TVP Kultura Środa, 17.04.2024 08:25 SŁOWOBRANIE Magazyn, 24 min, Polska, 2023 Gośćmi Katarzyny Sanockiej i Krzysztofa Grzybowskiego są Marta Motyl - historyk sztuki, autorka książki pt. "Sztuka świętowania"; to książka o znakomitych dziełach sztuki przedstawiających uczty, tańce, maskarady i nie tylko... oraz Wojciech Przylipiak - autor książki pt. "Zakupy w PRL. W kolejce po wszystko"; to opowieść o zakupowej rzeczywistości okresu 1945 - 1989. To świat wiejskich GS - ów i przeszklonych domów handlowych, prywatny handel i państwowe molochy. Pewex, Moda Polska i towary spod lady. 09:05 KOMEDIANTKA - ODC. 1/9 Serial obyczajowy TVP, 53 min, Polska, 1987 Autor: Władysław Reymont Reżyseria: Jerzy Sztwiertnia Scenariusz: Jerzy Sztwiertnia Zdjęcia: Andrzej Ramlau Muzyka: Adam Sławiński Aktorzy: Małgorzata Pieczyńska, Elżbieta Kępińska, Piotr Dejmek, Beata Tyszkiewicz, Marzena Trybała, Bronisław Pawlik, Krzysztof Gosztyła, Krzysztof Kowalewski, Krzysztof Wakuliński, Jerzy Zelnik, Grażyna Szapołowska, Witold Dębicki, Stanisław Brudny, Katarzyna Gniewkowska, Jan Jankowski Adaptacja dwóch powieści Władysława Stanisława Reymonta - "Komediantki" i częściowo "Fermentów". Autor zawarł w nich obserwacje, poczynione podczas sześcioletniej tułaczki, w czasie której bez powodzenia próbował zostać aktorem. Ze szczególną ostrością ukazał bolesny kontrast między marzeniami i wyobrażeniami o pracy na scenie, a trywialną, pełną szarzyzny i moralnego brudu rzeczywistością. Osobiste rozczarowania Reymonta stały się na kartach powieści udziałem Janki Orłowskiej - młodej, wrażliwej i ambitnej dziewczyny, pragnącej zrobić sceniczną karierę. Jerzy Sztwiertnia, przenosząc prozę autora "Chłopów" na ekran, nie trzymał się ściśle zasady wierności literackiemu oryginałowi. Starał się jednak oddać klimat czasów, w których toczy się opowieść. Interesującą kreację stworzyła w roli Janki Małgorzata Pieczyńska - aktorka "odkryta" przez Janusza Zaorskiego. Jak pisał jeden z recenzentów, w jej grze "czuć było chwilami ogień sztuki". To w dużej mierze właśnie dzięki niej filmowa "Komediantka" jest wciąż pamiętana. Akcja serialu rozpoczyna się na początku XX wieku. Pan Orłowski, naczelnik stacji kolejowej w Bukowcu, samotnie wychowuje córkę Jankę. Dziewczynę wyraźnie męczy życie na prowincji. Czuje się samotna i niekochana. Jedyną pociechę daje jej gra w amatorskim teatrze i lektury dramatów Szekspira. Tymczasem oświadcza się jej Andrzej Grzesikiewicz - jedna z miejscowych "dobrych partii". Ku zdumieniu i gniewowi ojca, Janka odrzuca oświadczyny. Podejrzewa bowiem, że u boku takiego męża czeka ją los "pani Bovary". Ciekawość świata i ambicja sprawiają, że decyduje się na desperacki krok. Wyjeżdża do Warszawy, by spróbować szczęścia jako aktorka. 