TVP Historia Czwartek, 18.04.2024 07:00 BYŁ TAKI DZIEŃ - 18 KWIETNIA ODC. 536 Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1894 - pierwsza prezentacja monumentalnego dzieła Henryka Siemiradzkiego - kurtyny w Teatrze Miejskim w Krakowie; 1926 - otwarto rozgłośnię Polskiego Radia; 1979 - nieudane wysadzenie w powietrze znienawidzonego pomnika Lenina w Nowej Hucie; 1988 - zmarł poeta Józef Łobodowski; 07:10 WOJENNE DZIEWCZYNY S.II - ODC. 21 (SERIA II ODC. 8) Serial wojenny TVP, 44 min, Polska, 2017 Reżyseria: Michał Rogalski Scenariusz: Ewa Popiołek Aktorzy: Aleksandra Pisula, Marta Mazurek, Vanessa Aleksander, Michał Czernecki, Józef Pawłowski, Tomasz Włosok, Katrin Buhring, Sebastian Jasnoch, Magdalena Czerwińska, Maria Dębska, Eryk Kulm, Danuta Stenka Stefan informuje Irkę, że muszą uciekać z folwarku, ponieważ nie są tam bezpieczni. Grudziński ostrzega, że do wsi zbliżają się Niemcy i ukrywa ich w stodole. Na folwark przyjeżdżają żandarmami, nie znajdując Irki i Stefana, rozstrzeliwują Grudzińskiego i pracowników oraz podpalają budynki gospodarstwa. Dyrektor szpitala ostrzega Andrzeja o ryzyku, jakie wiąże się z ukrywaniem przez niego Marysi. By zapobiec plotkom i tragedii, lekarz oświadcza się dziewczynie. W kasynie Ewka przyjmuje zaproszenie niemieckiego majora do gry w ruletkę. Dziewczyna niepostrzeżenie wyciąga jego portfel, spisuje dane z dokumentów i wsuwa je z powrotem do kieszeni oficera. Dostrzegają to tajni niemieccy agenci. Ewce pomaga krupier, przejmując upuszczoną torebkę. Nie znajdując niczego przy dziewczynie, tajniacy puszczają ją wolno. Kasia Wieleżyńska ucieka z zakonu sióstr w Henrykowie. Wpada do mieszkania Andrzeja i oświadcza, że chce zostać jego żoną. Zaskoczony mężczyzna nie ma czasu na rozmowę, musi biec na blok operacyjny. Dziewczyna odkrywa w łazience rzeczy Marysi, wściekła wybiega na ulicę. Napotkanym żandarmom składa donos na Marysię. W tajnym lokalu Alfa przekazuje Witkowi informacje, że Powała nie wrócił z mikrofilmem. Witek wraz z Irką i Ewką zabierają rannego Kamila do mieszkania Szczęsnej. Po donosie Kasi, Niemcy zabierają Andrzeja na Pawiak. 08:00 SPÓR O HISTORIĘ - WŁADCY POLSCY: BOLESŁAW III KRZYWOUSTY Debata, 29 min, Polska, 2016 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Prowadzący: Maciej Zakrocki Bolesław III Krzywousty, syn Władysława Hermana. Po śmierci ojca Bolesław Krzywousty i jego straszy przyrodni brat Zbigniew rozpoczęli walkę o przejęcie władzy nad Polską. Batalia zakończyła się zwycięstwem Bolesława, który w 1108 roku wygnał Zbigniewa z kraju. Rok później Bolesław obronił Polskę przed najazdem Henryka V. Podczas swego panowania Bolesław włączył do Polski Pomorze Wschodnie. Pomorze Zachodnie zostało uzależnione od Polski. Przed śmiercią w roku 1138, obawiając się walk o władzę między pięcioma synami, podzielił Polskę na dzielnice. Najstarszy z rodu Piastów otrzymał dzielnicę senioralną. Był także władcą zwierzchnim państwa. Testament Bolesława Krzywoustego, który miał ochronić państwowość, przyczynił się do rozbicia Polski na blisko dwa wieki. 