na Festiwalu Filmów NATURVISION 2019, GREENSCREEN 2019. 07:25 SZYMPANSY W UGANDZIE (UGANDA, THROUGH THE EYES OF A CHIMP / OUGANDA, LE REGARD D'UN CHIMPANZE) Film dokumentalny, 48 min, Francja, 2019 Reżyseria: Roman Fournier - Christol Uganda leży w samym sercu Afryki Równikowej, między jeziorami i górami. Na południowym wschodzie, na wysokości tysiąca metrów nad poziomem morza, wzgórza giną pod gęstą roślinnością. Jakie zwierzęta żyją pod tymi drzewami? Dla szympansów las jest wszystkim. Oczami Toti, przywódcy klanu, odkryjemy niezwykłą naturę Ugandy. W głębi lasu żyje szczególnie ujmujący samiec szympansa alfa, Toti. Wędruje po swoim terytorium, aby zjednoczyć swoją społeczność i zapobiec wtargnięciu wroga. Ale czasami jego duch leci do wielkich przestrzeni sawanny, w pobliżu źródeł Nilu, gdzie gruboskórne konfrontują się ze sobą pod ostrym spojrzeniem lamparta Wyżej na wulkanach, gdzie goryle górskie bawią się ze swoimi maluchami. I tak toczy się życie szympansów w jednej z ich ostatnich ostoi, w której panują od zarania dziejów. 08:25 ZABIĆ CZY LECZYĆ - SEKRETY JADU (KILL OR CURE: THE STORY OF VENOM) Film dokumentalny, 55 min, Australia, 2021 Poznamy naukowców, którzy zajmują się pracą nad nowymi lekami z jadu śmiercionośnych stworzeń. Australia jest domem dla jednych z najbardziej jadowitych zwierząt na świecie. Niektóre są tak śmiercionośne, że mogą zabić człowieka w ciągu kilku minut. Ale w jadzie mogą być też ukryte leki przyszłości. Uczeni sądzą, że drzemie w nim potencjał do zupełnie nowych terapii i medykamentów, które mogą ratować życie. Jad składa się ze złożonych cząsteczek, które ewoluowały przez tysiąclecia, aby atakować określoną zdobycz. Niektóre skupiają się na układzie nerwowym, inne atakują tkankę lub układ krążenia. Z tego powodu jad może oferować szerokie zastosowania medyczne od ochrony serca i mózgu po potencjalne leczenie stwardnienia rozsianego i epilepsji. W tym filmie poznamy naukowców, którzy przewodzą światu w tej rewolucyjnej, nowoczesnej medycynie i stają twarzą w twarz z pająkami, wężami i meduzami. 09:30 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - MAGICZNA SABAUDIA (FLAVORS) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i sławne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. 10:30 WIETRZENIE SKAŁ Film dokumentalny, 11 min, Polska, 1950 Reżyseria: Zbigniew Bochenek Scenariusz: Wojciech Walczak Wyprodukowany przez łódzką Wytwórnię Filmów Oświatowych film popularnonaukowy o procesie wietrzenia skał. W jaki sposób powstają masywy skalne w fantastycznych, często owianych legendą kształtach? Przyroda ulega ciągłym przeobrażeniom. Twórcy ukazują przyczyny deformacji skalnych, wymieniają wietrzenie chemiczne i mechaniczne, a także wskazują na wpływ temperatur oraz roślinności górskiej. Zdjęcia przedstawiają okolice gór Karkonoszy, z przykładami niecodziennie spotykanych kształtów skalnych form. Warstwa zdjęciowa uzupełniona jest o rysunki trickowe ukazujące procesy fizyczne i chemiczne zachodzące w przyrodzie. Film dokumentalny, 10:40 PIENINY Film dokumentalny, 21 min, Polska, 1952 Reżyseria: Zbigniew Bochenek Scenariusz: Zbigniew Bochenek, K. Zbijewska Muzyka: Alojzy Kluczniok Film wyprodukowany przez łódzką Wytwórnię Filmów Oświatowych jest wędrówką z kamerą przez jeden z najpiękniejszych zakątków Polski - Pieniny. Twórcy prowadzą widza Przełomem Dunajca, jedyną w swoim rodzaju osobliwością przyrody. Ukazana została droga spływu rzeki górskiej od Czorsztyna do Szczawnicy, łańcuch górski Pienin z