TVP Historia Piątek, 19.04.2024 07:00 BYŁ TAKI DZIEŃ - 19 KWIETNIA ODC. 537 Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1908 - w zaborze pruskim zakazano uzywania języka polskiego na publicznych zgromadzeniach; 1943 - Niemcy zaczęli likwidację getta w Warszawie; 1950 - sejm PRL wprowadził ustawę o "socjalistycznej" dyscyplinie pracy; 1983 - zmarł Jerzy Andrzejewski; 07:05 WOJENNE DZIEWCZYNY S.II - ODC. 22 (SERIA II ODC. 9) Serial wojenny TVP, 44 min, Polska, 2017 Reżyseria: Michał Rogalski Scenariusz: Marek Kreutz, Ewa Popiołek Muzyka: Bartosz Chajdecki Aktorzy: Aleksandra Pisula, Marta Mazurek, Vanessa Aleksander, Michał Czernecki, Józef Pawłowski, Tomasz Włosok, Katrin Buhring, Sebastian Jasnoch, Magdalena Czerwińska, Maria Dębska, Eryk Kulm, Danuta Stenka Doktor Andrzej jest codziennie przewożony na przesłuchania z Pawiaka do gestapo na Szucha. Katowany przez Dreslera nie zdradza Marysi ani podziemia. Aby dodać mu sił, kobieta przebiera się w mundurek Frania, który sprzedaje Niemcom czekoladę. Z kasetką na szyi udaje się na dziedziniec Szucha. Podchodzi do ciężarówki, która przywiozła osadzonych na Pawiaku. Wysiadający Andrzej rozpoznaje ją. Po chwili nadjeżdża Margarethe, która ją także rozpoznaje. Marysia szybko oddala się i ucieka. Niemka próbuje ją bezskutecznie dopaść. W tajnym lokalu Alfa informuje Kamila, iż kontrwywiad znalazł w mieszkaniu Powały teczkę personalną Stefana. Znaleziono też kopię zapytania, które skierował do komórki podziemia w Szczecinie. Major chciał wiedzieć coś więcej na temat ucieczki Stefana z oflagu. Między Ewką a Witkiem dochodzi do nieporozumień. Kobieta jest zazdrosna o Leokadię, po sprzeczce z Witkiem nocuje w mieszkaniu u Lesia. Marysia organizuje kupno broni dla getta. W akcji pomagają Ewka, Klarnet i Sławek. Broń i amunicję sprzedają im Włosi. Po transakcji nie udaje się uruchomić silnika furgonetki Sławka załadowanej bronią. Zauważają to przejeżdżający terenowym wozem niemieccy żołnierze. Oferują pomoc w odholowaniu furgonetki. Po rozmowie z matką, Witek z bukietem kwiatów udaje się do mieszkania Lesia, w którym nocuje Ewka. Podekscytowany myślami o kochanej dziewczynie wpada na niemiecki patrol, zostaje zatrzymany. 07:55 POLSKA I ŚWIAT Z HISTORIĄ W TLE - SKRZYDŁA NAD POLSKĄ CASA C - 295M Cykl reportaży, 9 min, Polska, 2013 Reżyseria: Tadeusz Arciuch Scenariusz: Tadeusz Arciuch Zdjęcia: Tadeusz Arciuch, Zdzisław Najda, Grzegorz Marciniak, Łukasz Kasprzycki CASA C - 295M jest samolotem transportowym będącym na wyposażeniu Polskich Sił Powietrznych od 2003 roku. Świetnie sprawdza się w lotach na małych wysokościach, co jest szczególnie ważne w operacjach powietrznych w warunkach wojennych. Samolot jest wykorzystywany rutynowo do wsparcia logistycznego oddziałów polskich sił zbrojnych działających poza granicami naszego kraju. W filmie występuje mjr pil. Krzysztof Dzido z bazy lotnictwa transportowego w Krakowie. 08:15 NIE TAKA PROSTA HISTORIA - PEAKY BLINDERS Magazyn, 25 min, Polska, 2021 Scenariusz: Wiktor Świetlik Prowadzący: Wiktor Świetlik Kolejny odcinek poświęcimy serialowi "Peaky Blinders" i dowiemy się, ile jest w nim historycznej prawdy o brytyjskim, przestępczym półświatku z początku XX wieku. Czy żyletki w kaszkietach to fakt, czy gangsterzy zasiadali w angielskim parlamencie, oraz czy Winston Churchill miał ludzi od brudnej roboty? Sprawdźmy. 