TVP Historia Wtorek, 16.04.2024 07:00 BYŁ TAKI DZIEŃ - 16 KWIETNIA ODC. 534 Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1828 - zmarł Francisco Goya; 1913 - Albert Schweitzer założył szpital dla mieszkańców dżungli w Lambarene; 1922 - układ w Rapallo zawarty między Rzeszą Niemiecką a Rosją Sowiecką; 1991 - zmarł David Lean, brytyjski reżyser filmowy; 07:10 WOJENNE DZIEWCZYNY S.II - ODC. 19 (SERIA II ODC. 6) Serial wojenny, TVP, 43 min, Polska, 2017 Reżyseria: Michał Rogalski Scenariusz: Marek Kreutz, Piotr Starzak Aktorzy: Aleksandra Pisula, Marta Mazurek, Vanessa Aleksander, Michał Czernecki, Józef Pawłowski, Katrin Buhring, This Maag, Sebastian Jasnoch W Abwehrze Margarethe przerywa katowanie Kamila i Irki. Niemka informuje Brennera o rozkazie przetransportowania więźniów do Berlina. Gestapo chce swoimi metodami uzyskać od Brodzkiego klucz do zaszyfrowanej listy. W szpitalu wycieńczony chorobą Konstanty prosi Andrzeja, żeby zaopiekował się jego córkami. Marysia martwi się o życie swojego ojca, widać, że jest już w bardzo złym stanie. Prostytutka Kazia przekazuje Ewce informację o godzinie odjazdu pociągu, którym będą transportowani Irka i Kamil. Ewka, planując akcję odbicia przyjaciół, liczy na pomoc Alfy. Mężczyzna informuje Witka i Ewkę, że organizacja nie może zaangażować się w akcję odbicia Irki i Kamila ze względu na zbyt krótki czas na przygotowanie. Podaje jedynie kontakt na terenie Sulejówka. Kobieta angażuje do akcji znajomych sprzed wojny: Lesia, Gibona, gangstera Benka i piekarza Mietka. Dowodzi Witek. Marysia udaje się do Sulejówka i w pobliżu domu państwa Muszyńskich obserwuje budynek Abwehry. Telefonicznie przekazuje numer rejestracyjny limuzyny Brenera, która udaje się w kierunku dworca, gdzie Irka i Kamil mają wsiąść do pociągu do Berlina. W lesie, na trasie z Abwehry na dworzec, w zasadzce urządzonej przez Witka udaje się odbić Irkę i Kamila. Podczas strzelaniny ginie Gibon, a Kamil zostaje poważnie postrzelony w plecy. Rannego Kamila Witek z przyjaciółmi wiezie do szpitala, gdzie operuje go doktor Andrzej. 07:55 NIEZWYKŁE HISTORIE BIAŁO - CZERWONYCH - ELŻBIETA DUŃSKA - KRZESIŃSKA Reportaż, 14 min, Polska, 2019 Scenariusz: Krzysztof Miklas Zdjęcia: Robert Jażdżyk Prowadzący: Krzysztof Miklas Celem cyklu jest przybliżenie sylwetek wybitnych polskich sportowców, którzy byli zarazem wielkimi polskimi patriotami, czasem oddając życie za Ojczyznę. Bohaterką odcinka jest Elżbieta Krzesińska (1934 - 2015). Nazywana była Złotą Elą, a to z tej racji, że na igrzyskach olimpijskich w Melbourne w 1956 roku zdobyła złoty medal w skoku w dal. Cztery lata później, w Rzymie, została wicemistrzynią olimpijską. Była też rekordzistką świata w tej lekkoatletycznej konkurencji. Urodzona 11 listopada, 26 lat po odzyskaniu przez Polską niepodległości zawsze twierdziła, że data urodzenia szczególnie ją zobowiązuje do umiłowania Ojczyzny, wykazywania się patriotyzmem. Była niezwykle uzdolniona sportowo, jako kilkunastoletnia dziewczyna zawsze zostawiała w tyle swojego brata i kolegów na Młocinach, gdzie się urodziła i wychowywała. Szczególną traumę w okresie okupacji wywołał u niej bestialski mord Niemców na człowieku, któremu kazano wykopać głęboki dół, po czym