08:40 HISTORIA POLSKI - ZOBACZYŁEM ZJEDNOCZONY NARÓD Film dokumentalny, 46 min, Polska, 2011 Reżyseria: Anna Ferens Scenariusz: Anna Ferens Zdjęcia: Piotr Wąsowski Film dokumentalny w reżyserii Anny Ferens (autorka m.in. "Trzech kumpli" i "Co mogą martwi jeńcy") to obraz Polski widziany oczami zagranicznych korespondentów po katastrofie polskiego samolotu rządowego w Smoleńsku. Widzą oni nasz kraj pogrążony w bólu, zjednoczony, wspólnie przeżywający żałobę. Ten film to piękny zapis tych smutnych, ale i wzruszających dni, które wszyscy pamiętamy. To też dowód na to, że potrafimy być razem w ważnych chwilach naszej historii. Na ile ten wizerunek za granicą został już naruszony i na ile jesteśmy w stanie ponownie się zjednoczyć? To pytanie, które z pewnością wielu z nas sobie zadaje. Jak wyglądała żałoba widziana oczami korespondentów zagranicznych w pierwszych dniach po katastrofie? 09:35 SENSACJE XX WIEKU - TAJEMNICA CICERO Cykl dokumentalny, 49 min, Polska, 2003 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Glacel Prowadzący: Bogusław Wołoszański Był październik 1943 roku. Niemcy przegrały dwie wielkie bitwy na froncie wschodnim. Losy wojny odwróciły się. Wielka Armia Czerwona zaczęła spychać na zachód Wermacht. W Wielkiej Brytanii alianci zachodni przygotowywali się do inwazji na kontynent, która miała nastąpić w połowie 1944 roku. Nie zapadła jednak decyzja, gdzie wyladują wojska alianckie. Dla Niemców poznanie miejsca inwazji miało cenę wygrania wojny. 10:30 DZIKA KANADA - ODC. 2 DZIKI ZACHÓD (WILD CANADA THE ETERNAL FRONTIER) Serial dokumentalny, 52 min, Austria, 2014 Reżyseria: Brian Leith, Jeff Turner Druga część serialu dokumentalnego o dzikiej przyrodzie Kanady to opowieść o zachodnich terenach, które w tym kraju są najbardziej zróżnicowanymi habitatami. Granice wytycza unikalna formacja - rozległe Góry Skaliste tworzące naturalną barierę, oddzielającą Zachód od reszty kraju. Po drugiej stronie znajduje się Ocean Spokojny, na którego brzegach rośnie największy na świecie las deszczowy strefy umiarkowanej. Zachód jest również domem dla najróżnorodniejszej fauny w Kanadzie. Nie jest to jednak dziewicza i nietknięta przyroda. Ludzkie ręce wpłynęły na nią bardziej niż to sobie uświadamiamy. Źródło zachodniego bogactwa znajduje się w oceanie. Łososie pacyficzne przypływają tutaj od sześciu milionów lat. Były obecne przed ostatnią epoką lodowcową i na długo przed przybyciem człowieka. To jedno z najbogatszych wybrzeży na świecie. Jest jednak jeszcze inny powód dla tutejszego rozkwitu życia. Znajdujące się tu muliste zatoczki nie wydają się zachęcające, mimo to nie powstały w sposób naturalny. Dziś wiemy, że pradawni mieszkańcy zaczęli je tworzyć tysiące lat temu, aby skusić do rozwoju pewne szczególne stworzenie. Jest ono ukryte, ale kruki - ptaki o wysokiej inteligencji - dobrze wiedzą, gdzie je szukać. Przy odpływie żerują na małżach, których jest tu całe mnóstwo. Małże lubią muł, ale nie potrafią uciec krukom. Wygrzebywanie ich to dopiero połowa zadania. Ptaki muszą się potem pozbyć skorup i doskonale wiedzą, jak to zrobić. Przy odpływie małże łatwo zauważyć, bo przez swoje syfony wypuszczają fontanny wody. W ten sposób oddychają, żywią się i pozbywają się odchodów. Dopiero od niedawna rozumiemy, dlaczego małże tak licznie tutaj występują. Od Arktyki po las deszczowy ta część Kanady jest pełna takich spektakli dzikiej przyrody. Koegzystencja i swoboda zwierząt, ludzi i przyrody tworzy z tej krainy prawdziwie Dziki Zachód. 