08:45 HISTORIA POLSKI - TORA I MIECZ Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2016 Reżyseria: Anna Ciałowicz, Robert Kaczmarek Scenariusz: Robert Kaczmarek Film ukazuje nieznane aspekty powstania w warszawskim getcie. Przede wszystkim: udział w walkach Żydów ortodoksyjnych oraz polskich organizacji konspiracyjnych. Nad placem Muranowskim powiewają dwie flagi: polska i żydowska. Na fladze żydowskiej błękit, który jest kolorem Tronu Chwały, symbolizuje właśnie ortodoksów. Ci na rozkaz rabina Menachema Ziemby przystąpili do walki dla uświęcenia Imienia Bożego. Biel, symbolizująca sprzeciw wobec asymilacji, odnosi się do Żydowskiego Związku Wojskowego. Tworzą go m.in. rewizjoniści z Betaru, a także rewizjoniści maksymaliści z Palestyny, którzy dążą do wyzwolenia żydowskiej ojczyzny spod panowania Brytyjczyków. W najgłębszej konspiracji powstają komórki Irgun Cwai Leumi (hebr. , Narodowa Organizacja Wojskowa), a żydowskich terrorystów szkoli przede wszystkim polskie wojsko. To oni stworzą zalążek Żydowskiego Związku Wojskowego. Obok flagi żydowskiej flaga polska. Biel na fladze to czystość serca, czerwień to krew przelana za ojczyznę. Z ŻZW współpracują polskie organizacje konspiracyjne: Zbrojne Wyzwolenie, Organizacja Wojskowa Korpus Bezpieczeństwa, strażacka Skała. W filmie po raz pierwszy wypowiadają się świadkowie należący do tych organizacji. "Tora i miecz" pokazuje także propagandowe wykorzystanie powstania w warszawskim getcie, które już od 1945 r. służyło do przykrycia powstania warszawskiego. Po kilkudziesięciu latach manipulacji trudno stworzyć wiarygodną wizję wydarzeń. Dlatego wizerunek Pawła Frenkla, legendarnego dowódcy ŻZW, odtwarza się z portretu pamięciowego. Mimo tworzenia w ostatnich latach mitu Warszawy dwóch powstań (żydowska i polska flaga nad placem Muranowskim) relacje o pierwszorzędnej wadze, zarówno polskie, jak i żydowskie, do dziś nie są brane pod uwagę w badaniach historycznych. Te właśnie świadectwa (dziennik rabina Hilela Seidmana i relacja Tadeusza Bednarczyka z komendy głównej OW - KB) zostały zacytowane w syntetycznej wizji historii warszawskiego getta - z uwzględnieniem wielu faktów, o których historia do tej pory milczała. 09:50 SENSACJE XX WIEKU - OPERACJA ODESSA CZ. I Cykl dokumentalny, 46 min, Polska, 2004 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Adek Drabiński Zdjęcia: Waldemar Szmidt Muzyka: Dariusz Żebrowski Aktorzy: Piotr Grabowski, Marek Barbasiewicz, Z Pędziwiatr, A Wesołowska, P Warszawski, Z Paterak Wykonawcy: Bogusław Wołoszański W końcu 1944 roku wojna miała się ku końcowi, Hitler liczył na ostatnie uderzenie swoich wojsk. Ofensywa w Ardenach miała rozdzielić wojska amerykańskie od brytyjskich i doprowadzić do zajęcia przez Niemcy portu w Antwerpii. Istotnym elementem operacji była akcja Otto Skorzennego, którego żołnierze przebrani w amerykańskie mundury siali zamęt wśród aliantów. Ofensywa niemiecka załamała się, co wzmorzyło bombardowanie niemieckich miast. Żołnierze SS rozpoczęli masową grabież bogactw zgromadzonych przez Rzeszę. Bogactwa te miały być kluczem w ucieczce. 10:45 OSTATNIA MSZA W KOŚCIELE WSZYSTKICH ŚWIĘTYCH Film dokumentalny, 62 min, Polska, 2023 Reżyseria: Stefan Skrzypczak Scenariusz: Stefan Skrzypczak Film przedstawia historię działania parafii Wszystkich Świętych w Warszawie w sytuacji, gdy powstało getto w Warszawie. Opowiada o posłudze kapłańskiej dla katolików znajdujących się w getcie. Przybliża działania proboszcza księdza Marcelego Godlewskiego i księdza Antoniego Czarneckiego w obliczu tragedii Żydów. Ksiądz Godlewski wydaje dokumenty chrztu dla wielu Żydów, organizuje wydawanie posiłków dla wszystkich, niezależnie od wyznawanej wiary, przechowuje na parafii katolików pochodzenia żydowskiego. Film zawiera wiele nowych, dotychczas niepublikowanych nigdzie materiałów i wypowiedzi historyków. 