najokazalszym szczytem Trzech Koron, czy też ciekawe i piękne okazy skalnej flory i fauny Pienińskiego Parku Narodowego. W dalszej swojej części film skupia uwagę na historii i etnografii regionu ziemi pienińskiej. Możemy poznać historię zamku w Czorsztynie i powstania Kostki - Napierskiego czy zobaczyć zamek w Niedzicy, w którym podobno więziony był słynny hetman zbójnicki Janosik, a także inne zabytki ziemi pienińskiej. Twórcy ukazują, jak zmienił się los ubogich chłopów zamieszkujących te tereny, którzy w czasach Polski Ludowej mogą liczyć na wsparcie państwa. Film prócz zdjęć ilustrujących krainę pienińską zawiera fragmenty pieśni ludowych, a także przedstawia elementy sztuki artystyczno - chałupniczej. 11:10 MIESZCZANIE ŻYWIECCY - JOANNA Cykl dokumentalny, 30 min, Polska, 2021 Reżyseria: Grzegorz Jankowski Scenariusz: Grzegorz Jankowski Seria składa się z dwunastu filmów poświęconych ludziom mieszkającym w Żywcu. To opowieść o tradycji, ciągłości pokoleniowej i o pracy, która w tym mieście uważana jest za coś, co tworzy człowieka. W poszczególnych odcinkach cyklu poznamy żywieckie rodziny mieszczańskie i góralskie, które międzypokoleniowo kultywują tradycję, nawet, jeśli rozumieją ją trochę inaczej niż ich antenaci. Joanna Zając - Slapniar to malarka pochodząca ze starej żywieckiej rodziny. W swojej twórczości eksploruje wątki związane z przodkami i tradycją mieszczan żywieckich. Prowadzi artystyczne warsztaty dla dzieci. Na podstawie starych zdjęć i pamiątek tworzy serię malarską. 11:40 LUWR PONADCZASOWY (THE TIMELESS LOUVRE / LE LOUVRE) Film dokumentalny, 44 min, Francja, 2019 Reżyseria: Anne - Claire Danel Od ponad 200 lat położony w Paryżu Luwr jest obowiązkowym miejscem odwiedzin oraz źródłem wzruszeń, marzeń i fantazji. Muzeum mieści się w Pałacu Luwru (Palais du Louvre) znanym już w średniowieczu. Znajduje się tu ponad 38 000 dzieł sztuki. Nigdy nie przestaje urzekać, zadziwiać i angażować gości. Ten dokument to podróż do tego pięknego miejsca, w którym pracuje dwa tysiące ludzi, aby zadbać o wszystko i utrzymać w dobrej kondycji. Spotkamy tych, którzy są od dawna związani z tym miejscem. Skorzystamy z wyjątkowych archiwów i opinii ważnych osób. Zbadamy, co powoduje, że to miejsce jest tak ponadczasowe i wieczne. 12:30 FASCYNUJĄCE MIEJSCA (2 SEZON) - FASCYNUJĄCA ANTARKTYKA - DNI WIECZNEGO ŚWIATŁA (FASCINATING ANTARCTICA - DAYS OF ETERNAL LIGHT) Cykl dokumentalny, 16 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Annette Scheurich, Anneliese Possberg II sezon cyklu Fascynujące miejsca. Kolejne odcinki są poświęcone środowisku naturalnemu, przyrodzie, krajobrazom i zwierzętom najciekawszych miejsc na świecie. Pierwszy odcinek opowiada o Antarktyce latem. Po miesiącach ciemności wreszcie pojawia się słońce. Na wielu wyspach bieguna południowego śnieg i lód zaczyna znikać. Zwierzęta wiedzą, że należy dobrze wykorzystać dni wypełnione światłem. Krótkie lato antarktyczne pulsuje życiem. Georgia Południowa jest jedną z wysp subantarktycznych. Jest oddalona od kontynentu południowoamerykańskiego o 2000 km na wschód. Góry, śnieg i lód zdominowały jej krajobraz. Dalej na południe tylko 2 % Antarktydy jest wolne od lodu nawet w lecie. Większość - to Półwysep Antarktyczny. 12:55 TACY BYLIŚMY - PERFECT Cykl reportaży, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Michał Bandurski Scenariusz: Michał Bandurski Sentymentalny cykl dokumentalno - rozrywkowy, który stanowi niezwykłą i barwną podróż w czasie do lat 70. i 80. minionego stulecia. Jak wyglądało wówczas życie i... jacy byliśmy? Autorzy przypominają jak krzyżowały się drogi Zbigniewa Hołdysa, Grzegorza Markowskiego oraz innych muzyków zespołu Perfect i jaki wpływ miało to na historię polskiej muzyki rockowej. 