11:55 POPIELEC - ODC. 1/9 - UCIECZKA Serial wojenno - obyczajowy, 57 min, Polska 1982 Reżyseria: Ryszard Ber Scenariusz: Ryszard Ber, Wiesław Myśliwski Zdjęcia: Wiesław Kaczmarek Muzyka: Jerzy Maksymiuk Występują: Tomasz Dedek, Alicja Jachiewicz, Bożena Adamek, Mirosław Skupin, Stanisław Michalski, Piotr Grabowski, Ryszard Kotys, Zdzisłw Koziej, Adam Bauman, Jerzy Block, Tadeusz Chudecki, Elżbieta Golińska, Stanisław Górka, Maciej Góraj, Eugeniusz Kamiński, Zdzisław Kużniar, Katarzyna Łaniewska, Andrzej Mrozek, Jerzy Rogalski, Stefan Szmidt, Krzysztof Świętochowski, Jerzy Turek, Barbara Walkówna, Tomasz Zaliwski, Zbigniew Zamachowski i inni Zanim "Popielec" wszedł na polskie ekrany, dostał na włoskim festiwalu "Teleconfronto" specjalne wyróżnienie za "oryginalny, wolny od retoryki sposób pokazania życia wsi polskiej w czasie okupacji hitlerowskiej". Zwykle zagraniczne nagrody dla rodzimych filmów sprzyjają ich pozytywnej recepcji nad Wisłą. W przypadku "Popielca" było jednak inaczej. Już po emisji pierwszych odcinków w prasie branżowej i nie tylko rozpętała się burza. Twórcom serialu zarzucono szokowanie brutalnością i erotyzmem. Do rozmaitych redakcji nadchodziły dziesiątki listów od czytelników oburzonych tak negatywnym potraktowaniem chłopów, odmawianiem im patriotycznych uczuć i wierności jakimkolwiek ideałom. Były wszakże i głosy broniące "Popielca". Chwalono cykl za próbę odbrązowienia legend o ludowym patriotyzmie, doceniano odrzucenie kultywowanych przez film polski stereotypów o wojennym bohaterstwie, poświęceniu i ofierze. Zwolennicy "Popielca" interpretowali go jako nie tyle obraz moralności czy uczuć pewnej grupy społecznej, lecz jako zapis stanu świadomości "porażonej wojną", dramat ludzi zagubionych, który pogrążają się w coraz większej degrengoladzie. Scenariusz "Popielca" powstał na kanwie powieści Włodzimierza Kaczyńskiego. Jednym z jej adaptatorów na potrzeby ekranu był Wiesław Myśliwski. Nazwisko autora "Pałacu", widniejące w czołówce serialu, wydatnie wzmacnia argumenty za prawdopodobieństwem przedstawionych w nim wydarzeń. Głównym bohaterem "Popielca" jest młody chłop Józuś Garstka. Akcja cyklu zaczyna się w chwili, gdy wspólnie ze swoim przyjacielem Półpankiem ucieka z rąk granatowej policji. Obaj ukrywają się u rodziny Półpanka. Niebawem Józuś nawiązuje romans z młodą żoną Płonki. Miejscowy nauczyciel Dobrowolski zaczyna organizować tajne nauczanie. We wsi pojawia się też "nowy" nazwiskiem Bebok. Pewnego dnia Półpanek proponuje Józusiowi, by wspólnie przystąpili do leśnej partyzantki. Nie jest to jednak takie łatwe, gdyż dwójką przyjaciół bardzo interesuje się Waluś, domniemany konfident. 