10:10 WIELKI PAN (UN GRAND SEIGNEUR (AKA LES BONS VIVANTS)) Komedia obyczajowa, 100 min, Francja, 1965 Reżyseria: Georges Lautne, Gilles Grangier Scenariusz: Albert Simonin, Albert Kantof Aktorzy: Louis De Funes, Maria - Rosa Rodriguez, Andra Parisy Urokliwa komedia obyczajowa złożona z trzech nowelek osnutych wokół jednego wydarzenia - zamknięcia jednego z paryskich domów publicznych. Zlikwidowano go, podobnie jak inne "placówki" tego typu, na mocy dekretu z 13 kwietnia 1946 r. W pierwszej nowelce dochodzi do zamknięcia rzeczonej placówki. Prowadząca ją para - Charles i Blanche - ze smutkiem przyjmują decyzję władz. Bardzo lubili swoje zajęcie, a "podopieczne" traktowali jak córki. Zwłaszcza Charles cierpi na myśl o zamknięciu interesu, nie potrafi się odnaleźć w nowej sytuacji. Dla zatrudnionych dziewcząt likwidacja przybytku również oznacza konieczność ułożenia sobie życia od początku. Jedna chce się zaangażować jako tancerka w kabarecie, inna zamierza wyjechać do Oranu, gdzie kuzyn pomoże jej "się ustawić", jeszcze inna chce zrobić kurs dla masażystek, a dwie następne wybierają się do Ameryki Południowej, aby tam szukać szczęścia. Byli właściciele zawiązują komitet oporu i chcą urządzić demonstrację, aby zaprotestować przeciwko "krzywdzącemu prawu", ale Charles odmawia w tym udziału w obawie przed kolejnymi kłopotami. Na pożegnanie on i Blanche pozwalają dziewczętom wziąć sobie na pamiątkę jakiś drobiazg. Najpiękniejszej i najobrotniejszej z nich, Lucette, dają szczególny prezent - czerwoną latarnię, która wisiała nad drzwiami wejściowymi. Tak wyposażona Lucette odważnie patrzy w przyszłość i niebawem zaczyna piąć się coraz wyżej po drabinie społecznej. Gdy zostaje baronową Sechel du Hautpas, latarnia od pana Charlesa zajmuje honorowe miejsce w hallu jej pałacu. Pewnej nocy do pałacu zakradają się złodzieje. Wśród zrabowanych przez nich przedmiotów jest również pamiątkowa latarnia. Złodzieje zostają schwytani i stają przed sądem, skradzione rzeczy udaje się odzyskać. Niestety, nie wszystkie. Brakuje latarni, a na niej baronowej Lucette szczególnie zależy. Kłopot w tym, że rabusie zupełnie nie mogą sobie przypomnieć, co z nią zrobili. Po procesie, na którym zjawiła się większość dawnych koleżanek Lucette, jedna z nich, Heloise, postanawia wyjechać na prowincję. Tam poznaje Leona Haudepin, szanowanego członka miasteczkowej społeczności. Pan Heudepin, samotny stary kawaler, ratuje dziewczynę od aresztowania i zaprasza do swego domu, gdy okazuje się, że Heloise nie ma gdzie przenocować. Ponieważ nazajutrz śliczne dziewczę dostaje grypy, musi zostać w gościnie u Leona następnych kilka dni. Pan Haudepin troszczy się o nią z zapałem. Oburzona jego postępowaniem stara gosposia wymawia służbę, ale Leon nawet nie próbuje jej zatrzymać. Nie wie jednak, jak sobie poradzi z przygotowaniem kolacji dla siedmiu swych kolegów z klubu sportowego, którzy mają go odwiedzić w celu uchwalenia statutu klubu. Heloise proponuje, aby pozostawił to jej i nazajutrz sprowadza do pomocy jedną ze swych koleżanek po fachu, Sophie. Panowie są tak zachwyceni uroczą obsługą, że nawet nie zwracają większej uwagi na to, co mają na talerzach. Dochodzą jednomyślnie do wniosku, że następne zebrania też powinny odbywać się u Leona. Ponieważ gości za każdym razem przybywa, Heloise musi sprowadzać wciąż nowe dziewczęta do pomocy. Niebawem dom pana Haudepin słynie już w całej okolicy. 