13:25 PODRÓŻE MAŁEJ I DUŻEJ - S. 3, ODC. 8; WŁOCHY - APULIA I BAZYLIKATA Magazyn, 23 min, Polska, 2022 Monika razem z córeczką Laurką (2 lata i 11 miesięcy) lecą do Włoch! Tym razem odwiedzą dwa południowe regiony: Apulię i Bazylikatę. W Bari ulepią i zjedzą orecchiette, odwiedzą bazylikę św. Mikołaja i zajrzą na plażę o smacznej nazwie "Chleb i pomidor". Pociągiem dostaną się do pocztówkowego Polignano a Mare, a także do Alberobello usianego białymi, okrągłymi domkami trulli. Zajrzą też do drugiej najdłużej zamieszkanej na świecie miejscowości Matery i do domków wykutych w skale. Przejdą się klimatycznymi uliczkami Sasso Caveoso i Barisano, by podziwiać scenerię wykorzystaną w filmie o pewnym tajnym agencie 007. 13:55 MAGICZNY KRĄG RAFY KORALOWEJ - ODC. 1 PACYFICZNY PIERŚCIEŃ OGNIA (THE MAGIC CIRCLE OF THE REEF. (1/4) RING OF FIRE) Film dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2022 Reżyseria: Robert Fonollosa 4-odcinkowa seria dokumentalna o przyrodzie trójkąta koralowego. Jest to rafa zawierająca największą różnorodność gatunków morskich i koralowców na naszej planecie. Ta rafa stworzyła własny ekosystem i udaje jej się rozwijać pomimo agresji zewnętrznej, tworząc magiczny krąg żywieniowy między gatunkami. Seria pokazuje nam ten magiczny ekosystem; zamkniętego i samowystarczalnego kręgu, który urzeka swoim pięknem i spokojem. Odc. 1 Trójkąt Koralowy obejmuje obszar od Indonezji po Filipiny i Mikronezję. Na powierzchni sześciu milionów kilometrów kwadratowych rozciągają się liczne rafy koralowe. Miejscowe wulkany tworzą część obrzeży Oceanu Spokojnego, zwanych Pacyficznym Pierścieniem Ognia. To rejon silnych kolizji płyt tektonicznych skorupy ziemskiej, powodujących liczne trzęsienia ziemi i dużą aktywność wulkaniczną. W tej strefie o długości 40 tysięcy kilometrów wznosi się 450 wulkanów. Trójkąt Koralowy, jeden z regionów Pacyficznego Pierścienia Ognia o największym zagęszczeniu aktywnych wulkanów, istnieje od 20 milionów lat. Czy Trójkąt Koralowy może pomóc ocalić inne rafy przed śmiertelnym niebezpieczeństwem? Zagrożenie nie zanika, ale jest też nadzieja. 14:55 GUJANA. OSTATNI RAJ (LAST EDEN: GUYANA) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Chris Beard Film dokumentalny. Dołączymy do biologa, filmowca i podróżnika Dana O'Neilla podczas wyprawy w głąb nietkniętych lasów Gujany, wzdłuż rzeki Rewy, do raju, który jest domem dla jednych z najbardziej niezwykłych i dzikich zwierząt na Ziemi, takich jak: jaguar, krokodyl czarny, leniwiec, mrówkojad olbrzymi, boa dusiciel, kapibara, tapir, pirania, wydra olbrzymia. Miejsce, w którym ludzie nigdy się nie pojawiają, więc zwierzęta nie muszą się ich bać. Ale teraz ta nieskazitelna kraina jest zagrożona. Nikt nigdy nie zagłębił się tak daleko w ten niezbadany świat. Aby dotrzeć do celu, Dan musi stawić czoła śmiercionośnym wodospadom, przedzierać się przez gęste zarośla i przetrwać poza lasem deszczowym. To nie jest zwykły film przyrodniczy. Dowody nielegalnego wydobycia złota odkryto niebezpiecznie blisko rzeki Rewy. Czy ta wyprawa może być dla Dana ostatnią szansą na zbadanie niezmienionego od 150 lat lasu i uchwycenie tych niesamowitych zwierząt przed kamerą zanim będzie za późno? 