13:10 NAJMNIEJSZE KRAJE EUROPY - ODC. 3 MALTA - MAŁY WIELKI KRAJ (MICROSTAATEN EP. 3 MALTA - KLEINES LAND GANZ GROSS / EUROPE'S MICROSTATES) Serial dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2021 Reżyseria: Michael Gregor Seria dokumentalna opowiadająca o najmniejszych państwach Europy. Mikropaństwa Andory, Liechtensteinu, Luksemburga, Malty, Monako i San Marino są bardzo łatwe do przeoczenia. Są wciśnięte między największe kraje. Niemniej jednak mikropaństwom udało się zachować własne tradycje oraz florę i faunę, które obecnie są rzadkością dla reszty świata. Niezwykłe lokalizacje mikropaństw często znajdują się w ekstremalnych regionach górskich lub przybrzeżnych, co czyni je rajem dla zagrożonych gatunków. Jednak stabilność ich środowiska naturalnego jest zagrożona przez problemy środowiskowe, które należy rozwiązać. Podróżujemy do każdego z tych mikropaństw i opowiadamy historie ich odważnych wysiłków na rzecz zachowania ich naturalnych cech i kulturowej autonomii. W odcinku trzecim poznamy Maltę, wyspiarskie państwo - miasto położone w Europie Południowej, na Morzu Śródziemnym, 81 km na południe od Włoch. Obejmuje cały archipelag Wysp Maltańskich, jednakże większość ludności mieszka na głównej wyspie, w zespole miejskim Valletty, stolicy Malty, w 2018 r. Europejskiej Stolicy Kultury. Państwo na morzu - urocze dla tych, którzy lubią pływać i odpoczywać na plaży. 15:10 ZMIERZCH IMPERIUM - ODC. 1. TIMUR, MIECZ ISLAMU (END OF EMPIRE) Serial dokumentalny, 60 min, Australia, 2018 Australijski fotoreporter David Adams przemierza Wielką Brytanię, Gruzję, Uzbekistan, Chiny i Indie, przybliżając historie czterech charyzmatycznych przywódców: Karola Wielkiego, Attyli, Tamerlana i Edgara Spokojnego oraz ich rodów, które straciły w spektakularny sposób wpływy po śmierci tych władców. Seria jest niezwykle atrakcyjna wizualnie: wykorzystano w niej najnowsze techniki graficzne i filmowe, między innym prezentując widzom eksponaty w wirtualnym muzeum. 16:10 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - ARMIA CZERWONA CZ. 1 Cykl dokumentalny, 21 min, Polska, 1991 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Galiński Prowadzący: Bogusław Wołoszański W tym odcinku historia Armii Czerwonej (w okresie od 1939 do końca 1941 roku). 16:45 HISTORIA POLSKI - ŚNIADANIE W WANNSEE Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2021 Reżyseria: Piotr Mielech Scenariusz: Piotr Mielech Zdjęcia: Andrzej Warchoł Wykonawcy: Piotr Fronczewski Pierwszy polski film dokumentalny, podejmujący temat tajemniczego spotkania, do jakiego doszło 20 stycznia 1942 roku w berlińskiej dzielnicy Wannsee. Robocze spotkanie wysokich rangą przedstawicieli kluczowych niemieckich ministerstw dotyczyło "ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej". Nazistowskie plany eksterminacji przyjęte w Wannsee obejmowały również ludność żydowską, która na początku 1942 roku znajdowała się poza terenami kontrolowanymi przez III Rzeszę. Ostateczne rozwiązanie miało więc dotyczyć także Żydów z Wielkiej Brytanii, Irlandii, Szwajcarii, Hiszpanii czy