12:05 TAMTE LATA, TAMTE DNI - KRZYSZTOF CUGOWSKI Magazyn, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Joanna Makowska Scenariusz: Marta Perchuć - Burzyńska, Joanna Makowska Prowadzący: Marta Perchuć - Burzyńska Marta Perchuć - Burzyńska rozmawia z wybitnymi artystami o dzieciństwie, domu rodzinnym i najważniejszych doświadczeniach, które w istotny sposób wpłynęły na ich życie i drogę twórczą. Spotykają się w miejscach, które dla bohaterów programu mają największe znaczenie i budzą w nich sentyment. Dzisiaj spotkamy się z Krzysztofem Cugowskim, artystą spełnionym, którego ponadczasowa muzyka rozpoznawalna jest przez każdego, niezależnie od wieku. Wspomnimy losy jego rodziny pochodzącej z Włodzimierza Wołyńskiego i dowiemy się więcej o lubelskim dzieciństwie artysty. Wokalista Budki Suflera opowie nam o kulisach powstania zespołu i o tym, jaką rolę w życiu człowieka pełni przypadek. 14:05 ŻYWOT MATEUSZA Dramat, 76 min, Polska, 1967 Reżyseria: Witold Leszczyński Scenariusz: Witold Leszczyński, Wojciech Solarz Zdjęcia: Andrzej Kostenko Muzyka: Arcangello Corelli Aktorzy: Anna Milewska, Franciszek Pieczka, Wirgiliusz Gryń, Aleksander Fogiel, Hanna Skarżanka, Małgorzata Braunek, Maria Janiec Wykonawcy: Łódzka Orkiestra Kameralna Wydaje się, że najtrafniej można by film ten nazwać poetycką przypowieścią, podobną starym przypowieściom łączącym w sobie proste motywy fabularne z elementami bajki i baśni. "Żywot Mateusza" jest adaptacją znanej u nas powieści norweskiego pisarza Tarjei Vesaasa "Ptaki". W niektórych momentach fabuła powieści została zmieniona, wiele opuszczono, to jednak, co pozostało, utrzymane jest w nastroju książki Vesaasa - trochę tajemniczym, pełnym niedopowiedzeń. Bohaterem jest Mateusz - człowiek nadwrażliwy, o duszy dziecka, przez otoczenie uznawany za półgłówka, żyjący w harmonii z otaczającą go przyrodą. Razem z siostrą Olgą zamieszkuje samotną chatę wśród lasów i jezior - gdzieś na północy Europy. Gdzieś - to znaczy wszędzie, gdzie na brzegach jezior stoją stare sosnowe lasy i rosną brzozy. Tę niekonkretność miejsca należy uznać za zabieg zamierzony - reżyser bowiem chciał uniknąć imitowania norweskich realiów. Spokojne, niemal sielankowe życie Mateusza ma jednak zostać przerwane - coś ma się wydarzyć. Otaczająca go przyroda ostrzega o zbliżającym się nieszczęściu - jego przyjaciel "wielki ptak" zostaje zastrzelony, drzewo noszące jego imię powala piorun, nawiedzają go senne koszmary. Olga odnajduje w końcu "swojego" mężczyznę i sprowadza go do chaty nad jeziorem. Mateusz w domu siostry czuje się coraz bardziej zbędny, przeczuwa zbliżające się osamotnienie, którego zawsze się obawiał. Postanawia rozstać się ze światem ludzi, do którego nigdy nie należał. Wybiera śmierć samobójczą, jako ucieczkę przed grożącą mu samotnością. "Żywot Mateusza" był debiutem reżyserskim Witolda Leszczyńskiego, jego pracą dyplomową w PWSTiF w Łodzi. Otrzymał za niego m.in. Grand Prix na Międzynarodowym Festiwalu Filmów Młodzieżowych w Cannes, Grand Prix na MFF w Valladolid i nagrodę dla najlepszego filmu na festiwalu w Colombo. 