15:55 LEGENDY KONTRA IKONY WSPÓŁCZESNOŚCI - ODC. 2 BOEING B - 314 KONTRA AIRBUS A - 350 (LEGENDS VS MODERN ICONS EP. 2 PLANES: B - THREE - FOURTEEN VS A - THREE - FIFTY) Film dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2020 Reżyseria: Mirjam Dolderer Dokumentalna podróż, w której najnowsze światowe osiągnięcia inżynieryjne, zaawansowane technologicznie pojazdy i doskonałe konstrukcje konkurują ze swoimi legendarnymi, historycznymi odpowiednikami. Czy nowoczesny luksusowy statek wycieczkowy może przewyższyć Titanica? Czy stadion Wembley jest lepszy od Koloseum? Każdy odcinek przedstawia jedną "bitwę" między legendą a jej współczesnym odpowiednikiem poprzez połączenie wysokiej jakości autentycznych obrazów, nagrań z rekonstrukcji, punktów widzenia i 3D - CGI w zestawieniu z odkrytymi statystykami, faktami i wymiarami. Odc. 2 - "Boeing B - 314 kontra Airbus A - 350". Boeing B - 314 Clipper, król Atlantyku. Największy samolot lat 30 - tych dwudziestego wieku. Po raz pierwszy zapewniał bezpośrednie loty z USA do Europy. A na pokładzie - pełen luksus. Clipper był latającym czterogwiazdkowym hotelem. 32 metry długości, rozpiętość skrzydeł prawie 47 metrów. Zasięg wynosił 5900 km i był rekordowy. Kabina mieściła 74 pasażerów - pod koniec lat trzydziestych był to absolutny rekord. Jak wypadnie w porównaniu ze współczesną kultową maszyną Airbusem A - 350 - najnowocześniejszym i przyjaznym dla środowiska samolotem długodystansowym naszych czasów. Jego silniki uważa się za najbardziej wydajne na świecie. Supernowoczesna kabina zapewnia maksymalny komfort. Konkurs znakomitości. 16:55 PODRÓŻE NA PÓŁNOC EUROPY - ODC. 3 SZWECJA (WONDERS OF NORTHERN EUROPE / VOYAGES EN TERRES DU NORD EPISODE 3 - FORESTED LAND - SWEDEN, FROM GÖTALAND TO NORRLAND;) Cykl dokumentalny, 51 min, Francja, 2020 Reżyseria: Xavier Lefebvre Szwecja - kaina lasów od Götalandu do Norrlandu. Szwecję charakteryzuje duża różnorodność pejzażu - od zielonych i sielankowych pól na południu, po bezkresne lasy na północy. Na większości obszaru kraju zimy są dość srogie. Dwie trzecie terytorium Szwecji jest pokryte śniegiem przez większą część zimy. Częściowo kraj rolniczy, pełen urokliwych, wiejskich krajobrazów. Jego centrum to przede wszystkim rozległe lasy, głównie iglaste. Cechuje się również urozmaiconą linią brzegową, z plażami pokrytymi drobnym piaskiem na południu i kamienistymi, wspaniałymi archipelagami na zachodzie. Leżąca na Bałtyku wyspa Öland jest rajem dla wędrownych ptaków. Skania jest spichlerzem Szwecji. Od niedawna w tym regionie pojawiły się uprawy winorośli. Na południowym zachodzie półwysep Kullen wżyna się w wody cieśniny Kattegat łączącej Morze Północne z Bałtykiem. W Szwecji mamy coś, co się nazywa prawem dostępu do przyrody, które oznacza, że z przyrody mogą korzystać wszyscy. Szwecja jest trzecim na świecie eksporterem drewna. 17:55 ZAGINIONA PERŁA ANDALUZJI: MEDINA AZAHARA (WONDER OF ANDALUCIA: MEDINA AZAHARA / MEDINA AZAHARA, THE LOST PEARL OF EL - ANDALUS / MADINAT AL - ZAHRA, LA CITE PERDUE D'AL - ANDALUS) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2021 Reżyseria: Stephane Begoin, Thomas Marlier Film dokumentalny o zaginionym mieście islamskiej Hiszpanii. Nazywane Wersalem Andaluzji, Medina Azahara jest jednym z najważniejszych islamskich stanowisk archeologicznych na świecie. Uznane za Dziedzictwo Ludzkości, to wyjątkowe miasto kalifalne, zbudowane cztery wieki przed Alhambrą, jest przedmiotem nowej kampanii wykopaliskowej prowadzonej przez zespół międzynarodowych badaczy. Około roku tysięcznego na Półwyspie Iberyjskim, w chrześcijańskiej