Turcji. W protokole z narady w Wannsee zapisano: "Żydzi mają być użyci jako siła robocza na terytoriach wschodnich. Ci, którzy są zdolni do pracy, zostaną podzieleni na grupy czy ekipy - osobno mężczyźni i kobiety i ewakuowani do określonych miejsc. Podczas przesiedlania mają być użyci do budowy dróg, co wyeliminuje większą ich część. Ci, którym uda się przeżyć, muszą być traktowani w wiadomy sposób. Każde uchybienie w tej dziedzinie doprowadzić by mogło do odnowienia się Żydostwa w Europie". Stworzony przez Niemców system eksterminacji ludności żydowskiej był przerażająco sprawny. W Treblince w ciągu jednego dnia można było zagazować 10 - 12 tysięcy osób. Oblicza się, że w obozach zagłady Niemcy zamordowali blisko 3 milionów Żydów. W Auschwitz - Birkenau około 960 tysięcy, w Treblince około 900 tysięcy, w Bełżcu około 500 tysięcy, w Sobiborze około 250 tysięcy, w Chełmnie nad Nerem około 150 tysięcy, na Majdanku około 60 tysięcy. Poza obozami zagładami Żydzi ginęli w masowych egzekucjach, umierali z głodu i chorób w gettach, w czasie transportów na miejsce Zagłady, a także podczas "Marszów Śmierci" organizowanych przez Niemców w czasie ewakuacji obozów pod koniec wojny. Liczbę Żydów zamordowanych przez nazistów i ich sojuszników w czasie II wojny światowej ocenia się łącznie na około 6 milionów. Prawie 5 milionów z nich zgładzono na ziemiach polskich okupowanych przez III Rzeszę. Ponad 3 miliony ofiar to polscy Żydzi. Film dokumentalny "Śniadanie w Wannsee" został zrealizowany z okazji 80. rocznicy konferencji w Wannsee. 17:45 WOJOWNICY CZASU - SZWEDZI NAD DUNAJCEM, CZYLI WOJNICZ 1655 Cykl reportaży, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski Zdjęcia: Grzegorz Gajewski, Krzysztof Krzyżanowski Muzyka: Krzysztof Ridan Przez stulecia sąsiadujący ze sobą przez morze Polacy i Szwedzi mieli raczej pokojowe stosunki. W miarę, jak zaczął zmieniać się układ sił nad Bałtykiem, konflikty stały się nieuniknione. ten najkrwawszy przyszedł w 1655 roku, kiedy rzeczpospolita Obojga Narodów uwikłana w liczne wojny goniła już resztkami. Wtedy polsko - litewskie państwo stał się łupem dla najeźdźców z północy. Nastąpił szwedzki Potop. 18:20 ARCHIWUM ZIMNEJ WOJNY - KRYZYS ATOMOWY Magazyn, 29 min, Polska, 2019 Reżyseria: Jan Sosiński Scenariusz: Andrzej Mietkowski, Jan Sosiński Muzyka: Piotr Dziki Chancewicz Prowadzący: Andrzej Mietkowski Kryzys atomowy. 13 dni, które mogły wstrząsnąć światem. W 1962 roku świat stanął na krawędzi wojny atomowej. Z jednej strony ryzyko agresji sowieckiej, uderzenia rakietowego z Kuby, z drugiej strony pokerowa zagrywka prezydenta Stanów Zjednoczonych. Czy to był blef? Czy John Kennedy miał wtedy asa w rękawie? Castro i Chruszczow podjęli bardzo niebezpieczną rozgrywkę. Kennedy musiał zareagować. Każdą rakietę wystrzeloną z Kuby uznamy za sowiecki atak na USA. Pentagon brał pod uwagę plan zbombardowania ośrodków rakietowych i inwazji. Gośćmi Andrzeja Mietkowskiego są: dr Przemysław Gasztold - Seń, historyk IPN, autor m.in. pracy "Zabójcze układy. Służby PRL i międzynarodowy terroryzm", dr hab. Paweł