wrzucono do niego granat, rozrywając człowieka na strzępy. Podczas Powstania Warszawskiego, gdy miała niespełna 10 lat, z rodzicami i braćmi wyjechała z Warszawy, a gdy po Powstaniu wrócili na Młociny, okazało się, że jej rodzinny dom legł w gruzach. Ojciec z braćmi ruszył więc na Ziemie Zachodnie, zatrzymując się ostatecznie w Elblągu. Po pewnym czasie dołączyła do nich Ela z mamą. W Elblągu kończyła więc szkołę podstawową, a gdy groziła jej dwójka z wuefu i nauczyciel zarządził dla niej sprawdzian, okazało się, że ma niesamowity talent lekkoatletyczny. Po krótkim czasie skakała na poziomie reprezentantek Polski. Wysłano ją na igrzyska olimpijskie 1952 roku do Helsinek. Do legendy przeszedł tam jej skok, który powinien dać jej drugie miejsce i srebrny medal. Doszło wtedy do niezwykle kontrowersyjnej decyzji sędziów, którzy zmierzyli ten skok do śladu, jak pozostawił na piasku jej długi warkocz, kradnąc w ten sposób Krzesińskiej ok. 60 centymetrów. Zawsze była rogatą duszą, przeciwstawiając się często trenerom i działaczom służbistom, ślepo wykonującym polecenia partyjne. Często i ciągle podkreślała swoje niezależne poglądy, za co spotykały ją czasem nieprzyjemności. Trenując i startując w najważniejszych zawodach, skończyła stomatologię na Akademii Medycznej w Gdańsku. Przez wiele lat pracowała w dwóch rolach: dentystki i trenerki. 08:20 HISTORIA POLSKI - LAS KATYŃSKI (LAS KATYŃSKI) Film dokumentalny, 53 min, Polska/Francja 1990 Scenariusz i reżyseria: Marcel Łoziński Zdjęcia: Jacek Petrycki, Andrzej Adamczak, Witold Stok Opracowanie muzyczne: Danuta Zankowska Ten dokument powstał z inspiracji Andrzeja Wajdy. Marcel Łoziński przypomina w nim o zbrodni dokonanej przez NKWD w Katyniu w 1940 roku. Opowiada o zamordowaniu kilku tysięcy polskich oficerów i policjantów internowanych w ZSRR we wrześniu 1939 roku. Odsłania próby ukrycia prawdy o tym zbrodniczym czynie, przypisywanym przez Rosjan Niemcom. Swoją opowieść buduje Łoziński z relacji ludzi, którzy przebywali w obozach w Kozielsku, Starobielsku i Ostaszkowie, skąd Polaków wywieziono do lasów katyńskich na śmierć, oraz tych, którzy z tragedią zetknęli się bezpośrednio. Ich wypowiedzi wplata w obrazy podróży, a właściwie pielgrzymki grupy członków Rodziny Katyńskiej jadących wreszcie oddać swym bliskim - po półwieczu - ostatnią posługę. 09:25 SENSACJE XX WIEKU - ZABÓJCY Cykl dokumentalny, 46 min, Polska, 2003 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Adek Drabiński Zdjęcia: Piotr Wojtowicz Prowadzący: Bogusław Wołoszański Aktorzy: Tomasz Dedek, Artur Dziurman, Piotr Grabowski, Rafał Mohr, Dorota Chotecka, Anna Wesołowska, Andrzej Warcaba, Wojciech Leśniak, Robert Talarczyk, Antoni Gryzik, Bogdan Kalus Prawdopodobnie w grudniu 1926 roku w Moskwie powstała tzw. Grupa Jaszy, której zadaniem było likwidowanie ludzi poza granicami Związku Radzieckiego Nie ma wątpliwości, że zamach na gen. Kutiepowa, przywódcę emigracyjnej organizacji byłych carskich oficerów przeprowadzony w Paryżu 26 stycznia 1930 roku, był ich dziełem. Grupa Jaszy liczyła tylko 20 osób w centrali w Moskwie i 212 agentów w 16 państwach. 