Europie, rozciągało się muzułmańskie królestwo o nazwie Al - Andalus. Jego potężny kalif wzniósł największy i najdroższy pałac tamtych czasów. Potężny kompleks pałacowy - szczyt artystycznego wyrafinowania i techniki - wyprzedzał swój czas o kilka stuleci. Kalif nadał mu nazwę Lśniącego Miasta - Medina Azahara. Jak wyglądało? Kim był kalif, który je zbudował? Dlaczego wzniósł ten pałac? Lśniące Miasto skrywa do dziś wiele tajemnic. Ostatnie odkrycia skłoniły badaczy do nowych wykopalisk w tym miejscu i w całej Andaluzji. Wkrótce w dziejach baśniowego pałacu rozpocznie się nowy rozdział. 18:55 POŁOŻNA Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2019 Reżyseria: Maria Stachurska Stanisława Leszczyńska w lutym 1943 roku za pomoc osadzonym w łódzkim getcie zostaje aresztowana przez gestapo i wraz z trójką dzieci zesłana do obozu Auschwitz - Birkenau. Tam przechodzi straszliwą próbę życiową. Zostaje akuszerką i w nieludzkich warunkach, na skraju wyczerpania, odbiera 3000 porodów, nie tracąc ani jednego dziecka. Jej nazwisko, jako jednej z czterech najwybitniejszych Polek ostatniego tysiąclecia, zostaje umieszczone na Kielichu Życia i Przemiany Narodu złożonym przez kobiety polskie na Jasnej Górze. Na czym polegał fenomen tej niezwykłej kobiety? W czym tkwiła jej siła? Dlaczego nawet w obliczu śmierci nigdy nie straciła wiary w sens tego, co robi? 20:00 MAREK EDELMAN...I BYŁA MIŁOŚĆ W GETCIE Film dokumentalny, 80 min, Polska/Niemcy, 2018 Reżyseria: Jolanta Dylewska, Andrzej Wajda Marek Edelman, przywódca powstania w Getcie Warszawskim, lekarz, działacz, obrońca. "Dlaczego nikt mnie nie pyta, czy w getcie była miłość"? - mówił krótko przed śmiercią w 2009 roku Marek Edelman. Jego wspomnienia życia i relacji międzyludzkich w getcie. Dla niego życie i wolność były największymi wartościami. Jak się okazuje, w tym piekle okupacji istniało dobro, piękno i miłość. Było największą wartością, większą nawet niż samo życie. Nienawiść była łatwa. Miłość wymagała wysiłku i poświęcenia. "I była miłość w getcie" - to cytat z książki Marka Edelmana, który opisuje w niej miłość będącą ratunkiem; wyzwoleniem od strachu, wartością nadającą życiu sens. Jolanta Dylewska postanawia przełożyć jego literackie wyznania na język filmowy. Przybliża historię ludzi żyjących, kochających i umierających w warszawskim getcie. Opowiada o miłości matczynej, braterskiej, korczakowskiej. Film zawiera również archiwalne materiały filmowe pochodzące z warszawskiego getta. W scenach dramatycznych inscenizujących sekwencje opowiadania Edelmana występują między innymi: Aleksandra Popławska, Piotr Żurawski, Kamilla Baar. Wszystkie sceny były nagrywane na terenie dawnego getta w Warszawie. 21:35 NIEOPOWIEDZIANE AUSCHWITZ: W KOLORZE - CZĘŚĆ 1. (AUSCHWITZ UNTOLD: IN COLOUR) Film dokumentalny, 44 min, Wielka Brytania, 2020 Reżyseria: David Shulman Dwuczęściowy film dokumentalny, który opowiada o wyzwoleniu Auschwitz (po raz pierwszy w kolorze). Wprowadzając kolory do oryginalnych czarno - białych archiwaliów i przedstawiając historie ocalałych, dokument ten ożywia i upamiętnia tych, którzy zostali zamordowani w obozie koncentracyjnym. To zarówno pomnik, jak i przestroga dla świata w czasach, gdy pamięć o Holokauście staje się coraz bardziej abstrakcyjna i odległa. Dokument to zarówno świadectwo, jak i kolorowe archiwum mające dostarczyć narracji, która wzruszy i zmusi widzów do refleksji. Część 1. Ostatni ocalali z Holokaustu opowiadają o utraconym świecie i życiu, którego im odmówiono. W czasach