Kowal, politolog, historyk, ekspert do spraw polityki międzynarodowej oraz Andrzej Krzeczunowicz, dziennikarz, dyplomata, w Wolnej Europie od 1964 roku. Kiedy zaczął się kryzys kubański? W jaki sposób zareagował na niego prezydent Kennedy? Na ile rolę odegrała w tym psychologia i umiejętność przywództwa? Jaki był zamysł sowiecki? Co Rosja chciała osiągnąć, ustawiając na Kubie rakiety? Jak konflikty militarne i polityczne wpłynęły na decyzje Chruszczowa? Jakie popełnił błędy? Jaką rolę w całym tym kryzysie odegrał pułkownik GRU Oleg Pieńkowski? Czy ryzyko globalnej konfrontacji było realne? Dlaczego wygranym całej sytuacji okazał się Kennedy? Co było konsekwencją kryzysu kubańskiego? W programie znalazły się wypowiedzi archiwalne prezydenta Kennedy’ego, Adlaia Stevensona, stałego przedstawiciela USA w Radzie Bezpieczeństwa ONZ, A. Rossa Johnsona, dyrektora Radia Wolna Europa w latach 1998 - 2004, oraz materiały amerykańskie. 19:00 WOJENNE DZIEWCZYNY S.II - ODC. 22 (SERIA II ODC. 9) Serial wojenny TVP, 44 min, Polska, 2017 Reżyseria: Michał Rogalski Scenariusz: Marek Kreutz, Ewa Popiołek Muzyka: Bartosz Chajdecki Aktorzy: Aleksandra Pisula, Marta Mazurek, Vanessa Aleksander, Michał Czernecki, Józef Pawłowski, Tomasz Włosok, Katrin Buhring, Sebastian Jasnoch, Magdalena Czerwińska, Maria Dębska, Eryk Kulm, Danuta Stenka Doktor Andrzej jest codziennie przewożony na przesłuchania z Pawiaka do gestapo na Szucha. Katowany przez Dreslera nie zdradza Marysi ani podziemia. Aby dodać mu sił, kobieta przebiera się w mundurek Frania, który sprzedaje Niemcom czekoladę. Z kasetką na szyi udaje się na dziedziniec Szucha. Podchodzi do ciężarówki, która przywiozła osadzonych na Pawiaku. Wysiadający Andrzej rozpoznaje ją. Po chwili nadjeżdża Margarethe, która ją także rozpoznaje. Marysia szybko oddala się i ucieka. Niemka próbuje ją bezskutecznie dopaść. W tajnym lokalu Alfa informuje Kamila, iż kontrwywiad znalazł w mieszkaniu Powały teczkę personalną Stefana. Znaleziono też kopię zapytania, które skierował do komórki podziemia w Szczecinie. Major chciał wiedzieć coś więcej na temat ucieczki Stefana z oflagu. Między Ewką a Witkiem dochodzi do nieporozumień. Kobieta jest zazdrosna o Leokadię, po sprzeczce z Witkiem nocuje w mieszkaniu u Lesia. Marysia organizuje kupno broni dla getta. W akcji pomagają Ewka, Klarnet i Sławek. Broń i amunicję sprzedają im Włosi. Po transakcji nie udaje się uruchomić silnika furgonetki Sławka załadowanej bronią. Zauważają to przejeżdżający terenowym wozem niemieccy żołnierze. Oferują pomoc w odholowaniu furgonetki. Po rozmowie z matką, Witek z bukietem kwiatów udaje się do mieszkania Lesia, w którym nocuje Ewka. Podekscytowany myślami o kochanej dziewczynie wpada na niemiecki patrol, zostaje zatrzymany. 