15:40 PAN KLEKS - WOJNA I MIŁOŚĆ. BAJKA DOKUMENTALNA Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2021 Reżyseria: Władysław Jurkow Scenariusz: Władysław Jurkow Muzyka: Dariusz Kaliński Poeta i miłość w czasach Zagłady. II wojna światowa. Niemiecka okupacja w Polsce. Zgodnie z niemieckimi zarządzeniami Żydzi mogą mieszkać tylko na terenie getta. Za opuszczenie getta grozi śmierć. Znany warszawski poeta pochodzenia żydowskiego ukrywa się po aryjskiej stronie. Dzięki pomocy polskich przyjaciół co jakiś czas przenosi się do innego mieszkania na terenie Warszawy. W samotności, w czasie największego terroru, jaki zdarzył się w tej części świata, poeta zaczyna pisać bajkę, opowiadanie dla dzieci. Powstaje książka, którą dziś nazywa się polskim "Harrym Potterem", bestseller i klasyka polskiej literatury. Niezwykła opowieść o Panu Kleksie i uczniach jego Akademii to wyprawa do świata nieograniczonej wyobraźni, gdzie triumfuje piękno i dobro. Książka czytającym ją dzieciom daje radość i przygodę, stanie się częścią ich dzieciństwa. Samotność ukrywającego się poety rozjaśnia promień światła. Poeta jest zakochany. Niezwykłe, romantyczne uczucie. Chęć bycia z ukochaną jest silniejsza od strachu, od zagrożenia śmiercią. Poeta wychodzi z ukrycia, by spotykać się z kochaną kobietą. Miłość go odmienia, promienieje, na jego twarzy nie widać strachu. Być może właśnie dlatego nikt na ulicy nie rozpoznaje w nim ukrywającego się Żyda. Poeta przeżył wojnę. Nigdy nie wracał do okupacji, nie opowiadał o czasach Zagłady. Napisał kolejne wersje przygód Pana Kleksa i wiele wierszy dla dzieci. Po wojnie Jan Brzechwa i Janina pobrali się i tak jak w bajce - żyli długo i szczęśliwie. 16:50 KOMEDIANTKA - ODC. 2/9 Serial obyczajowy TVP, 54 min, Polska, 1987 Autor: Władysław Reymont Reżyseria: Jerzy Sztwiertnia Scenariusz: Jerzy Sztwiertnia Zdjęcia: Andrzej Ramlau Muzyka: Adam Sławiński Aktorzy: Małgorzata Pieczyńska, Elżbieta Kępińska, Piotr Dejmek, Beata Tyszkiewicz, Marzena Trybała, Bronisław Pawlik, Krzysztof Gosztyła, Krzysztof Kowalewski, Krzysztof Wakuliński, Jerzy Zelnik, Grażyna Szapołowska, Witold Dębicki, Stanisław Brudny, Katarzyna Gniewkowska, Jan Jankowski Janka Orłowska przyjeżdża do Warszawy. Pierwsze kroki kieruje do teatru ogródkowego "Tivoli". Dyrektor Cabiński, mimo początkowej niechęci, zgadza się przyjąć ją do chóru. Uroda Janki robi wrażenie na zespole aktorskim i szefie chóru, który bezceremonialnie próbuje ją uwieść. Naiwność i prowincjonalizm Orłowskiej nie ułatwiają jej życia. Mimo to znajduje się kilka życzliwych osób, które pomagają jej odnaleźć się w nowych, niełatwych warunkach. 18:00 RZECZ POLSKA S.I - ŻELAZKO TURYSTYCZNE Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2018 Reżyseria: Tomasz Filiks, Anna Zakrzewska Scenariusz: Tomasz Filiks, Anna Zakrzewska Muzyka: Bartosz Kruczyński Wykonawcy: Marek Sosenko, Stanisław Lenartowicz 100 najlepszych polskich projektów na 100 - lecie Niepodległości! Cykl TVP Kultura to propozycja przyjrzenia się krajowej sztuce projektowania. Będzie to zarówno odpowiedź na obserwowaną od jakiegoś czasu modę na przedmioty vintage, jak i promocja najciekawszych nowych rozwiązań projektowych. Choć polski design w ostatnich latach staje się jednym z naszych eksportowych hitów, to wciąż zbyt mało się o nim mówi. Program ma opowiadać o konkretnych przedmiotach, rekonstruując