Holokaustu większość żyjących dziś ocalałych była dziećmi. Nie uniknęła jednak okrutnych przeżyć. Ich historie to opowieści o niebezpieczeństwie, ale także o wytrwałości ludzkiego ducha. Wsłuchajmy się w głosy tych, którzy przeżyli. Europa Wschodnia była domem dla około siedmiu milionów Żydów, co stanowiło większość ich światowej populacji. W Polsce mieszkała największa społeczność żydowska. Liczyła około trzech milionów. Koloryzacja upodobniła zdjęcia do rzeczywistości. Auschwitz to miejsce, o którym nigdy nie można zapomnieć. 22:30 WÓŁ Film dokumentalny, 19 min, Polska, 1977 Reżyseria: Józef Cyrus Film przedstawia codzienne życie sędziwego rolnika. 22:50 MIASTECZKO Film dokumentalny, 10 min, Polska, 1956 Reżyseria: Jerzy Ziarnik Scenariusz: Krystyna Gryczełowska Zdjęcia: Antoni Staśkiewicz Muzyka: Włodzimierz Kotoński Wykonawcy: Tadeusz Łomnicki Debiutancki film jednego z najważniejszych polskich dokumentalistów z "czarnych dokumentów" nakręcony na prowincji. Scenariusz do niego napisała późniejsza wybitna dokumentalistka Krystyna Gryczełowska. Ten z pozoru liryczno - nostalgiczny dokument o małym miasteczku, które podupada, wyludnia się jak tysiące innych na Kielecczyźnie, skrywał w istocie śmiałą krytykę ówczesnego systemu prawnego i ekonomicznego. "W tym mieście w każdym prawie domu mieszkają ludzie, którzy piszą w ankietach: karany sądownie". 23:15 WARSZAWA: MIASTO PODZIELONE Film dokumentalny, 67 min, Polska, 2019 Reżyseria: Eric Bednarski Scenariusz: Eric Bednarski Zdjęcia: Jacek Petrycki Muzyka: Daniel Bloom W dokumencie zobaczymy pierwszy niepropagandowy, nakręcony przez Polaka zapis filmowy z warszawskiego getta. Reżyser dotarł do materiałów archiwalnych nakręconych w 1941 roku. Tematem jest pamięć miasta. Reżyser zastanawia się, jaki wpływ na dzisiejszą stolicę miało utworzenie getta, zestawia obrazy z przeszłości ze współczesnymi zdjęciami miasta, rozmawia z osobami, które pamiętają życie w getcie. Film pokazuje też bezwzględną niemiecką biurokrację i plan podziału miasta, które miało ulec marginalizacji, a jego mieszkańcy systemowej zagładzie. "Mimo że urodziłem się i wychowałem w Kanadzie, od najmłodszych lat czułem silne związki z Polską. Intrygowała mnie jej tragiczna historia. Rodzinne powiązania z Warszawą pozwoliły mi zrozumieć piętno, jakie odcisnęła na tym mieście budowa getta. To ogromny, bolesny i ważny temat" - mówi reżyser i scenarzysta Eric Bednarski. - "Odnaleziony materiał filmowy na taśmie 8 mm zainspirował mnie do zrobienia filmu na temat Warszawy. Potraktowałem go jako niemego świadka tragedii podziału miasta i morderstwa jego mieszkańców. Stał się on również przewodnikiem, za którym podążałem robiąc swój film. Gdy go odnalazłem, poczułem obowiązek i odpowiedzialność, by podzielić się nim z innymi. Ale też, by dzięki niemu odkryć miasto, które jest mi bliskie." Światowa premiera filmu odbyła się na 16. Festiwalu Filmowym Millennium Docs Against Gravity w 2019. 00:30 ŁYŻECZKA ŻYCIA Film dokumentalny, 21 min, Polska, 2004 Reżyseria: Michał Nekanda - Trepka Scenariusz: Michał Nekanda - Trepka Zdjęcia: Michał Bukojemski, Andrzej Jaroszewicz Muzyka: Jerzy Satanowski Irena Sendlerowa kierująca Referatem Dziecięcym w "Żegocie", podając się za funkcjonariuszkę służb sanitarnych w getcie, ocaliła życie 2, 5 tysiącu żydowskich dzieci. Jej doskonale zorganizowana działalność polegała na wywożeniu ich z getta i znalezieniu im polskich rodzin zastępczych. Do dziś utrzymuje kontakt z wieloma z nich. Jedną z uratowanych jest Elżbieta Ficowska, która opuściła rodziców jako sześciomiesięczne niemowlę. Przetransportowana w drewnianej skrzynce na wozie pomiędzy cegłami miała przy sobie jedynie srebrną łyżeczkę z wygrawerowaną datą urodzin i imieniem. 