11:55 ARCHIWUM ZIMNEJ WOJNY - KRYZYS ATOMOWY Magazyn, 29 min, Polska, 2019 Reżyseria: Jan Sosiński Scenariusz: Andrzej Mietkowski, Jan Sosiński Muzyka: Piotr Dziki Chancewicz Prowadzący: Andrzej Mietkowski Kryzys atomowy. 13 dni, które mogły wstrząsnąć światem. W 1962 roku świat stanął na krawędzi wojny atomowej. Z jednej strony ryzyko agresji sowieckiej, uderzenia rakietowego z Kuby, z drugiej strony pokerowa zagrywka prezydenta Stanów Zjednoczonych. Czy to był blef? Czy John Kennedy miał wtedy asa w rękawie? Castro i Chruszczow podjęli bardzo niebezpieczną rozgrywkę. Kennedy musiał zareagować. Każdą rakietę wystrzeloną z Kuby uznamy za sowiecki atak na USA. Pentagon brał pod uwagę plan zbombardowania ośrodków rakietowych i inwazji. Gośćmi Andrzeja Mietkowskiego są: dr Przemysław Gasztold - Seń, historyk IPN, autor m.in. pracy "Zabójcze układy. Służby PRL i międzynarodowy terroryzm", dr hab. Paweł Kowal, politolog, historyk, ekspert do spraw polityki międzynarodowej oraz Andrzej Krzeczunowicz, dziennikarz, dyplomata, w Wolnej Europie od 1964 roku. Kiedy zaczął się kryzys kubański? W jaki sposób zareagował na niego prezydent Kennedy? Na ile rolę odegrała w tym psychologia i umiejętność przywództwa? Jaki był zamysł sowiecki? Co Rosja chciała osiągnąć, ustawiając na Kubie rakiety? Jak konflikty militarne i polityczne wpłynęły na decyzje Chruszczowa? Jakie popełnił błędy? Jaką rolę w całym tym kryzysie odegrał pułkownik GRU Oleg Pieńkowski? Czy ryzyko globalnej konfrontacji było realne? Dlaczego wygranym całej sytuacji okazał się Kennedy? Co było konsekwencją kryzysu kubańskiego? W programie znalazły się wypowiedzi archiwalne prezydenta Kennedy’ego, Adlaia Stevensona, stałego przedstawiciela USA w Radzie Bezpieczeństwa ONZ, A. Rossa Johnsona, dyrektora Radia Wolna Europa w latach 1998 - 2004, oraz materiały amerykańskie. 12:30 POPIELEC - ODC. 2/9 - PÓŁPANEK Serial wojenno - obyczajowy, 54 min, Polska 1982 Reyseria: Ryszard Ber Scenariusz: Ryszard Ber, Wiesaw Myliwski Zdjcia: Wiesaw Kaczmarek Muzyka: Jerzy Maksymiuk Józuś, nie bacząc na czyhające zewsząd niebezpieczeństwa, kontynuuje romans z Leonką. Niemcy urzadzają oblawę na miejscowych Żydów. Pomaga im Waluś. Niedługo zostaje ciężko pobity. Lokalna społeczność podejrzewa, że to sprawka Półpanka, który wszakże stanowczo zaprzecza. Jego sytuację dodatkowo pogarsza miejscowy ciemny typ Połyszko, który winą za napad swej bandy na spokojnego gospodarza obciąża właśnie Półpanka. Ten jednak dowiaduje się o tym i postanawia ująć prawdziwych sprawców. Tymczasem granatowa policja szykuje obławę na niego i Józusia. 14:15 PLANETA SKARBÓW - ODC. 1 AFRYKA (PLANET OF TREASURES EP. 1 AFRICA) Serial dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2020 Reżyseria: Gero Von Boehm Serial dokumentalny (6 odcinków). Ludzie od dawna tworzyli listy niezwykłych wyczynów twórczych, od starożytnych siedmiu cudów świata po listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, która obecnie liczy 1121 skarbów. Prawie połowa z tych miejsc jest zagrożona przez klęski żywiołowe, wojny, urbanizację lub rozpad. W serii "Planeta skarbów" historyk