19:55 OSTATNIA MSZA W KOŚCIELE WSZYSTKICH ŚWIĘTYCH Film dokumentalny, 62 min, Polska, 2023 Reżyseria: Stefan Skrzypczak Scenariusz: Stefan Skrzypczak Film przedstawia historię działania parafii Wszystkich Świętych w Warszawie w sytuacji, gdy powstało getto w Warszawie. Opowiada o posłudze kapłańskiej dla katolików znajdujących się w getcie. Przybliża działania proboszcza księdza Marcelego Godlewskiego i księdza Antoniego Czarneckiego w obliczu tragedii Żydów. Ksiądz Godlewski wydaje dokumenty chrztu dla wielu Żydów, organizuje wydawanie posiłków dla wszystkich, niezależnie od wyznawanej wiary, przechowuje na parafii katolików pochodzenia żydowskiego. Film zawiera wiele nowych, dotychczas niepublikowanych nigdzie materiałów i wypowiedzi historyków. 21:00 PIANISTA (THE PIANIST) Dramat wojenny, 142 min, Polska/Wielka Brytania/Francja, 2002 Reżyseria: Roman Polański Scenariusz na podstawie książki Władysława Szpilmana: Ronald Harwood Zdjęcia: Paweł Edelman Muzyka: Wojciech Kilar Aktorzy: Adrien Brody, Thomas Kretschmann, Frank Finlay, Maureen Lipman, Ed Stoppard, Michał Żebrowski, Emilia Fox, Julia Rayner, Jessica Kate, Ruth Platt Z zamiarem nakręcenia w Polsce filmu o czasach II wojny światowej Roman Polański nosił się od dawna - zbyt wiele jego własnych, tragicznych przeżyć wiązało się z tym okresem. Czekał tylko na odpowiedni scenariusz. Znakomitego materiału dostarczyła mu autobiografia Władysława Szpilmana, wybitnego pianisty i kompozytora, który w czasie wojny ukrywał się przez długi czas i właściwie tylko cudem ocalał z pogromu. Jego losy zainspirowały tuż po wojnie także Czesława Miłosza i Jerzego Andrzejewskiego do napisania noweli, z której powstał scenariusz filmu "Robinson warszawski". Gotowy film, po licznych przeróbkach narzuconych przez władze, tak bardzo odbiegał jednak wymową od literackiego pierwowzoru, że Czesław Miłosz wycofał swoje nazwisko z czołówki, a propagandowe dzieło wyświetlano ostatecznie w kinach pod tytułem "Miasto nieujarzmione". Chociaż "Pianista" powstał w koprodukcji francusko-polsko-niemiecko-brytyjskiej, w angielskiej wersji językowej i z zagranicznymi aktorami we wszystkich ważniejszych rolach, sam reżyser określił go jako film polski. Obraz ten, przez wielu uznany za dzieło życia Polańskiego, uhonorowano Złotą Palmą na MFF w Cannes w 2002 r. , Oscarami 2003 za reżyserię, scenariusz adaptowany i najlepszą rolę męską (rewelacyjny Adrien Brody), Cezarami 2003 dla najlepszego filmu, za reżyserię, główną rolę męską, muzykę, zdjęcia, scenografię i dźwięk, a także wieloma innymi nagrodami i wyróżnieniami. Akcja rozpoczyna się we wrześniu 1939 r. , kiedy to 28-letni wówczas Władysław Szpilman gra w Polskim Radiu Nokturn cis-moll Fryderyka Chopina. Wybuch niszczy siedzibę rozgłośni i przerywa występ na pięć długich lat. Po wkroczeniu do Warszawy Niemcy wprowadzają rozliczne restrykcje wobec ludności żydowskiej. Władysław, jego rodzice, dwie siostry i brat przeżywają pasmo upokorzeń. Pozbawieni pracy i środków do życia wyprzedają kolejno obrazy, srebra, meble. W końcu z domu znika także największy skarb artysty - fortepian. Prześladowania nasilają się: Szpilmanowie wraz z tysiącami innych Żydów muszą się przenieść do getta, gdzie na porządku dziennym jest nieludzkie traktowanie, okrucieństwo, cierpienia i śmierć. Władysław zarabia na utrzymanie rodziny, grając w kawiarni, gdzie zbiera się towarzystwo