00:55 DZIECKO Film dokumentalny, 24 min, Polska, 1950 Reżyseria: Roman Woźniakowski Scenariusz: Jan Lebiedowski Film wyprodukowany przez łódzką Wytwórnię Filmów Oświatowych. Film oświatowy, uczy podstawowych zasad wychowania zdrowego dziecka na przykładzie wzorców propagowanych w Polsce Ludowej takich jak poradnie przedślubne, żłobki czy prewentoria. Ukazane zostały poszczególne etapy przygotowania rodziców, poczynając od działań przedporodowych, przez omówienie zagadnień narodzin dziecka, po tematykę opiekowania się niemowlęciem po porodzie. Film zwraca uwagę nie tylko na zachowanie szczególnej higieny wokół nowonarodzonej pociechy, ale także instruuje o odpowiednich szczepieniach, doborze właściwych materiałów i przedmiotów dla niemowlęcia, jak również szczególnych uprawnieniach przysługujących kobiecie w ciąży i kobiecie karmiącej. Komentarz lektorski w połączeniu ze zdjęciami Antoniego Wawrzyniaka stanowią właściwy instruktaż tego, jak prawidłowo wychowywać zdrowe fizycznie i dobrze rozwinięte umysłowo dziecko w pierwszych miesiącach jego rozwoju. 01:20 KOBIETY PRACUJĄCE Film dokumentalny, 5 min, Polska, 1978 Reżyseria: Piotr Szulkin Scenariusz: Piotr Szulkin Zdjęcia: Jacek Zygadło Muzyka: Jerzy Maksymiuk Szereg mikro - scenek ukazujących trudne i monotonne prace kobiece. 01:30 NA KRAWĘDZIACH Film dokumentalny, 34 min, Polska, 2003 Reżyseria: Monika Górska Scenariusz: Monika Górska Zdjęcia: Marek Gajczak, Rafał Jerzak Dorota ma autystycznego syna i córkę chorą na ziarnicę złośliwą. Od 17 lat jej życie nie należy do niej. Każdy dzień od świtu do nocy podporządkowany jest chorym dzieciom. Film zbudowany jest na zasadzie wzajemnego przenikania się dwóch światów Doroty. Tego codziennego, pełnego troski, prac domowych, refleksji nad swoim trudnym losem, od którego chciałaby uciec choć na chwilę, zrobić coś, co byłoby nieodpowiedzialne, brawurowe, coś tylko dla siebie. I świata marzeń. Największym marzeniem Doroty było nauczenie się jazdy na nartach. "Na krawędziach" opowiada o spełnieniu marzeń i o tym, że dopiero ich spełnienie pomaga odkryć, że najpiękniejsze jest właśnie to, co na co dzień wydaje się nieraz szare i ciężkie, ale jest nasze, własne i niepowtarzalne. Prawdziwe życie. 02:10 PODSTĘPNY WRÓG Film dokumentalny, 24 min, Polska, 1953 Reżyseria: Jerzy Popiel - Popiołek Scenariusz: T. Stępniewski, Jerzy Popiel - Popiołek Film wyprodukowany przez łódzką Wytwórnię Filmów Oświatowych. Francuzi zwali go chorobą hiszpańską. Włosi i Polacy - francuską, Hiszpanie - neapolitańską. Wiek XV - ty, wiek wypraw zamorskich, wojen i podbojów przyniósł Europie wielką zarazę. "Byli ohydni i straszni. Wrzody, z których wyciekała ropa pokrywały ich ciała. Zielonoczarne strupy sterczały na skórze jak rogi. Twarde guzy miękły i rozpływały się tworząc biały, lepki płyn. Ciało gniło za życia, budzili odrazę, lęk, grozę. Daremnie wołali o pomoc. Nikt nie chciał się do nich zbliżyć". Film przedstawia rozwój walki z chorobami wenerycznymi od najdawniejszych czasów. Zwalczanie krętka bladego (spirochaeta pallida) zapoczątkowały pierwsze prace naukowe o kile z XVI wieku. Rozwój medycyny w XX wieku doprowadził do powstania coraz skuteczniejszych sposobów leczenia syfilisu, dzięki którym liczba zachorowań na kiłę szybko spadła. Twórcy zwracają uwagę na przyczyny, objawy i skutki zarażenia. W zdjęciach wykorzystano archiwalne ryciny. 