sir Christopher Clark zabiera widzów w podróż dookoła świata, aby przybliżyć najbardziej niesamowite pomniki przyrody i przykłady kulturowego dziedzictwa ludzkości. Jego droga prowadzi od Wielkiej Piramidy w Gizie w Egipcie do Parku Narodowego Serengeti w Tanzanii, od Pałacu Wiatrów w Indiach do jordańskiej pustyni, od laguny w Wenecji do meksykańskiego miasta Teotihuacan i miasta Hue w Wietnamie, wraz z wieloma innymi imponującymi miejscami dziedzictwa kultury i pomnikami przyrody. Odc. 1 - ''Afryka". Natura i kultura spotykają się w Afryce. Tajemnicze miejsca, wiekowe instytucje i rytuały, które przetrwały próbę czasu. Tutaj rodziły się i umierały imperia. Teraz ich spuścizna stanowi nasze wspólne dobro. Nasza historia, czyli historia ludzkości, zaczyna się na tym właśnie kontynencie. Faraonowie powołali do życia państwo, dynastie, urzędników, prawa, kapłanów, uczonych i armie. Egipt należał do najbardziej stabilnych imperiów w dziejach. Piramida Cheopsa, wzniesiona cztery i pół tysiąca lat temu, jako jedyny z dawnych siedmiu cudów świata, wciąż stoi nietknięta. Na początek Kair i piramidy na skraju pustyni. Egipt, Etiopia i Kenia to ledwie trzy z 54 krajów Afryki. Jednak różnorodność kulturowa wyróżnia je na tle całości. Przy okazji poznajemy też prawdziwą potęgę Natury. Afryka jest wyjątkowa. To niemal cud, że ta skarbnica przetrwała zapędy europejskiego imperializmu. 15:15 SEKRETY STAROŻYTNYCH INŻYNIERÓW - /7/ (ANCIENT ENGINEERING) Serial dokumentalny, 50 min, Niderlandy (Holandia), 2021 Woda to sprawa życia lub śmierci. To jedyna rzecz, bez której nikt z nas nie może się obejść. Bez wody nie przetrwamy dłużej niż trzy dni. Ponad dwa miliardy ludzi na świecie nadal nie ma wystarczającej ilości słodkiej wody do picia. Tysiące lat temu dla mniejszej globalnej populacji znalezienie źródeł wody zwykle nie stanowiło problemu. Ale znalezienie sposobów na kontrolowanie i transport wody wymagało pomysłowości ówczesnych inżynierów. Rozwiązaniem okazało się budowanie ogromnych podziemnych tuneli, zmienianie kierunku rzek, stawianie potężnych tam. Dzięki temu mogło narodzić się rolnictwo, a to pozwoliło na rozwój starożytnych cywilizacji. Siódmy z 10-odcinkowej serii dokumentalnej "Sekrety starożytnych inżynierów" ukazującej najbardziej niezwykłe i intrygujące osiągnięcia inżynierii z czasów starożytnych, które inspirują także inżynierów współczesnych. 16:10 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - ARMIA CZERWONA CZ. 2 Cykl dokumentalny, 21 min, Polska, 1994 Autor: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Prowadzący: Bogusław Wołoszański Lektor: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Zbigniew Maziarz Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek ilustrujący udział Armii Czerwonej w II wojnie światowej. Wykorzystano materiały archiwalne. 16:40 HISTORIA POLSKI - DWIE FLAGI Film dokumentalny, 61 min, Polska, 2022 Reżyseria: Jolanta Kessler Zrealizowany wspólnie z Muzeum Getta Warszawskiego film o powstaniu w getcie warszawskim, które wybuchło wiosną 1943 roku. Film ukazuje udział pomijanego do tej pory Żydowskiego Związku Wojskowego, organizacji powołanej już w końcu 1939 roku, przez byłych oficerów Wojska Polskiego. Żydowski Związek Wojskowy związany był z prawicowymi ugrupowaniami żydowskimi i był znacznie liczniejszy niż Żydowska Organizacja Bojowa, miał też znacznie lepsze kontakty z AK aniżeli ŻOB, związana z organizacjami lewicowymi. 