podejrzanego autoramentu. Trudno jednak o inne zajęcie. Tymczasem Niemcy zaczynają wywozić transporty Żydów z getta do obozów zagłady. Przychodzi też kolej na Szpilmanów. Władysława w ostatniej chwili wyciąga z szeregu skazańców znajomy żydowski policjant, każąc mu uciekać. Pianista już nigdy więcej nie ujrzy bliskich. Z pomocą członków ruchu oporu udaje mu się uciec z getta. Za murami przechowują go kolejno, w różnych miejscach, polscy przyjaciele. Z okien swojej kryjówki Władysław obserwuje wybuch powstania w getcie. Cały czas musi uważać, by swoją obecnością nie zwrócić na siebie niczyjej uwagi, bo to może być równoznaczne z wyrokiem śmierci. Taka sytuacja trwa do chwili wybuchu powstania warszawskiego. Gdy powstanie upada, Szpilman samotnie ukrywa się wśród ruin miasta, walcząc o przetrwanie z własnym głodem, wyczerpaniem, strachem. Ocalenie przyjdzie z najmniej spodziewanej strony. 23:35 SENSACJE XX WIEKU - TAJEMNICA CICERO Cykl dokumentalny, 49 min, Polska, 2003 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Glacel Prowadzący: Bogusław Wołoszański Był październik 1943 roku. Niemcy przegrały dwie wielkie bitwy na froncie wschodnim. Losy wojny odwróciły się. Wielka Armia Czerwona zaczęła spychać na zachód Wermacht. W Wielkiej Brytanii alianci zachodni przygotowywali się do inwazji na kontynent, która miała nastąpić w połowie 1944 roku. Nie zapadła jednak decyzja, gdzie wyladują wojska alianckie. Dla Niemców poznanie miejsca inwazji miało cenę wygrania wojny. 00:40 MACIEJ SZUMOWSKI. ŻYCIORYS DZIENNIKARZA 39 min, Polska, 2018 Reżyseria: Marta Węgiel Scenariusz: Marta Węgiel Film dokumentalny o Macieju Szumowskim, publicyście, redaktorze Gazety Krakowskiej, reżyserze filmów dokumentalnych, wieloletnim współpracowniku Telewizji Kraków. 01:35 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - I ZNOWU ZABRZMIĄ DZWONY ODC. 272 Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2022 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Latem 2021 roku w sanktuarium św. Jana z Dukli udało nam się odnaleźć dzwon, ukryty przez zakonników we wrześniu 1939 roku. Konserwacji podjęła się najstarsza i najsłynniejsza polska ludwisarnia Braci Felczyńskich w Przemyślu. Obecnie prace są skończone, a efekt zechcemy naszym widzom pokazać. Dodatkowo przemyscy ludwisarze obiecali odlanie podobnego dzwonu, bowiem pierwotnie u św. Jana dzwoniły trzy. Jeden ocalał, drugi został zakopany i przez nas odnaleziony, trzeci zabrali Niemcy, by przetopić na cele wojenne. Teraz wszystkie powrócą na swoje miejsce. Ponieważ okazja to wyjątkowa, zechcemy pokazać widzom sam proces odlewania dzwonów i opowiedzieć o zakładzie funkcjonującym nieprzerwanie od 1805 roku. 02:15 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - OBRONA HELU CZ. 5 Cykl dokumentalny, 19 min, Polska, 1995 Scenariusz: Maciej Zakrocki, Bogusław Wołoszański, Jan Tarczyński Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Prowadzący: Bogusław Wołoszański Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Piąta część odcinka poświęconego obronie Helu w 1939 roku.