historię ich powstania, pokazując ich funkcję w przestrzeni, przedstawiając twórców i projektantów. Ta opowieść o rzeczach stanie się również opowieścią o najnowszej historii Polski. Żelazko turystyczne projektu Andrzeja Jana Wróblewskiego i Andrzeja Latosa, choć nigdy nie weszło do produkcji, jest jednym z ciekawszych pomysłów w polskim AGD lat 70. To niepozorne urządzenie było odpowiedzią na prężnie rozwijającą się turystykę - rodzinne wyjazdy na wakacje, czyli jeden z symboli czasów Gierka. Zaprojektowane w 1975 roku żelazko, po złożeniu mieściło się w każdej walizce, a jego wielofunkcyjna grzałka mogła zostać użyta do zaparzenia herbaty. 18:20 KTÓRĘDY PO SZTUKĘ - JAN MATEJKO Magazyn, 5 min, Polska, 2019 Reżyseria: Anna Zakrzewska Scenariusz: Tomasz Filiks Wykonawcy: Barbara Ciciora - Czwórnóg "Hołd Pruski" to jedno z najbardziej znanych dzieł Jana Matejki. Choć należy do zbiorów Zamku Królewskiego na Wawelu, jest prezentowany w Sukiennicach, w Galerii Sztuki Polskiej XIX w. Muzeum Narodowego w Krakowie. Tematem dzieła jest hołd złożony 10 kwietnia 1525 roku na Rynku Głównym w Krakowie królowi Zygmuntowi I Staremu przez ostatniego Wielkiego Mistrza zakonu krzyżackiego Albrechta Hohenzollerna. W wyniku tego aktu Prusy Zakonne zostały przekształcone, jako lenno Polski, w Księstwo Pruskie. Matejko przedstawił na płótnie najważniejszych uczestników uroczystości. O obrazie opowie Barbara Ciciora - Czwórnóg. 18:35 CHARLOTTE PERRIAND - SZTUKA ŻYCIA (CHARLOTTE PERRIAND: PIONEER IN THE ART OF LIVING) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2020 Reżyseria: Stephane Ghez Dokument przybliża sylwetkę Charlotte Perriand - artystki, projektantki mebli, należącej do najbardziej wpływowych projektantów wczesnego modernizmu. Już w pierwszych ascetycznych projektach wnętrz z lat 20. XX wieku proponuje rozkładane meble, używa aluminium i chromowanej stali. Pod wpływem Le Corbusiera, którego jest studentką i współpracownicą, projektuje meble dopasowane do ludzkiego ciała: szezlongi, fotele i krzesła o współczesnej, ascetycznej linii. W nowoczesnych budynkach proponowanych przez Le Corbusiera stawia na funkcjonalność: kuchnie otwarte na salon, zabudowane szafy i systemy drzwi przesuwnych. W okresie powojennym tworzy pierwsze zestawy do montowania mebli z gotowych elementów. 20:00 NA WSCHÓD OD HOLLYWOOD - BEZ KOMPASU (RUDDERLESS) Dramat, 100 min, Kanada, 2014 Reżyseria: William H. Macy Scenariusz: Jeff Robison, Casey Twenter, William H. Macy Aktorzy: Billy Crudup, Anton Yelchin, David Flannery, Felicity Huffman, Casey Twenter, Miles Heizer Sam, wysokiej klasy specjalista do spraw reklamy, przeżywa rodzinny dramat. Kompletnie się załamuje, kiedy jego kilkunastoletni syn Josh ginie tragicznie w strzelaninie na uniwersytecie. Pogrążony w żalu ojciec topi smutki w alkoholu, nie widząc już sensu życia. Rzuca karierę zawodową, mieszka na łodzi, trudni się pracami malarskimi, przesiaduje w barze ze swymi nowymi kolegami, nigdy nie zwierzając się ze swej smutnej przeszłości. Po dwóch latach jego była żona Emily odnajduje go. Chce jak najszybciej uregulować sprawę ich wspólnego domu. Przy okazji spotkania oddaje Samowi starą gitarę i pudło, w którym znajdują się nagrania i spisane na kartkach teksty piosenek autorstwa Josha. Sam bierze udział w barowej imprezie otwarty mikrofon, grając na gitarze i wykonując utwory swego syna. Nie zdradza jednak, kto jest ich autorem. Zdobywa pierwszego zagorzałego fana, muzyka Quentina, który namawia go do założenia zespołu. 