17:50 ŚLADAMI ESKULAPA - PIOŁUN I DIAMENT Cykl dokumentalny, 22 min, Polska, 2021 Scenariusz: Wiktor Szymborski, Paweł F. Nowakowski Muzyka: Marcin Gałażyn Prowadzący: Paweł Nowakowski, Wiktor Szymborski W tym odcinku opowiadamy o historii ziołolecznictwa. 18:25 POLSKIE 100 LAT - ZAGŁADA ŻYDÓW Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2019 Reżyseria: Maciej Dancewicz Scenariusz: Mirosław Chojecki, Piotr Weychert Muzyka: Michał Lorenc Wykonawcy: Kazimierz Kaczor, Tomasz Marzecki Ostateczna decyzja wymordowania wszystkich Żydów, nie wyłączając starców, kobiet i dzieci, znajdujących się pod niemieckim panowaniem, zapadła 20 stycznia 1942 roku. W berlińskiej dzielnicy Wannsee odbyła konferencja z udziałem czternastu wysokich rangą przedstawicieli administracji rządowej, Kancelarii Rzeszy, Głównego Urzędu Bezpieczeństwa Rzeszy, Policji Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa dotycząca szczegółów ostatecznego rozwiązania. Konferencji przewodniczył SS - Obergruppenführer Reinhard Heydrich. W sumie chodziło o 11 mln ludzi z całej Europy oraz Północnej Afryki. 19:00 WOJENNE DZIEWCZYNY S.II - ODC. 23 (SERIA II ODC. 10) Serial wojenny TVP, 42 min, Polska, 2017 Reżyseria: Michał Rogalski Scenariusz: Marek Kreutz, Piotr Starzak Muzyka: Bartosz Chajdecki Aktorzy: Aleksandra Pisula, Marta Mazurek, Vanessa Aleksander, Michał Czernecki, Józef Pawłowski, Tomasz Włosok, Katrin Buhring, Sebastian Jasnoch, Magdalena Czernecki, Maria Dębska, Eryk Kulm, Danuta Stenka Z sali przesłuchań na Szucha, półprzytomny Witek zostaje doprowadzony do ambulatorium. Skatowanego mężczyznę opatruje doktor Marszycki, pomaga mu doktor Andrzej, którego dzięki kontaktom umieszczono na izbie przyjęć jako lekarza funkcyjnego. Stefan kontaktuje się z Margarethe, informuje ją, że Brodzki sprawdza jego ucieczkę z oflagu. Prosi Niemkę o zlikwidowanie porucznika Porębskiego osadzonego na Pawiaku, który może przekazać informacje, dzięki którym Stefan może zostać zdemaskowany. Leokadia zdobywa kontakt do folksdojczki Lewczyńskiej, która pracuje jako tłumaczka na Szucha. Jest też kochanką Dreslera, który za jej pośrednictwem bierze duże pieniądze za uwalnianie osadzonych na Pawiaku. Marszycki dowiaduje się o poruczniku Porębskim. Doktor, zmieniając mu opatrunek, uzyskuje informację, iż ucieczkę z oflagu zainicjował Stefan. Lewczyńska na umówionym spotkaniu z Marysią podaje kwotę 400 tysięcy, za uwolnienie Witka i Andrzeja. Dziewczyny szukają sposobu na zebranie tak ogromnej sumy. Ewka udaje się do kasyna i obserwuje graczy. Jej zamiary odgaduje krupier, kolejny raz oferuje pomoc w pracy dla organizacji. Ewka z Marysią i Irką, planują napad na kasyno, Ewka wtajemnicza w plan krupiera. 20:00 PRAWDZIWE "POLOWANIE NA CZERWONY PAŹDZIERNIK" - ODC. 1/2 (THE REAL HUNT FOR RED OCTOBER) Serial dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2020 Ten dwuczęściowy film po raz pierwszy ujawnia odtajnioną historię rosyjskiego okrętu podwodnego Czerwony Październik. O jednostce opowiadał film fabularny z 1984 roku "Polowanie na Czerwony Październik", w którym sowiecki atomowy okręt podwodny próbował uciec do USA i jednocześnie był ścigany przez amerykańską i sowiecką marynarkę wojenną. Oparty na bestsellerowej powieści Toma Clancy'ego, ukazywał aspekty techniczne, dramat i charakter podwodnej bitwy. Niewielu zdaje sobie sprawę, że książka i film zostały zainspirowane tajną konfrontacją nuklearną, która według niektórych zmieniła bieg historii świata. 