02:35 DZIECKO SZCZĘŚCIA - SZKIC DO PORTRETU HELMUTA KAJZARA Film dokumentalny, 45 min, Polska, 1994 Reżyseria: Andrzej Titkow Scenariusz: Andrzej Titkow Zdjęcia: Jacek Knop Wykonawcy: Sławomir Smoczyński, Andrzej Makowiecki Urodził się w niedzielę i w czepku, był dzieckiem szczęścia - mówi siostra Ewa Kotlarczyk, przeglądając zdjęcia z rodzinnego albumu. "Urodziłem się i wychowałem na pograniczu, pograniczu państw, języków, kultur, wojny i pokoju. To zawieszenie - między - jest stygmatem nie do usunięcia. Między proletariackim internacjonalizmem a prowincjonalnością, między katolicyzmem a ewangelicyzmem, między totalitaryzmem a demokracją, między indywidualizmem a ubóstwieniem mas, między buntem i nadzieją na zgodę a ostrożnym optymizmem. Między..." - napisał Helmut Kajzar w tomie "Sztuki i eseje". U podnóża najstarszej świątyni ewangelickiej wzniesionej w Polsce Jerzy Kronholc mówi o klimacie duchowym, w którym Kajzar wzrastał. Obaj spędzali wakacje w Cieszynie na rozmowach i lekturach. Spotkali się tu także w roku 1968, w okresie inwazji na Czechosłowację - gdy przez miasto przetaczały się czołgi i kolumny wojsk, Kajzar układał akurat swój "Paternoster", niezwykle efektowny debiut dramaturgiczny. Żona Jolanta Lothe opowiada o ich kolejnych spotkaniach - w szkole teatralnej, w "Syrenie" i w teatrze Józefa Szajny, gdzie razem pracowali. Ona była już wtedy znaną aktorką, on młodym reżyserem - "przyszedł pan Lothe", mówiono. Później, znów w ślad za żoną, przeszedł do Narodowego. Adam Hanuszkiewicz widzi w nim najwybitniejszego reżysera, z jakim się zetknął, w pełni oryginalnego. - Ty jesteś nienormalny - cytuje Kajzara - inni dyrektorzy po pierwszej reżyserii mnie wyrzucają, a ty mi już czwartą proponujesz... Spotkania z nim to były nieustanne egzaminy, nigdy nie wiedziałem, czy rozumiem, czego ode mnie oczekuje - wspomina Zdzisław Wardejn. Gdy wystawiali "+ + +" ("Trzema krzyżykami") w trakcie przedstawienia cenzura poleciła usunąć jedną kwestię - zagraj co chcesz, ale szkoda mi tego tekstu, powiedział Kajzar. Aktor przyjął wyzwanie, publiczność spontanicznie podjęła grę - i nawet lepiej, że wyrzucili, skomentował reżyser po przedstawieniu. "Trzema krzyżykami" zdjął z afisza dyrektor Hanuszkiewicz, gdy zmarło dwoje aktorów z obsady. A wiesz, kto miał być trzeci? Ja - wyznał Helmut. Wiedział, że jest nieuleczalnie chory, przez ostatnie lata pracował w biegu. W domu pozostały taśmy magnetofonowe z nagranym głosem Helmuta Kajzara, rozmowami z córką. Paula ze wzruszeniem ogląda serię zdjęć legitymacyjnych ojca - to śmieszne pomyśleć, że był nim ten chłopczyk... W filmie o życiu wybitnego reżysera teatralnego, dramatopisarza, poety, o jego osobowości i poglądach na sztukę i świat mówią najbliżsi, przyjaciele, współpracownicy, w tym aktorzy Teatru Współczesnego we Wrocławiu, gdzie wystawił wiele swoich sztuk, także we własnej reżyserii. Andrzej Titkow wykorzystał fragmenty przedstawień "Paternoster" (reż. Jerzy Jarocki), "Villa dei miseri" (reż. Helmut Kajzar), "Gwiazda" (reż. Zdzisław Wardejn), fragmenty wypowiedzi Kajzara i jego tekstów teoretycznych, m.in. Manifestu Teatru Meta - Codziennego, oryginalną muzykę Piotra Mossa do spektaklu "Villa dei miseri", wiersz Tadeusza Różewicza "+ + + (pamięci Helmuta Kajzara)", zdjęcia, archiwalne nagrania. A przede wszystkim serdeczne, żywe wspomnienia, których nie zatarł czas, jaki upłynął od uwiecznionych na płycie nagrobnej dat: 1941 - 1982.