11:15 KORONA KRÓLÓW. JAGIELLONOWIE. TAKA HISTORIA - ODC. 6 Telenowela dokumentalna, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Piotr Fiedziukiewicz Scenariusz: Marta Hryniak Aktorzy: Paula Stępczyńska, Jędrzej Jezierski, Wojciech Żołądkowicz "Rzecz o sztuce dyplomacji" Król był samodzielnym kierownikiem zarówno polityki wewnętrznej jak i zagranicznej. On i tylko on! Miał oczywiście doradców w radzie królewskiej, ale nie musiał ich słuchać, ponadto niejednokrotnie potrafił zrzucić na nich winę za własne nietrafione decyzje. Najważniejszą instytucją na dworze w prowadzeniu polityki była kancelaria królewska, na której czele stali kanclerz oraz podkanclerzy czyli dzisiejsi ministrowie spraw wewnętrznych i spraw zagranicznych. To w kancelarii przygotowywano pisma dyplomatyczne, sporządzano listy, instrukcje dla posłów i wystawiano pełnomocnictwa. Tutaj także archiwizowano stare dokumenty i księgi, w których zapisywano wzorce pism, żeby móc je wykorzystać ponownie. W kancelarii pracowali pisarze potrafiący czytać i napisać pisma w języku łacińskim, niemieckim, ruskim, a później nawet włoskim. Przygotowywano tam także najważniejsze dokumenty, czyli traktaty pokojowe. Część z powstałych tutaj dokumentów była przewożona przez samych pracowników, którzy na potrzeby chwili stawali się posłańcami. Posłowie nierzadko organizowali także spotkania władców, choć najczęściej, zasobni w odpowiednie pełnomocnictwa, sami prowadzili pertraktacje z posłami innych krajów. Jeśli jednak dochodziło do spotkań samych monarchów to najczęściej na pograniczach państw. Podróże w głąb innego państwa były rzadkością, bo były... drogie. 11:50 DROGA - ODC. 5/6 - RYSOPIS UWODZICIELA Serial obyczajowy TVP, 57 min, Polska, 1973 Reżyseria: Sylwester Chęciński Scenariusz: Andrzej Mularczyk Zdjęcia: Andrzej Ramlau, Jacek Stachlewski Muzyka: Jerzy Derfel Aktorzy: Władysław Hańcza, Wacław Kowalski, Halina Buyno - Łoza, Anna Dymna, Jerzy Janeczek, Ilona Kusmierska, Andrzej Wasilewicz, Maria Zbyszewska, Aleksander Fogiel, Jerzy Turek Marian Szyguła gubi dowód osobisty, co niespodziewanie powoduje ogromne komplikacje. Zgłaszają się dwie dziewczyny oszukane przez osobnika posługującego się dowodem Marianka, proponującego im małżeństwo. Poszukując oszusta, kierowca przybywa wraz z dziewczynami do wsi, gdzie odbywają się właśnie przygotowania do ślubu dwojga młodych z dawniej powaśnionych, a teraz zaprzyjaźnionych rodzin - Pawlaków i Kargulów, niezapomnianych bohaterów filmowej trylogii "Sami swoi", "Nie ma mocnych", "Kochaj albo rzuć". 12:55 GALICJA. MIASTA I LUDZIE - ODC. 5 Cykl reportaży, 25 min, Polska, 2019 Scenariusz: Natasza Ziółkowska - Kurczuk Cykl reportaży: "Galicja. Miasta i ludzie" jest niejako kontynuacją poprzedniej serii: "Lwów: miasto i ludzie Niepodległej". Cykl będzie skupiać się geograficznie na terytoriach, które określamy mianem Wschodniej Galicji (Podole i Pokucie), czyli na wschód i południe od Lwowa. W tym cyklu prześledzimy dzieje wybranych miast i regionów, historyczne i kulturotwórcze tradycje polskie, dążenia galicyjskich pokoleń Polaków do niepodległości, przedstawimy wybitnych ludzi związanych z tymi miejscami, pokażemy walory przyrody, a także dawne tradycje społeczności żydowskiej, ormiańskiej i rusińskich górali: Bojków i Huculi (te ostatnie opisywał m.in. Stanisław Vincenz) i innych. Ukazane