21:00 WOJNA O TRONY. PRAWDZIWA HISTORIA EUROPY S.III - ZAKOCHANY HENRYK IV. 1594 - 1601. ODC. 2/6 (REAL WAR OF THRONES. ODC. 2/6) Serial dokumentalny, 50 min, Francja, 2019 Reżyseria: Vanessa Pontet, Alain Brunard W burzliwych czasach średniowiecznej Europy żądne władzy dynastie walczyły o dominację na kontynencie. Walczono na polach bitew, jednak często decydujące boje rozgrywały się w kuluarach. Za grubymi murami zamków zawierano strategiczne sojusze, dochodziło do aktów cudzołóstwa, spisków, zdrad i morderstw. Bezlitosne intrygi doprowadziły do zerwania więzi w wielu znamienitych rodach i wpłynęły na sposób, w jaki kierowały one swoimi imperiami. Serial przybliża losy postaci bezpośrednio zaangażowanych w spory dynastyczne, przedstawia ich motywacje w dążeniu do osiągnięcia celu oraz prezentuje skutki ich dobrych i złych decyzji. Dokument ukazuje również, jak pragnienie władzy i ludzkie namiętności były istotnymi czynnikami w tworzeniu się narodów europejskich. 22:00 SENSACJE XX WIEKU - OPERACJA ODESSA CZ. I Cykl dokumentalny, 46 min, Polska, 2004 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Adek Drabiński Zdjęcia: Waldemar Szmidt Muzyka: Dariusz Żebrowski Aktorzy: Piotr Grabowski, Marek Barbasiewicz, Z Pędziwiatr, A Wesołowska, P Warszawski, Z Paterak Wykonawcy: Bogusław Wołoszański W końcu 1944 roku wojna miała się ku końcowi, Hitler liczył na ostatnie uderzenie swoich wojsk. Ofensywa w Ardenach miała rozdzielić wojska amerykańskie od brytyjskich i doprowadzić do zajęcia przez Niemcy portu w Antwerpii. Istotnym elementem operacji była akcja Otto Skorzennego, którego żołnierze przebrani w amerykańskie mundury siali zamęt wśród aliantów. Ofensywa niemiecka załamała się, co wzmorzyło bombardowanie niemieckich miast. Żołnierze SS rozpoczęli masową grabież bogactw zgromadzonych przez Rzeszę. Bogactwa te miały być kluczem w ucieczce. 23:00 PIANISTA (THE PIANIST) Dramat wojenny, 142 min, Polska/Wielka Brytania/Francja, 2002 Reżyseria: Roman Polański Scenariusz na podstawie książki Władysława Szpilmana: Ronald Harwood Zdjęcia: Paweł Edelman Muzyka: Wojciech Kilar Aktorzy: Adrien Brody, Thomas Kretschmann, Frank Finlay, Maureen Lipman, Ed Stoppard, Michał Żebrowski, Emilia Fox, Julia Rayner, Jessica Kate, Ruth Platt Z zamiarem nakręcenia w Polsce filmu o czasach II wojny światowej Roman Polański nosił się od dawna - zbyt wiele jego własnych, tragicznych przeżyć wiązało się z tym okresem. Czekał tylko na odpowiedni scenariusz. Znakomitego materiału dostarczyła mu autobiografia Władysława Szpilmana, wybitnego pianisty i kompozytora, który w czasie wojny ukrywał się przez długi czas i właściwie tylko cudem ocalał z pogromu. Jego losy zainspirowały tuż po wojnie także Czesława Miłosza i Jerzego Andrzejewskiego do napisania noweli, z której powstał scenariusz filmu "Robinson warszawski". Gotowy film, po licznych przeróbkach narzuconych przez władze, tak bardzo odbiegał jednak wymową od literackiego pierwowzoru, że Czesław Miłosz wycofał swoje nazwisko z czołówki, a propagandowe dzieło wyświetlano ostatecznie w kinach pod tytułem "Miasto nieujarzmione". Chociaż "Pianista" powstał w koprodukcji francusko-polsko-niemiecko-brytyjskiej, w angielskiej wersji językowej i z zagranicznymi aktorami we wszystkich ważniejszych rolach, sam reżyser określił go jako film polski. Obraz ten, przez wielu uznany za dzieło życia Polańskiego, uhonorowano Złotą Palmą na MFF w Cannes w 