21:55 PROFESOR T S.I - PROFESOR T - S. 1 ODC. 3 - DOBRO I ZŁO (PROFESSOR T - TIGER TIGER) Serial kryminalny, 44 min, Niemcy/Wielka Brytania/Belgia, 2020 Jubiler Vijay Banerjee wpada pod samochód, a jego żona i córki stają się zakładniczkami napastników, którzy wtargnęli do ich domu. Profesor T. zostaje wtajemniczony w sprawę, jednak jego niekonwencjonalna taktyka negocjacyjna nie podoba się policji. 00:30 GLINA (UN FLIC) Film sensacyjny, 95 min, Francja/Włochy, 1972 Reżyseria: Jean-Pierre Melville Zdjęcia: Walter Wottitz Muzyka: Michel Colombier Aktorzy: Alain Delon, Richard Crenna, Catherine Denevue, Riccardo Cucciolla Catherine Deneuve i Alain Delon w obsadzie filmu kryminalnego Jean - Pierre’a Melville’a z 1972 roku. Edouard Coleman komisarz policji w Paryżu i jego przyjaciel Simon, który jest właścicielem klubu nocnego, przypadkowo stają się kochankami atrakcyjnej Cathy. Dodatkowo ich losy splatają się podczas śledztwa w sprawie pewnego napadu. 02:20 KOBIETA SAMOTNA Dramat psychologiczno - obyczajowy, 93 min, Polska 1981 Reżyseria: Agnieszka Holland Scenariusz: Agnieszka Holland, Maciej Karpiński Zdjęcia: Jacek Petrycki Muzyka: Jan Kanty Pawluśkiewicz Aktorzy: Maria Chwalibóg, Bogusław Linda, Paweł Witczak, Sława Kwaśniewska, Jerzy Matula, Jerzy Trela, Magda Teresa Wójcik, Krzysztof Zaleski Sytuacji kobiety we współczesnym społeczeństwie Agnieszka Holland poświęciła już swoje dwa wcześniejsze filmy telewizyjne: "Niedzielne dzieci" (1976) i "Coś za coś". Pierwszy to historia małżeństwa, które za wszelką cenę pragnie mieć dziecko, oraz młodej dziewczyny - matki, która powoli dojrzewa do macierzyństwa. Bohaterką drugiego filmu była czterdziestoletnia pracownica naukowa, dla której celem nadrzędnym była kariera. Spotkanie z niedoszłą samobójczynią budzi w niej uśpione dotąd pragnienie macierzyństwa i refleksje nad własnym życiem. Irena, tytułowa kobieta samotna, jest niemłodą już listonoszką pracującą w jednej z dzielnic Wrocławia. Boryka się z tak wieloma przeciwnościami losu, iż wydaje się, że jest to ciężar nie do udźwignięcia przez jedną osobę. Tragiczne warunki mieszkaniowe, nieludzki sąsiad, który chce zająć jej mieszkanie, mordercze dojazdy do pracy i świadomość, że pozostawia w domu na cały dzień małego synka. W pracy sytuacja nie jest wcale lepsza; bezduszny szef i koleżanki, które chcą przejąć jej atrakcyjny rejon doręczycielski. Spadek po ciotce, na który Irena bardzo liczyła, trafia w ręce sąsiadek zmarłej. Ale najgorsza jest samotność, na którą jest skazana jako kobieta wychowująca nieślubne dziecko. W pewnym momencie między nią a kalekim rencistą rodzi się powoli uczucie. Oboje są życiowymi rozbitkami, ofiarami społecznej znieczulicy, rozpaczliwie pragnącymi odrobiny uczucia. Jednak finał tej - jak się wydaje Irenie - miłości, jest tragiczny.