zostaną wybitne postacie polskich historyków, społeczników, geografów, etnografów, literatów, artystów, przemysłowców, naukowców, ludzi związanych z gospodarką, krajoznawców - ich dzieła i dorobek, dążenia do niepodległości Rzeczypospolitej. Wschodnia Galicja to nie tylko Lwów, ale interesujące Podole, Pokucie czy Bukowina. Ukazane zostaną lokalne historyczne tradycje i lokalna odmienność tych ziem, a także - choć cząstkowo - losy ziemiaństwa polskiego i wielkich rodów magnackich na tych terenach. Wypowiedzi, świadectwa, opowieści, wydarzenia, twarze osób umówionych i przypadkowo napotkanych. W reportażach zastosowana zostanie metoda swego rodzaju przewodnika po tych terenach śladami Polaków, wartości kulturowych i historycznych. Będzie to też okazja do pokazania obiektów i miejsc, które pozostały po dawnej świetności. W każdym odcinku znajdą się sekwencje archiwalne i ikonograficzne dotyczące omawianych miejsc i postaci. Proponowane miasta, miejsca, postaci będą układały się w odcinki pomyślane tematycznie i geograficznie. 13:25 ANNA GERMAN W SERCACH LUDZI Film dokumentalny, 93 min, Polska, 2022 Reżyseria: Jadwiga Nowakowska Scenariusz: Jadwiga Nowakowska Film dokumentalny o życiu i nieznanych faktach z życia Anny German. Wybitną artystkę wspominają zaprzyjaźnione z nią osoby z kręgów artystycznych. Autorka filmu, Jadwiga Nowakowska, przedstawia nieznane i mało znane fakty z życia piosenkarki. To film o wyjątkowej osobie, która wciąż jest pamiętana i podziwiana nie tylko w Polsce, ale w różnych krajach świata. Śpiewanie "było całym jej życiem" - podkreślają jej bliscy. To laureatka wielu festiwali, kompozytorka. Anna German była pierwszą Polką, która wystąpiła w San Remo. Uwielbiana również w Uzbekistanie, Kirgistanie, Kazachstanie, Armenii, Łotwie, Litwie, Ukrainie, we Włoszech. Film oprócz opowieści o życiu artystki, jest również opowieścią o fascynacji jej osobą. Trudno wręcz uwierzyć jak wiele osób uwielbia piosenki Anny German i jak wielu młodych artystów włącza je do swojego aktualnego repertuaru. 15:15 NARODZINY NAZIZMU - S. III ODC. 1 (RISE OF THE NAZIS) Serial dokumentalny, 59 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Julian Jones, Julian Jones Seria dokumentalna przybliżająca decydujące starcie II wojny światowej, kiedy to Hitler stawił czoła równie bezwzględnemu dyktatorowi: Stalinowi. Będąc u szczytu swej potęgi, Hitler próbuje oszukać sowieckiego przywódcę, przedstawiając plan inwazji na Wielką Brytanię, jednocześnie potajemnie przygotowując atak na Związek Sowiecki. Stalin ma jednak szpiega w kwaterze głównej Hitlera. Obaj dyktatorzy przejmują dowodzenie nad własnymi armiami. Ludzie Hitlera składają fałszywe obietnice, a w Stalinie Hitler znalazł swojego przeciwnika. W obliczu klęski Niemiec na froncie wschodnim Hitler zostaje zmuszony do odwrotu. Pojawiają się głębokie konflikty, a jego najbliższy krąg walczy o władzę. W miarę jak narasta opór przeciwko niemu, a wewnętrzny wróg knuje, jak go zabić, Hitler popycha Niemcy ku zniszczeniu. Wniknięcie w umysły dwóch dyktatorów, których złudzenie niezwyciężoności doprowadziło do ich własnej klęski, to opowieść o tym, dlaczego dyktatury upadają. Jest to również przerażający opis pychy, decyzji i mrocznej sztuki politycznej, która sprzysięgła się, by zniszczyć wolność, ale ostatecznie zniszczyła samą siebie. 