2002 r. , Oscarami 2003 za reżyserię, scenariusz adaptowany i najlepszą rolę męską (rewelacyjny Adrien Brody), Cezarami 2003 dla najlepszego filmu, za reżyserię, główną rolę męską, muzykę, zdjęcia, scenografię i dźwięk, a także wieloma innymi nagrodami i wyróżnieniami. Akcja rozpoczyna się we wrześniu 1939 r. , kiedy to 28-letni wówczas Władysław Szpilman gra w Polskim Radiu Nokturn cis-moll Fryderyka Chopina. Wybuch niszczy siedzibę rozgłośni i przerywa występ na pięć długich lat. Po wkroczeniu do Warszawy Niemcy wprowadzają rozliczne restrykcje wobec ludności żydowskiej. Władysław, jego rodzice, dwie siostry i brat przeżywają pasmo upokorzeń. Pozbawieni pracy i środków do życia wyprzedają kolejno obrazy, srebra, meble. W końcu z domu znika także największy skarb artysty - fortepian. Prześladowania nasilają się: Szpilmanowie wraz z tysiącami innych Żydów muszą się przenieść do getta, gdzie na porządku dziennym jest nieludzkie traktowanie, okrucieństwo, cierpienia i śmierć. Władysław zarabia na utrzymanie rodziny, grając w kawiarni, gdzie zbiera się towarzystwo podejrzanego autoramentu. Trudno jednak o inne zajęcie. Tymczasem Niemcy zaczynają wywozić transporty Żydów z getta do obozów zagłady. Przychodzi też kolej na Szpilmanów. Władysława w ostatniej chwili wyciąga z szeregu skazańców znajomy żydowski policjant, każąc mu uciekać. Pianista już nigdy więcej nie ujrzy bliskich. Z pomocą członków ruchu oporu udaje mu się uciec z getta. Za murami przechowują go kolejno, w różnych miejscach, polscy przyjaciele. Z okien swojej kryjówki Władysław obserwuje wybuch powstania w getcie. Cały czas musi uważać, by swoją obecnością nie zwrócić na siebie niczyjej uwagi, bo to może być równoznaczne z wyrokiem śmierci. Taka sytuacja trwa do chwili wybuchu powstania warszawskiego. Gdy powstanie upada, Szpilman samotnie ukrywa się wśród ruin miasta, walcząc o przetrwanie z własnym głodem, wyczerpaniem, strachem. Ocalenie przyjdzie z najmniej spodziewanej strony. 01:40 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - PAMIĘĆ ROZPISANA NA POKOLENIA. ODC. 273 Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2022 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki 30 kwietnia 1940 roku pod Anielinem poległ mjr Henryk Dobrzański, pseudonim Hubal. Po klęsce wrześniowej został bohaterem narodowym, bo nie złożył broni. Sformował Oddział Wydzielony Wojska Polskiego i kontynuował walkę z Niemcami. Żołnierze Hubala stoczyli kilka zwycięskich bitew. Oddział rozwiązano dwa miesiące po śmierci majora. Po śmierci ciało majora Niemcy starannie ukryli, nie chcąc dopuścić do powstania kolejnego miejsca polskiej pamięci narodowej. Mniej więcej trzy lata temu rodzina państwa Kowalskich z Inowłodza przyznała się, iż pierwotnie ciało bohatera było ukryte w ich rodzinnym grobowcu, kiedy jednak zmarła seniorka rodu i okazało się że brakuje dla niej miejsca w rodzinnej katakumbie, majora przeniesiono w inne miejsce. Kolejno sprawdzaliśmy bez rezultatu różne miejsca na cmentarzu. Teraz pojawiła się nowa relacja, prowadząca do przycmentarnego kościółka św. Idziego. Ten ślad zechcemy rozpoznać. 02:20 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - PIRAMIDY XX WIEKU Cykl dokumentalny, 19 min, Polska, 1995 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Prowadzący: Bogusław Wołoszański Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony fortyfikacjom Linii Maginota, Linii Zygfryda oraz Wałowi Atlantyckiemu.