16:25 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - MONTGOMERY Cykl dokumentalny, 19 min, Polska, 1996 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony Bernardowi Law Montgomery' emu - kontrowersyjnemu dowódcy brytyjskiemu. Obraz tworzą czarno - białe archiwalne materiały filmowe. 17:00 HISTORIA POLSKI - BETAR Film dokumentalny, 53 min, Polska, 2010 Reżyseria: Robert Kaczmarek Scenariusz: Piotr Gontarczyk Związek imienia Józefa Trumpeldora w skrócie Betar lub Bejtar jest niemal całkowicie nieznaną organizacją młodzieży żydowskiej, działającą w Polsce i na całym świecie, od połowy lat 20. do wybuchu wojny. Betar był organizacją bardzo oryginalną, a przy tym znaczącą, choć dziś nie funkcjonuje ani w literaturze przedmiotu, ani w świadomości historycznej społeczeństwa. Wielu członków polskiego Betaru odegrało ważną rolę w dziejach odbudowy państwa żydowskiego w Palestynie oraz jego późniejszych losach. Członkiem Betaru był między innymi premier Izraela w latach 1977 - 1983 Menachem Begin. Film przedstawia historię powstania tej organizacji, omawia założenia ideowe i cele działania. O tym, jak funkcjonował Betar, jak ważną rolę odegrał w życiu młodych Żydów, opowiadają uczestnicy ruchu, dziś już liczący sobie ponad 90 lat. Tło historyczne zostało oparte w filmie na wypowiedziach historyków: Herzla Makowa i Piotra Gontarczyka. 18:00 Z WIESZAKA HISTORII - ODC. 7 BYŁ SOBIE BUT... Magazyn, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Jarosław Migoń Scenariusz: Jarosław Migoń, Lucyna Rotter Zdjęcia: Kacper Solan, Bartłomiej Gąsienica Muzyka: Marcin Gałażyn Prowadzący: Lucyna Rotter Lektor: Magdalena Zbylut - Wiśniewska Od sandałów, przez ciżmy i cholewki do bajki o Kopciuszku. Prof. Lucyna Rotter opowiada o znaczeniu obuwia w starożytnej i nowożytnej historii człowieka. Z prof. Cezarym Kałużnym w Muzeum Archeologicznym w Krakowie rozmawia o symbolice bosej stopy. Dowiadujemy się więcej o trendach obuwniczych, które promowane były przez gwiazdy Hollywood. 19:00 WOJENNE DZIEWCZYNY S.II - ODC. 20 (SERIA II ODC. 7) Serial wojenny, 43 min, Polska, 2017 Reżyseria: Michał Rogalski, Łukasz Ostalski Scenariusz: Marek Kreutz, Piotr Starzak, Ewa Popiołek Muzyka: Bartosz Chajdecki Aktorzy: Aleksandra Pisula, Marta Mazurek, Vanessa Aleksander, Michał Czernecki, Józef Pawłowski, Tomasz Włosok, Katrin Buhring, This Maag, Sebastian Jasnoch, Magdalena Czerwińska, Marek Ślosarski Ostatnie przeżycia sprawiły, że Kamil odzyskał pamięć, prosi narzeczoną żeby przywiozła jego rzeczy, które dał Grudzińskiemu na przechowanie. Irka informuje brata o konieczności wyjazdu do folwarku. Obecny przy rozmowie Stefan oferuje swoją opiekę w podróży. W szpitalu Margarethe oznajmia rannemu Brennerowi, że bardzo ją zawiódł. Oświadcza, że przejmuje jego obowiązki i włącza do akcji agenta o pseudonimie Rudolf. Witek z Powałą odwiedzają Brodzkiego, który szczerze odpowiada na zadawane mu pytania. Powała postanawia pojechać do folwarku Grudzińskiego w ślad za Irką i Stefanem. W szpitalu zmęczona Marysia zasypia przy łóżku ojca. Konstanty w malignie opuszcza nocą szpital o własnych nogach i idzie przed siebie środkiem ulicy, modląc się głośno po hebrajsku. Zostaje zastrzelony przez nocny patrol na oczach własnej córki. Major Leokadia zleca Ewie nowe zadanie - grę w kasynie. Dziewczynę obstawia Witek. Ewka siada obok Kwietnia, handlującego z Niemcami. Mężczyzna ma sporą ilość pieniędzy z hazardu, a dziewczyna bardzo mu się podoba. Zgarnia duża pulę i zaprasza Ewkę do mieszkania. Po chwili wchodzi tam Witek, który razem z Ewką bierze od Kwietnia pieniądze jako podatek od hazardu i dar dla polskiego podziemia. W dworku Grudzińskiego major Powała prosi Irkę o rzeczy Kamila, rozkręca jego zapalniczkę i wyjmuje mikrofilm. Jest na nim klucz do odczytania nazwisk agentów niemieckiej siatki na Wschodzie. Powała decyduje, że sam wróci z mikrofilmem do Warszawy, a Irka ze Stefanem dotrą jutro. Żegna się z nimi mówiąc, że pójdzie drogą przez las. Stefan udaje się potajemnie za nim, strzela Powale w pierś i odbiera mikrofilm. 21:00 CZAS APOKALIPSY (APOCALYPSE NOW) Dramat, 147 min, USA, 1979 Reżyseria: Francis Ford Coppola Scenariusz: Francis Ford Coppola Aktorzy: Marlon Brando, Robert Duvall, Martin Sheen, Frederic Forrest, Albert Hall, Sam Bottoms, Laurence Fishburne Wykonawcy: Janusz Kozioł Adaptacja opowiadania Josepha Conrada "Jądro ciemności". Przeniesiona w realia wojny wietnamskiej historia kapitana Willarda, który otrzymuje misję odnalezienia i zlikwidowania pułkownika Kurtza. 23:30 SENSACJE XX WIEKU - ZABÓJCY Cykl dokumentalny, 46 min, Polska, 2003 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Adek Drabiński Zdjęcia: Piotr Wojtowicz Prowadzący: Bogusław Wołoszański Aktorzy: Tomasz Dedek, Artur Dziurman, Piotr Grabowski, Rafał Mohr, Dorota Chotecka, Anna Wesołowska, Andrzej Warcaba, Wojciech Leśniak, Robert Talarczyk, Antoni Gryzik, Bogdan Kalus Prawdopodobnie w grudniu 1926 roku w Moskwie powstała tzw. Grupa Jaszy, której zadaniem było likwidowanie ludzi poza granicami Związku Radzieckiego Nie ma wątpliwości, że zamach na gen. Kutiepowa, przywódcę emigracyjnej organizacji byłych carskich oficerów przeprowadzony w Paryżu 26 stycznia 1930 roku, był ich dziełem. Grupa Jaszy liczyła tylko 20 osób w centrali w Moskwie i 212 agentów w 16 państwach. 00:35 JERZY KALINA. NAWIGACJA SZTUKI Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2019 Reżyseria: Krzysztof Tchórzewski Próba ujęcia w formie filmu dokumentalnego ponad 40 - letniej twórczości Jerzego Kaliny (kilkaset realizacji) w sposób całościowy, tak aby ukazać wszelkie aktywności artystyczne wybitnego twórcy. Artysta jak mało kto z jego pokolenia wypowiadał się w najrozmaitszych formach sztuk przedstawiających: rzeźbie, scenografii teatralnej i plenerowej, założeniach architektonicznych, filmie, sztuce performance. Tworzył nagrobki, pomniki, mauzolea, ale do dziś najczęściej wypowiada się w Akcjach i Instalacjach plastycznych, które już pojawiły się w jego Dyplomie z 1971 r. obronionym na ASP w Warszawie. 02:20 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - OBRONA HELU CZ. 3 Cykl dokumentalny, 20 min, Polska, 1995 Scenariusz: Maciej Zakrocki, Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Prowadzący: Bogusław Wołoszański Trzecia część cyklu poświęconego obronie Helu w 1939 roku.